فکرک‌های من | موسوی عقیقی

بخشی از گفتگوی «حجاب بی حجابِ» دیالوگ، میان:

محمد موسوی عقیقی
(پژوهش‌گر فقه، فعال حقوق زنان)
و
امیرحسین بانکی‌پور
(طراح لایحه‌ی حجاب و عفاف، نماینده‌ی مجلس)


🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

توضیحات در تصویر
#کمک_رسانی #بهمن‌ماه

▪️نیازمند این ماه با مشخصات زیر هستند:
- خانم ۴۰ ساله
- دارای یک فرزند پسر ۱۲ ساله‌ (سندروم داون)، و دو دختر ۷ و ۹ ساله
- پدر خانواده به علت بدهی از ایران فراری شده
------------------------------------------------
🔸مبلغ مورد نیاز: ۴۰ میلیون تومان
🔻مبلغ تأمین شده: ۲۴ میلیون تومان
🔺مبلغ باقی‌مانده: ۱۶ میلیون تومان
🔹۶ روز دیگر فرصت باقی است.
------------------------------------------------
🔸 شماره کارت:
5892101501232272
(بانک سپه)

دقت کنید که ۶ روز دیگر فرصت باقی‌ست تا مبلغ تکمیل شود. اگر کسی مایل بود تمام یا بخشی از مبلغ باقی‌مانده را تقبل کند، به آیدی زیر پیام بدهد:
@Muosaviaghighi

حجاب - بی‌حجاب / پارت اول
پیرامون لایحه‌ی حجاب و عفاف

🔸مخالفان لایحه:
محسن برهانی - محمد موسوی عقیقی

🔹موافقان/طراحان لایحه:
امیرحسین بانکی‌پور - ابوالفضل اقبالی

از لینک مقابل، در یوتیوب ببینید: لینک

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

محمد موسوی عقیقی پژوهشگر دین و فعال حقوق زنان:
«لایحه‌ی حجابی که رئیسی [به مجلس] داد ۱۵ ماده بود، نه ۷۲ ماده».

ابوالفضل اقبالی، از طراحان لایحه‌ی حجاب:
«نه اصلاً اینطوری نیست، شما اطلاع ندارید».

بر اساس صحبت‌های رئیس قوه‌ی‌قضاییه، لایحه‌ی حجاب و عفاف در ۹ ماده توسط این قوه تنظیم و به دولت سیزدهم ارسال شد و آن‌ها این لایحه را با ۱۵ ماده به مجلس تحویل دادند. (بخوانید)

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

سگ نجس نیست!
(کلیپ رو ببینید)
(کتاب را بخرید)

نکته‌ی اول: واژه‌ی «نجس» در روایات معنای شرعی نداشته و معنای عرفی دارد، به همین دلیل اعراب خاک‌روبه، آهن و گوشت الاغ را هم «نجس» به معنای «اشمئزاز عرفی» می‌دانستند.

نکته‌ی دوم: روایاتی که می‌گویند مربوط به نجاست سگ است، اولاً دلالتی بر نجاست ندارد بلکه صرفاً بیان شده نباید با نیم‌خورده‌ی سگ وضو گرفت پس مطابق «اصل طهارت» سگ نجس نیست، دوماً در مقابل این‌ها روایات و آیاتی از قرآن وجود دارد که به صراحت سگ را پاک می‌دانند.

نکته‌ی سوم: فقیهان شیعه در بحث نجاست سگ تحقیق کافی نداشتند و صرفاً نسل به نسل نظر یکدیگر را پذیرفتند. در این موضوع حتی اجماع وجود ندارد. پس ادعای نجاست، به لحاظ روش پژوهش، پذیرفتنی نیست.

نکته‌ی چهارم: فقیهان قدیمی شیعه مانند: اُطروش، مرتضی علم‌الهدی، شیخ صدوق، سلار دیلمی و شیخ بهایی نجاست عینی و کلی سگ را قبول نکردند و بذاق یا موی‌اش را پاک می‌دانند.
فقیهان معاصر شیعه هم مانند جواد غروی، حسین زنجانی، سروش محلاتی، مصطفی محقق‌داماد،احمد عابدینی، علی ریاحی‌نبی، حیدر حب‌الله و... اکثراً کل بدن سگ را پاک می‌دانند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

در فضیلت والدکُشی
#محمد_موسوی_عقیقی

پدرکُشی (Patricide) به معنای مَجاز و معنوی‌اش و به طور کلی «والدکُشی» یعنی تصمیم یا رفتاری انتخابی و هنجاری که برخلاف منش‌ها، باورها و مسلک‌های والدین باشد و این در نگاه من، حداقل مطابق شواهد دینی، واجد فضیلت است.

فرض کنید مردان یا زنان نسل به نسل باورهای خود را، همچون میراثی به مانند کاخ و کوخ، از والدین خود گرفته باشند. این باورِ ارثی، در مقابل مردان یا زنانی که فکر مستقلی دارند و فارغ از درستی یا نادرستی فکر برای آن کتاب خوانده‌اند، اندیشیده‌اند و تأمل کرده‌اند چه وضعیتی دارد؟ از نظر شما کدام یک از این دو، دارای فضیلت‌اند؟

بگذارید مثالی بزنم؛ «الف» باور دارد که دروغ گفتن بی‌اخلاقی است اما اگر از او دلیل بخواهید نمی‌تواند باور را خود را موجه نشان دهد؛ از سوی دیگر «ب» همین باور را دارد و در عین حال می‌تواند دلایل و مستندات باور خود را توضیح دهد هرچند اگر نتواند آن را موجه نشان دهد. حال باور متضمن اندیشه و تأمل، تفاوتی با باور ارثی ندارد؟ همین را به مثال‌های مهم‌تر و بهتر ربط بدهید. به عنوان مثال؛ «الف» باور دارد دین یا آیینی که دارد «بهترین» است اما نمی‌تواند با دلایل و مستندات همان دین و آیین یا تفکر و تأملی که خود کرده، آن را موجه نشان دهد، در مقابل «ب» دین و آیین دیگری دارد، ادعای بهترین هم نمی‌کند، اما می‌تواند با دلایل و مستندات همان دین و آیین یا تفکر و تأملی که خود داشته، آن را موجه نشان دهد.

پس به عبارتی می‌توان یک پرسش کلی مطرح کرد، اینکه باورِ ارثیِ بدون تفکر فضیلت است یا باوری که همراه با تفکر و تأمل باشد؟ اگر فضیلت «اندیشیدن» در مقابل «بی‌اندیشگی» را بپذیریم، طبیعتاً خواهیم پذیرفت که باور همراه با تفکر و تأمل در مقابل باور ارثی، فضیلت است.

به لحاظ دینی هم چنین است. قرآن در آیه‌ی ۳۶ سوره‌ی نساء به صراحت بیان کرده نباید از چیزی که «دانش و آگاهی» به آن نداریم، پیروی کنیم و حتی مطابق آیه‌ی ۳۶ سوره‌ی یونس از «گمان، تردید و ظن» را هم دست‌یاب به «حقیقت» نمی‌داند. از همین رو در آیه‌ی ۱۸ سوره‌ی زمر توصیه کرده نخست سخنان، باورها، ایده‌ها و نظرات را بشنوید، تأمل کنید و سپس بهترین آن را بپذیرید. قرآن در آیه‌ی ۱۷۰ سوره‌ی بقره یکی از رذیلت‌های اخلاقی را پیروی از پدران یا همان باورهای ارثی می‌داند: «أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا». در روایتی هم بیان شده که «اندیشیدن پیش از عمل کردن» فضیلت است. (مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۳۰۸)

مطابق بیان امام علی بن أبی‌طالب نه پدر و مادر خونی، بلکه اندیشیدن پدر و مادر نیکی است: «فإنَّ التَّفَكُّرَ أبو كُلِّ خَيرٍ و اُمُّهُ» (تنبیه الخواطر، ج۱، ص۵۲) و پیروی باوری از پدران و مادران از خصوصیات شیطان است. (بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۸۰) حال اگر مطابق روایتی اندیشیدن «عبادت» باشد (بحارالأنوار، ج۶۸، ص۳۲۴)، مناسکِ عبادی بر اساس تفکر فضیلت است یا باورهای ارثی و نسلی؟

محمد بن یعقوب کلینی در کتاب خود الکافی، بخشی را به روایات پیرامون «عقل و جهل» اختصاص داده که ۳۴ روایت دارد. از مجموع این روایات به دست می‌آید که فضیلت تعقل، تفکر و تأمل شوخی و تعارف نیست. پس چرا و چگونه در جامعه‌ی ما، این‌قدر دین، آیین و باورِ ارثی و نسلی مهم است و اگر کسی خارج از آن فکر کند، تصمیمِ به‌هنجاری بگیرد و عمل نماید، هرچند که به‌واقع اشتباه باشد، توبیخ می‌شود؟

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

نسخه‌ی کاغذی-چاپی کتاب «فقه سنتی و حجاب جدید» همراه با ۲۵% تخفیف را می‌توانید سفارش دهید. این نسخه با ویرایش دوم در ۳۶۹ صفحه بوده که در قطع رقعی و کاغذ بالکی است.
برای سفارش، به ID/آیدی زیر پیام بدهید:
http://t.me/mousaviaghighii

همچنین می‌توانید فایل فهرست، مقدمه و پیش‌گفتار را هم از این‌جا دانلود کنید:
https://t.me/fekr_rak/694

درباره‌ی کتاب: من در این کتاب سعی کرده‌ام نشان دهم بر اساس مبانی فقه سنتی پوشاندن موی سر نمی‌تواند واجب باشد و اکثریت فقیهان شیعه با این نظر هم‌دل هستند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

مطابق با بیانِ مهم محمدتقی مصباح یزدی متولد ۱۳۱۳ خورشیدی، برخلاف تصور عموم، دستور رضا پهلوی که به عنوان «کشف حجاب» شناخته می‌شود، تنها در حد و حدود «برداشتن چادر» و نه بیشتر، بوده است.
پیش‌تر موسی شبیری زنجانی (مرجع تقلید معاصر) متولد ۱۳۰۷ خورشیدی، همین نکته را بیان کرده بود. (+)

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

فتوای نماز خواندن به فارسی

فقیه محترم آقای علی ریاحی‌نبی، به عنوان فقیهِ نوسنتی، در فتوای مهمی بیان کرده که می‌توان همه‌ی نماز از جمله سوره، اذکار رکوع و سجود، تشهد و سلام را به فارسی خواند. البته با این ملاحظه که سوره‌ی حمد بنابر احتیاط واجب باید به عربی خوانده شود. فتوای مشابهی از سوی آقای حسینی خامنه‌ای، رهبریِ ایران صادر شده که مطابق آن اذکار مستحبی و دعاهای نماز را می‌توان به غیرعربی خواند.(بخوانید)
فتوای دیگر ریاحی‌نبی که پیش‌تر نقل کردم و خوانده‌اید، این بود که زنان اگر نامحرم حضور نداشته باشد، می‌توانند بدون حجاب نماز بخوانند.(بخوانید)

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

آیا موی گربه نماز را باطل می‌کند؟
(عکس را باز کنید)
-------------------------------
‏(اسامی از راست، بر اساس رنگ‌بندی)
🟥: صانعی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، ملکوتی، منتظری، حسینی شیرازی
🟪: دوزدوزانی، وحید خراسانی
🟦: سیستانی، مدرسی، هاشمی شاهرودی، مالکی، محقق تهرانی، شبیری خاقانی
🟩: غروی اصفهانی، مظاهری، فضل‌الله، معصومی تهرانی، صادقی تهرانی، بطحایی گلپایگانی، عباسی خراسانی

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

شوخی با نامحرم یا تعرض؟
#محمد_موسوی_عقیقی
 
قطب‌الدین راوندی (متوفای ۵۷۳ قمری) روایتی را بدون سند از أبی‌بصیر أسدی (متوفای ۱۵۰ قمری) نقل کرده است که به نزد امام محمدباقر آمده و رفتاری از خود را با زنی توضیح می‌دهد. أبی‌بصیر مفتی، محدث معروف شیعه و از اصحاب اجماع است.(عدة الأصول، ج۱، ص۳۸۴) نقل راوندی چنین است:

متن روایت: «مَا رُوِيَ عَنْ أَبِي‌بَصِيرٍ قَالَ: كُنْتُ أُقْرِئُ اِمْرَأَةً اَلْقُرْآنَ بِالْكُوفَةِ فَمَازَحْتُهَا بِشَيْءٍ فَلَمَّا دَخَلْتُ عَلَى أَبِي جَعْفَرٍ عَاتَبَنِي وَ قَالَ مَنِ اِرْتَكَبَ اَلذَّنْبَ فِي اَلْخَلاَءِ لَمْ يَعْبَأِ اَللَّهُ بِهِ أَيَّ شَيْءٍ قُلْتَ لِلْمَرْأَةِ فَغَطَّيْتُ وَجْهِي حَيَاءً وَ تُبْتُ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ لاَ تَعُدْ».(الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۵۹۴)
ترجمه‌ی روایت: «أبوبصير مى‌گويد: در كوفه به زنى قرآن مى‌آموختم كه با او مزاح كردم. وقتى خدمت امام محمدباقر رسيدم، مرا توبيخ كرد و فرمود: هر كس در خلوت، مرتكب گناه شود، خداوند به او توجه نمى‌كند. تو به آن زن چه گفتى‌؟ از حيا و خجالت، صورتم را پوشاندم و توبه كردم. پس حضرت فرمود: ديگر چنين كارى نكن».(جلوه‌های اعجاز معصومین، ج۱، ص۴۳۲)

در توضیح این روایت، بیان شده که دلالت بر حرام بودن شوخی مرد و زن نامحرم دارد.(خارج فقه، باقر ایروانی، ۱۴۴۵/۰۶/۱۶)
اما فقیهان در شناخت دلالت این روایت، کم‌کاری کرده یا به خطا رفته‌اند. در خودِ همین روایت بیان شده «مَنِ اِرْتَكَبَ اَلذَّنْبَ فِي اَلْخَلاَءِ لَمْ يَعْبَأِ اَللَّهُ بِهِ أَيَّ شَيْءٍ». اگر «فَمَازَحْتُهَا» به معنای شوخی کردن، ارتکاب گناه تلقی شود (اِرْتَكَبَ اَلذَّنْبَ) و فقیهان صرف شوخی را حرام بدانند، روایت قید «در خلوت» دارد: «اَلذَّنْبَ فِي اَلْخَلاَءِ». پس با این قید چنین نیست که هر نوع شوخی‌ای حرام باشد، بلکه شوخی حرام آن است که مرد و زن در خلوت و تنها باشند. با این حال اگر شوخی عادی و به مثال یک لطیفه، جوک یا شعری طنز اما هنجار باشد، چه تفاوتی میان تنها بودن یا نبودن است؟ از این رو «اَلذَّنْبَ فِي اَلْخَلاَءِ» شوخیِ خاصی محسوب می‌شده است.

