قرآن‌پژوهی

سخنرانی ویژه‌ی دکتر فرهاد قدوسی
موضوع: مریم در قرآن
۸ جلسه، یکشنبه‌ها ساعت ۷ عصر به وقت ساحل شرقی امریکای شمالی
از همین یکشنبه

معادل ۲:۳۰ تا ۴:۳۰ صبح دوشنبه‌ها به وقت تهران (از همین دوشنبه).


🌐 Special Topic Lecture Serie

Title: "Mary in the Qur'an", 8 Sessions
Speaker: Farhad Ghoddoussi
Time: Sundays, 7:00-9:00 pm ET, (starting November 3rd, 2024)

لینک شرکت در جلسات:
https://mit.zoom.us/j/92377466698
Meeting ID: 923 7746 6698


@zekrMIT
@QuranPazhoohi

قرآن‌پژوهی pinned «اختلاف در فهم معنای انزال و تنزیل 👆👆 چهار پست مهم که در قالب داستان و خاطره از آقای سیدعطاءالله مهاجرانی نقل شده است. در این میان اسامی مهمی در تاریخ قرآن‌پژوهی معاصر ایرانی دیده می‌شود: محمدحسین طباطبایی، محمدهادی معرفت، نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، یدالله…»

اختلاف در فهم معنای انزال و تنزیل

👆👆
چهار پست مهم که در قالب داستان و خاطره از آقای سیدعطاءالله مهاجرانی نقل شده است. در این میان اسامی مهمی در تاریخ قرآن‌پژوهی معاصر ایرانی دیده می‌شود:
محمدحسین طباطبایی، محمدهادی معرفت، نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی، یدالله دوزدوزانی، خلیل رفاهی، کمال موسوی، کمال فقیه‌ایمانی، عبدالرضا شهرستانی، و سیدمحمدجواد غروی

نهایتا نویسنده این اختلاف تفسیری و روایی را (که در علوم قرآنی بسیار مبنایی است)
که بین فقها و حکمای معاصر رایج بوده را به قرون پیشین از ملاصدرا تا شیخ مفید و شیخ صدوق برمی‌گرداند. نظریات قرآن‌پژوهان غربی تماما در رد نزول دفعی است، البته نه تنها با شواهدی در آیات (مثل اینها که قبلا به آن‌ها پرداخته بودیم) بلکه عمدتا به دلایلی مثل عادی و انسانی‌کردن فرآیند تدوین قرآن. البته محققان پا را از این فراتر نهاده با روش‌های متعددی سعی در‌استخراج و اجتهاد در ترتیب نزول تدریجی هم داشته‌اند که فهرست‌های مختلفی امروزه از این ترتیب در دست است (و این پروژه هنوز می‌تواند بهبود یابد و تکمیل شود). نمونه‌ی این فهرست‌ها را از اینجا یا اینجا (که کامل‌تر و به روزتر است) می‌توانید ببینید.


قلم داستانی و رواییِ مهاجرانی در انتقال مطالبی از این دست آمیزه‌ای موزون است از مطالب علمی و جذابیت‌های داستانی و تاریخی.

@QuranPazhoohi

علی بن ابراهیم از پدرش و محمد بن قاسم از محمد بن سلیمان از داود بن حفص بن غیاث از امام صادق علیه السلام روایت کرده است: گفت. از او پرسیدم در باره سخن خداوند عزو جلّ: «ماه رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است.» و آن در بیست سال از اغاز تا پایانش نازل شد. امام صادق علیه السلام گفت: قرآن به صورت یکپارچه و یکباره در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد. سپس در طول بیست سال بر پیامبر نازل شد. (۲)
توجه به این نکته ضرورت دارد. در روایاتی که مدت نزول وحی را بیست سال بیان کرده اند، به دوره انقطاع وحی که تا حدود سه سال به طول انجامید، عنایت داشته اند.

در سخن ابن عباس در همین باره تعبیر « سماء الدنیا» آمده است. از جمله روایتی که ابن عباس بیان کرده است و مراد از انزال در شب قدر را همانند روایت ائمه معصومین انزال تمامی قرآن تفسیر کرده است. (۳)
نکات قابل تآملی در سخن ابن عباس وجود دارد:
١- قرآن در شب قدر به صورت جمله واحده به آسمان دنیا نازل شده است.
۲- وقتی خداوند خواسته است بخشی از آن را وحی کند. به پیامبرش وحی کرده است. (۴)

