Murod Muhammad Do‘st o‘zbek adabiyotidagi kuchli yozuvchilardan biri. Adabiyotning eng yirik darg‘alaridan biri desak ham adashmaymiz. O‘zi aytganidek erinmasa, boshqa shoh asarlariniyam yaratgan bo‘lardi.
Yaqinda "Iste‘fo"sini tugatdim. M.M.Do‘st asarlarida o‘zaro uzviylik bor. "Lolazor"dagi qahramonlar "Galatepaga qaytish"da, "Galatepadagi" G‘aybarov "Iste‘fo"da bor. Roman-epopiya deb bo‘lmaydi lekin siz o‘zaro bog‘liqlikni his qilasiz. Yuqoridagi ikki asari o‘zbek adabiyotidagi uncha-muncha asarni ortda qoldiradi, ammo "Iste‘fo"si bo‘shroq. Balki Elomonov personajini asarga tegadigan darajada laqmaligi, beparvoligi o‘quvchining g'ashini keltirgani uchun ham shunaqa tuyilar.
Aslida, Elomonov obrazi 1980-90-yillardagi ishonuvchan, ateizm va kommunizm bilan sug‘orilgan miyaga ega insonni, kadrni tasvirlaydi.
Elomonov- o‘zi xohlamagan hayotni yashagan o‘zbek. Mansabi, rafiqasi, keyingi mansabini xohlamagan, o‘ziga erkinlik bermagan, sevgan joyi (Galatepa), ishidan mahrum, qobiqdan chiqishga ehtiyoji bor, ammo jasorati yo‘q inson - Elomonov. Bu inson sizga kimnidir eslatib yubormadimi?
Binafshaxon personajiyam o‘quvchiga ko‘p narsani gapirib beradi, ismini o‘zgartirgan, ijodi haminqadar, unutilishga mahkum, Elomonov bilan o‘zining nomi mustahkamlanishi, jamiyatdagi obro‘si yanada balandroq bo‘lishi, tirikchilik bilan o'ralashib, "ijodi"ni to‘xtatmaslik uchun turmush quradi. Sevgisiz, jamiyat uchun qurilgan amaldor va shoira oilasi. Hatto, oilaning muammolari biz uchun yaxshi tanish. Hatto, haligacha bu oilaning muammolari jamiyatdagi juda ko‘p oilalar uchun aktual.
"Iste‘fo"ni maishiy asar deyish xato. Lekin, yozuvchining boshqa asarlari bilan taqqoslaganda, oradagi tafovut yaqqol seziladi. Asarning yutug'i davr ruhiyati va o‘sha davr insonlarning psixologiyasini ajoyib tasvirlay olganida.
M.M.Do‘st asarlarini bir qiziq jihatini kashf etdim, asarlarini jamlab yoki asarlarining o‘zaro uzviyligi ustida bir adabiyotshunos juda yaxshi va kattagina ilmiy ish qilishi mumkin. Birinchidan, adabiyotshunos bu jarayondan zavqlanadi, ikkinchidan adabiyotshunosligimiz xazinasiga yaxshi ilmiy ish qo'shiladi.
Nima bo‘lgandayam, tavsiya qilaman kitobni. O‘qing. O‘qiylik.
@dilnurasblog