قرینه برای این توضیح، نخست شرمی است که أبی‌بصیر را در برمی‌گیرد، در پاسخ به سؤال امام که می‌گوید به آن زن چه گفتی ساکت شده و از خجالت روی خود را می‌پوشاند: «قُلْتَ لِلْمَرْأَةِ فَغَطَّيْتُ وَجْهِي حَيَاءً». اگر یک لطیفه ساده و هنجار بوده، هرچند که در خلوت مرد و زن حرام باشد، دیگر روی پوشاندن ندارد؛ پس شوخیِ صحابه‌ی امام، ساده و هنجار نبوده است. دوم اینکه ظاهراً میان «قُلْتَ لِلْمَرْأَةِ» و «فَغَطَّيْتُ وَجْهِي حَيَاءً» کلماتی حذف شده است.
محمد بن عمر کشی (متوفای ۳۴۰ قمری) پیش از راوندی این روایت را با سند نقل کرده است. او دارای کتابی رجالی به نام «معرفة الناقلین عن الائمة الصادقین» بوده که أبوجعفر طوسی (متوفای ۴۶۰ قمری) آن را خلاصه کرده و نام‌اش را «اختیار معرفة الرجال» نهاده است.(أعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۷) روایت کشی چنین است:

متن روایت: «حَمدَوَيهِ وَ إِبرَاهِيمُ، قَالَ حَدَّثَنَا اَلْعُبَيدِيُّ، عَن حَمَّادِ بنِ عِيسَى، عَنِ اَلْحُسَينِ بنِ مُختَارٍ، عَن أَبِي بَصِيرٍ، قَالَ: كُنْتُ أُقْرِئُ اِمرَأَةً كُنْتُ أُعَلِّمُهَا اَلْقُرْآنَ، قَالَ، فَمَازَحتُهَا بِشَيْءٍ، قَالَ، فَقَدِمْتُ عَلَى أَبِي جَعفَرٍ، قَالَ، فَقَالَ لِي: يَا أَبَا بَصِيرٍ أَيَّ شَيْءٍ قُلْتَ لِلْمَرأَةِ قَالَ قُلْتُ بِيَدِي هَكَذَا، وَ غَطَّى وَجهَهُ، قَالَ، فَقَالَ لِي لاَ تَعُودَنَّ إِلَيهَا».(رجال الکشی، ج۱، ص۱۷۳)
ترجمه‌ی روایت: «أبی‌بصیر نقل می‌کند که من به زنی قرآن می‌آموختم، با او شوخی‌ای کردم، نزد أبی‌جعفر رفتم و با او در میان گذاشتم؛ به من گفت: أبی‌بصیر، به آن زن چه گفتی؟ جواب دادم: دستان‌ام با او چنین سخن گفتند (پس نشان داد) و صورت خود را پوشاندم. امام گفت: دیگر نزد آن زن نرو».

این نقل در پذیرفتن، به نقل راوندی اولویت دارد، زیرا اولاً تقدم زمانیِ نقل با سندِ کشی در مقابل تأخر زمانیِ نقل بدون سندِ راوندی مطرح بوده و ثانیاً حدیث‌شناسانی نیز نقل کشی را معیار بررسی وثاقت أبی‌بصیر قرار داده‌اند.(مجمع الرجال، ج۵، ص۸۵؛ قاموس الرجال، ج۱۱، ص۲۰)

درنتیجه روایتی که کشی نقل کرده، در این که کار أبی‌بصیر صرف شوخی نبوده و به نوعی تعرض به حساب می‌آمده، صریح است.
قباحت رفتاری أبی‌بصیر در این نقل چنان روشن بوده که شیخ حرعاملی وقتی این روایت را از کشی نقل می‌کند، «قُلْتُ بِيَدِي هَكَذا» را حذف کرده است: «قُلتَ لِلمَرْأَةِ (فَغَطَّيتُ وَجهِي)».(وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۱۹۸) هرچند سعی شده این رفتار را توجیه و آن را به «عملی که نمی‌دانیم حرام بوده یا نه» تعبیر کنند(معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۱۵۳)، زیرا خارج از این توجیه، نقل کشی وثاقت روایی أبی‌بصیر را مخدوش می‌کند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

توضیحات در تصویر
#کمک_رسانی #دی‌ماه

▪️نیازمند این ماه با مشخصات زیر هستند:
- خانم ۳۵ ساله
- دارای یک فرزند ۱۸ ساله‌ی توان‌یاب (معلول) و یک دختر ۹ ساله
- پدر خانواده بعد از تولد دومین فرزند معتاد و ۴ سالی است که متواری شده
------------------------------------------------
🔸مبلغ مورد نیاز: ۳۰ میلیون تومان
🔻مبلغ تأمین شده: ۱۱ میلیون تومان
🔺مبلغ باقی‌مانده: ۱۹ میلیون تومان
🔹فرصت تأمین: تا ۱۱ روز دیگر
------------------------------------------------
🔸 شماره کارت:
5892101501232272
(بانک سپه)

اگر مبلغی را واریز کردید یا خواستید بخشی یا کل مبلغ را تقبل کنید به آیدی زیر پیام بدهید:
@Muosaviaghighi

جامعه‌ی زنان ایران، همین‌قدر متنوع است. قرآن، بالاترین و والاترین سند اسلام هم این تنوع را پذیرفته و بیان کرده است: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا». (حجرات : ۱۳)
اگر افراطی‌ها در حاکمیت و اپوزیسیون بگذارند، یعنی یک‌طرف بی‌حجابی و طرف دیگر باحجابی را محترم بشمارند و همین «انتخاب‌گری» را «فضیلت» محسوب کنند، زنان بلدند چطور هم‌زیستی کنند.
ولی خب نمی‌گذارند!

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

نقد فقیهِ ناقد در اولین قائل به پوشاندن موی
#محمد_موسوی_عقیقی

در دی‌ماه ۱۳۹۴ اندیشمند گرامی امیرحسین ترکاشوند مطلبی با عنوان «فقیه قرن هشتم! اولین قائل به پوشش مو» نوشت. ۱۰ سال بعد، در مرداد ۱۴۰۳ فقیه محترم سید ضیاء مرتضوی نقدی بر این مطلب با عنوان «آیا وجوب پوشش مو مربوط به قرن هشتم است؟» نوشت. این نقد در ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ در روزنامه‌ی جمهوری اسلامی، منتشر شد.
پیرامون موضوع پوشاندن موی در فقه اسلامی، من کتاب مستقلی به نام «فقه سنتی و حجاب جدید» نوشتم؛ از همین رو نقد آقای مرتضوی مداوماً برای من ارسال می‌شد. بعد از آن تصمیم گرفتم نقدی بر نقد بنویسم.

در نوشته‌ی پیوست شده، سعی کرده‌ام نشان دهم که برخلاف ادعای ناقدِ فقیه، اکثریت فقیهان شیعه پوشاندن موی سر برای زنان را واجب نمی‌دانند یا حداقل متعرض این موضوع نشده‌اند و محمد بن مکی عاملی معروف به شهید اول، نخستین فقیهی بوده که بحث وجوب را پیش کشیده است.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

خیریه‌ی این ماه هم تمام شد. مبلغ ۴۰ میلیون تومان مورد نیاز بود. به دلیل ریپورت‌های مداوم و پایین آمدن بازدیدها، با ۳ میلیون تومان کسری، ۳۷ میلیون تومان در طی ۲ هفته تأمین شد که امروز ظهر به حساب شخص نیازمند واریز گردید.

۳ دی‌ماه، خیریه‌ی بعدی شروع میشه
از کمک‌ها و اعتمادتون ممنونم 🌹🙏🏻

دیگر مزار فاطمه‌ی‌زهرا(س) مخفی نیست!
#محمد_موسوی_عقیقی

بعد از آن‌که پیام‌آورِاسلام درگذشت، مردم به شدت اندوهگین شدند.(۱) فاطمه‌ی زهرا(س) در غمِ درگذشت پدر، حال ناخوشی داشت و همراه علی(ع) مشغول تدفین پدر بود(۲) ولی ناامیدوارانه در همین حال، برخی از نزدیک‌ترین یارانِ او در «سقیفه‌ی بنی‌ساعده» جمع شدند تا برای خلافت تصمیم‌گیری کنند.(۳) علی(ع) حاضر به بیعت نشد و با جمعی از نزدیکان‌اش به نشانه‌ی اعتراض در خانه نشست.(۴) ظاهراً ابوبکر بن أبی‌قحافه که اکنون به خلافت رسیده بود، چند بار به علی(ع) پیغام می‌دهد که به مسجد بیاید و بیعت کند، ولی علی(ع) راضی نمی‌شد، با این حال عُمر بن خطاب آمد و علی(ع) را با خود به مسجد برد اما نتوانستند از او بیعت بگیرند.

مطابق گزارشی ظاهراً فاطمه‌ی‌زهرا(س) به ابوبکر پیام فرستاد که اگر علی(ع) را رها نکنید، موی خود را مکشوف و پریشان می‌کنم.(۵) پس علی(ع) به خانه برگشت، ابوبکر با فشار اطرافیان مجدداً عُمر را به نزد علی(ع) فرستاد و زمانی‌که رسید، درب خانه را کوفت و از حاضران در خانه‌ی علی(ع) بیعت خواست که مخالفت کردند، دستور داد هیزم بیاورند تا خانه را آتش بزند، فاطمه‌ی‌زهرا(س) صدا را شنید، جلو آمد و عُمر را توبیخ کرد.(۶) با سخنِ دختر پیام‌آور، عُمر برگشت.(۷) بعد از مدتی عُمر آمد و علی(ع) دوباره با او به مسجد رفت، از او بیعت خواستند ولی ممانعت کرد. ابوبکر، علی(ع) را تهدید به اعدام کرد، علی(ع) جوابی داد که خلیفه ساکت شد. عُمر به خلیفه گفت درباره‌ی او کاری نمی‌کنی؟ ابوبکر پاسخ داد: «لا اُكرِهُهُ عَلى شَيءٍ ما كانَت فاطِمَةُ إلى جَنبِهِ – تا زمانی که فاطمه در کنار او باشد، به بیعت اجبارش نمی‌کنم».(۸)

در مدتی که فاطمه‌ی‌زهرا(س) بیمار بود، ابوبکر و عُمر با وساطت علی(ع) به نزد او آمدند تا حلالیت بگیرند. صحبت‌ها با گریه‌ی دو طرف همراه شد و در آخر آنان ناامیدانه از نزد دختر پیام‌آور بیرون آمدند(۹)، هرچند برخی گفته‌اند یک‌بار هم ابوبکر به تنهایی آمد بعد از گفتگو، فاطمه‌ی‌زهرا(س) از او راضی شد: «ترضاها حتي رضيت».(۱۰) با این حال وصیت فاطمه‌ی‌زهرا(س) این بود که هیچ‌کس در تشییع جنازه‌اش حاضر نباشد(۱۱)، پس علی(ع) هم همسرش را مخفیانه و شبانه دفن کرد.(۱۲)

اما مزار دختر پیام‌آور، برای مسلمانان صدر اسلام مخفی بود و پس از آن دوره، ائمه‌ی اهل‌البیت(ع) مکان تقریبی این قبر را مشخص کرده‌اند. مکان‌های احتمالی مزار فاطمه‌ی‌زهرا(س) را روضةالنبی(۱۳)، قبرستان بقیع(۱۴) و خانه‌ی برادرشوهرش عقیل(۱۵) دانسته‌اند. اما من باور دارم که بنا به گزارشاتی، این قبر در جوار پیام‌آورِاسلام(ص) است:

(۱) در گزارشی امام رضا(ع) بیان کرده که فاطمه‌ی‌زهرا(س) در خانه‌اش دفن شده است: «سَأَلْتُ اَلرِّضَا عَنْ قَبْرِ فَاطِمَةَ فَقَالَ دُفِنَتْ فِي بَيْتِهَا»(۱۶) و در ادامه امام توضیح می‌دهد که در زمان بنی‌امیه، در توسعه‌ی ساختمان، این قبر داخل مسجد قرار گرفت: «فَلَمَّا زَادَتْ بَنُو أُمَيَّةَ فِي اَلْمَسْجِدِ صَارَتْ فِي اَلْمَسْجِدِ».(۱۷)

(۲) مطابق گزارش‌هایی، اتاق پیام‌آوراسلام(ص) چسبیده به اتاق همسرش عایشه بود و از طریق یک درب به هم راه داشتند(۱۸) و پیام‌آور هم درون اتاق عایشه دفن شده است.(۱۹) نزدیک‌ترین خانه هم به این اتاق، خانه‌ی علی(ع) و فاطمه‌ی‌زهرا(س) بود.(۲۰) علی(ع) در زمانی که همسرش را دفن کرد، در کنار مزار پیام‌آور دردودل کرد و خطاب به او گفت: «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَنِّي وَ عَنِ ابْنَتِكَ النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ – سلام بر تو، ای پیام‌آورِخدا، سلام من و دخترت که اکنون در جوار تو آرمیده است».