نظریه شیخ مفید
ابوعبدالله محمد بن محمد بن النعمان الحارثی مشهپر به شیخ مفید (۴۱۳-۳۳۶ قمری) که سی سال از شیخ صدوق کوجکتر بوده است و از جمله شاگردان ممتاز شیخ صدوق است و ابن کثیر از او به عنوان «شیخ الاسلام » زمانه اش یاد کرده است. شیخ مفید در رساله یا کتاب: « تصحیح اعتقادات الامامیة » به نقد و رد نظریه شیخ صدوق پرداخته است. نزول دفعی یا یکباره قرآن را رد کرده است. استدلال های شیخ مفید را می توان این گونه صورت بندی کرد:
۱- استناد شیخ صدوق در نزول دفعی به خبر واحد است.
۲- قرآن بر اساس موقعیت ها و حالت های مختلف نازل شده است. مثلا برخی حوادث در مدینه بعد از هجرت پیامبر اتفاق افتاده است. به عنوان نمونه شیخ مفید به آیه نخست سوره مجادله اشاره می کند. که موضع این مجادله و بگو مگو در باره ظهار در مدینه اتفاق افتاد. حال چگونه این آیه در مکه نازل شده است؟
۳- سیاق ایات قرآنی به گونه ای است که آیات در شرایط متغیر و متفاوت و نیز متناسب با پرسش ها و وقایع اتفاقیه نازل شده است.
۴- نزول فقط به شکل تدریجی معنای محصلی دارد و نزول به صورت جمله واحده یا یکپارجه به گونه ای تاویلی نابه جاست.
۵- واژه قرآن می تواند به بخشی از قرآن نیز ناظر باشد. در سوره قدر نیز وقتی از نزول قرآن سخن گفته شده است؛ مراد بخشی از قرآن است. (۵)
استدلال های شیخ مفید، در روزگار ما توسط قران پژوهان مورد توجه قرار گرفته و شرح و بسط داده شده است. به کمانم می توان از نقد و رد شیخ مفید؛ هندسه بحث را سامان داد و به پرسش های ذیل پاسخ گفت:
۱- قرآن مجید نزول دفعی و تدریجی را چگونه روایت می کند؟
۲- مفسرآن قرآن مجید چه تلقی از نزول دفعی و تدریجی داشته اند؟
۳- آیا نزول تدریجی متکی بر خبر واحد است. خبری که وثاقت ندارد؟
۴- اگر به نظریه نزول تدریجی اکتفاء کنیم، آیا واژه های کلام و کتاب، وصل و فصل، انزال و تنزیل، قرآن و فرقان همگی مشابهند و اختلافی در میان آین واژگان قرانی وجود ندارد؟ آیا نظریه صدرالمتالّهین شیرازی در جلد هفتم اسفار در بحث کلام الله و نیز در کتاب اسرار الآیات نمی تواند راهگشا و گره گشا باشد؟ طرفداران نظریه نزول تدریجی به نظریه صدرالمتالهین و استدلال های او نپرداخته اند.
۵- کدام یک از دو نظریه الف: نزول دفعی و تدریجی و ب: نزول تدریجی با سیاق قرآن مجید جامعیت و تناسب بیشتری دارد؟
در واقع موضوع نزول دفعی و یا تدریجی و یا تلفیق دو نظریه را می توان از زاویه پژوهش قرانی-تفسیری، روایی، تآویلی و کلامی بررسی کرد. در این بررسی بایست توجه کنیم که کدام نظریه از برهان و استدلالی قویتر و جامعیت برخوردار است. و یا به تکافؤ دلایل هر دو نظریه می رسیم.

پی نوشت:
(۱) شیخ الصدوق الاعتقادات ، تحقیق مؤسسة الامام الهادی ص ۲۳۹ تا ۲۴۱
(۲) الکافي  الجزء الثاني كِتَابُ فَضْلِ اَلْقُرْآنِ بَابُ اَلنَّوَادِرِ ج۲ ص۶۲۸
تفسير الصافي  ج۱ ص۶۴. و. تفسیر البرهان  ج۱ ص۳۸۹. و. تفسير نور الثقلين  ج۱ ص۱۶۶ و ص ۳۱۱
تفسير كنز الدقائق  ج۲ ص۲۴۴ و ج۳ ص د۲۷
(۳) تفسیر القمی، ج۲ ص ۲۹۰
بحارالانوار ج ۹ ص ۲۳۷. و. الوافي  ج۹ ص۱۷۶۷. و
(۴) ابو عبدالله الحاكم النيشابوري مستدرك. روایت شماده ١١٨٩ و شماره ٢٩٣٢
(۵) شیخ مفید، تصحیح الاعتقاد، محقق حسین درگاهی، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید ۱۳۷۱ ص ۱۲۳ تا ۱۲۷
*
روزنامه اطلاعات شنبه ۵ آبان ماه ۱۴۰۳
https://t.me/maktuob

