Қарақалпақ Бақсы-жыраўлары хəм сəзенделери mp3

#Шын_шайыр_Минайхан_Жуманазарова

Ҳасылдың қыяғы, тулпар туяғы,
Бәриңиз ақыллы, бәриң зыялы,
Әй әзийз халқымның әзийз уллары,
Қәстерлеп сақлаңлар бир-бириңизди.

Шайырсаң бәриң де елди жырласаң,
Данышпансыз ели журтты сыйласаң,
Келешек әўладтың ғамын ойласаң,
Қәстерлеп абайлаң бир бириңизди.

Өзиңди шер билсең, басқаны зор бил,
Ҳәмме де өзиңдей, өзиңе тең бил,
Бәри де сен киби мийнеткеш, себил,
Қәстерлеп абайлаң бир бириңизди.

Бириңиз гәўҳарсыз, бириңиз дүрсиз,
Дүньяда теңи жоқ ҳақыйқый ҳүрсиз,
Жасамақ мүшкилдур бириң-бириңсиз.
Қәстерлеп абайлаң бир-бириңизди.


Telegram | YouTube | Facebook

Халила ДӘЎЛЕТНАЗАРОВ

ДЫМ САҒЫНЫП КЕТТИМ СЕНИ…

Сүйиў қандай еди жақсы...?
Айралығы əттең, ашшы,
Көзлериңниң ойған нақшы,
Жан дүньяма битти сени.

Кеўлимди дəрт дəптер етип,
Ишинде не гəплер етип,
Қолға үйренген кептер етип,
Жалтаң қағып күтти сени.

Ɵз өзиме: тек жүр! тек! леп,
Қоймадым ба бахтым шеклеп?
Сезимлерим баса-көклеп,
Азап қылып шектим сени.

Аз болмаған поса сыйым,
Жүреклерге салдық тыйым...
Муҳаббатта бираз қыйын,
Сабақ етип өттим сени.

Жүз бурсам да, тез сағына,
Қайта кирсем деп бағыңа,
Жанымның зер сабағына,
Дизип талай сөттим сени.

Ада қылып болмас айтып,
Хош еттиң... соңыра муңайтып,
Барғым келер саған қайтып,
Дым сағынып кеттим сени....

@a_blognot
@X_Dauletnazarov

Telegram | YouTube | Facebook

МУҲАББАТ ИСМЛИ ҚЫЗ ЕДИ — АҚҚУЎ...

Х. Дәўлетназаров сөзи,
Д. Мәмбетмуратов атқарады.

Көзим ярдың гүлдей жүзине түсти,
Жазған — жүрек-баўырым үзиле түсти...
Ышқы қайттан мениң изиме түсти,
Әрман моншақларын дизеди Аққуў.

Муҳаббаттың алтын оқларын атып,
Ғумшадек ләбинен көрмедим татып,
Тил — мәрт болалмады сөзлерин қатып,
Кеўил тарларымды үзеди Аққуў.

Қуп әжеп муқамлы ойын қурыўы,
Мың жилўа-наз әйлеп мойын бурыўы,
Жулдыз көзлериниң жайнап турыўы...
Бунша сән-салтанат дүзеди Аққыў.

Дийдары мөрленип қалған ядыма,
Ығбал қулақ аспас шеккен дадыма,
Жазған қосықларым кетсин әдира...
Қыялымда сыңсып жүзеди Аққуў.

Ышқым — гүмис жалы таралмаған ат,
Қардарына жетип баралмаған хат,
Яр — әрман мәнзили, мен — талған қанат,
Қыслап қалар журтым гүз ели Аққуў.

Айтпайын, көксимди дәртлер тилгенин...
Жоқшыдай мыс рең кеўил гүллерим,
Жүзген айдынларын билә-билмедим,
Муҳаббат исмли қыз еди — Аққуў!

@Shawdirbay_Seyitov
@X_Dauletnazarov


Telegram | YouTube | Facebook

Жаслығым, сен мени таслап барасаң

Халила ДӘЎЛЕТНАЗАРОВ

Муҳаббат ҳақкында бираз жырларым,
Жыр емес, ол мениң жүрек сырларым,
Алынар ўақ келди гүллер қырманын,
Жаслығым, сен мени таслап барасаң!

Аты-жөним қосық пенен тарады,
Бираз қызлар қызығып-ақ карады,
Бүгин олар қыя бақпай барады,
Кеўлиңде бир гийне сақлап барасаң!

Сени ойлай берип кеўлим езилди,
Саған айталдым ба айтар сөзимди?
Шадлықка паянсыз муңлы көзимди,
Жангенем, сен бүгин жаслап барасаң!

Табалдым ба кеўлим аңсаған ярды,
Әрманлаў менен-ақ шашым ағарды,
Жүрек гүз паслынан тапты хабарды,
Жаслығым, сен мени таслап барасаң.

