Бугунги ҳамма нарса пул билан ўлчанадиган, иқтисодий манфаатлар маънавий озуқадан устун бўлиб бораётган замонда ижодкорларнинг қўлтиғидан тутиб, асарларини тўплаб, эл дастурхонига қўйиш хайрия учун халққа ош беришдай гап, аслида. Замонамиз жадиди бўлган Sanjar Nazar ана шундай хайрли ишга қўл урди. “Академнашр” раҳбари энг истеъдодли деб топган 15 нафар ижодкорнинг сара асарларини жамлаб, “Излам” туркуми остида чоп эттирди. Тўпламда 8 та шеърий, 5 та насрий ва биттадан публицистик ва адабий танқидий мақолалар гулдастаси ўрин олган.
Уларнинг ижодини туташтирувчи умумий фикрлар, мотивлар ва мавзулар бўлса-да, услубда бир-биридан фарқ қилади. Бири бошқасини такрорламайдиган, муаллифини яшириб ўқисангиз ким ёзганини топиш мумкин бўлган ижодкорлар танланган. Тўпламлардаги умумийлик шундан иборатки, барчаси бугуннинг шоирлари, бугуннинг муаммосини, жамиятимизнинг оғриқларини, юртдошларимизнинг ички сезимлари, қуқвончу ташвишларини бирдек ҳис этади. Бугунги кун ёшлари истаётган, излаётган жамият қандай бўлиши кераклигини, атрофимиздаги инсонлар юраги ураётган тўлқинларни қаламга олади. Шу нуқтаи назардан XXI асрнинг биринчи чорагидаги Ўзбекистоннинг поетик манзарасини мана шу китоблар орқали кўриш мумкин.
Mansur Jumayev нинг фергантроп одамига саволлари, “бир юрак юртига” изҳорлари, севгилисига ва Ҳаққа айтилган илтижолари, тавбаю тазарруларга бурканган мисралари нафақат шоирнинг, балки ҳар биримизнинг кўнглимиздан кечиши мумкин бўлган туйғулар. Ҳаммамиз ҳам илк муҳаббатга дуч келганимизда севгининг ақлга сиғмаслигини тан олганмиз, кўнглимиз тўлиб, саждага бош қўйганимизда “бор дардимни йўқ қила қолгин”, деб Ҳаққа илтижолар айлаганмиз. Онамизга бағишланган “Оқ мактуб”имиз ҳам қалбимизда яширин. Аммо қани бу туйғуларни шоирдек ифода этолсак. Шунинг учун ҳам Мансурнинг шеърлари юрак-юрагимизга етиб боради. Айтмоқчи бўлганларимизни тилимизга чиқаради: қувонтиради, қайғуга кўмади, керак бўлса, йиғлатади...
Шоир шеърларида илоҳий ишқ васфи, тасаввуфий ифодалар устунлик қилади. Унинг “ақлга сиғмаган” севгиси Яратганнинг яратиғига эмас, балки унинг Ўзига экани сезилиб туради. “Тангрига мактублар” туркумида эса бу ҳолат янада яққол наомён бўлади. Висолга етиш иштиёқида ёнган ошиқ мудом ёрини излайди, ундан нажот кутади.
Фақат қонли ёшим бор – тўксам,
Сўзим бордир қарғасам, сўксам.
Бир жанггоҳга айланди дунё,
Бу жанггоҳда наҳот сен йўқсан?!
Лирик қаҳрамон Ҳақни излаш йўлида тинмай тер тўкади, ҳар нега разм солади, бутун дунёда ёр жамолини кўришни истайди, аммо қани тополса. Унинг илтижолари аста-секин жазавали тус олиб, шаккокликкача бориб етади.
...Бир қиёмат кўтарди дунё,
Бу урҳода наҳот сен йўқсан?!
Лирик қаҳрамоннинг бу исёнини салбий жиҳат деб қарамаслик керак. Зеро, у инкорда ҳам Яратганнинг борлигини тан оляпти, унга талпиняпти, сажда қиляпти ва умидини сўндиргани йўқ. Гарчи, “Тузган жаҳонингдан кўнглим тўлмади, Тангрим, қайтадан чиз яхшироғини!” деса-да, “Йўқдан бизни бор айлаган зот”га ихлосини, ишончини яширмайди. Унинг бу илтижолари, исёни замирида ўзига, қалбига ва атрофдаги кимсаларга қарата айтилган, айтмоқчи бўлган пандлар ётади.
Шоир ижодида болаларча соддалик, яхшиликка, эзгуликка ишонч, ёвузликка кучли нафрат сезилиб туради. “Ботинка ҳақида эртак”даги умид, “Қиш”, “Баҳор кулгуси” шеърларидаги самимият, “Катталар учун қўшиқ”даги оғриқли ҳислар унинг шахсиятини ҳам бир қадар очиб берадики, кўз ўнгизда шоирона қиёфадаги тоза кўнгил бир одам намоён бўлади.
Мансурни руҳият шоири, кўнгил кечинмалари мусаввири, деб бемалол айтиш мумкин. Унинг шеърлари ҳали қанча қалбларга севги нималигини, муҳаббат изтироби қандай бўлишини, висол, ҳижрон ва соғинч каби туйғуларнинг асл моҳиятини англатади. Ўзи дунёга нега келдим, яшашдан мақсадим нима, каби саволларни қўйишига сабаб бўлади. Натижада бу шеърият тиллардан тилларга, китоблардан китобларга кўчиб, яшайверади.
Bekzod Ibrohim