میناگری قرآنی
(۲۴)
مقدمه نهم:
(۲)
انزال و تنزیل
سید عطاء الله مهاجرانی

نظریه شیخ صدوق:
می توان برای تبیین نظریه نزول دفعی و تدریجی قرآن مجید. به دیدگاه دو تن از مهمترین شخصیت های علمی و فقهی شیعه که در باره برخی مسائل اختلاف نظر داشته اند و این اختلاف گاه صورت تند طعنه آمیزی یافته است؛ توجه کرد. ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق( ۳۸۱-۳۰۶ ق) از جمله مهمترین فقیهان و محدثان و عالمان شیعه در قرن چهارم هجری است. او مؤلف کتاب ارجمند: « من لا یحضره الفقیه » است که از جمله کتب اربعه شیعه محسوب می شود. شیخ طوسی در کتاب« استبصار» با تحسین شیخ صدوق از او با عنوان « عمادالدین» یاد کرده است. شیخ مفید و شریف مرتضی از جمله شاگردان شیخ صدوق بوده اند. به همین دلیل تندی های شیخ مفید در نقد شیخ صدوق هر چند بر سر غیرت دینی بوده باشد، قابل تآمل است! حتی عنوان کتاب شیخ مفید نیز خالی از تعریض و بلکه تعرّض نیست. شیخ صدوق برای نخستین بار در تاریخ اندیشه شیعه به این ابتکار دست زد و کتاب « اعتقادات » را نوشت. تا پیش از شیخ صدوق شاهد چنین مجموعه سنجیده و نظام مندی از اعتقادات شیعه نبوده ایم. شیخ مفید بر کتاب استاد خود نقدی با عنوان « تصحیح اعتقادات الامامیة » نوشته است. شیخ صدوق در باره نزول دفعی و تدریجی در بخش ۳۱ اعتقادات، بابی با عنوان: « باب الاعتقاد في نزول القرآن في ليلة القدر» نوشته اند:
«اعتقادنا في ذلك أن القرآن نزل في شهر رمضان في ليلة القدر جملة واحدة إلى البيت المعمور ، ثم نزل من البيت المعمور في مدة عشرين سنة ، و انّ الله عز وجل أعطى نبيه صلى الله عليه وآله وسلم العلم جملة
وقال له:
فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَىٰ إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَقُل رَّبِّ زِدْنِي عِلْمًا ﴿طه: ١١٤﴾
پس بلندمرتبه است خدا، فرمانروای بر حق، و در [خواندن‌] قرآن، پیش از آنکه وحی آن بر تو پایان یابد، شتاب مکن، و بگو: «پروردگارا، بر دانشم بیفزای.»

وقال تعالى:
لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ ﴿١٦﴾ إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ ﴿١٧﴾ فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ ﴿١٨﴾ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ ﴿سورة القیامة ١٩﴾
زبانت را بخاطر عجله برای خواندن آن [= قرآن‌] حرکت مده، * چرا که جمع‌کردن و خواندن آن بر عهده ماست! * پس هر گاه آن را خواندیم، از خواندن آن پیروی کن! * سپس بیان (و توضیح) آن (نیز) بر عهده ماست!
شیخ صدوق با پذیرش نزول دفعی و تدریجی قرآن مجید در واقع با بهره گرفتن از «بیت المعمور» این دو شیوه انزال و تنزیل را تفکیک کرده است. نکته قابل توجه این است که در سخن ایشان قران مجید به یکبارگی و دفعی به بیت معمور نازل شده است. سپس در مدت بیست سال به روایت ایشان یا بیست و سه سال بر پیامبر نازل شده است. آیاتی که ایشان به عنوان شاهد ذکر کرده است. بیان آگاهی پیامبر اسلام از نزول یکباره و یکپارچه قرآن مجید است. زیرا پیش از نزول آیات به نحو تدریجی به روایت قرآن مجید که توصیه می کند: « در تلاوت آیات قرآن شتاب مکن!» یا « زبانت را نگهدار!» هر دو تعبیر نشانه نزول دفعی مرحله اول است. مانند کسی که جدول ضرب را از حفظ است. او هرگاه با ضرب اعداد از یک تا ده مواجه شود بی درنگ ذهنش پاسخ را آماده دارد. البته این تعبیر نزول قرآن در شب قدر که در سوره قدر آمده است؛ در روایات نیز اشاره شده است.
شیخ صدوق مضمون سخن خود را از روایت هایی که از امام باقر و امام صادق و امام کاظم علیهم السلام نقل شده است؛اقتباس کرده است. در اصول کافی و نیز وافی و برخی تفاسیر قرآن مجید از امام صادق علیه السلام این روایت نقل شده است:

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ دَاوُدَ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِيَاثٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: « شَهْرُ رَمَضٰانَ اَلَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ اَلْقُرْآنُ » وَ إِنَّمَا أُنْزِلَ فِي عِشْرِينَ سَنَةً بَيْنَ أَوَّلِهِ وَ آخِرِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ نَزَلَ اَلْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً فِي شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى اَلْبَيْتِ اَلْمَعْمُورِ ثُمَّ نَزَلَ فِي طُولِ عِشْرِينَ سَنَةً