Кеўлим сезимлерге болған тасқынлы,
Жүрек дәртсизлерге бизди қас қылды,
Алдап сөз айтпадым, тийдим нәпсимди,
Мәгар бул исимди жаклап барасаң?!

Бул жолда көп екен өткел, дығырық,
Оннан жүрип емес өттим жүгирип,
Қыл қыймас жан достым жүзиң үгирип,
Енди… ең соңғы рет лаплап барасаң.

Хош қалыңлар, арзыў-шәменлер ели,
Бүгин айнымалы тәғдирдиң жели,
Ығызып барар мен минген кемени,
Жаслығым, сен мени таслап барасаң?

1986.
Telegram

https://youtu.be/GfMPZ5lRwNI

https://youtu.be/vH-6bui4QHQ?si=-64s28z-bAOzzlDy

https://youtu.be/hV9qUiQuvOk?si=rqQfWWqWVno6QIdJ

Qaraqalpaq xalıq naması ILME SULTAN

Telegram | YouTube | Facebook

Бақсы гиржек сатылады.

Баҳасы 1 000 000

Тел: 930458088

Qaraqalpaq xalıq naması QARA JORǴA

Telegram | YouTube | Facebook

КОНРАТБАЙ ЖАКСЫМУРАТОВ

Telegram | YouTube | Facebook

КОНРАТБАЙ ЖАКСЫМУРАТОВ

Telegram | YouTube | Facebook

#рәўият
АҚЫЛЛЫ УСТАЗ.

     Шәкирт устазына руўхый кәмилликке ерисиў ушын бир неше сораўлар берди:
«Аўырыўдың даўасы не?», деп сорады.
Устазы: «Даўасы – сабыр», деп жуўап берди.
«Жетискенликке ерисе алмаўдың даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – сол исти тәкирар әмелге асырыў» деп жуўап берди.
«Көре алмаўшылықтың даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – өзин билмегенге алыў», деп жуўап берди.
«Кәмбағаллықтың даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – қанаат», деп жуўап берди.
«Әззиликтиң даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – ийман», деп жуўап берди.
«Көримсизликтиң даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – шырайлы әдеп-икрамлылық», деп жуўап берди.
«Наданлықтың даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – илим үйрениў», деп жуўап берди.
«Ақмақлықтың даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – индемей турыў», деп жуўап берди.
«Душпаншылықтың даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – иҳсан, жақсылық қылыў», деп жуўап берди.
«Жақтырмаўдың даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – муҳаббат», деп жуўап берди.
«Мүсийбеттиң даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – истиғфар айтыў», деп жуўап берди.
«Нәпсиниң гүна қылыўға болған қәлеўиниң даўасы не?» деп сорады.
«Даўасы – нәпсини қәлеп атырған сол қәлеўлеринен айырыў», деп жуўап берди.

Устаз жолы газетасынан алынды

Telegram | YouTube | Facebook

#Айырым_нақыл_мақалларға_түсиндирмелер

Қарақалпақ халық сөз шешенлиги өнеринде "атадан алтаў туўып, өле-өле жетеў болды" деген нақыл-мақал, гөне сөз бар. Бул қатарлар шайыр қосықларында да келтирилип өтиледи. Буның түп мағыз - мағанасы не екен?

Астарлап айтар маманлар,
Буның мәнисин ким аңлар
Атадан алтаў туўғанлар
Жетеў болар өле - өле...(И.Ю)

Нақылларың шағып көрсем мағыздан.
Жуўабыйсаң зейин суўын ағызған.

Бизиң қарақалпақ халқының ҳәр бир сөзи, ҳәр бир нақылы, ҳәр бир мақалы алтын менен зерге теңлес қунлы баҳалы. Буны бир ғана "атадан алтаў туўғанлар, жетеў болар өле-өле" мақалы мысалында  гүўасы боламыз.
Демек, бул мақалдың мағызын шағатуғын болсақ халқымызда жети ата - баба, жети атаңды бил, жети атаңды таны деген сөз бар, қағыйда бар. Бул мақалдың да тийкары усы жерге барып тақалады:

1. Бел бала(перзент)
2. Ақлық
3. Шаўлық
4. Қуўлық
5. Баўлық
6. Тоқлық
7. Жатлық

Көрип турғаныңыздай, жетинши әўладқа келип жатласады яғный жети жат бийгана болады. Сондай - ақ, туўысқанлардың жатласыўы, узақласыўы. Мысалы: Алты ағайинли болса, олардың баллары, және олардың балларынан туўылғанлар ҳ.т. сөйтип жети атаға барғанда қандай жат болатуғынын билдиреди, туўылған сайын узақласып бара береди деген мәнисте. "Зер қәдирин зергер билер, сөз қәдирин шешен билер" дегениндей қарақалпақ тили бай тил. Оның ҳасыл байлығынан пайдалана алыўдың өзи өз алдына бир өнер. Түсиниўдиң өзи ақыл шамшырағы.