(۳) برای اینکه نزدیکی این مزار تأیید شود، در گزارشی امام صادق(ع) بیان کرده که فاطمه‌ی‌زهرا(س) در میانه‌ی مزار و منبر پیام‌آوراسلام دفن شده است: «قَبْرَ فَاطِمَةَ بَيْنَ قَبْرِهِ وَ مِنْبَرِهِ».(۲۱)

(۴) محمدعلی العمری (متوفای۱۳۸۹ش) رهبر فقید شیعیان عربستان، در خاطره‌ای بیان کرده: «زمانی كه ما كودک بوديم، قبر حضرت زهرا(س) در خانه‌اش مشخص بود و ارتفاع آن به يك متر می‌رسيد». (خبرگزاری ایکنا، کد خبر: ۲۵۱۸۱۴۴)

پی‌نوشت‌ها
(۱) الطبقات الکبری،ج۲،ص۲۳۸
(۲) الطبقات‌الکبری،ج۲،ص۲۱۲و۲۳۷
(۳) البدایة و النهایة، ج۵، ص۲۶۸
(۴) تاریخ الیعقوبی،ج۲،ص۱۲۴
(۵) تفسیرالعیاشی،ج۲،ص۶۷
(۶) الإمامة و السیاسة، ج۱،ص۳۰و۳۱
(۷) العقد الفرید،ج۵،ص۱۳
(۸) الإحتجاج،ج۱،ص۲۰۷
(۹) الإمامة و السیاسة،ج۱،ص۳۲
(۱۰) دلائل النبوة،ج۷،ص۲۸۱
(۱۱) المصنف،ج۳،ص۵۲۱
(۱۲) تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۱۵
(۱۳) المقنعة،ص۴۹۱
(۱۴) کشف‌الغمة، ج۱، ص۵۰۱
(۱۵) بحارالأنوار،ج۷۹،ص۲۷
(۱۶) الکافی،ج۱،ص۴۶۱؛ من لایحضره الفقیه،ج۱،ص۲۲۹
(۱۷) نیز ر.ک: تاریخ المدینة،ج۱،ص۱۰۷
(۱۸) الطبقات الکبری،ج۸،ص۱۰۴
(۱۹) مسند احمد بن حنبل،ج۶،ص۲۲۸
(۲۰) صحیح البخاری،ج۴،ص۲۰۸
(۲۱) معانی‌الأخبار، ج۱، ص۲۶۷.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

🔴 دین‌داری خودآگاهانه
#محمد_موسوی_عقیقی

یکی از چیزهایی که در اسلام خیلی مورد تأکید قرار گرفته، این‌ست که اسلام عمل دینی رو «خودآگاهانه» می‌خواهد و این خودآگاهی با اجبار که تسلط آگاهی یا ناآگاهی دیگری‌ست، پدید نمیاد. شما در آیات متعدد قرآن می‌بینید که اشاره کرده از اون چیزی که بهش آگاهی و دانش نداری پیروی نکن (اسراء : ۳۶) یا بشارت می‌دهد به مردم تا بهترین حرف، سخن و استدلال رو انتخاب کنند (زمر : ۱۸و۱۹) یا حتی به صراحت گفته شده که از گَمان، تردید و شک پیروی نکنند (یونس : ۳۶).
این خودآگاهی یعنی مردم در پذیرش دین یا دین‌داری باید برای انجام اون عمل قانع شوند. اگر اقناع صورت نگیرد، اون عمل به جای شکوفا کردنِ منش دین‌دار، باعث از دست رفتن روحیه‌ی اون فرد در سایر انجام رفتارهای دینی می‌شود. شما روند اقناعی قرآن پیرامون شراب خوردن رو ببینید، اول می‌گوید از میوه‌ی درخت انگور و نخل روزی خوبی می‌گیرید (نحل : ۶۷)، بعد گفته شده وقتی وارد نماز می‌شوید مست نباشید، چرا؟ چون بفهمید چه حرفی می‌زنید «حَتَّىَ تَعْلَمُواْ مَا تَقُولُونَ» (نساء : ۴۳)، بعد با بیان همون خوب بودنِ شراب گفته شده گناهش بزرگترست (بقره : ۲۱۹) بعد گفته یک عمل شیطانی‌ست (مائده : ۹۰) و بعد گفته دلیل گناهِ شراب این‌ست که باعث نزاع و جدل شده و عقل توحیدی رو از بین می‌برد (مائده : ۹۱). اما شما در عمل چی می‌بینید؟
ببینید چه بلایی بر سر حجاب آوردن. فقهِ حجاب پر از باگ و ابهام، حرف‌های پیرامونش سیاست‌زده، قانونش اجباری؛ بعد اکثریت جامعه، اون‌هایی که حجاب مرسوم رو رعایت می‌کنند خودآگاهی نداشته و فقط حس خوب دارند و اون‌هایی که رعایت نمی‌کنند اصلاً قانع نشدند به رعایت کردنش‌. درحالی که شما روند ورود اسلام به قصه‌ی پوشش زنان رو ببینید، بارها توصیه می‌کنه که عورت خودتون رو بپوشونید (اعراف : ۲۲) بعد توصیه کرده همین لباس‌هایی که به تن دارید رو بهم نزدیک کنید (نور :۳۱) بعد به بخشی از زنان گفته فلان کار رو کنید که شناخته شوید تا آزار نبینید و آخرش هم اجباری نمی‌کند و می‌گوید این برای شما بهترست «ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ» (احزاب : ۵۹).
انحصارگرایی دینی، خودآگاهی دینیِ فردی و جمعی مردم رو می‌گیرد. حتی اگر مردم مرجع تقلیدی رو انتخاب کنند که کمی فتاوای متفاوت داشته باشد، باز تا جایی پیش می‌روند که اون مرجع تقلید رو از دیانت خارج می‌کنند و همین عدم خودآگاهی دینی باعث شکل گرفتن دینِ آباءواجدادی می‌شود! چیزی که قرآن به شدت دینداران یهود رو به خاطرش توبیخ می‌کند (صاد : ۶و۷).

(بخشی از ارائه‌ی «خودآگاهی دینی» در سال ۱۴۰۰)

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

خداوندی که سکوت می‌کند!
#محمد_موسوی_عقیقی

زمانی که مشغول به نوشتن «پرونده‌ی سگ در فقه و شریعت» بودم، موضوعی ذهن‌ام را مشغول کرد؛ اینکه ممکن است «سکوتِ قرآن» دارای بار معنایی باشد و آیا خداوند درباره‌ی هرچیزی حکمی خواهد داشت؟ به گمان‌ام تا به الان بارها شنیده‌اید که «هر عملی دارای حکمی است، واجب یا حرام، مستحب یا مکروه یا مباح» و فقیهان هم گفته‌اند که هیچ واقعه‌ای خالی از حکم الهی نیست: «فخلوّ واقعة عن حكم إلهيّ غير متصوّر عند أصحابنا». (الفوائد المدنیة، ص۱۰۴؛ تمهید الوسائل، ج۵، ص۲۱۸)

اما اسناد و شواهد زیادی نشان می‌دهد که الله، خداوندگارِ اسلام، عامدانه سکوت کرده و این سکوت معنادار بوده تا فراغت و آزادی‌ای برای انسان‌ها ایجاد کند و از قوانین جزء به جزئی که دین‌داران ادیان پیشین، به خصوص یهودیان، برای خود برساخته‌اند و به مرور تفاسیر، نگاه‌ها و انتظارات خود را جزئی است احکام الهی دانسته‌اند، اسلام را دور نگه دارد.

قرآن به عنوان سندِ بالادستی اسلام، که فقیهان هم آن را به عنوان کلامِ الهی قبول دارند، مدعی این است که همه‌چیز را به صورت روشن و رِسا تبیین کرده است: «تِبْیانًا لِکلِّ شَیءٍ» (نحل : ۸۹). روایات متعددی هم ادعای آیه را تأیید می‌کنند، به عنوان مثال در روایتی از امام رضا(ع) نقل شده که هر چیزِ حلال و حرام چه از احکام و چه از حدود باشد و تمام آنچه که مردم برای دین‌داری خود نیاز دارند، در قرآن بیان شده است. (الکافی، ج۱، ص۱۹۸) در روایتی هم از امام علی(ع) نقل شده که پیام‌آور اسلام(ص) خطاب به مردم گفت من آن‌چیزی را برای شما حلال یا حرام کردم، که قرآن حلال یا حرام کرده باشد. (بحارالأنوار، ج۲۸، ص۸۶) در روایتی نیز امام صادق(ع) اعلام کرده خداوند همه‌چیز را در قرآن بیان نموده و از نیازِ مردم چیزی را فروگذاری نکرده است (الکافی، ج۱، ص۵۹) روایت دیگری وجود دارد که روشن‌تر است. ظاهراً در روز خیبر، مسلمانانی که به جنگ اعزام شده بودند قصد داشتند گوشت الاغ‌ها را بخورند، پیام‌آورِ اسلام از این کار نهی کرد. اما امام محمدباقر این نهی را نه شرعی بلکه به دلیل شرایط جنگی عنوان کرده: «وَ إِنَّمَا نَهَى عَنْ أَكْلِهَا لِأَنَّهَا كَانَتْ حَمُولَةً لِلنَّاسِ» و سپس ادامه می‌دهد که همه‌ی حرام‌ها صرفاً در قرآن آمده است: «وَ إِنَّمَا اَلْحَرَامُ مَا حَرَّمَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي اَلْقُرْآنِ». (تهذیب الأحکام، ج۹، ص۴۱) امام علی(ع) با استناد به آیه‌ی بالا اهل فتوا را مذمت می‌کند که چرا با وجود احکام و دینِ کامل، این اندازه در فتوا اختلاف دارند. (نهج‌البلاغه، خطبه‌ی۱۸)

پس در گام اول، قرآن و روایات مطابق با آن، مدعی‌اند که هر حلال و حرامی در قرآن بیان شده است و نباید خارج از آن به دنبال حکم خداوند گشت. مطابق آیه‌ی ۴۴ سوره‌ی نحل هم پیام‌آورِ اسلام و ائمه‌ی اهل‌البیت تنها «تبیین کننده» محسوب می‌شوند، زیرا بر اساس قرآن تنها کسی که می‌تواند حکم کند، خداوند است: «إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ» (انعام : ۵۶)، از همین رو فقیهان متعددی باور دارند که هیچ‌کدام از پیام‌آورِ اسلام و اهل‌البیت، «شارع» نیستند. (المقالات الغریة، ص۲۸۹؛ ضوابط الأصول، ص۲۰) این گام محدوده و گستره‌ی دخالت خداوند در زیست انسان را نشان می‌دهد؛ در نتیجه حکمی که توضیح دهنده‌ی قرآن باشد پذیرفته، ولی حکمی که به حکم قرآن چیزی افزوده یا بکاهد، کنار گذاشته می‌شود. شاید به همین دلیل باشد که امام محمدباقر(ع) بیان می‌کرد هر زمان از من حکمی می‌پرسید، دلیل آن را هم در قرآن بخواهید. (الکافی، ج۱، ص۶۰)

قرآن در آیه‌ی ۱۰۱ سوره‌ی مائده سکوت خود را موجه می‌داند و توصیه کرده مردم نباید درباره‌ی هرچیزی منتظر حکم باشند، زیرا وقتی سؤال کرده و حکمی صادر شود، ناراحت می‌شوند. (ر.ک به: المیزان، ج۶، ص۱۵۳)، از همین رو از امام علی(ع) نقل شده که خداوند درباره‌ی چیزهایی سکوت کرده: «وَ سَکَتَ لَکُمْ عَنْ أَشْیَاءَ» (نهج‌البلاغه، حکمت۱۰۵) و بهتر است این ابهامات، دست نخورده باقی بماند: «أَبْهِمُوا مَا أَبْهَمَ اَللَّهُ» (الإستبصار، ج۳، ص۱۵۶) زیرا خداوند دوست دارد انسان‌ها فراغتی از احکام شرعی داشته باشند: «إِنَّ اَللَّهَ يُحِبُّ أَنْ يُؤْخَذَ بِرُخَصِهِ». (وسائل الشیعه، ج۱، ص۱۰۷) از همین رو فقیهان متعددی این سکوت را پذیرفته‌اند: «کان ممّا سکت اللّٰه عنه». (کتاب الصلاة (النائینی)، ج۱، ص۳۰۵)

در آخر، همان‌طور که خداوند عامدانه و معنادار سکوت کرده، از انسان‌ها هم خواسته است که از «دانش و آگاهی» پیروی کرده (اسراء : ۳۶) و هیچ‌گاه به سمت «ظَن و گمان» نروند زیرا برای‌شان حق را روشن نمی‌کند (یونس : ۳۶). با تمام این‌ها، فقیهان شریعت را چنان گسترده کرده‌اند که این روزها شاهد تورم فقه هستیم، از کتاب‌های ده‌جلدی تا فقه هنر، فقه سینما، فقه بازی‌های رایانه‌ای و... .