تصویری از تفاوت را دریافته بودم. اما برایم کاملا روشن نبود. صبح جمعه ای در خرداد ماه سال ۱۳۵۳ رفتم منزل آیت الله حاج آقا کمال فقیه ایمانی ( خانه شان در کوچه اریبی نزدیک دروازه دولت اصفهان بود. حدود ساعت نه صبح رسیدم. به نظرم وقت مناسبی بود. در آن روزگار بر در خانه علما گاه و بیگاه رفتن و پرسشی را توی در خانه و یا اگر مجالی و دعوتی فراهم می شد در خانه مطرح کردن غیر معمول نبود. پسر جوانی در را باز کرد. گفتم پرسشی دارم. رفت و برگشت و مرا به اتاق پذیرایی راهنمایی کرد. شش هفت نفر روحانی برخی با عمامه و برخی با پیراهن های بلند سپیدرنگ صبحانه می خوردند. سیگار ونیستون طلایی توی بشقاب چینی نازک مستطیل شکلی توی سفره توجهم را جلب کرد. من همیشه ونیستون را قرمز دیده بودم! آقای فقیه ایمانی با خوشرویی تمام گفت: «اول صبحانه! بعد خدمت شما هستم.» من در هتل کوروش صبحانه خورده بودم. مسئول شیفت شب مهمانپذیر (رسپشن) هتل بودم. اما حرفی نزدم. نمی شد از چنان کره و عسل و مربای معطر بالنگ و مربای گیلاس و نان سنگگ تازه هر دو رو کنجدی صرف نظر کرد. یکی از مهمانان آیت الله سید عبدالرضا شهرستانی ( ۱۳۷۶- ۱۲۹۸) ( پدر حجت الاسلام و المسلمین سید جواد شهرستانی) بود. بعد از صبحانه پرسشم را مطرح کردم. روایت فروق اللغه را گفتم. متوجه نگاه محبت آمیز آقایان شده بودم. اقای فقیه ایمانی با تبسم و تحسین گفت:
«به به عجب سئوالی!»
ناگاه آیت الله شهرستانی به من گفت:
«پسرم شما چند سالته؟»
« بیست سال»
« تا حالا عاشق شدی؟!
چه جوابی می توانستم بدهم؟! یا حالا بتوانم یا بشود بدون حرف و حدیث همان جواب را روایت کنم! سکوت کردم. آقای شهرستانی گفت: « عشق یک چیز است و معشوقه چیز دیگری است. عشق مانند روح است و معشوقه همانند جسم. عشق مثل معناست و معشوقه مثل لفظ. قرآن روحی دارد و معنایی و جسمی و الفاظی. انزال متوجه روح قرآن است و تنزیل متوجه صورت و الفاظ قرآن مجید.»
ظهر برای نماز جمعه رفتم کارخانه چوب بری در جاده اصفهان- تهران، بعد از پلیس راه. موضوع را بعد از نماز جمعه با آیت الله سید محمد جواد غروی ( ۱۳۸۴- ۱۲۸۲ ش) مطرح کردم. ایشان راهنمایی بسیار مهمی کردند. گفتند اگر کتاب اسرارالایات صدرالمتالهین شیرازی را پیدا کنید، جواب پرسش شما در آن کتاب است. چنین بود. خوشبختانه کتابخانه بسیار غنی دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان کتاب را داشت. کتاب چاپ عراق بود. به نظر می رسد علامه سید محمد حسین طباطبایی با اشرافی که بر متون قرآنی ، عرفانی و فلسفی صدرالمتالهین داشتند؛ این ایده بسیار مهم را از صدرالمتالهین اقتباس کرده است. صدرالمتالهین بین «کلام الله» و «کتاب» بین «قرآن» و «فرقان» و بین « انزال» و «تنزیل»‌تفاوت قائل شده است. نکته مهم این است که از این تفاوت ها یک ایده روشن استباط کرده است. از همان آغازِ بحث در باره قرآن مجید، صدرالمتالهین به این نکته به ظاهر ساده اما بسیار عمیق و راه گشا توجه کرده است:
« قرآن به معنای جمع و فرقان به معنای فرق و تفصیل است.» (۳) نکته بسیار لطیفی در قرآن مجید از واژه « وصل» و « فصل» نیز استفاده شده است. البته صدرالمتالهین به این تکته اشاره ندارند. اما ایده جمع و یا روح قرآنی و تفصیل و یا اجزای فرقان که در صورتنبندی و ساختار سوره ها ب شکل آیات بیان شده است؛ همین وصل و فصل است.

