• Oddiy matematik amallarni bajaradi. Ongda o‘nta ichida qo‘shish va ayirish amallarini bajaradi.
• Nutq ko‘nikmalarini rivojlantiradi. To‘g‘ri jumlalarni aytib bera oladi.
• Predmetlarni umumlashtiradi. Mebel, idish-tovoq, kiyim, sabzavotlar kabi guruhlardagi 4–5 predmetni nomlab, umumiy tushunchasini ayta oladi.
• Analogiyalarni topa oladi. Masalan, "Olma va shaftoli qanday o‘xshaydi?", "Qush va samolyot o‘xshashligi nimada?" kabi savollarga javob beradi.
• Raqamlar ketma-ketligini takrorlaydi. To‘g‘ri tartibda beshta raqamni va teskari tartibda uchta raqamni takrorlay oladi.
• Rasmlardan hikoya tuzadi. Voqealar ketma-ketligiga qarab rasmlar yordamida hikoya qiladi.
8–11 yosh
• Ota-onasining kasbini biladi. Ota-onasining qayerda va nima ish qilishini biladi.
• Yillik vaqt tushunchasini rivojlantiradi. Yilda nechta oy borligini, haftada nechta kun borligini, kunlar ketma-ketligini biladi.
• Fazoviy yo‘nalishni tushunadi. Masalan, chap qo‘l bilan o‘ng ko‘zni ko‘rsatishni tushunadi.
• Umumiy bilimlarga ega bo‘ladi. Mamlakatning nomi, ba’zi respublikalar va shaharlarni biladi.
• Maktabdagi asosiy ko‘nikmalar. Ikki xonali sonlarni qo‘shish va ayirishni biladi, ko‘paytirish jadvalini yod biladi.
• Mantiqiy fikrlashni rivojlantiradi. Bola turli narsalar o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni tushunadi. Masalan, "It va bo‘ri o‘rtasidagi o‘xshashlik nima?", "Mebel va idish-tovoq nimada farq qiladi?" kabi savollarga javob bera oladi.
• Tasviriy iboralarni tushunadi. "Tosh yurak", "oltin bosh" kabi iboralarning ma’nosini anglab, tushuntirib bera oladi.
• Ortiqcha narsani ajrata oladi. Masalan, to‘plamdagi bir xil narsalar ichida farqli narsani topadi: "stol, stul, oyna, shkaf" kabi to‘plamdan oynani ajratib ko‘rsatadi.
12–14 yosh
• Umumiy bilim va dunyoqarashi kengayadi. Bola mustaqil ravishda respublikalar, mashhur yozuvchilar, kitoblar, kasblar, daryolar, shaharlar haqida biladi. So‘nggi o‘qigan kitob yoki ko‘rgan film haqida fikr bildiradi, u qanday taassurot qoldirgani haqida gapira oladi.
• Maktabdagi matematik ko‘nikmalari rivojlangan bo‘ladi. O‘zlashtirgan kasr tushunchalari asosida sonlarni solishtirish, masalan, "12 kattami yoki 3?", "Qanday qilib kattaligini aniqlash mumkin?" kabi savollarga javob bera oladi. She’r va maqollarni o‘qib, ularni yoddan aytadi, badiiy asarlarning ma’nosini tushunadi.
• Maqol va matallarni tushuntiradi. Bola, masalan, "Aql yurak oltin, nodon bosh – somon" degan kabi iboralar bilan ishlay oladi va ularning ma’nosini tushuntirib beradi.
• Farqlarni topa oladi. "Askarning partizandan farqi nima?", "Daryo va ko‘l o‘rtasidagi farq nima?", "Qo‘g‘irchoq va haqiqiy qizcha nimada farq qiladi?" kabi savollar ustida mantiqiy tahlil olib boradi.
• Ortiqcha narsani ajratadi. Masalan, to‘plamda bir xil turdagi narsalarni tanlab, ortiqchasini ajratadi: "Qayin, terak, qarag‘ay, tol" ichidan qarag‘ayni yoki "mushuk, sichqon, qo‘y, it" ichidan sichqonni tanlaydi.
• Narsalarni solishtirish qobiliyati rivojlangan. "Pianino bilan fleyta nimada o‘xshaydi?", "Daraxt va gul nimada o‘xshaydi?" kabi savollarga javob bera oladi.
15 yosh
• Murakkab tushunchalarni tahlil qiladi. "O‘rmon va park o‘rtasidagi farq nima?", "Daryo va kanal o‘xshashmi yoki farq qiladimi?" kabi savollar ustida fikrlaydi.
• Materiallar va ularning kelib chiqishini tushunadi. Qog‘oz qanday tayyorlanadi yoki jun qanday olinadi, degan savollarga javob bera oladi.
• Abstrakt tushunchalarga ta’rif bera oladi. Masalan, "gorizont", "adolat", "vijdon", "konstitutsiya" kabi tushunchalarning ma’nosini tushuntirib beradi.
• Turli tushunchalar haqida tasavvurga ega bo‘ladi. "Demokrat", "konservator", "liberal", "kosmopolit" kabi siyosiy tushunchalarni oddiy qilib tushuntira oladi va ularning asosiy farqlarini biladi.
Davomi bor…
https://t.me/DrGavharDarvish