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

خیریه‌ی این ماه هم رو به پایان بوده و امشب آخرین مهلت است. از خیریه‌ی این ماه، ۵٫۵ میلیون تومان باقی‌مانده است (۴۰ میلیون جمع‌آوری شده). اگر کسی تمایل داشت تمام یا بخشی از مبلغ رو تقبل کند، به آیدی زیر پیام بدهد:
@Muosaviaghighi

🔸 شماره کارت:
5892101501232272
(بانک سپه)

امروز سال‌روز درگذشت داوود فیرحی بود. رفتن‌اش واقعاً سوزاند. فیرحی مصداق یک روحانی «خوش‌فکر» بود؛ نه افراطی و نه تفریطی؛ ثابت قدم ولی فارغ از تعصب‌. خاک زود فیرحی را به آغوش کشید؛ همین‌طور رضا بابایی و رضا حسینی‌امین را. بگذریم ... فیرحی دو ویژگی مهم داشت:
(۱) جزو معدود روحانیونی بود که روش‌مند بود و
(۲) مبنا داشت و آن را رعایت می‌کرد.

خاطرات‌اش در ضمیرمان ماندگار ...

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

۷ روز فرصت باقی مانده است. اگر مایل بودید کل یا بخشی از مبلغ را تقبل کنید، به آیدی زیر پیام بدهید.

🔺 مبلغ مورد نیاز: ۴۵ میلیون تومان
🔻 مبلغ باقی‌مانده: ۲۲ میلیون تومان
((مبلغ جمع‌آوری شده: ۲۳ میلیون تومان))

مبلغ مهم نیست
هرچقدر در توان دارید کمک کنید

🔸 شماره کارت:
5892101501232272
(بانک سپه)

به دلیل کم بودن وقت اگر کسی بخشی از مبلغ رو می‌خواست تقبل کنه، به آیدی زیر پیام بده:
@Muosaviaghighi

قرآن: ای زنانِ پیام‌آور در خانه بمانید!

قرآن در آیه‌ی ۳۳ سوره‌ی احزاب خطاب به زنان پیام‌آورِ اسلام چنین دستوری داده است: «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَىٰ». به ترجمه‌ی جلال‌الدین مجتبوی دقت کنید: «و در خانه‌هاتان آرام گيريد، و به شيوۀ جاهليت پيشين به خودنمايى بيرون نياييد». این ترجمه را مفسران هم داشته‌اند. (تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۲۸۷؛ تفسیر نسفی، ص۵۸۹)

حال آیا منظور به‌واقع این است که همسران پیام‌آورِ اسلام، به عنوان زنانِ شاخص صدر اسلام، باید در خانه‌های خود بمانند و به تعبیری « بيشتر اوقات» را در آنجا سپری کرده و «بى‌حاجت و ضرورت» از خانه خارج نشوند؟ چنانکه نوشته‌اند سوده، از همسران محمد(ص)، تصمیم گرفت تا زمان مرگ از خانه خارج نشود. (تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۱۸۱)

من چنین برداشتی را ندارم و چند دلیل می‌آورم:

اول) اکثر مفسران گفته‌اند که «قَرْنَ» از ریشه‌ی «وَقَرَ» است. اگر همین برداشت را بپذیریم، قرآن به زنان توصیه کرده با در خانه‌های خود «با وقار» باشد، نه اینکه «در خانه بمانید» و خود را حصر کنید. آیه‌ی مورد بحث در ادامه دو توصیه می‌کند: «أَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ». هردو دستور، شرط انجام‌اش حضور در جامعه است.

دوم) قرآن در ادامه «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ» را با عبارت «وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَىٰ» مقید کرده است. به عبارتی آن چیزی که در اصل منع شده، بیرون رفتن به شیوه‌ی خودنماییِ جاهلی است، نه صرف بیرون رفتن.

سوم) در آیه‌ی ۳۲ سوره‌ی احزاب به زنان پیام‌آورِ اسلام چنین خطاب شده است: «فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ – پس ذلت‌وار سخن نگویید». آیه به این معنا نیست که زنان «سخن نگویند»، بلکه در پی آن است که همسرانِ محمد(ص) در سخن گفتن «ذلیل» نباشند، چنانکه در ادامه بیان شده: «وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا – و به صورت شایسته حرف بزنید». طبیعتاً سخن گفتن با حضور اجتماعی شکل می‌گیرد. اگر قرار باشد زنان محصور و کُنج‌نشینِ خانه باشند، دیگر سفارش آیه به چگونه سخن گفتن و نگفتن، بی‌فایده است.

چهارم) در آیه‌ی ۳۲، قرآن به زنان می‌گوید: «يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ – ای زنانِ پیام‌آور، شما هم‌تراز زنان دیگر نیستید»، سپس چهار سفارش می‌کند: (۱) «فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ»؛ (۲) «وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا»؛ (۳) «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ»؛ (۴) «وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَىٰ». همه‌ی این سفارش‌ها برای آن است که این زنان از آلودگی‌های جامعه‌ی جنسیت‌زده‌ی آن روز به دور بوده تا پاک‌طینت شوند: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا». پس اساساً این خواسته، «موقت» و «زمان‌مند» است تا وقتی که همسران پیام‌آورِ اسلام مطابق با شأنی که دارند، آموزش دیده و فضیلت یابند.

پنجم) در آیه‌ی ۳۲ قرآن دلیل این بایدها و نبایدها را دوری از کسانی می‌داند که در وجودشان آلودگی و بیماری جنسی است: «فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ»؛ اما در آیه‌ی ۵۹ سوره‌ی احزاب دستوری می‌دهد تا آن‌طور که شایسته است، همسران پیام‌آورِ اسلام در جامعه حضور یابند: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ ... يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ – ای پیام‌آور به همسران خود بگو ... پوشش‌های خود را فروتر (/سبک‌تر) کنند». پس در پی دستور این آیه، قرآن با حضور زنانِ پیام‌آورِ اسلام در جامعه ابداً مخالفتی ندارد.

ششم) آیه‌ی ۵۹ ادامه‌ی مهمی دارد. قرآن ار «نِسَاءَ النَّبِيِّ» می‌خواهد که شناخته شوند: «ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ» و با آوردن «أَدْنَى» این شناخته شدن توسط عموم مردم، به خصوص مردان را، «بهتر» و «خوش‌آیند» عنوان می‌کند. حال اگر «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ» به معنای پستونشینی همسرانِ پیام‌آورِ اسلام باشد، چطور می‌شود که شناسایی این زنان توسط مردان، «خوش‌آیند» باشد؟

نتیجه: مفسران متعددی نوشته‌اند که در آن روزگار رسمِ «تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى» این بود که زنان یک همسر و یک شریکِ جنسی داشتند و این‌ها در مواقع متعددی دور هم جمع می‌شدند، شوهر از پایین‌تنه‌ی زن و شریک جنسی از بالاتنه‌ی او کام‌جویی جنسی می‌کردند. (التبیان، ج۸، ص۳۴۰؛ مجمع‌البیان، ج۸، ص۱۵۴) پس قرآن از زنان خواست با مردانِ بیمارِ، که زنان را شریکِ جنسی خود می‌کردند هم‌سخن نشوند، در خانه بمانند، تهذیب نفس کرده تا خداوند آلودگی‌های‌شان را پاک کند و سپس با شرایطی به جامعه بازگردند، تا زنان به واسطه‌ی «نِسَاءَ النَّبِيِّ»، «وَيُطَهِّرَكُمْ» و «لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ» خود را به مردان معرفی کنند و در نتیجه مورد اذیت آن‌ها قرار نگیرند: «فَلَا يُؤْذَيْنَ».

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

آقای مکارم شیرازی سال‌ها پیش میان «الزام» و «اجبار» تفاوتی می‌گذاشت(+)؛ اینکه اجبار صورتی غیرمنطقی داشته ولی الزام می‌تواند با قانونی شدن و تفهیم این «قانون بودن» به مردم منطقی باشد. با این حال شاید او متوجه نبود که قانون امکان تغییر دارد و وقتی این قانون به بهانه‌ی دینی بودن یا تفکر مسئولان برخلاف خواسته‌ی اکثریت یا بخش زیادی از مردم تغییر نکند، همان «اجبار» پدید می‌آید. پس توصیف «حجاب اجباری» غلط نبوده و نیست.
حالا ظاهراً مرجعیت این روزها، از «اجبار» و «الزام» گذشته، با حجاب اجباری مخالفت می‌کند و حجاب را «عادلانه» می‌خواهد! بعد عده‌ای شده‌اند
داغ‌تر از آش و می‌روند لایحه می‌نویسند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

☝️
👇👇
معرفی کتاب «سگ‌ در فقه و شریعت»؛
و مرثیه‌ی سید قطب در مرگ سگ‌ خود:

دوست فقه‌پژوه ما جناب عقیقی موسوی که در هر عرصه‌ای تاخته‌اند غواص معانی بکر بوده‌اند در پژوهش تازه‌ی خود نگاهی انتقادی داشته‌اند به موضوع سگ در فقه سنتی و دیدگاه نجاست این جاندار را به‌طور جدی به چالش کشیده‌اند.
و الحق که خبیر و کارشناس فن خویش‌اند و با بهره از مبانی فقه سنتی،راهکارهای برون‌رفت از انسداد و بن‌بست‌های فقهی را در چندین حوزه پژوهشی به خوبی ارائه داده‌اند.

گرچه موضوع نجاست سگ از دیرباز نیز در تألیفات گذشتگان به دیده‌ی تردید نگریسته شده بود، به عنوان نمونه ابوبکر بن خلف بغدادی ادیب و مورخ متوفی ۳۰۹ه، کتاب
«فضل الكلاب على كثير ممن لبس الثياب» را در همین باب نگاشته است.
به این مناسبت بد نیست سوگ مایه‌ای که سید قطب آن نظریه‌پرداز اسلام سیاسی و ایدئولوگِ تکفیری در مرگ سگش نوشت را در اینجا ترجمه کنم که متن عربی آن را در تصویر بالا گذاشته‌ام:

وقتی «توت» سگ سید قطب درگذشت؛
سید پس از دفن سگ خود سوگنامه‌ای در تمجید او نوشت به این ترتیب که در رسائل وی در شماره ۷۰۷ مجله الرساله به چاپ رسیده است.
اسلام‌شناسی که از فتوای ارعاب و ترور مخالفین خود هیچ ابایی نداشت ببینید چگونه بر مرگ سگ خود «توت»مویه می‌کند و
می‌نویسد:

((خویشتن‌داری می‌کردم و هر آینه خویشتن‌داری!
می‌کوشیدم موضوع را یکسره در غلافی از بی‌تفاوتی بپوشانم.
اما آن‌گه که لاشه‌ی زخمی و خونین تو را بر روی دست می‌بردم تا در اعماق زمینت مدفون سازم، تمام توانم از دست برفت و خویشتن‌داری به‌سان یک پوچی بزرگ در نظرم نموده شد.