پی نوشت ها:
*
(۱) امام شافعی دیوان، قصیده ۱۴۳
Aldiwan.net
(۲) ابوهلال العسکری، الفروق اللغویة، ص ۷۹ ( مکتبة الشاملة)
(۳) صدرالمتالّهین الشیرازی، اسرارآلایات و انوار البیّنات، تحقیق محمد خواجوی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، ۱۳۸۰ ص ۱۲
*
روزنامه اطلاعات، شنبه ۲۸ مهرماه ۱۴۰۳
Https://t.me/maktuob

یکی از مهمترین نظریه هایی که در باره وحی توسط علامه سیّد محمد حسین طباطبایی تبیین شده است؛ نظریه نزول دفعی یا یک باره و نزول تدریجی قرآن مجید در طول بیست و سه سال در مدت رسالت رسول اکرم صلوات الله علیه می باشد. این نظریه از مهمترین نظریه های قرآن شناسی است. همانگونه که نظریه « غُرَر آیات » علامه طباطبایی نظریه ای راهگشا و مبارک است؛ نظریه «نزول دفعی و تدریجی» نیز افق شناسایی نوینی را به روی ما می گشاید. این نظریه توسط برخی قرآن پژوهان از جمله ابن عاشور در تفسیر التحریر و آیت الله محمد هادی معرفت در کتاب التمهید فی علوم القرآن و نیز آیت الله صالحی نجف آبادی و ایت الله یدالله دوزدوزانی نقد شده است. به نقد آن نقد ها نیز می پردازم. همانگونه که قرآن مجید به تعبیر امیر مؤمنان امام علی علیه السلام از فزونی ردیه ها و نقد ها کم اعتبار و کهنه و فرسوده نمی شود. نظریات علامه طباطبایی و تفسیر المیزان نیز چنان است. این نقد ها حتی همان نقدهایی که زبانی تند و طعنه آمیز دارندو به روشنایی بیشتر نظریه علامه طباطبایی کمک می کنند.
برای روشنایی بیشتر در این بحث بسیار مهم می توان از این تمثیل استفاده کرد. ما به عنوان انسان وقتی در باره خودمان می اندیشیم. به مفهوم « من» توجه می کنیم. به عبارت دیگر از روح و روان خویش سخن می گوییم. حقیقتی بر ما مشهود است که فراتر از اندام و جوارح است. تمامی اعضا و جوارح انسان در سایه روح او معنا پیدا می کنند. روح است که به زیست و پویایی و نشاط ذهن و چشم و سرانگشتان ما امکان تکاپو و نشاط و زندگی می بخشد. من اکنون می اندیشم. نگاه می کنم و بر صفحه رایانه ام می نویسم و شما هم اکنون دارید متن را می خوانید. بارها شنیده ایم که حقوقدانان گاه از روح قانون اساسی سخن می گویند. یا وقتی از اسلام سخن می گوییم. احکام دین اسلام قدر مشترکی دارند که همانند روح می بایست در تمامی احکام جاری باشد. «عدالت» چنین خصوصیتی دارد. یا آنچه به همه ارکان و احکام اسلام معنا می بخشد و اندیشه و ایده و باور «توحید» است. همه در دریای هستی توحیدی شناورند. تمام واژگان قرآن مجید همانند ماهیانی هستند که در بحر توحید زندگی می کنند. توحید به هستی و طبیعت و انسان و نبوت و معاد و آفرینش معنی می دهد.
دریغ است که این تمثیل سوم را روایت نکنم. درست پنجاه سال پیش! در درس ادبیات عرب زنده یاد ایت الله دکتر خلیل رفاهی ( ۱۳۹۷-۱۳۰۳ )در کلاس های شبانه دانشگاه اصفهان بحث تفاوت انزال و تنزیل مطرح شد. ايشان شعر بسیار معروف امام شافعی ( ۲۰۴-۱۵۰ ق) در باره اهل بیت رسول اکرم صلوات الله علیهم را خواندند:
يا آلَ بَيتِ رَسولِ اللَهِ حُبَّكُمُ
فَرضٌ مِنَ اللَهِ في القُرآنِ أَنزَلَهُ
يَكفيكُمُ مِن عَظيمِ الفَخرِ أَنَّكُمُ
مَن لَم يُصَلِّ عَلَيكُم لا صَلاةَ لَهُ (۱)
ای اهل بیت رسول خدا محبت نسبت به شما، در قرآنی که خداوند فرو فرستاده است؛ همین عظمت شکوه افتخار برای شما بسنده است؛ کسی که بر ما درود نفرستد؛ نمازش نماز نیست!
دکتر رفاهی پرسید ایا در این شعر در مصراع دوم بیت اول امام شافعی می توانست بگوید: «فَرضٌ مِنَ اللَهِ في القُرآنِ نزَلَّهُ » اَنْزَلَ با نَزَّلَ چه تفاوتی دارد؟ من تفاوت را نمی گویم تا شما تا جلسه آینده خودتان جستجو کنید. بپرسید تا با هم گفتگو کنیم. من در کتابخانه دانشکده ادبیات فرهنگ های لغت عربی مثل المنجد و لسان العرب و قاموس المحیط را دیدم. معنی روشنی در تفاوت دو واژه دستگیرم نشد. استاد دکتر سید کمال موسوی ( ۱۴۰۲- ۱۳۰۵ ) از اساتید بخش زبان و ادبیات عربی را که با اشنا بپدم. یک بار هم ایشان را در خانه صمصام دیده بودم، توی راهرو دانشکده دیدم. پرسیدم. مکث کرد. گفت برویم در دفتر من کتاب فروق اللغة را نگاه کنم. کتاب را ورق زد و جستجو کرد. فروق اللغة از ابوهلال العسکری( وفات ۳۹۵ ق) گفت شماره ۳۱۳ تفاوت انزال و تنزیل را بیان کرده. خواند:
« الفرق بین الانزال و التنزیل، قال بعض المفسرین الانزال دفعی و التنزیل للتدریج.» (۲) این آیه را به عنوان شاهد ذکر کرده بود:
نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَأَنزَلَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ ﴿آل عمران: ٣﴾ این کتاب را در حالی که مؤیّد آنچه [از کتابهای آسمانی‌] پیش از خود می‌باشد، به حق [و به تدریج‌] بر تو نازل کرد، و تورات و انجیل را...