©Светлана Жәлменова (Сарқырама Шамшырақ)

Telegram | YouTube | Facebook

Қуўатбай Абдреймов қарақалпақ театр көркем өнериниң раўажланыўына режиссёр-актёр, дилмаш сыпатында салмақлы үлес қосты. Оның дөретиўшилик жолы үшке бөлинеди, театр-кино-телевидение. Дөретиўшилик жолындағы ең әҳмийетли ҳәм усы тараўға жаңалық пенен кирип келгени бул театр. Театрда узақ жыллар режиссёр болып пидәйы хызмет етти. Ол режиссёр сыпатында театр жәмәәтиниң идеялық, мораллық жақтан басқарыўшысы, актерлар жамәәтиниң сахна мәденияты бойынша билимин, уқыбын жетистириўге жәрдем берди.

Жәҳан драматургиясын, туўысқан халықлар драматургиясының классик шығармаларын сахналастырыў менен бирге қарақалпақ драматурглериниң жетилисиўине себепши болды.

Қарақалпақ актёрлары ишинде биринши кино актёр, ал, телевидение де болса биринши бас режиссёр ҳәм қарақалпақ телевидениесинде биринши телепостановка сахналастырған режиссёр болып тарийхта қалды.

Ол 1937-жылы Мойнақ районында туўылып, өз мийнет жолын 1963-жылы Ташкент мәмлекетлик театр ҳәм суўретшилик көркем өнери институтының драма ҳәм кино актерлығы бөлимин питкерип келгеннен кейин, ҳәзирги Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик академиялық музыкалы театрында актёр болып ислеўден баслады.

1964-жылы Республикамызда телевидение ашылыў мүнәсебети менен Қ.Абдреймов бас режиссёр болып сайланады. Режиссёр сыпатында Қарақалпақстанда биринши телепостановкаларды сахналастырыўға ериседи. Атап айтқанда, «Закировлар семьясы», «Қайдасаң Локили» ҳәм бир неше көрсетиўлердиң, творчестволық көрсетиўлердиң режиссёры болды.

1966-1971-жыллары Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик академиялық музыкалы театры директоры, 1971-1973-жыллары Москва қаласында Орайлық Совет Армиясы театрында режиссёрлық стажировкада, 1973-1975-жыллары театр директоры, 1975-1979-жыллары театрдың бас режиссёры, 1981-1983-жыллары театр директоры, 1983-2003-жыллары сахналастырыўшы режиссёр ҳәм 2003-2005-жыллары бас режиссёр лаўазымларында иследи.

Театр сахнасында дүнья халықлары драматургиясының шығармаларын, миллий драматурглеримиз шығармаларын сахналастырып халқымызға рухый азық берди.

Солардан В.Шекпирдиң «Отелло», Г.Горинниң «Аты өшсин», Иосеалинниң «Арбаң аўдарылмасын», Ж.Аймурзаевтың «Бердақ», К.Рахмановтың «Келин», «Рахмет келин», «Абыйға бабый», С.Балғабаевтың «Бизлерде ашық болғанбыз», А.Уталиевтиң «Ерназар Алакөз», Қ.Мәтмуратовтың «Кешиккен муҳаббат» басқада спектакллерин, С.Рахманиновтың «Алеко», Қ.Заретдиновтиң «Тумарис» операларын сахналастырып үлкен табысларға еристи.

Ол қарақалпақ театрында режиссураның раўажланыўына салмақлы үлес қосыў менен бирге, киноларда роллерге түсти, кино актёр сыпатында да халқымыздың меҳрин қазанған. «Ҳамза»да Алижан, «Көк жийекке түскен излер» де Танабай, «Кейнимизде Москва» да Генерал Рахимов, «Әпсанаға айланған қыз» да Валихан, «Қарақалпақфильм» студиясында тусирилген «Танк», «Арал балықшылары», «Арал бахтым мениң» фильмлеринде роллер атқарып, кино ықласбентлериниң кеўиллеринен шыққан.

Қ.Абдреймов барлық күш-қуўатын, санаӯлы өмирин қарақалпақ көркем өнериниң раўажланыўына бағышлаған шебер шөлкемлестириўши, уқыплы басшы еди. Ол қандай лаўазымда ислемесин, мийнет суйгишлиги, жумысқа болған талапшаңлығы ҳәм әдил басқарыўы менен ҳүрметке ийе болды. Оның қарақалпақ театрына қосқан үлеси үлкен. Ол бир неше шәкирт режиссёрлар таярлады, актёрларға устазлық етти. Халқымызға мәдений рухый байлық берди.

