#چهره_نما (۴۶)
#گزیدۀ_ویدئو
▪️داستان‌های قرآن؛ ادبیات یا تاریخ؟
گفتار ویدئویی بسام جمل
🔸بسام جمل، پژوهش‌گر و استاد دانشگاه صفاقس در تونس، بر قرآن‌پژوهی و مطالعۀ خیال دینی تمرکز دارد. از آثار اوست: «جدال تاریخ و خیال: سیرۀ فاطمه» (۲۰۱۶)؛ «از نماد تا نماد دینی» (۲۰۰۷)؛ و «شب قدر در خیال‌خانۀ اسلامی» (۲۰۰۷). ترجمۀ یکی از کتاب‌های او با عنوان «پژوهشی نو در باب اسباب نزول قرآن» (انتشارات سخن، ۱۳۸۹) در دسترس فارسی‌زبانان است. مهم‌ترین گفته‌های جمل در ویدئو از این قرارند:
🔹داستان دینی میراثی انسانی است که بشر از قدیم در اسطوره‌های بابلی و سومری و اکدی ساخته و سپس تحت‌تأثیر فرهنگ‌های کهن آشوری و سومری قرار گرفته است. روایت توراتی از داستان دینی و پیامبران بنی‌اسرائیل از اینجا پدید آمده و اسلام نیز بخش‌هایی از همین داستان‌ها را گرفته و در خدمت اهداف و ارزش‌های اسلامی و قرآنی ترکیب کرده است.
🔹افزودن به مطالب داستانی قرآن در منابع بعدی با نیاز مخاطبان در ارتباط بوده است. در قرن دوم، مفسر و داستان‌سرا یکی بودند و در قرن چهارم حتی شخص قاضی ممکن بود صبح قضاوت کند و شب داستان بگوید. داستان‌های اشاره‌وار قرآن مسلمانان اولیه را راضی نمی‌کرد، آنها در پی جزئیات و جزئیاتِ بیشتر بودند. داستان‌سرایان و مفسران خلأ بخش‌هایی را که قرآن دربارۀ آنها سکوت کرده بود برای مخاطبان پر می‌کردند.
🔹داستان‌های دینی از نظر مؤمنان و نزد بسیاری از عالمان قدیم و جدید تا به امروز، داستان‌های حقیقی‌اند و واقعاً اتفاق افتاده‌اند و صرفاً تمثیل و مجاز یا عبرت و موعظه نیستند، بلکه تا مرتبۀ عقیده بالا می‌روند.
🔹امروزه در مطالعات انسان‌شناسی دربارۀ هیچ‌یک از پیامبران نمی‌توان اثبات یا رد کرد که آیا در تاریخ وجود داشته یا خیر. اما مسلمانان باور دارند که مثلاً آدم هزار سال یا نوح نُه‌صدوپنجاه سال عمر کرده است، هرچند امروزه از باستان‌شناسی و دیرینه‌شناسی می‌دانیم که استخوان هیچ انسانی نمی‌تواند این همه سال باقی بماند و عمر آدمی به‌خصوص در هزاره‌های دوم تا چهارم قبل از میلاد بسیار کوتاه بوده است.
🔹در داستان آدم در قرآن، آدم نماد انسان خردمند یا «هومو ساپینس» است که تقریباً دویست‌هزار سال زندگی کرده است. در داستان آدم فقط به این معنا اشاره شده و این همان نمادین بودن داستان است؛ وقتی آدم از درخت می‌خورد عورتش آشکار می‌شود؛ معنایش این است که بدن خود را کشف می‌کند و وقتی انسان بدنش را کشف کرد، به خودش آگاه می‌شود و آگاهی از خود اولین مرحلۀ کسب آزادی در معرفت است.
🔹قرآن صراحتاً آدم را مقصر خطا و گناه خود می‌داند اما مفسران نمی‌پذیرند آدم مرتکب گناه شده باشد و آن را به گردن حوا می‌اندازند و می‌گویند او با ابلیس هم‌دست شد. هدف اساسی قرآن از داستان آدم پذیرش مسئولیت فردی است، اما مفسران و داستان‌سرایان آن را از بین بردند و بدین‌ترتیب معنا از دست رفت.