جلسه سوم سخنرانی دکتر فرهاد قدوسی درباره مساله الوهیت حضرت مریم (ع) در آیه ۱۱۶ سوره مبارکه مائده

🧠 دوره فشرده آکادمیک فلسفه اسلامی 🌍
(سیری در مهم‌ترین موضوعات فلسفه اسلامی با حضور اساتید برجسته بین‌المللی)

🖥 نوع دوره: آنلاین
🌐 زبان دوره: انگلیسی
🖇 تعداد جلسات: ۱۰ جلسه | ۲۴ ساعت
⌛️ مهلت ثبت‌نام: تا ۳۰ آبان

🔖 ارسال رزومه برای ثبت‌نام الزامی می‌باشد.

🔻 جهت ثبت‌نام و کسب اطلاعات بیشتر کلیک کنید:
hekmat.academy/islamic-philosophy

📲 با ما همراه باشید:‌

تلگرام I  اینستاگرام  I  ایتا I  آپارات

سلام به همه دوستان عزيز،

جلسه سوم این سری برگزار می‌شود:


Join via Zoom, Starting at 7:30 PM PST:

https://ucsc.zoom.us/j/94460212167?pwd=suoIkb1bz1wpgqknqFbZd9fs81e5XA.1

Meeting ID: 944 6021 2167
Passcode: 830123

معادل ۶ صبح روز شنبه ۵ آبان‌ماه به وقت تهران
@QuranPazhoohi

قرآن‌پژوهی pinned «قرآن چندساله است؟! تاریخ‌گذاری با رادیوکربن و گاه‌شماریِ نسخه‌های خطی قرآنی وبیناری از دکتر هیثم صدقی به زبان انگلیسی جمعه ۱۸ اکتبر ۲۰۲۴ ۵:۱۵ بعد از ظهر - ۷:۱۵ بعد از ظهر به وقت ساحل شرقی امریکا شنبه ۲۸ مهرماه ساعت ۰۰:۴۵ بامداد تا ۲:۴۵ بامداد به وقت…»

زایل کردنِ نام مرحوم طاهری با ابتذال اخلاق رسانه

متاسفانه اخیرا کانال نهضت آزادی در عملی بسیار غیرحرفه‌ای، بدون هماهنگی و پرس‌و‌جو از کانال ما، متن بالا را با مطلبی دیگر تلفیق کرده و به نام دکتر فرهاد قدوسی منتشر کرده‌است. این مساله بدون ارجاع به این کانال و حتی بدون توجه به این نکته است که نویسنده‌ی هیچ‌یک از این متون دکتر قدوسی نیستند!

این مقدار از کارغیرحرفه‌ای و ضعیف جای شرمساری دارد:
https://t.me/NehzatAzadiIran/4917
https://t.me/NehzatAzadiIran/4918


هرچه مرحوم طاهری قزوینی خود را مقید به اصول حرفه‌ای در نویسندگی می‌دانست این کانال و متاسفانه کانال بنیاد مهندس مهدی بازرگان چندمرتبه اخلاق رسانه‌ای را در قبال این کانال زایل کرده‌اند. از ادمین‌های آنها خواهانیم با ایدیِ ادمین کانال در تماس باشند تا اطلاعات دقیق در اختیار آن‌ها قرار گیرد. متاسفانه هیچ اطلاعات دقیق و قابل دسترسی از ادمین آنها به صورت عمومی موجود نیست و ما راه بهتری برای اطلاع‌رسانی نیافتیم. به طور خلاصه اخلاق ایجاب می‌کند این کانال‌ها‌ چیزی را پیش خود فرض نکنند و‌ دو‌ مقاله از دو‌ نویسنده را تلفیق نکنند و نهایتا به اسم‌ نویسنده سوم- که هیچ ارتباطی با آن دو‌نویسنده نداشته- منتشر کنند!

کانال قرآن‌پژوهی هیج درخواستی برای بازنشر مطالب در کانال‌های فوق‌الذکر ندارد و در این مورد خاص نداشته‌است.