Қ.Абдреймовтың қарақалпақ театр көркем өнерине қосқан үлеслерин, халқымыз жоқары баҳалап, оған 1969-жылы Өзбекстанда хызмет көрсеткен артист, 1974-жылы Өзбекстан халық артисти, 1991-жылы Қарақалпақстан халық артисти ҳурметли атақлары берилди. Бердақ атындағы мәмлекетлик сыйлықтың лауреаты болды.

Ал, 1999-жылы «Ел журт ҳүрмети» ордени менен сыйлықланды. Бир неше мәртебе Өзбекстан ҳәм Қарақалпақстан Республикалары «Ҳурмет Жарлық»лары менен сыйлықланды.

Автор: Р.Жанназаров

Telegram | YouTube | Facebook

Өзбекстанда хызмет көрсеткен артист, Өзбекстан ҳәм Қарақалпақстан халық артисти, Бердақ атындағы мәмлекетлик сыйлықтың лауреаты,
«Ел журт ҳүрмети» ордени ийеси

ҚУЎАТБАЙ АБДРЕЙМОВ
1937-жыл 24-май - 2014-жыл 8-август

Х.Сапарова 1936-жылы 5-март күни Кегейли районында туӯылған. Жаслайынан көркем өнерге қызығып, мектепте оқып жүрген ӯақытларында ҳәӯескерлер дөгереклерине қатнасып, жағымлы қосықлары менен қатар-қурбылары арасында көзге түсе баслайды.

Оның көркем-өнерге болған қызығыӯшылығы Нөкиске Бердақ атындағы Қарақалпақ мәмлекетлик музыкалы театрының сахнасына алып келди.

1956-жылы усы театрға актриса болып жумысқа келеди. Усы жылдан баслап, ҳүрметли дем алысқа шыққанға шекем оның өмири театр менен ажыралмас байланыста болып, сахнада пидәйы хызмет етти.

Арнаӯлы билимге ийе болмаса да, тәбият инам еткен жағымлы ҳаӯазы, туӯма таланты менен саналы өмириниң 40 жылға шамаласын сахнаға бағышлайды. Ол барлық күш жигерин, жүрек йошын, өзи дөреткен жанлы образларда сәӯлелендирип, тамашагөйлердиң алғысларына, халықтың ҳүрметине миясар болды.

Ол театр сахнасында қойылған ҳәр қыйлы жанрлардағы спектакллерде түрли характердеги ҳаял-қызлардың әлӯан түрли образларын жаратты.

Оның дөреткен «Сүймегенге сүйкенбе»де Айсанем, Паршагүл, «Ғәрип ашық»та Шаҳсанем, «Қозы көрпеш-Баян сулыӯ»да Баян, «Күйгелек көзли яр»да Дилара, «Жайлаӯда той»да Гүлсанем, «Қырық қыз»да Гүлайым, «Қәйин ене»де Афат, «Ақмақ патша»да Гүлим, «Жынаятшы ким»де Нәзигүл, «Келинлер қозғалаңы»да Башорат, «Сақ ғарға сағағынан»да Нетайхан, «Муҳаббатым гөззаллық»та Пердеш, «Жетинши папам»да Қаршыға, «Бир үйде еки өмир»де Бийбигүл ҳәм басқа да көплеген спектакллердеги тәкирарланбас образлары Қарақалпақ театр тарийхында өшпес ҳәриплер менен жазылып қалды.

Х.Сапарованың көркем-өнеримизди раӯажландырыӯға қосқан үлеслери ҳүкиметимиз тәрепинен өз ӯақтында әдил баҳаланып, оған 1969-жылы «Қарақалпақстанда хызмет көрсеткен артист», 1983-жылы «Қарақалпақстан халық артисти», 1992-жылы «Өзбекстанға хызмет көрсеткен артист» атақлары берилди.

Ханым Сапарова өзиниң жаратқан өлмес образлары менен халқымыздың кеӯлинен жай алған актриса. Өзиниң театрдағы көп жыллық мийнетлери менен, Қарақалпақ театр көркем өнериниң раӯажланыӯында үлкен үлесин қосып кетти.

Автор: Р.Жанназаров

Telegram | YouTube | Facebook

САПАРОВА ХАНЫМ

«Қарақалпақстанда хызмет көрсеткен артист»,
«Қарақалпақстан халық артисти»,
«Өзбекстанда хызмет көрсеткен артист»
(1936-жыл 5-март - 2005-жыл 5-ноябрь)

https://youtu.be/u3oKALJb-WA?si=atDcP0P0Mtj3GfK2

Gúlistan Jumabaeva

@baqsilar

Berdaq milliy muzeyi

Qaraqalpaq oyshıl-shayırı Berdaqtıń 170 jıllıq yubileyi múnásibeti menen 1998-jılı Nókiste Berdaq atındaǵı muzey shólkemlestirilgen edi. Muzeydiń imaratı Qaraqalpaq mámleketlik universitetiniń janında jaylasqan.

