- Сени омон сақлагани учун маъбудларга раҳмат айтаман.
- Маъбудларга эмас жангчиларимга раҳмат айт. Мени улар ҳимоя қилишди.
“Илм-фан ва санъат равнақи ахлоқнинг покланишига ёрдам берадими?”, - деган эди Жан Жак Руссо. Менимча инсон камолоти ва аҳлоқ покланишига илм-фан ва санъатнинг ҳеч қандай даҳли йўқ. Инсон аҳлоқи тўлақонли инсон виждонининг иникосидир.
Қадимги Рим ўз даврида илм-фан ва санъат, ҳарбий ва технологик тараққиётни блсиб ўтиб, дунё тамаддунида ўчмас из қолдирди. Шунинг билан бирга юксак аҳлоқсизликнинг энг олий чўққиларини ҳам забд этди. “Рим орзуси” шундай қудратли орзуки, ҳатто Римни кўрмаган инсонлар қалбида ҳам ҳали ҳануз яшайди. Лекин Римнинг шуҳратпарастлиги, ноинсоний ҳаракатлари, ўлимдан завқ олиши-ю, ҳиёнатдан лаззатланиши тараққий этган жамият аҳлоқий жиҳатдан ноқус бўлганини билдиради.
“Гладиатор” филмининг биринчи қисмини кўрмаганман, аммо иккинчисини кўрдим. Филм империя саройидаги ўша даврга хос сиёсий ўйинлар (ҳамиша актуал сарой найранглари), қулдорлик, қашшоқлик ва адолатсизликни тасвирлайди. Саройдаги сиёсий инқироз билан бирга, оддий инсонлар турмуш тарзининг ачинарли юзини қайта тиклашга уринади.
Филм бир қарашда тарихни эслатсада, аммо атрофимиздаги кишиларнинг асл юзларига ҳам ойна тутади. Жан Жак Руссо таъбири билан айтганда, илм-фан ва санъат қуёш сингари қанча чароғон нур сочса, инсониятнинг аҳлоқсизлиги шунча намоён бўлаверади. Сохта соддаликдан ҳам аянчлироқ нарса йўқ бу дунёда. Афсуски, ҳам “Гладиатор”да, ҳам атроф-муҳитимизда сохта соддалар кўпайиб кетди.