ایدی ادمین:
@QuranPazhooh



به روز رسانی: نام نویسنده را بدون تماس با ادمین ما، حذف کردند. این پست باقی می‌ماند به یادگار فعلا.

قرآن چندساله است؟!
تاریخ‌گذاری با رادیوکربن و گاه‌شماریِ نسخه‌های خطی قرآنی

وبیناری از دکتر
هیثم صدقی
به زبان انگلیسی

جمعه ۱۸ اکتبر ۲۰۲۴
۵:۱۵ بعد از ظهر - ۷:۱۵ بعد از ظهر
به وقت ساحل شرقی امریکا

شنبه ۲۸ مهرماه ساعت ۰۰:۴۵ بامداد تا ۲:۴۵ بامداد به وقت تهران

چکیده: در سال‌های اخیر، استفاده از تاریخ‌گذاری رادیوکربن به عنوان روشی برای تاریخ‌گذاریِ نسخه‌های خطیِ قرآنی افزایش یافته‌است. این امر منجر به بینش بی‌سابقه‌ای در مورد عمر قدیمی‌ترین شواهد مادیِ باقی‌مانده از متن قرآن شده‌است. با این حال، از این داده‌ها هنوز برای ساخت یک مدل گاه‌شماریِ جامع که جزئیات ظهور، تکامل و گسترش متن را نشان دهد، استفاده نشده‌است. همچنین، در میان پژوهشگران قرآنی در مورد تبیین و قابلیت اطمینان این داده‌ها اجماعی وجود ندارد. در نتیجه، گاه‌شماریِ رویدادهای کلیدی مربوط به شکل‌گیری و تثبیت کانونیِ قرآن همچنان مورد اختلاف است. در این مقاله، من چارچوبی یکپارچه برای تبیین شواهد تاریخ‌گذاریِ رادیوکربن در تلفیق با سایر منابع معرفی می‌کنم. همچنین تلاش می‌کنم به چندین نگرانی در مورد قابلیت اطمینان تاریخ‌گذاریِ رادیوکربن از جمله مسائل مربوط به ذخیره‌سازی طولانی مدت، انحرافات کالیبراسیون و داده‌های پرت آماری بپردازم. علاوه بر این، استدلال می‌کنم که داده‌های رادیوکربن موجود با شواهد مستقل در سنگ‌نوشته‌ها، در کتیبه‌ها و شواهد ادبی سازگار است و همه آنها نظریه‌ی تدوین متن در دوران خلافت عثمان (حکومت ۶۴۴ - ۶۵۶ میلادی) را تایید می‌کنند. همچنین نشان داده می‌شود که برخی مباحث مهم در مخالفت با این نظریه، اشتباه هستند. در نهایت، یک طرح‌واره‌ی مقدماتیِ جدید از سبک‌ خط‌های اولیه‌ی قرآنی بر اساس شواهد تاریخ‌گذاریِ رادیوکربن پیشنهاد می‌کنم.

دکتر هیثم صدقی مدیر اجرایی انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی است. تحقیقات او فیلولوژی سنتی و تحلیل ریاضی را برای مطالعه پویایی و تکامل قرآن در اسلام اولیه تلفیق می‌کند. صدقی همچنین بر روی کتیبه‌شناسیِ پیش از اسلام و به خصوص کتیبه‌های پالئو-عربیِ اواخر دوره‌ی پیش از اسلام و اوایل اسلام متمرکز است. او بر روی تصحیح و نقد نسخه‌های خطی قرآنی و بازسازی سنت‌های شفاهی منطقه‌ای کار کرده است و همچنین به توسعه روش‌های جدید برای مطالعه متن قرآن ادامه می‌دهد.

لینک اتصال در زوم:
https://osu.zoom.us/j/97484872971?pwd=OX0ZXR1ihbDNvEofnOrlJjicGx9Ta4.1

اطلاعات بیشتر:
https://nesa.osu.edu/events/how-old-quran-radiocarbon-dating-and-quranic-manuscript-chronology-hythem-sidky

@QuranPazhoohi

جلسه دوم سخنرانی دکتر فرهاد قدوسی درباره مساله الوهیت حضرت مریم (ع) در آیه ۱۱۶ سوره مبارکه مائده

سیف‌الدین کارا -استاد دانشگاه خرونینگن- روی پروژه سلامت قرآن (از تحریف) بسیار کار کرده و کتابی در مورد آن منتشر کرده‌است. پروژه‌ی تشیع و مسائل جهانی در دانشکده‌ی الهیات هاروارد میزبان «وبینار» او در این باره با عنوان « علی‌ابن‌ابی‌طالب و قرآن » در تاریخ دوشنبه ۲۸ اکتبر (۷ آبان) ساعت ۲۳:۳۰ به وقت تهران (۱۶ به وقت ساحل شرقی امریکا) است.

پیش‌تر، مجموعه انعکاس به معرفی این اثر از دکتر کارا در اینجا پرداخته بود که کتاب را نیز می‌توان از اینجا دریافت کرد.