Berdaq – qaraqalpaq xalqınıń dáslepki tariyxshılarınan esaplanadı. Mısalı, onıń «Shejire» shıǵarmasında qaraqalpaqlardıń genealogiyası ashıp kórsetilgen jáne túrki xalıqlar haqqında maǵlıwmatlar berilgen.

Muzeyde tiykarınan alǵanda qaraqalpaq ádebiyatına baǵıshlanǵan ekspozitsiyalar orın alǵan. Ásirese arab, parsı hám túrk tilindegi jazba estelikler saqlanatuǵın qol jazbalar zalı usı jerge keliwshilerde ayrıqsha qızıǵıwshılıq tuwdıradı. Sonday-aq, milliy bezeniw buyımları hám kiyim-kenshekler, úy-ruwzıgershilik buyımları hám arxeologiyalıq tabılmalar kórgizbege qoyılǵan.

Telegram | YouTube | Facebook

Savitskiy atındaǵı Qaraqalpaqstan mámleketlik kórkem óner muzeyi respublikanıń eń tartımlı orınlarınan sanaladı. Ol usı muzeydiń tiykar salıwshısı hám birinshi direktorı I. V. Savitskiydiń atı menen atalǵan bolıp, bul insan Xorezm arxeologiyalıq-etnografiyalıq ekspeditsiya quramında Qaraqalpaqstanǵa kelgen edi. Xalıq qol óneriniń úlgilerin jıynay otırıp, ol bir ómirge Qaraqalpaqstanǵa «ashıq bolıp qaladı». 1966-jılı onıń baslaması menen kórkem óner muzeyi dúziledi, hám de Savitskiy ómiriniń aqırına deyin bul muzey ushın jańa dúrdanalardı izleydi hám tabıwǵa miyasar boladı. 2002-jılı Ózbekstan Prezidenti I. Karimov tárepinen I. V. Savitskiy «Buyuk xizmatla­ri uchun» («Ullı xızmetleri ushın») ordeni menen óliminen soń sıylıqlandı.

Muzey Nókistiń orayında jaylasqan. Onıń kollekciyası 100000 eksponattı quraydı. Ekspoziciyalar tiykarǵı úsh bólimge bólsheklengen: Qaraqalpaqstannıń súwretlew óneri, xalıq qol óneri hám Áyyemgi Xorezm kórkem óneri.

Muzeyde XIX ásirdiń aqırı – XX ásirge tiyisli bolǵan 10000 ǵa shamalas xalıq qol óneri buyımları saqlanbaqta. Bul – úy-ruwzıgershiligi buyımları, gilem úlgileri, attıń er-turmanları, aǵashtan soǵılǵan buyımlar, dástúriy kiyim-kenshek hám bezeniw buyımları, solar arasında qaraqalpaq hayal-qızlarınıń dástúriy bas kiyimi – atı kópke málim bolǵan tóbelik penen sáwkele. Ulıwma alǵanda, muzeyde qaraqalpaq, ózbek, qazaq hám túrkmenlerdiń zergerlik buyımları keń orın alǵan.

15000 nan aslam saqlaw nusqasınan ibarat arxeologiyalıq kollekciya bronza dáwirinen Qaraqalpaqstan territoriyasında áyyemgi mámleketlerdiń (bunday mámleketlerdiń biri Áyyemgi Xorezm boldı) júzege keliwine deyin, tap erte Orta ásirler hám XIV ásir aqırı, yaǵnıy Xorezmniń Temuriyler mámleketiniń quramına kirgenge shekemgi dáwirdegi Qaraqalpaqstan mádeniyatınıń tiykarǵı basqıshlarına kórgizbeli ráwishte sıpatlama beredi. Bul – keramika, alebastr, tas, súyek, aǵash, temir, shiyshe, teri hám gezlemelerden islengen kórkemlik hám úy-ruwzıgershilik buyımları.

Eń eski eksponat – bul jarǵa salınǵan súwrettiń úlgisi – Buqantaw taw dizbegindegi jar tasqa salınǵan eki órkeshli túyeniń kórinisi (b.e.sh. II mıń jıllıqlar) bolıp tabıladı. Arxeologiyalıq kollektsiyadaǵı terrakotalardıń eń qádimgisi b.e.sh. V ásirge tiyisli bolıp, onda ústinde uzın, tobıǵına keletuǵın kóylegi bar, tiaraǵa (Shıǵıs patshalarınıń bas kiyimi) uqsas bas kiyim kiyip, jamılǵı jamılıp otırǵan hayaldıń kórinisi súwretlengen. B.e. VII–VIII ásir menen belgilengen, Túyemoyınnan tawılǵan attıń skulpturası oǵada qızıqlı.