🔹موضع ایمان‌گرایانه داستان قرآن را همان‌گونه که هست می‌پذیرد و در مقابل، موضع اثباتگرایانه (پوزیتیویستی) تنها به مقوله‌های عقلی و تجربی باور دارد. اثباتگرایان به پیامبری و وحی اعتقاد ندارند و همۀ داستان‌های دینی را رد می‌کنند؛ می‌گویند این‌ها همه اسطوره و افسانه‌اند.
🔹قرآن کتاب تاریخ نبوده و نیست. در قرآن شریعت و اخلاق، سرگذشت پیامبر اسلام، و داستان‌های پیامبران آمده. قرآن ترکیبی از این اهداف است و نمی‌توان در کتاب دینی دنبال حقایق تاریخی گشت. به داستان‌های دینی در قرآن باید این‌گونه نگریست، زیرا میراث مشترک بشری است.
🔹روایت‌های اسباب نزول در تفسیر طبری برای شش‌صد آیه آمده و در تفسیر سیوطی برای یک‌هزار آیه. در واقع، روایت‌های چهارصد آیه بعد از قرن سوم ظاهر شده‌اند، که این یعنی در این موضوع جعل رخ داده است و جاعلان در آن دست داشته‌اند.
🔻ویدئوی گفت‌وگو با زیرنویس فارسی در:
آپارات | یوتوب
✔️ هر شماره از «چهره‌نما» حاوی نمایی است از گفتار چهره‌‌ای صاحب‌نظر در مسائل مرتبط با اسلامپژوهی. برای دیدن ویدئوهای این مجموعه کانال آپارات یا کانال یوتوب مدرسانۀ دورنما را دنبال کنید.
#بسام_جمل #داستان‌های_قرآن
#تاریخ_و_قرآن #ادبیات_و_قرآن
#قرآن_و_بایبل #زبان_قرآن
@doornamaa
#گزیدۀ_ویدئو
▪️داستان‌های قرآن؛ ادبیات یا تاریخ؟
گفتار ویدئویی بسام جمل
🔸بسام جمل، پژوهش‌گر و استاد دانشگاه صفاقس در تونس، بر قرآن‌پژوهی و مطالعۀ خیال دینی تمرکز دارد. از آثار اوست: «جدال تاریخ و خیال: سیرۀ فاطمه» (۲۰۱۶)؛ «از نماد تا نماد دینی» (۲۰۰۷)؛ و «شب قدر در خیال‌خانۀ اسلامی» (۲۰۰۷). ترجمۀ یکی از کتاب‌های او با عنوان «پژوهشی نو در باب اسباب نزول قرآن» (انتشارات سخن، ۱۳۸۹) در دسترس فارسی‌زبانان است. مهم‌ترین گفته‌های جمل در ویدئو از این قرارند:
🔹داستان دینی میراثی انسانی است که بشر از قدیم در اسطوره‌های بابلی و سومری و اکدی ساخته و سپس تحت‌تأثیر فرهنگ‌های کهن آشوری و سومری قرار گرفته است. روایت توراتی از داستان دینی و پیامبران بنی‌اسرائیل از اینجا پدید آمده و اسلام نیز بخش‌هایی از همین داستان‌ها را گرفته و در خدمت اهداف و ارزش‌های اسلامی و قرآنی ترکیب کرده است.
🔹افزودن به مطالب داستانی قرآن در منابع بعدی با نیاز مخاطبان در ارتباط بوده است. در قرن دوم، مفسر و داستان‌سرا یکی بودند و در قرن چهارم حتی شخص قاضی ممکن بود صبح قضاوت کند و شب داستان بگوید. داستان‌های اشاره‌وار قرآن مسلمانان اولیه را راضی نمی‌کرد، آنها در پی جزئیات و جزئیاتِ بیشتر بودند. داستان‌سرایان و مفسران خلأ بخش‌هایی را که قرآن دربارۀ آنها سکوت کرده بود برای مخاطبان پر می‌کردند.