سپس آن خطابه‌خوان بی‌بدیل مصر خطاب به سگ خود «توت» می‌‌نویسد:
حالا تو ای «توت» در آن سرای ابدی‌ات که من با دستان لرزانم برایت ساخته‌ام آرمیده‌ای!
اما من چگونه می‌توانم این تصویر از یک واقعیت ناممکن را تاب آورم!؟
دیدگانم دیگر هرگز تو را نخواهند دید و گوش‌هایم دیگر هیچگاه صدایت را نخواهند شنید، چنانکه این پیکر بی‌جانت هیچگاه دیگر حرکت نخواهد کرد...و هیچ چیزی از تو که پیش‌تر بود، دیگر هرگز نخواهد بود. و چه ناممکن و ناممکن است که این چنین واقعیتی هرگز زدوده نخواهد شد.))
متن کامل سید قطب
👇
https://ar.m.wikisource.org/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AF%D8%AF_707/%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%82

فارغ از ایدئولوژی‌ها ...
#محمد_موسوی_عقیقی

اگر ما باشیم و کشتن چند هزار انسانِ بی‌گناه
اگر ما باشیم و دست و سر قطع شده
اگر ما باشیم و کودک‌های قطع عضو، زخمی و جان‌باخته
اگر ما باشیم و چند ده هزار انسانِ گوشت و خون‌دار آواره
اگر ما باشیم و چندین هزار مادرِ فرزند مُرده
اگر ما باشیم و هزاران زنِ بی‌حقوقِ بی‌آشیانه و مقتول
اگر ما باشیم و چندین هزار سقفِ خانه‌ی ریخته

آیا این مواردِ صرفاً «اگر ما باشیم و...»؛ فارغ از دینی که به آن باور داریم، مکتبی که جزئی از زیسته‌ی ما است، مذهبی که آن را اَدا می‌کنیم، نژادی که هستیم، رنگ و پوستی که داریم و...؛ آیا این رفتارها در وجدان، دانش و شاخک‌های اخلاقی ما موجه است؟ به نظر من نه! اگر موجه باشد مشخص است که آن دین، مذهب، ایسم، مکتب، باور، مرام، روش، مشی، مسلک و... «ستاندن جان» را «موجه» می‌کند. حال اگر پای ایدئولوژی‌ها به میدان اخلاقِ همگانی باز شود، به وجدان اخلاقی راه یابد، دیگر چه فرقی دارد «مسلمانِ تروریست (داعش، طالبان و امثال آن‌ها)» انسانی را از «حق زیستن» و «حق سلامت» جدا کند، یا «یهودی تروریست» یا «بی‌دین تروریست»؟ اکثریتِ انسان، یعنی میلیون‌ها در مقابل میلیون‌ها و میلیاردها در مقابل میلیاردها همین دست توجیهات را خروار-خروار در زنبیل‌های‌شان دارند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

کتابی درباره‌ی نجاست سگ!
#محمد_موسوی_عقیقی

کتاب «پرونده‌ی سگ در فقه و شریعت» تنها پیرامون بحث شرعیِ حیوانی با نام «کلب» یا «سگ» نیست و عناوین متعددی را، البته به مناسبت موضوع، درون خود دارد. همه‌ی این مطالب را به صورت تخصصی و با ارجاعات متعدد (حدود ۴۵۰۰ هزار ارجاع) و منابع گسترده (حدود ۳۰۰۰ جلد)، اما به صورت «همه‌فهم» نوشتم تا حتی کسانی که تخصصی در دانش‌های دینی ندارند، بتوانند مطالعه کنند.

🔸 به عنوان مثال از صفحه‌ی ۳۹ الی ۶۵ در عنوان «پیش‌انگاری نجاست سگ» مطالب مفصل و مستندی را پیرامون اینکه چه دلایل و عواملی پیش از شروع اسلام باعث شده تا اعراب به مرور سگ را نجس بخوانند، آورده‌ام.

🔹 «موضوع‌شناسی» عنوانی است که این روزها در کارهای فقهی نادیده گرفته می‌شود. این عنوان از صفحه‌ای ۶۹ تا ۱۲۱ به نوعی «حیوان‌شناسی اعراب» هم محسوب می‌شود. در این فصل توضیح داده‌ام که اعراب پیش یا صدر اسلام چه باورهای غلطی درباره‌ی حیوانات داشتند و نتایج این باورها در نظرات فقهی چگونه بوده است. در اینجا خصوصاً نشان داده‌ام که «کلب» برای اعراب حداقل تا یک‌قرن‌ونیم اولِ اسلام و البته پیش از آن، به معنای «سگ» نبوده است.

🔸 از صفحه‌‌ی ۱۳۳ الی ۱۶۸ به مناسبت وجود واژه‌ی «نجس» در آیه‌ی «إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ»، به صورت تحلیلی بحث «نجس نبودن ذاتی انسان‌های نامسلمان» را پیش کشیده‌ام.

🔹 نیز از صفحه‌ی ۲۳۲ تا ۲۵۰ بحث کرده‌ام که آیا الفاظی مانند «نجس» یا حتی لفظ پُرنزاع فقیهان یعنی «صلاة (نماز)» بنیاد و حقیقت شرعی دارند یا برآمده از عرف پیش از اسلام‌اند. به عبارتی اعراب واژگانی چون «نجس»، «صلاة (نماز)»، «صوم (روزه)»، «نکاح (ازدواج)» و... را پیش از اسلام داشته و به کار می‌بردند یا اساساً این واژگان اختراع و آورده‌ی اسلام است؛ سپس بررسی کرده‌ام که هر کدام از این نظریه، چه تأثیری بر روی احکام فقهی دارد.

🔸 حتماً شنیده‌اید که می‌گویند برخی حیوانات از جمله سگ «مسخ» شده هستند؛ یعنی سگ انسانی بوده که بر اساس نوعی از عذاب به شکل این حیوان درآمده است. من از صفحه‌ی ۲۸۸ الی ۲۹۱ توضیح داده‌ام که چنین باورهایی پیرامون حیوانات یا حداقل سگ‌ها، درست نیست.

🔹 دو مورد از مهم‌ترین موضوعات دینی را از صفحه‌ی ۳۰۰ الی ۳۲۶ بررسی کرده‌ام: (۱) «شارع بودن یا نبودن پیام‌آوراسلام و امامان» که آورده‌ام بر اساس مستندات دست اول و البته باور اکثریت فقیهان شیعه‌ی متقدم تا معاصر، پیشوایان اسلام عنوان «شارع» را ندارند؛ (۲) «امر و نهی‌های آمده در متون دینی، دلالت بر واجب و حرام دارند یا مستحب و کراهت» که توضیح داده‌ام نخست در نگاه فقیهان بزرگی اوامر و نواهی به شرط قرینه داشتن دلالت بر وجوب و حرام دارند و همچنین به راحتی قابل تفکیک و شناختن هم نیستند. هرچند نظر فقیهانی را آورده‌ام که باور دارند ۹۰ درصد اوامر و نواهی دین، دلالت واجب و حرام ندارند. نگاه و دلایل خودم را هم توضیح داده‌ام.

🔸 بسیاری از فقیهانی که امروزه سگ را نجس نمی‌دانند باور دارند «آب‌دهان» این حیوان نجاست شرعی را دارد. من از صفحه‌ی ۲۹۳ الی ۳۵۸ توضیح داده‌ام که در بررسی فقه‌شناسانه حتی آب‌دهان سگ‌ها نیز نجاست شرعی ندارد.

🔹 «خوانش انتقادی از آرای فقهی» عنوانی است که از صفحه‌ی ۴۲۹ الی ۴۸۹ آورده و توضیح داده‌ام که اساساً ضعف و نقصان روش فقیهان در بررسی موضوعات فقهی به خصوص موضوع نجاست سگ، کجا است؛ اینکه چگونه بحث کرده‌اند و ناروش‌مندی آن چطور است.

🔸 از صفحه‌ی ۴۴۴ الی ۴۵۰ با نشان داده‌ام که آیا اساساً فقیهان می‌توانند در فهم خود اشتباه کنند؟ سپس با مستندات فراوان از فقیهان متعددی پیرامون خرده‌گیری‌های‌شان به یکدیگر و تذکر به اشتباهات‌شان را آورده‌ام. این اشتباهات گاهی تا جایی پیش می‌رود که فقیهان زیادی آیاتی از قرآن را به اشتباه نقل کرده‌اند.

🔹 از صفحه‌ی ۴۹۳ الی ۵۱۹ آرای ۱۵ نفر از فقیهان متقدم تا دوران کنونی را در نجس نبودن سگ‌ها آورده‌ام که برخی از آن‌ها نظرات جدیدی است.

🔸 از صفحه‌ی ۵۲۳ الی ۵۵۰ در پی این بوده‌ام که اگر سگ نجس نباشد، «خوک» چگونه است؟ بررسی‌های من از آیات قرآن و روایات نشان می‌دهد که این حیوان همانند سگ نجس نیست.

🔹 موضوع مهم بعدی این است که در عنوان «مناقشه‌ای در ادله‌ی اجتناب از گربه» بررسی کرده‌ام اینکه می‌گویند اگر حتی مویی از گربه بر روی لباس باشد نماز باطل می‌شود، درست است؟ نتایج تحقیق من نشان می‌دهد چنین موضوعی از روایات برداشت نمی‌شود و ۱۷ تن از فقیهان معاصر باور دارند موی گربه نماز را باطل نمی‌کند.

🔴 لینک خرید این کتاب:
https://t.me/fekr_rak/955

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

هنوز در حوزه‌های علمیه برای «هم‌زیستی با کفار» کتاب می‌نویسند، درحالی‌که این موضوع نه دیگر دغدغه‌ی جامعه، حتی جامعه‌ی مذهبی، است و نه اینکه در فقه معاصر چندان خواهان دارد.

فقیهان زیادی در دوران معاصر و کنونی هستند که به پاکیِ مطلق نامسلمانان اهل کتاب فتوا داده‌اند. من فتوای عمده‌ی آنان را در کتاب «پرونده‌ی سگ در فقه و شریعت» از صفحه‌ی ۲۲۹ تا ۲۳۰ آورده‌ام که در عکس ببینید.
نیز به تناسب بحث از واژه‌ی «نجس» مختصراً در کتاب نام‌برده از صفحه‌ی ۱۳۳ تا ۱۵۸ توضیح داده‌ام که نجاست نامسلمانان اهل کتاب چندان پذیرفتنی نیست و واژه‌ی «نَجَسٌ» در آیه‌ی ۲۸ سوره‌ی توبه به معنای ناپاکی باطنی است.

🔴 نسخه‌ی چاپی (محدود) 🔴
#محمد_موسوی_عقیقی

کتاب «پرونده‌ی سگ در فقه و شریعت» در اردیبهشت ۱۴۰۳ به صورت PDF منتشر شد؛ اما تعداد زیادی از دوستان درخواست نسخه‌ی چاپی را داشتند. اکنون «نسخه‌ی چاپی» این کتاب موجود شده است. چاپ «پرونده‌ی سگ در فقه و شریعت» به صورت محدود صورت خواهد گرفت. پس دوستانی که خواهان این نسخه هستند، باید سریع سفارش خود را از راه زیر که خواهم گفت، ثبت کنند.

مشخصات کتاب
🔸 قطع و تعداد صفحات: ۶۲۶ صفحه‌ی رقعی
🔸 نوع چاپ: جلد شومیز و کاغذ بالکی
🔸 تعداد چاپ: ۱۰۰ نسخه (محدود)

قیمت کتاب
🔹 قیمت اصلی: ۶۹۸ هزار تومان
🔹 قیمت با تخفیف: ۵۸۰ هزار تومان
(هزینه‌ی ارسال به عهده‌ی خریدار است)

🔺 نکات مهم خرید
(۱) دوستانی که مایل به خرید هستند، نخست باید در گروه (از لینک زیر) عضو شده، بعد از اینکه تعداد به ۱۰۰ نفر رسید، شماره‌کارت اعلام شده و مرحله‌ی پرداخت را تکمیل می‌کنند: (فقط خریدارها عضو شوند)
t.me/Fekrrak_book

(۲) دوستان گرامی می‌توانند قبل از خرید نسخه‌ی چاپی یا حتی PDF، فایل مقدمه و پیش‌گفتار را از فایل پیوست شده دانلود کنند.

أهل‌البیت و رسمیت عرف مردم - اول
#محمد_موسوی_عقیقی

«ازدواج» یکی از مهم‌ترین مفاهیم و کنش‌های جوامع مختلف از بدو تاریخ تا الان بوده که آیین و احکام مختلفی را برای آن، برساخته‌اند. ازدواج به تعبیری قراردادی میان دو نفر است که بر مبنای «زوجیت» باشد و این عبارت در میان عرف‌های مردم در سرزمین‌های مختلف، متفاوت است و هر جامعه‌ای ازدواج را بر پایه‌ی آیین‌هایی که دارد، دینی که انتخاب کرده، قوانینی که برساخته و تاریخی که گذرانده؛ قبول دارد. ازدواج آن‌قدر اهمیت بالایی داشته که تنها «رابطه‌ی مشروع» شناخته می‌شود و در مقابل آن «زِنا» به «رابطه‌ی نامشروع» تعریف شده که مجازات‌های زیادی را در پی داشته است.

در میان زرتشتی‌ها نوعی از ازدواج، به نام «خُوَیدیده/خُوَیدوده» (Xwedodah) و در نگارش اوستایی «خوئیتودات» وجود دارد. در این نوع ازدواج که بسیار هم پسندیده شمرده می‌شود، مرد با مادر، خواهر یا دختر خود ازدواج می‌کند. اگر بشنوید یا ببینید کسی این‌گونه ازدواج کرده، چه فکری درباره‌ی او می‌کنید و چه نظری می‌دهید؟
قطعاً نگاه نفرت‌آمیزی دارید، این رابطه را نامشروع‌ترین و آن دو را جهنمی خواهید دانست.

اما نگاه پیشوایان دینی اسلام برخلاف شما است. در روایتی صحیح‌السند، از پیام‌آور اسلام نقل شده که به کنیزان نامسلمان خود «زاده‌ی گناه» نگویید، زیرا برای هر جامعه و گروهی نوعی از ازدواج وجود دارد: «لِكُلِّ قَوْمٍ نِكَاحٌ». (تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۷۲) نیز در روایت دیگری از محمد بن عبدالله(ص) بیان شده که به مشرکان به دلیل نوع ازدواج‌های‌شان فحاشی نکنید، زیرا هر گروهی، ازدواج خود را دارد: «فَإِنَّ لِكُلِّ قَوْمٍ نِكَاحاً». (وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۸۰) تعبیر مهمی هم در این روایت وجود دارد، این‌که ازدواج این مشرکان «مشروع» است: «نِكَاحَ أَهْلِ اَلشِّرْكِ جَائِزٌ».