Súwretlew óneri on mıńlaǵan kartinalarda kózge túsedi, solardıń arasında – XX ásir rus hám Túrkistan avangardınıń úlgileri L. Popova, A. Shevchenko, A. Nikolaev (Usta Mumin), V. Lysenko, G. Nikitin, R. Falk, V. Pestel, M. Le-Dantyu, R. Mazel, A. Volkov, P. Benkov, M. Kurzin, N. Karaxan, E. Korovay, U. Tansıqbaev hám basqalardıń dóretpelerinde ayqın sáwlelengen.

Muzey usı teńi-tayı joq kollekciyası ushın dúnya júzinde tán alındı hám keńnen tanıldı. Súwretlew óneri ustası G. Nikitinniń «Áliysher Nawayı portreti» dóretpesiniń táǵdiri ayrıqsha qızıǵıwshılıq tuwdıradı. Xudojnik qaytıs bolǵannan soń bul kartina shın mánisinde joq bolıw aldında tur edi. I. V. Savitskiy onı xudojniktiń hayalınan sorap aldı hám Moskvalı restavratorlarǵa tapsırdı.

Usınıń menen birge, kartinalar ǵáziynesi jergilikli xudojnikler: K. Saipov, K. Berdimuratov, J. Quttımuratovlardıń jumısların da óz ishine qamtıydı. I. V. Savickiydiń óz dóretpeleriniń kollektsiyası muzey ushın eń úlken baylıq bolıp esaplanadı.

Muzeydiń kitapxana fondı 10000 ǵa shamalas tariyx, etnografiya, arxeologiya, kórkem óner tariyxı boyınsha ilimiy xarakterdegi kitaplar, sonday-aq maǵlıwmatnamalıq basılımlardan ibarat.

Muzey hám onıń ǵáziynesi xaqıyqatında da «Qaraqalpaqstannıń hinjisi» dep esaplanadı. Onıń «dúnyanıń eń ájayıp muzeyleriniń biri» («Gardian») hám «kelip, kóriw shárt bolǵan orın» («New York Tayms») sıpatında tán alınıwı da tosattan emes.

Telegram | YouTube | Facebook

Savitskiy atındaǵı muzey

Telegram | YouTube | Facebook

Oǵada bay bolǵan qaraqalpaq folklorı bir neshe ásirler boyı rawajlanıp otırǵan. Onıń negizin awız eki xalıq dóretiwshiliginiń barlıq janrları: ertekler, naqıl-maqallar, ápsanalar, dástanlar hám t.b. quraydı.

Epos, yaki epikalıq poemalar – dástanlar qaraqalpaq xalıq awız eki dóretiwshiligi ushın eń xarakterli hám ózine tán belgisi bolıp, olardıń sanı eliwge shamalas (qaharmanlıq, lirikalıq, sotsiallıq-turmıslıq, tariyxıy-ápsanalıq, erteklik-romantikalıq hám t.b.) Dástanlar arnawlı qosıqshı-atqarıwshılar – baqsı hám jırawlar tárepinen saz ásbapları – qobız hám duwtarda atqarıladı. Folklorda XI–XVIII ásir eposları: Sháryar, Qoblan, Edige, Er Shora, Alpamıs, Qurbanbek, Er Ziywar, Qırıq qız hám t.b. ayrıqsha orın tutadı. «Alpamıs» qaharmanlıq eposındaǵı baslı ideya – búlginshilikke ushıraǵan urıwlardı birlestiriw, doslıq hám Watan súyiwshilikten ibarat. Qaraqalpaqlardıń teńi-tayı joq hám eń jaqsı mádeniy esteligi bolǵan «Qırıq qız» eposında sırt el basqınshılarına birgelikte gúresken xalıq qorǵawshıları – batır qızlar hám óz Watanın súyiwshi erjúrek jigitler haqqında sóz etiledi. Bunday epos basqa hesh bir xalıqta ushıraspaydı.

Yumor hám satira elementleri qaraqalpaq folklorınıń kópshilik janrlarında, mısalı anekdotta kózge taslanadı. Yaki kúlkili dialog formasındaǵı qosıqlarda (aytıs, yaki juwaplarda). Aytıslar sóz jarıslarında, kóbinese jas jigitler hám qızlar ortasında atqarıladı. Juwap – sóz jarısına túsiwshilerdiń qısqa, anıq, obrazlı hám uyqasıqlı túrdegi sorawlardı bere alıw hám de albıramastan, sheshenlik penen tez juwap beriw qábiletine qurılǵan. Ol muzıkasız, biraq ózgeshe tolqında (rechitativ tárizde), ritmikalıq qubılıwlar menen atqarıladı. Sonday-aq burınları xalıq shayırları arasında aytıslar ótkerilgeni de málim.