🔹داستان‌های دینی از نظر مؤمنان و نزد بسیاری از عالمان قدیم و جدید تا به امروز، داستان‌های حقیقی‌اند و واقعاً اتفاق افتاده‌اند و صرفاً تمثیل و مجاز یا عبرت و موعظه نیستند، بلکه تا مرتبۀ عقیده بالا می‌روند.
🔹امروزه در مطالعات انسان‌شناسی دربارۀ هیچ‌یک از پیامبران نمی‌توان اثبات یا رد کرد که آیا در تاریخ وجود داشته یا خیر. اما مسلمانان باور دارند که مثلاً آدم هزار سال یا نوح نُه‌صدوپنجاه سال عمر کرده است، هرچند امروزه از باستان‌شناسی و دیرینه‌شناسی می‌دانیم که استخوان هیچ انسانی نمی‌تواند این همه سال باقی بماند و عمر آدمی به‌خصوص در هزاره‌های دوم تا چهارم قبل از میلاد بسیار کوتاه بوده است.
🔹در داستان آدم در قرآن، آدم نماد انسان خردمند یا «هومو ساپینس» است که تقریباً دویست‌هزار سال زندگی کرده است. در داستان آدم فقط به این معنا اشاره شده و این همان نمادین بودن داستان است؛ وقتی آدم از درخت می‌خورد عورتش آشکار می‌شود؛ معنایش این است که بدن خود را کشف می‌کند و وقتی انسان بدنش را کشف کرد، به خودش آگاه می‌شود و آگاهی از خود اولین مرحلۀ کسب آزادی در معرفت است.
🔹قرآن صراحتاً آدم را مقصر خطا و گناه خود می‌داند اما مفسران نمی‌پذیرند آدم مرتکب گناه شده باشد و آن را به گردن حوا می‌اندازند و می‌گویند او با ابلیس هم‌دست شد. هدف اساسی قرآن از داستان آدم پذیرش مسئولیت فردی است، اما مفسران و داستان‌سرایان آن را از بین بردند و بدین‌ترتیب معنا از دست رفت.
🔹موضع ایمان‌گرایانه داستان قرآن را همان‌گونه که هست می‌پذیرد و در مقابل، موضع اثباتگرایانه (پوزیتیویستی) تنها به مقوله‌های عقلی و تجربی باور دارد. اثباتگرایان به پیامبری و وحی اعتقاد ندارند و همۀ داستان‌های دینی را رد می‌کنند؛ می‌گویند این‌ها همه اسطوره و افسانه‌اند.
🔹قرآن کتاب تاریخ نبوده و نیست. در قرآن شریعت و اخلاق، سرگذشت پیامبر اسلام، و داستان‌های پیامبران آمده. قرآن ترکیبی از این اهداف است و نمی‌توان در کتاب دینی دنبال حقایق تاریخی گشت. به داستان‌های دینی در قرآن باید این‌گونه نگریست، زیرا میراث مشترک بشری است.
🔹روایت‌های اسباب نزول در تفسیر طبری برای شش‌صد آیه آمده و در تفسیر سیوطی برای یک‌هزار آیه. در واقع، روایت‌های چهارصد آیه بعد از قرن سوم ظاهر شده‌اند، که این یعنی در این موضوع جعل رخ داده است و جاعلان در آن دست داشته‌اند.
🔻ویدئوی گفت‌وگو با زیرنویس فارسی در:
آپارات | یوتوب
✔️ هر شماره از «چهره‌نما» حاوی نمایی است از گفتار چهره‌‌ای صاحب‌نظر در مسائل مرتبط با اسلامپژوهی. برای دیدن ویدئوهای این مجموعه کانال آپارات یا کانال یوتوب مدرسانۀ دورنما را دنبال کنید.
#بسام_جمل #داستان‌های_قرآن
#تاریخ_و_قرآن #ادبیات_و_قرآن
#قرآن_و_بایبل #زبان_قرآن
@doornamaa