روایت بعدی اما صریح‌تر است؛ محمد بن یعقوب کُلینی، بزرگ‌ترین محدث شیعه، به سند خود که تمام راویان آن «ثقه» هستند، نقل می‌کند که شخصی به مردی زرتشتی نسبت رابطه‌ی نامشروع داد، امام جعفر صادق گفت چرا چنین گفتی؟ مرد پاسخ داد زیرا این زرتشتی با مادر و خواهر خود ازدواج می‌کند، امام در پاسخ گفت این نوع رابطه در میان این‌ها نوعی ازدواج است: «ذَلِكَ عِنْدَهُمْ نِكَاحٌ فِي دِينِهِمْ». (الکافی، ج۵، ص۵۷۴)

در روایت صحیح‌السند دیگری نیز امام جعفر صادق بیان داشته: «كُلُّ قَوْمٍ يَعْرِفُونَ اَلنِّكَاحَ مِنَ اَلسِّفَاحِ فَنِكَاحُهُمْ جَائِزٌ - هر جامعه و گروهی که میان ازدواج و غیرازدواج تفاوت بگذارد، ازدواجی که درست کرده‌اند، جایز است». (تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۷۵)
اهمیت بر رفتارهای عرفی آن‌چنان بود که باعث جدایی رفاقت‌ها و همراهی‌ها می‌شد. در روایت موثقی عمرو بن نُعمان نقل کرده که امام جعفر صادق دوستی داشت که همیشه همراه یکدیگر بودند، روزی در بازار کفش‌دوزها قدم می‌زنند و غلامی همراه مرد همراه امام بود، مرد به پشت سر نگاهی انداخت تا غلام‌اش را صدا کند و دید او نیست. وقتی غلام را یافت به او گفت کجا رفته بودی زنازاده؟ «يَا اِبْنَ اَلْفَاعِلَةِ أَيْنَ كُنْتَ»، امام تا این جمله را شنید با دست به پیشانی خود زد و به دوست‌اش گفت مادرش را به رابطه‌ی نامشروع متهم می‌کنی؟ «سُبْحَانَ اَللَّهِ تَقْذِفُ أُمَّهُ»؛ تا الان من گمان می‌کردم تو خوددار و پارسایی و الان دیدم چنین نیستی! مرد پاسخ داد که این غلام سِنْدی و مشرک است، امام پاسخ داد که هر گروه و جامعه‌ای برای خود نوعی از ازدواج دارد: «أَنَّ لِكُلِّ أُمَّةٍ نِكَاحاً تَنَحَّ عَنِّي». راوی سپس ادامه داده که دیگر هیچ‌وقت این دو را کنار هم ندیدم تا مرگ میان‌شان جدایی انداخت. (الکافی، ج۲، ص۳۲۴)

مضامین این روایات در کتاب‌های اهل سنت هم آمده است (ر.ک به: الشرح الکبیر، ج۷، ص۳۳۴) اما از مجموع این روایات «مشروعیت نگاه عرف» به موضوع مهمی مانند «ازدواج» برداشت می‌شود. این رسمیت‌بخشی چنان بوده که «لِكُلِّ قَوْمٍ نِكَاحٌ» را در قالب یک قاعده‌ی فقهی بیان کرده‌اند. (فرهنگ فقه فارسی، ج۶، ص۲۹۴)

🔸 نکات نهایی
نکته‌ی اول) در اکثر روایات سخن از «قوم» است و این واژه در معنای «جامعه» است، چه کلان و چه خُرد و طبیعتاً شامل ادیان و مذاهب هم می‌شود. به عبارتی نظرگاه عرف می‌تواند برآمده از فرهنگ، قانون و آیین‌های بشری یا برخاسته از احکام و رهیافت‌های الهی باشد.

نکته‌ی دوم) فقیهان شیعه با پذیرفتن این روایات و قاعده‌ی مستخرج، دلالت را صرفاً در ادیان الهی غیراسلامی پذیرفته‌اند (جواهرالکلام، ج۴۱، ص۲۶۴)، اما استدلال‌ورزی درباره‌ی این‌که آیا این روایات مخاطبینی عام که شامل مسلمانان است دارد و بنیان ازدواج را عرفی خوانده و جنسیت در آن مطرح است یا نه را باید به فرصتی سپرد که مغتنم باشد.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

نکته‌ی تفسیری - اول
#محمد_موسوی_عقیقی

قرآن در آیه‌ی ۴ سوره‌ی مائده بیان داشته: «وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ». مترجمان و البته مفسران چنین ترجمه کرده‌اند: «و [نيز صيد] حيوانات شكارگر كه شما بعنوان مربيان سگهاى شكارى، از آنچه خدايتان آموخته، به آنها تعليم داده‌ايد [براى شما حلال شده است‌]».

اما ترجمه‌ی من چنین است: «[صید] حیوانات شکارگر که شما به عنوان مربیان آموزنده‌ی شکار، از آن‌چه خدای‌تان (به شما) آموخته، به آن‌ها تعلیم داده‌اید [برای شما حلال شده است]».

تفاوت این است که مترجمان و مفسران «مُكَلِّبِينَ» را «سگ‌های شکاری» و من «حیوانات شکارگر» تعبیر کرده‌ایم.
اما این تفاوت از کجا است؟

در روایاتی ذیل آیه «مُكَلِّبِينَ» تعریف مشخصی ندارد: «هِیَ الکِلَابُ» (تهذیب الأحکام، ج۹، ص۲۲) ولی خب مشخص نشده خود همین «الکلاب» که به صورت جمع آمده چیست! اما در روایات دیگری که صحیح‌السند هستند، پیشوای شیعه منظور از «مُكَلِّبِينَ» را «الفَهْدِ : یوزپلنگ» دانسته است. (وسائل‌الشیعه، ج۲۳، ص۳۴۶) همچنین در روایت دیگری مصداق «کلب» هر حیوانی است که توانایی شکار کردن دارد: «مُکَلِّبینَ هُوَ کُلُّ مَا عُلِّمَ الصَّیْدَ فَیَتَعَلَّمُهُ بَهِیمَةً». (فقه‌القرآن، ج۲، ص۲۴۶)

پس با این نکته، در اصلی‌ترین متن دینی اسلام، «کلب» لزوماً به معنای «سگ» نیست و از آنجایی که روایات هم «کلب» را معنا نکرده‌اند، حکم فقهی نجاست سگ منتفی است.

(من در کتاب «پرونده‌ی سگ در فقه و شریعت» توضیح داده‌ام که در عربستان باستان تا قرن نخست تاریخ هجری‌قمری، «کلب» به معنای «سگ» نبوده است).

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

باورهای من مهم نیست!
(شرط مهمی در امر به معروف و نهی از منکر)
#محمد_موسوی_عقیقی

این روزها هنوز برخورد یا تذکر با کسانی که نمی‌خواهند بر اساس ضوابط فقه مرسوم رفتار کنند، ادامه دارد؛ از جمله برخورد با زنان بی‌حجاب یا کسانی که نمی‌خواهند روزه بگیرند و در ماه رمضان، در انظار عمومی خوراکی می‌خورند یا حتی سیگار می‌کشند، یا اینکه موسیقی به‌خصوص با صدای زنان گوش می‌دهند.

این افراد جواز یا وجوب برخورد خود با مصادیق یاد شده را ذیل احکام «امر به معروف و نهی از منکر» عنوان می‌کنند. آن‌ها به صورت مداوم در حال بیان این نکته‌اند که «امر به معروف» و «نهی از منکر» بر تمام مسلمانان واجب است و باید «از انجام رفتار حرام» جلوگیری کنند.

اکثریت قریب به اتفاق افراد یاد شده، خود را مقلد و پیرو دیدگاه‌های مراجع تقلید شیعه می‌دانند. حال می‌خواهم برای این عزیزانِ مؤمنِ مسلمانِ شیعی، چند فتوا را بیان کنم.

فقیهانی که این فتوای خوب و به‌جا را دارند، پُرشمارند؛ اما من در این‌جا دیدگاه چند تن از مراجعی را آورده‌ام که هیچ‌کس، حتی سنتی‌ترین افراد مذهبی، در قوتِ فقاهت آنان تردید ندارند.

حتماً می‌دانید که مطابق «احکام تقلید» در کتاب‌های توضیح‌المسائل، هر فردی باید تابع و پیرو مرجع تقلید خود باشد. تعداد زیادی از فقیهان معاصر، فتوا داده‌اند که زمانی فردی می‌تواند فرد دیگر را امر به معروف یا نهی از منکر نماید که آن شخص عامدانه و آگاهانه خطا کند؛ اما اگر ناآگاه باشد یا اشتباه کند یا بر اساس فتوا یا اجتهاد مشخصی عمل نماید، نمی‌توان به او تذکر داد.

علی حسینی سیستانی، پُرآوازه‌ترین مرجع شیعی در دوران معاصر در این مورد می‌گوید: «معروف و منکر باید در نزد عامل ثابت باشد، پس اگر عامل از انجام معروف یا ترک منکر معذور باشد، یا باور داشته باشد عملی مباح بوده یا حرام نیست یا در موضوعی اشتباه کند یا اجتهاد داشته باشد یا از کسی تقلید نماید، تهجی و سرزنش او واجب نیست». (منهاج الصالحین، ج۱، ص۳۷۸) این فتوا را فقیهان بزرگی چون محسن حکیم، ابوالقاسم خویی، عبدالأعلی سبزواری، محمد روحانی و... در «منهاج الصالحین» قبول کرده‌اند.

حسین وحید خراسانی دیگر مرجع پُرآوازه‌ی شیعه چنین فتوا داده است: «آن كه در ترك معروف و فعل منكر معذور نباشد، و معذور مثل آن است كه مقلّد كسى باشد كه آن فعل را واجب يا حرام نمى‌داند، هرچند به حسب اجتهاد يا تقليد آمر يا ناهى ـ امر كننده و نهى كننده ـ واجب و حرام باشد». (توضیح‌المسائل، م۲۰۶۹، شرط چهارم)

علی صافی گلپایگانی شاخص‌ترین شاگرد حسین بروجردی است. او چنین فتوا داده است: «واجب بودن معروف و حرام بودن منکر در حق فاعل، منجز و ثابت باشد ... پس اگر فاعل معتقد باشد به مباح بودن فعل حرامی یا به جواز ترک واجبی در این صورت امر به معروف و نهی از منکر، ساقط می‌شود». (توضیح‌المسائل، م۲۸۷۵، شرط چهارم) لطف‌الله صافی گلپایگانی نیز این فتوا را پذیرفته است. (توضیح‌المسائل، م۲۸۶۲، شرط چهارم)

همه‌ی این فتاوا یعنی نمی‌شود به صورت رندوم برویم و به دیگران تذکر دهیم. شرط این نیست که ما درباره‌ی رفتار دیگران چه تفکری داریم؛ بلکه شرط اصلی باور افراد نسبت به رفتار خودشان است؛ اینکه واقعاً قبول دارند خطا می‌کنند یا اینکه رفتار خود را، بر اساس باور شخصی، تقلید یا اجتهاد، موجه و مباح می‌دانند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

مجموعه‌ی نظرات فقهی / نجاست سگ - (۲)

آیا سگ نجس است؟
حسین موسوی زنجانی، فقیه و مرجع تقلید معاصر جواب می‌دهد.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

فکرک‌های من | موسوی عقیقی pinned «»

مجموعه‌ی نظرات فقهی / نجاست سگ - (۱)

آیا سگ نجس است؟
محمدجواد موسوی غروی، فقیه و مرجع تقلید معاصر جواب می‌دهد.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

اخلاق دینی = حکم فقهی؟!
#محمد_موسوی_عقیقی

یکی از ضعف‌های دین‌پژوهی در میان حوزویان این است که هنوز به صورت مشخص نسبت میان «فقه» و «اخلاق» را بررسی نکرده است. نسبت این دو در پنج فرض صورت‌بندی می‌شود:

- حکم فقهی عین و همان حکم اخلاقی است؛
- حکم فقهی تقدم بر حکم اخلاقی دارد؛
- حکم اخلاقی تقدم بر حکم فقهی دارد؛
- حکم فقهی متعارض با حکم اخلاقی است (و بالعکس)؛
- حکم فقهی در برخی موارد با حکم اخلاقی متعارض بوده و در برخی موارد نسبت برقرار می‌شود (و بالعکس).

روشن کردن نسبت‌های میان این دو باعث می‌شود بدانیم، اگر حکم فقهی مبنی بر قتل عام یا قتل با سلاح‌های کشتارجمعی یا قتل به دلیل عقیده قرار گرفت، یا حکم فقهی ازدواج با دختران نابالغ را تجویز کرد، این حکم چه نسبتی با حکم اخلاقی دارد و در صورت تعارض کدام‌یک مقدم بر دیگری است.