Telegram | YouTube | Facebook

Folklor

Telegram | YouTube | Facebook

Qaraqalpaqlardıń úrp-ádet hám dástúrleri saklar, pechenegler hám oǵuzlar mádeniyatınan saǵa aladı. Bul qaraqalpaqlar turmısınıń kópshilik aspektlerinde, máselen qonaq kútiwde óz sáwleleniwin tapqan. Qonaq kútiwde miymanǵa eń sıylı orın – tór usınıladı. Sonday-aq qonaq ushın tayarlanǵan dástúriy as tartılǵanda, qonaqqa atap soyılǵan mal góshiniń belgili bólekleri (gellesi, yaki basqa bólegi) tartıladı.

Awqat jelinip bolǵannan soń jas kelinshek yaki úy biykesi tárepinen miymanlardıń qolınan «tabaqtı alıwi» máresimi bolıp ótedi, bunda úy biykesi iybe menen tabaqtı alıp bolıp, iyiledi hám áste sheginip shıǵıp ketedi. Soń húrmetli miyman tárepinen dásturxan basındaǵılarǵa hám de ayrıqsha – úy iyelerine jaqsı tilekler bildirilip, pátiya beriledi. Bunnan keyin semyanıń jas aǵzası (kishkene ulı – erkeklerge, kelin – hayallarǵa) quman menen qonaqlardıń qolınan suw aladı.

Qaraqalpaqlardıń toy ótkeriw dástúrleri de qızıqlı bolıp, toyǵa shekemgi hám toydan keyingi máresimlerdi óz ishine aladı. Mısalı, qız uzatıw waqtında uzatılıp atırǵan qızdıń úyinde saltanatlı úlken toy beriledi, buǵan uzatılıp atırǵan qızdıń semyası, barlıq tuwısqanları, aǵayınleri, sonday-aq qońsıları qatnasadı.

Kúyew tárep bul kúni kelinshektiń úyine qoy yaki baspaq (bazıda ógiz), kelinshektiń jaqın aǵayınleri ushın arnayı túrde qádelik sawǵalar ákeledi. Uzatılıp atırǵan qızdıń úyine jaqınlaǵanda, hayallar (ádette – qońsı hayallar) kúyew baladan qáde aladı. Usı waqıtları kúyew balanıń joraları hám murındıq atası onıń qasında júrip, kúyew bala ushın qáde beredi. Toy taǵamları jelinip bolıwdan, kúyew baladan jáne qáde. alınadı, qáde tabaqqa salıp usınıladı. Bunnan soń bólmege kirip kelip, qolında uslap turǵan ıdıstaǵı suwdı «ústilerińizge quyaman», dep qudalardı «qorqıtıp» turǵan qızdıń jeńgelerine qáde beriw kerek boladı. Kúyew bala qaytarda, qızdıń jeńgeleri onnan jáne qáde talap etedi. Bul háreketlerdiń bári oyın-kúlki formasında bolıp ótedi.

Telegram | YouTube | Facebook

Úrp-ádet hám dástúrler

Telegram | YouTube | Facebook

Qaraqalpaqlardıń dástúriy muzıkalıq mádeniyatı Xorezm oazisi, sonday-aq, pútini menen alǵanda, Orta Aziya hám Orta Shıǵıs regionlarınıń oǵada bay mifologiyalıq, mifopoetikalıq, epikalıq dástúrlerine negizlenedi. Onıń kútá áyyemgi qatlamında ulıwma túrkiy, sonıń ishinde shamanistlik elementler menen baylanıslar milliy kórkem ámeliyatta qayta-qayta oy eleginen ótkerilgenligi kózge taslanadı. Mısalı, Ámiwdáryanıń tómengi jaǵalawlarında jasawshı xalıqlar – túrkmenler, Xorezm ózbekleri, qaraqalpaqlar ushın «Ǵárip ashıq hám Shaxsánem», «Góruǵlı», «Sayatxan – Hámire» hám t.b. dástanlarınıń en jayıwı xarakterli.

Qaraqalpaqlardıń poetikalıq dóretiwshiligi muzıka menen ajıralmas túrde baylanısqan. Qálegen bir poetikalıq shıǵarmanıń waqıt ishinde real jasap turıwı tek ǵana onıń muzıkalıq atqarılıwı arqalı támiynleniwi múmkin edi. Dástúriy poetikalıq nama dóretpesi – bul qosıq bolıp, ol ápiwayı taqmaqqa qurılǵan. Qosıqtıń melodiyası, saz ásbaplarında atqarılatuǵın melodiya yaki dástan ırǵaqları nama dep ataladı. Ótken zamandaǵı ullı qaraqalpaq shayırları sol waqıttıń ózinde hár qıylı saz ásbapların shertip biletuǵın sazende-qosıqshılar – jıraw yaki baqsı bolǵan.