پیش‌ از این هم او در سال ۲۰۱۸ کتابی با عنوان «در جستجوی مصحف علی‌ابن‌ابی‌طالب» نوشته بود.


اطلاعات بیشتر در اینجا

ثبت‌نام:

‏https://docs.google.com/forms/u/1/d/e/1FAIpQLSdsMsS5yNTXAnBt8VLWad-ArJogS0qcevLXZy6yrNlyGqR6vg/viewform?usp=sf_link

@QuranPazhoohi

كُلِّ مَن عَلَيها فان
وَ يَبقى وَجه‌ُ ربِّكَ ذُوالجَلال وَ الإكرامِ

مهندس علی اکبر طاهری قزوینی
پس از یک زندگی پرتلاش و اثربخش پرکشید و به دیار باقی شتافت.

برای گرامیداشت منش و مقامش
جنبه هایی از زندگی پربارش را مرور می کنیم.

▪️زمان: پنجشنبه ۲۶ مهر١۴٠٣
ساعت ۵ تا ۷ بعد از ظهر

▪️مکان: شهرک غرب- هرمزان- پیروزان جنوبی. شماره ۷۴- مجتمع نیکوکاری رعد

@Nehzatazadiiran

وفات استاد طاهری قزوینی
بخش‌ دوم/آخر

مدتی بود که روزی نبود ترجمه‌اش دستم نباشد. خیلی از آیات را با آن بهتر یا متفاوت‌تر فهمیدم. در خیلی از جلساتی که تفسیر گفتم، مهمترین مرجع من پس از یا در کنار تفاسیر بود. اینقدر از آن بهره‌ها بردم که جلدش پاره شد و بارها چسبش زدم. در دو‌مقطع بزرگ و متوسط چاپ می‌شد. شاید برای ده نفر به صورت هدیه تهیه کردم. به آن‌ها می‌گفتم تجربه من از قرآن با طاهری قزوینی عوض‌ شده.

یک‌ بار که حتی کتاب خودم را هدیه داده‌بودم، باز پیش برادرش رفتم، چون انتشارات قلم دیگر چاپ آن را متوقف کرده بود. گفتم آقای دکتر من خبطی کردم و یا شاید ثوابی! التماس دعا دارم! کمدش را باز کرد و قرآن مبینِ خودش را به من هدیه داد. با همان قرآن به سفر عمره رفتم و تلاوت روزانه من با آن انجام می‌شد. در سحر‌و‌افطارها همراهم بود، در سفرها گاه همراهم می‌آمد. عاشقش بودم. از بس با دستان کثیف به آن زده بودم، برگ‌هایش سیاه و گاهی زرد شده است. در حاشیه‌اش پر است از نکات نوشته‌شده که به ذهنم می‌رسید، و به گمانم مترجم هم، با همین روش‌ها توانسته بود این کار سترگ و پیچیده را (بدون استفاده از رایانه) انجام دهد. گاهی نکات تفسیری که از جاهای مختلف به صورت شفاهی شنیده بود، هم در زیرنویس‌ها وجود دارد (که کمتر جایی آن نکات مکتوب شده‌اند). شاید اگر فرصتی شد، برخی صفحات ترجمه‌اش را در کانال پست کنم.

ترجمه‌ی طاهری را بعدها که عربی‌ام بهتر شد، دقیق‌تر بررسی کردم. علی‌رغم مزایای بسیار بالایی که دارد، معایبی هم در آن مانند همه ترجمه‌ها وجود داشت. علت توقف چاپش شاید سیاسی بود (که او‌ به جریان ملی‌مذهبی نزدیک بود و اساتیدی چون بازرگان و طالقانی را در موخره آن ستوده بود) یا شاید هم علمی بود (که ترجمه‌اش بی‌ایراد هم‌نبود)، نمی‌دانم اما همچنان گزینه اول و آخرم، بررسی این قرآن است. می‌دانم مترجم -که افسوس هیچ‌گاه او را از نزدیک ندیدم- فردی به غایت متواضع و متخلق به اخلاق قرآنی بوده‌است. برادرش دکتر حسن طاهری که چنین بود و از دیگران از علی‌اکبر نیز چنین شنیده‌بودم.

خبر فوت او را که دیدم، تمام وجودم به خود لرزید. خیلی به او مدیونم. استاد نادیده‌‌ و مهربانی بود. همیشه نگران بودم او را پیش از مرگش نبینم. او مرا عاشق ساخته بود، قطعا از عشقی که خودش به قرآن داشت به امثال من هم داده بود. با قلبی پر درد و چشمانی پر از اشک، برایش بهترین رحمت‌ها و‌جایگاه‌های بهشت ابد را از خداوند خواهانم.
کانال قرآن‌پژوهی صدای خود را در تسلیت بابت این فقدان به جمع کسانی می‌افزاید که از این ترجمه بهره‌ برده‌اند.

@QuranPazhoohi