در نگاه من برخلاف روحانیون و بسیاری از نواندیشان، سخن از نسبت میان فقه و اخلاق لزوماً بر سر «اخلاق فرادینی» نیست. این نسبت می‌تواند و حتی با این موانع و تقابل‌ها در فقه سنتی می‌تواند در ذیل «اخلاق دینی» و «حکم فقهی» باشد.
به عبارتی ما در میراث روایی اسلام، تقریباً همان اندازه که «روایات فقهی» داریم، همان اندازه هم «روایات اخلاقی» در دستان‌مان است و در این‌جا همان شاخصه‌هایی که می‌تواند یک حکم فقهی را برسازد، می‌تواند حکم اخلاقیِ دینی را هم ایجاد کند. حال فرض کنید روایات اخلاقی که «تفقد و محبت به نامسلمانان» را بیان می‌کنند، آیا می‌توانند به روایاتی که متضمن «مباح بودن اموال نامسلمانان» هستند، مقدم باشند؟ یا روایاتی که «همسر را به لحاظ ارج و منزلت همسان یکدیگر می‌دانند» آیا می‌توانند مقدم بر روایاتی باشند که «تمکین و اطاعت مطلق زن از مرد» را می‌خواهند؟

در نگاه حداقلی یکی از راه‌های حذف نظرات فقهیِ نامأنوس یا منقضی شده، می‌تواند تقدم «اخلاق دینی» بر «فقه» باشد. به عنوان مثال، در روایات اخلاقی متعددی «قتل صبر» (آرام‌آرام کشتن) نهی شده؛ با پذیرفتن و مبنا قرار دادن این دسته از روایات می‌توان «روایات جواز سنگسار» را کنار گذاشت. یا در مثال دیگر، روایات اخلاقیِ «لزوم رعایت حقوق کودکان» می‌تواند فتوای «جواز کام‌جوییِ غیردخولی با دختر زیر سن بلوغ» را باطل کند.
گستره‌ی روایات اخلاقی آن‌چنان است که می‌تواند به صورت مبنایی یا مصداقی اشراف و تقدم بر روایات فقهی داشته باشد و همان‌طور که از روایات فقهی، «قواعد فقهی» ایجاد می‌شود؛ از روایات اخلاقی هم می‌تواند «قواعد اخلاقی» برساخت. اگر فقیهی این نکته و راه‌حل را به کار ببندد، بدون آنکه بخواهد در اصولِ استنباط و فهم خود از متون دینی تغییر ایجاد کند تا از نشانِ «نواندیشی» دوری نماید، می‌تواند تغییرات زیادی را در ابواب و مسائل مختلف فقهی ایجاد نماید؛ به صورتی که هم به زعم خود شریعت را بیان کرده باشد و هم با حدود اخلاقی جامعه که هنوز با شاخصه‌های اخلاقِ دینی نزدیکی زیادی دارد همراه باشد.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

حکم جهاد نیست!
#محمد_موسوی_عقیقی

عده‌ی زیادی اصرار دارند که بگویند بیانیه‌ی دیروز مقام رهبری(+)، حکم جهاد است: ببینید! در این مورد سه نکته‌ی قابل توجه وجود دارد:

(۱) «فرض» درباره‌ی «یاری‌رسانی» و «پشتیبانی» است، نه جهاد: «بر همه‌ی مسلمانان فرض است که با امکانات خود در کنار مردم لبنان و حزب‌الله سرافراز بایستند و در رویارویی با رژیم غاصب و ظالم و خبیث آن را یاری کنند».

(۲) آقای خامنه‌ای بیان کرده «سرنوشت این منطقه را نیروهای مقاومت و در رأس آنان حزب‌الله سرافراز رقم خواهد زد» و این یعنی خوشبختانه هنوز نمی‌خواهد ایران و ایرانی‌ها را وارد جنگ مستقیم کند. علاوه بر این، آقای خامنه‌ای برخلاف مشهور فقیهان، جواز «جهاد ابتدایی به دستور مجتهد جامع الشرائط» در «زمان غیبت» را قبول دارد. (أجوبة الإستفتائات، سؤال۱۰۴۸) پس در صدور جهاد به خصوص «جهاد ابتدایی» تعارف و محدودیت نظری و عملی فقیهان دیگر را نخواهد داشت و اگر هنوز از جانب او چنین فتوایی صادر نشده، جنگ مستقیم را نمی‌خواهد.

(۳) فتوای جهاد در عرف حوزوی لحن خود را دارد. به عنوان نمونه می‌توان به فتوای مرجعیت نجف درباره‌ی جهاد علیه داعش در سال ۱۳۹۳ اشاره کرد: «مسؤولیت شرعی و ملی بزرگی در برهه کنونی بر عهده ما قرار دارد ... مسؤولیت ایستادگی و جنگ با تروریست ها متوجه همگان است و به پیروان یک مذهب اختصاص ندارد ... هر که توانایی دارد باید به دفاع از عراق و ملت و مقدسات آن بپردازد و این امر بر دیگران ساقط است ... بر شهروندانی که توانایی حمل سلاح و مبارزه با تروریست ها را دارند، واجب کفایی است به دفاع از کشور، ملت و مقدسات پرداخته و به نیروهای امنیتی بپیوندند».(+)

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

اصلاً زن عورت باشد، اما ...!
#محمد_موسوی_عقیقی

مطابق با مهم‌ترین منابع فقه سنتی، «عورت» میان مردان و زنان تفاوت داشته، برای مرد «حداقلی» و برای زن «حداکثری» است. به عبارتی عورت مردان عبارت است از شرمگاه عقب و جلو، ولی عورت زنان کل بدن او را شامل می‌شود. (۱) فقیهان علاوه بر بدن، صدای زنان را هم عورت دانسته‌اند: «صوت المرأة عورة». (۲) اما در این‌جا تفاوت بسیار مهمی وجود دارد که بسیاری از فقیهان آن را بیان کرده‌اند. سرمنشأ تفاوت آن‌جا است که پیرامون عورت بودن صدای زنان سه نگاه وجود دارد:

(۱) صدای زن عورت است و نباید آن را برای مردان ابراز کرد (۳)؛

(۲) صدای زن عورت نیست و روایات آن ضعیف‌اند (۴)؛

(۳) صدای زن عورت است و شنیدن آن در صورت «فتنه و شهوت» حرام است (۵).

نگاه اول مطلقاً بدن و صدای زنان را «عورت» دانسته و ابراز آن را برای هر مرد نامحرمی حرام می‌داند و نگاه دوم تنها بدن زنان را عورت خوانده است. این دو نگاه سرراست و صریح است؛ اما یک نگاه دیگر هم وجود دارد که می‌توان پیرامون آن نکاتی را مطرح کرد:

نکته‌ی اول: مهم‌ترین یا حتی در بسیاری از موارد تنهاترین دلیلی که فقیهان سنتی آورده‌اند تا نشان دهند زن باید تمام بدن خود را بپوشاند، استناد به روایاتی است که «تمام بدن زن» را «عورت» محسوب می‌کند. از همین رو فقیهان متعددی گفته‌اند: «(و جسد المرأة) الحُرّة (کلّه عورة) یجب علیها ستره». (۶) به عبارتی فقیهان باور دارند از آن‌جایی که بدن زن عورت است و عورت را هم باید پوشاند، پس تمام بدن زن باید پوشیده باشد. (۷) این مطلب را مفصلاً در کتاب «فقه سنتی و حجاب جدید» توضیح داده‌ام.

نکته‌ی دوم: فقیهان دلیل حرام بودن صدای زن در «گفتن» و «شنیدن» را تنها همین «عورت» معرفی می‌کنند. اگر ملاک برای تحقق حرمت «عورت» باشد؛ باید چنین گفت که در نگاه سوم که بالاتر بیان شد، حرمت ابراز و شنیدن صدای زن به واسطه‌ی تحریک و شهوتی است که شاید اتفاق بی‌افتد. در این صورت عورت بودن صدای زن، یعنی «عورت‌بودگی» به خودیِ خود ملاک وجوب ساکت شدن زنان نیست؛ بلکه باید امری بیرونی و خارجی مانند تحریک شهوانی در میان باشد، تا سخن گفتن یا شنیدن صدای زنان حرام باشد. در نتیجه عورت بودن بدن نیز به خودیِ خود ملاک وجوب پوشش برای زنان نیست تا زمانی که نشانه‌هایی از تحریک شهوانی وجود داشته باشد.

نکته‌ی سوم: اساساً عورت بودن عضو یا ویژگی‌ای از زنان، باعث «حرمت‌سازی» نمی‌شود. این را فقیهانی هم گفته‌اند که صدای زن عورت است، ولی باعث نمی‌شود که ابراز یا شنیدن آن حرام باشد (۸) و منشأ حرمت از سمت شنونده (مردان) شروع می‌گردد. (۹) اگر عورت حرمت‌سازی کند، در تمام مصادیقی که به آن منتسب و متعلق می‌شود چنین خواهد کرد و اگر حرمت‌سازی هم نکند در تمام مصادیقی که به آن منتتسب و متعلق می‌شود چنین می‌کند. پس اگر بپذیریم صدای زن در صورتی حرام است که باعث تحریک شهوانی شود؛ باید پذیرفت حجاب زنان زمانی واجب خواهد بود که تحریک شهوانی پدید آید.

نکته‌ی چهارم: فقیهان زیادی به روایتی استناد کرده‌اند که می‌گوید زنان عورت بوده و باید ساکت باشند و در خانه پنهان شوند. (۱۰) فقیهانی که این روایت را پذیرفته‌اند، آن را برای عورت بودن بدن و صدا پذیرفته‌اند. (۱۱) اگر ملاک این روایت باشد و مطابق نگاه سوم عورت بودن، به خودیِ خود حرمت‌سازی نکند، پس بر اساس مبانی فقه سنتی پوشاندن بدن توسط زنان واجب نخواهد بود؛ زیرا روایت متضمن هر دو مصداق است و از آن حکم حرمت صدا یا وجوب پوشش برداشت نمی‌شود.

نتیجه‌گیری
خلاصه‌ی حرف این شد که:
(۱) اکثریت آن‌ها باور دارند که عورت بودن صدای زنان به خودیِ خود حرامی بر‌نمی‌سازد و منشأ حرمت از سمت شنونده است؛
(۲) فقیهان قبول دارند که «بدن زنان» عورت است؛
(۳) اگر عورت چنین ویژگی‌ای داشته باشد که هم به صدا و هم به بدن متعلق شود و به خودیِ خود حرمت‌ساز نباشد، پس این ویژگی همانطور که در صدای زنان جریان پیدا کرده، صدای زنان را عورت دانسته ولی ابراز آن را حرام نمی‌داند؛ می‌تواند در پوشش زنان هم جریان پیدا کند، بدن زنان را عورت دانسته ولی نپوشاندن آن را واجب نداند، به خصوص که عمده‌ی دلیل وجوب حجاب برای فقیهان، همین عورت بودن زنان است.

پی‌نوشت‌ها
(۱) غایة المراد، ج۱، ص۱۲۳
(۲) نهایة الأحکام، ج۱، ص۴۲۱؛ شرایع الإسلام، ج۲، ص۴۹۶
(۳) منتهی المطلب، ج۵، ص۸۹
(۴) شبیری زنجانی، خارج فقه، ۱۳۷۸/۰۲/۲۶
(۵) مسالک الأفهام، ج۷، ص۵۶
(۶) روض‌الجنان، ج۲، ص۱۲۲؛ تحریر الأحکام، ج۱، ص۲۰۲
(۷) جواهرالکلام، ج۸، ص۱۶۲
(۸) فقه الصادق، ج۲۱، ص۱۳۳
(۹) مصباح الفقیه، ج۱۲، ص۲۷۵
(۱۰) مستندالشیعه، ج۱۶، ص۶۶
(۱۱) سندالعروةالوثقی، ج۲، ص۱۹۶؛ تبیان الصلاة، ج۳، ص۲۵۰

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

[مسلمانی به شیوه‌ی نو]
شماره‌ی اول: سن بلوغ دختران
#محمد_موسوی_عقیقی

در روزگار ما که دختران مسلمان در جست‌وجوی هویتی تازه و مستقل‌تری از خود هستند و در پی آن‌اند که احکام شرعی را به نسبت درک‌شان از زیستن، منطقی به دست آورند، «سن بلوغ» اهمیت ویژه‌ای می‌یابد؛ به خصوص که در فقه سنتی تمامی احکامی مانند نماز، روزه، حجاب، ازدواج و... بعد از این سن بر دختران بار می‌شود. همانطور که می‌دانید در عرف دین‌داران سنتی و البته در مطابقت با فتاوای فقهی، دختران در تکمیل ۹ سالگیِ قمری به «سن تکلیف» رسیده و «بالغ» محسوب می‌شوند. تکلیف‌آوری در این سن کمی برای دختران، حداقل در پاره‌ای از موارد، رنج‌آور است. در این سن یا حتی کمی قبل‌تر از آن، هنوز در حال رشد روزافزون و بازی‌های کودکانه‌اند که به‌یک‌باره مجبور می‌شوند با جسمی ضعیف و اکثراً جثه‌های کوچک و دنیای کودکی، اکثر بدن خود را بپوشانند، روزه بگیرند یا حتی ازدواج کنند. توجیه مرسوم خانواده این است که «خداوند این‌طور خواسته است».

در این‌جا می‌خواهم نشان دهم که بلوغ دختران در سن مشخصی «خواسته‌ی خداوند» نیست، بلکه نتیجه‌ای است که فقیهان، با تمام خطاهای انسانی در شناخت و تحلیل، از بررسی برخی متون دینی به دست آوردند. از همین رو، نظرات فقهی پیرامون این موضوع، حداقل در چند دهه‌ای اخیر متفاوت و متغیر بوده است. نگاه من در این بحث تحلیلی نیست، بلکه می‌خواهم به آرای متفاوتی از فقیهانی اشاره کنم که اکثراً سنتی یا نوسنتی‌اند و وجاهت عمومی برای اکثر شیعیان دارند.

اثر این نوشته‌ی کوتاه می‌تواند چنین باشد که مؤمنان به اسلام، باورمندان به فقه سنتی یا حداقل کسانی که هنوز با احکام فقهی هم‌دلی دارند، متوجه باشند که به جز ۹ سالگیِ مشهور، می‌توانند به نظرات فقیهان دیگر پایبند باشند تا جدای از همراهی و درک با فرزند خود، کمی از سختی‌های آن‌ها کم کنند.

فتوای مشهور فقیهان این است که دختران در ۹ سالگی بالغِ شرعی‌اند، البته اگر پیش از آن پریود نشده باشند. (السرائر، ج۱، ص۳۶۷) أبوجعفر طوسی درباره‌ی نظر فقیهان پیرامون این سن، ادعای اجماع کرده است. (الخلاف، ج۲، ص۱۲۰) محمدحسن نجفی نیز این سن را باعث «ثبات مذهب» دانسته (جواهرالکلام، ج۲۶، ص۳۸)، با این حال طوسی برخلاف ادعای اجماع‌اش ۱۰ سالگی را هم مطرح کرده است. (المبسوط، ج۲، ص۲۸۲)

با این حال در میان آرای فقیهان کنونی، نظرات مختلفی ارائه شده است. محمدتقی مدرسی باور دارد که دختران در سن ۱۲ سالگی به بلوغ می‌رسند. (احکام الإسلام، ص۶۷) واعظ‌زاده‌ی بهسودی نیز همین سن را قبول کرده است. (توضیح المسائل، ص۵۲۶، م۳۴۰۶)

محمدحسین فضل‌الله و محمد امین خراسانی هردو باور دارند که دختران در ۱۳ سالگی به بلوغ شرعی می‌رسند. در نگاه امین «بلوغ تابع شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی است». (مسائل الفقهیة، ص۱۱) یوسف صانعی باور دارد نشانه‌های بلوغ دختران سه چیز است: ۱. روییدن موی درشت بالای شرم‌گاه ۲. پریود شدن ۲. بیرون آمدن مَنی، اما اگر هیچ‌کدام از این‌ها بروز پیدا نکرد، سن ۱۳ سالگی ملاک خواهد بود. (مجمع المسائل، ج۱، ص۳۶) قربان‌علی محقق کابلی باور دارد اگر دختران پریود نشوند تا ۱۳ سالگی تکالیف دینی بر روی دوش آن‌ها نخواهد بود. محسن موسوی گرگانی نیز از جمله فقیهانی است که ۱۳ سالگی را شرط می‌دانند. (توضیح المسائل، ص۴۰۷، م۲۲۶۰)
رضا حسینی‌نسب شرط اول را پریود شدن و در غیر این صورت ۱۳ سالگی عنوان کرده است. (توضیح المسائل، ص۲۰۹) محمد یعقوبی مواردی چون پریود شدن قبل از ۹ سالگی را نشانه‌ی بلوغ ندانسته و مهم‌ترین نشانه‌های بلوغ را بروز علایق جنسی می‌داند و باور دارد این نشانه‌ها بعد از ۱۳ سالگی رخ می‌دهد. (سبل الإسلام، ص۲۱) چند سال قبل بود که فتوای محمد اسحاق فیاض از ۹ سالگی به ۱۳ سالگی تغییر کرد. (خبرگزاری شفقنا، ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۰) کمال حیدری نیز کمی مایل به ۱۳ سالگی شده است. (مختارات من أحکام النساء، ص۵۵)

محسن حسینی طهرانی نیز ۱۴ سالگی را ملاک بلوغ شرعی دانسته (استفتائات، ج۲، ص۶۳) و احمد قابل جامی ۱۶ سالگی را عنوان کرده است. (یادنامه‌ی احمد قابل، ص۴۵۴)

در این میان فقیهان دیگری مانند محمدابراهیم جناتی (توضیح المسائل، ص۴۲۰، م۲۳۲۸)، محمدجواد غروی (شرح رساله، ص۵۱۰، م۲۲۶۰)، حسین اسماعیل‌صدر (سایت رسمی، سن بلوغ الفتیات)، محمدآصف محسنی (الفقه و مسائل طبیة، ج۱، ص۲۰۵)، احمد عابدینی (توضیح المسائل، ص۹)، حیدر حب‌الله (سن بلوغ عند الفتیات، ص۱) و محمدهادی معرفت (بلوغ دختران، ص۵) وجود دارند که ملاک را نه سن‌وسال خاصی، بلکه نشانه‌های طبیعی همچون «پریود شدن» می‌دانند.

همچنین فقیهانی چون محمدحسن احمدی‌فقیه (توضیح المسائل تحلیلی، ص۵۲) و محمد صادقی تهرانی (توضیح المسائل نوین، ص۳۵و۳۱۹) نیز بلوغ را دارای مراتب گوناگونی چون «بلوغ عبادی»، «بلوغ اقتصادی»، «بلوغ نکاح» و... می‌دانند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

آیات حجاب(۱): زینت زنان در قرآن
#محمد_موسوی_عقیقی

فقیهان و مفسران مسلمان باور دارند هر نوع آرایش و اظهار زینتی از سمت زنان حرام است. آنان به آیه‌ی ۳۱ سوره‌ی نور استناد کرده و منظور از «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا» را «جز آن مقدار که طبیعتاً ظاهر است»، دانسته‌اند. به لحاظ مصداقی این مقدار طبیعی، مطابق فتوای فقیهان و البته روایات معدودی، همین قرصِ صورت و دو دست از مُچ به پایین است.
با تمامی این‌ها من گمان می‌کنم که منظور از آیه چنان نیست که فقیهان و مفسران گفته‌اند. اگر دقت کنید، در آیه‌ی ۳۱ سوره‌ی نور قرآن دستور مهمی را پیرامون پوشش زنان بیان کرده است: «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا». قرآن در اینجا دو حکم را بیان کرده است:

حکم(۱): «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ - زینت‌های خود را آشکار نکنید»؛
حکم(۲): «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ـ مگر آن‌چیزی که پیش از این آشکار بوده».

در نگاه من در اینجا از سمت فقیهان و مفیران خطایی شناختی و تحلیلی صورت گرفته است. کتابِ محمد(ص) به عنوان سند بالادستی اسلام، یک دستور «پسینی» و یک دستور «پیشینی» ارائه کرده است. «پسینی» به حکمی گفته می‌شود که پس از یک واقعه ایجاد شده و «پیشینی» به حکمی می‌گویند که پیش از یک واقعه وجود داشته است. به عنوان مثال فرض کنید درباره‌ی «حکم پیشینی» اسلام یا رفتار عرفی گذشته را پذیرفته یا حکمی از گذشته را تأیید و امضاء می‌کند و درباره‌ی «حکم پسینی» اسلام حکمی را به آینده ارجاع داده یا ایجاد می‌کند.

فراز مورد بحث این است:
«وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ».

به ترتیب حکم‌های بیان شده دقت کنید؛ که این‌گونه می‌توان آن‌ها را نشان داد:
[الگوی اول]
(۱) «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»؛
(۲) «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا»؛
(۳) «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ».
اما فقیهان و مفسران این چند فراز را این‌طور می‌فهمند:
[الگوی دوم]
(۱) «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»؛
(۲) «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ»؛
(۳) «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا».

متوجه تفاوت میان این دو ترتیب هستید؟
تفاوت اینجا است که اگر فقیه می‌گوید زینت برای زنان مطلقاً حرام است، زنان باید تمام ظاهر بدن خود را بپوشانند و سپس هرچه باقی مانده باشد، زینت مجاز برای آشکار کردن است که بیان شد منظور قرصِ صورت و دو دست از مُچ به پایین است. فقیهان در معنای آیه از الگوی دوم استفاده می‌کنند. به عبارتی جواز اظهار زینت را بعد از پوشاندن تمام بدن دیده و این‌گونه تمام این سه حکم «پسینی» می‌شوند.

اما در الگوی اول، نخست حرمت زینت بیان شده، سپس جواز اظهار زینت و در آخر حد پوشش مطرح می‌شوند. این‌گونه احکام به «پسینی» و «پیشینی» تقسیم خواهند شد. به عبارتی «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ» ذیل و بعد از تعیین حدود برای «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا» تفسیر شده است؛ درحالی‌که در الگوی دوم که مربوط به فقیهان و مفسران بوده و در کل الگوی مرسوم «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ» محدود کننده‌ی فراز «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا» است.

توضیح اینکه قرآن یک دستور پسینی داده، به این صورت که بعد از آیه‌ی ۳۱ سوره‌ی نور نباید زینت‌های خودتان را آشکار کنید و یک دستور پیشینی داده، به این صورت، زینت‌هایی که پیش از این آشکار بوده را نیاز نیست بپوشانید.
حال آیه چگونه معنا می‌شود؟
اگر توضیحات من را بپذیرید، آیه حد و حدود پوشش را به عهده‌ی عرف گذاشته است، چگونه؟ به این تحلیل که قرآن در مرحله‌ی اول خواستار این شده زینت‌های خودتان را نباید آشکار کنید و باید آن‌ها را بپوشانید: «وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ». در مرحله‌ی دوم بیان کرده زینت‌هایی که از قبل با همین پوششی که به تن دارید، ظاهر و پیدا بوده‌اند معلوم شدن‌شان اشکالی ندارد: «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا». در مرحله‌ی سوم آیه‌ی مورد بحث توصیه کرده همین لباس‌هایی که به تن کرده‌اید را کمی چفت‌تر کرده و محکم‌تر ببندید «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ». به عبارتی، «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا» در صدد بیان حکمی است که رفتار گذشته را تأیید می‌کند

دلیل هم این است که در صدر آیه بیان شده شرمگاه‌های خودتان را محفوظ نگه دارید: «وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» و فراز «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ» دلالت بر استفاده از پوشاک جدید ندارد. به عبارتی آیه در توصیه‌ی به این نبوده که پوشاک جدیدی استفاده کنید، بلکه می‌خواهد زنان با همین مقدار پوشاکی که قبل از نزول این آیه به تن داشته‌اند، خود را بهتر بپوشانند. لذا خِمار پوششی بوده که مردم پیش از این آیه هم به تن داشته‌اند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

ویدیویِ حاضر نمونه‌ای از «امکان هم‌زیستی» میان «مردم» و «روحانیت» است؛ یا حداقل نشان می‌دهد که روحانیت تافته‌ی جدابافته‌ای از جامعه فارغ از جنسیتی که دارند، نیست. مشکل بنیادین نسبت فعلی روحانیون با مردم این است که آن‌ها همیشه در پی اصلاح جامعه‌اند. گمان می‌کنند هر لحظه باید هدایت کنند و کسی را نجات دهند و همین همیشه در پی یک‌چیز بودن، جامعه‌ای که به فراخور زمان و مکان «فرهنگ» دارد و دارای «تنوع» است را «هدایت‌زده» می‌کند.

تنها چیزی که مانع میان تجربه‌ی زیسته‌ی مردم با قوانین استنباطی روحانیون است، همین فقه مرسوم خواهد بود. بیان شد که «اجتهاد» مزیت بلامنازعی برای اسلام است که متأسفانه اکثر مذاهب اسلامی آن را نمی‌پذیرند. روحانیت می‌تواند با بازنگری در روش برداشت از متون دینی، هم‌زیستی بیش‌تری با جامعه پیدا کند؛ به عنوان مثال قواعد و قوانین اخلاقی را جامعه بهتر و بیش‌تر می‌پذیرد و کم نیستند مردمانی که اخلاق را «کافی» یا «مقدم» بر دین می‌دانند. متون دینی پُر است از توصیه‌های اخلاقی که می‌توان آن‌ها را سندی بالادستی بر متونی دانست که مردم با نتایج آن زاویه‌ی بسیاری دارند.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

از مزیت‌های بسیار مهم مذهب شیعه «اجتهاد» است که به صورت فراگیر در تمامی علوم دینی وجود دارد. تقریباً هیچ دین و مذهبی این ویژگی را ندارد؛ هرچند در طول تاریخ این مسأله توسط فقیهان اخباری یا اخبارگرا/اخباری‌مسلک سرکوب و محدود شده‌ است، به طوری‌که فقیهانِ اجتهادی (اصولی) حالت مبارزه پیدا کردند. امروزه فقیهان نواندیش و دگراندیش به نوع دیگری طرد می‌شوند، اما در پارادایم فقه سنتی می‌شود از همین مزیتِ «اجتهاد» نظرات فقهی کاملاً متفاوتی را به‌دست آورد؛ که البته بستگی به بضاعت زیست فقیه و باورهای بنیادین‌اش در مرحله‌ی استنباط و تفسیر دارد.

🌐 فکرک‌های‌من|موسوی عقیقی|@fekr_rak