Qaraqalpaqlardıń muzıkalıq miyrası menen baylanıslı bir ápsana juzege kelgen bolıp, ol usı xalıqtıń awız eki hám muzıkalıq dóretiwshiligin sáwlelendiredi: «Qosıq dúnyanı gezip júrip, bir kúni qaraqalpaqlardıń awılında qonıp qalıptı. Biytanıs hám burın heshkim esitpegen bul qonaqtıń xabarı shar tárepke tarap ketipti. Esap-sansız qaraqalpaqlar usı baxıtlı awılda jıynalıp, tań qalarlıq qonaqtı kún batqannan tań azanǵa shekem, eń aqırında Qosıq uyqıǵa ketemen degenshe tıńlaptı. Bunnan keyin xosh hawaz qonaqtıń mıńlaǵan gúrrińleri, qıssaları, qosıqları hám tariyxıy áńgimeleri qaraqalpaqlardın yadında saqlanıp qalıptı».­

Telegram | YouTube | Facebook

Muzika

Telegram | YouTube | Facebook

Qaraqalpaqlardıń milliy asxanasında qamırdan islengen hám de daqıllardan tayarlanǵan taǵamlar kóp. Mısalı, gúrtik – júweri unınan tayarlanatuǵın góshli taǵam. Júweri unı, duz, qaynaǵan ıssı suwdan qamır qarıladı. Onnan domalaq tárizdegi gúrtik soǵıladı, gúrtikte barmaqtıń izleri qalıp qoyadı. Gúrtikti góshli sorpada qaynatıp, pisirip aladı. Tayar bolǵan gúrtik súzip alınıp, ústine piyazlı duzlıq hám gósh salınadı.

Biyday unınan shórek tayarlanadı. Úlken tabaqlarda qamır iylenip, soń oqlaw menen jayıladı ham qızıp turǵan tandırda jawıladı. Sonday-aq, usınday qamırdan juqa etip jayılǵan hám mayda etip kesilgen tórt múyeshli qamır bólekleri – bawırsaq, hám qamırı qol menen sozılıp, mayǵa quwırıp alınatuǵın úlken «shórekler» – sozban da pisiriledi. Biyday unınan eki túrdegi lapsha: kespas hám qaysas tayarlanadı. Kespas ushın júdá juqa jayılǵan qamır bir shetinen trubka tárizinde oraladı hám mayda lapsha etip kesiledi. Oǵan ashshı yaki dushshı qatıq qatıladı. Qaysas ta usılayınsha tayarlanadı, biraq oǵan may qatıladı.

Aq sawlaq tayarlaw ushın biyday unınan iylengen qamır zuwalası juqalap jayıladı hám qızıp turǵan qazanda pisirip alınadı. Oǵan qatıq yaki sarı may qatıladı. Aq sawlaq toyǵa shekem aldın-ala tayarlanıp, keptirip qoyılıp, soń góshli sorpa menen tartılsa da boladı.

Máyek bórek – qaraqalpaqlardıń belgili taǵamlarınan. Jayılǵan qamır kishilew kvadrat tárizinde kesilip, konvert formasında búgiledi, onıń ishine kúydirilgen may hám jaqsılap aralastırılǵan máyek quyıladı. Qazandaǵı mayǵa piyaz quwırıp alınadı hám suw quyıladı. Suw qaynawdan, qazanǵa máyek bórek salınıp, pisirip alınadı.

Dárya hám teńiz jaǵalawlarındaǵı rayonlarda derlik barlıq taǵamlar balıqtan tayarlanatuǵın bolǵan. Solardıń arasında qarma – bul júweri yaki tarı unınan tayarlanǵan gúrtik salınǵan sorpa, yaki quwırılǵan yamasa duzlanǵan balıq (sársem balıq) bar.

Qawın, ǵarbız, qabaqlar keptiriledi hám áwesekke jelinedi.

Telegram | YouTube | Facebook

Milliy taǵamlar

Telegram | YouTube | Facebook

Erte zamanlarda qaraqalpaqlarda qara kiyiz benen bastırılǵan qádimgi qara úy hám ashıq reńdegi kiyiz benen bastırılǵan, jaqsılap bezelgen hám tiykarınan jas erli-zayıplılar ushın mólsherlengen saltanatlı qara úy – aq otaw bolǵan. Ilaydan jasalǵan jaylarda shertek salınıp, qıs kúnleri onıń astına qara úy qurılǵan. Jaz kúnleri qara úydi salmaǵa jaqın, háwlidegi tereklerdiń sayasına qurǵan. Qara úydiń shiyin ashıńqırap, ishke samaldıń erkin kiriwin támiyinlegen. Biziń zamanımızda qara úy tek shıjǵırǵan jazda, saratannıń ıssısında paydalanıladı.

Qara úy ergenekten baslap qurıladı. Qara úy hár qıylı: 6, 8, shende-shen 12 qanattan ibarat bolıwı múmkin. Qara úydi bir neshe saatta qurıp hám jıynap alıwǵa boladı.

Qaraqalpaqlardıń qara úyiniń dúzilisi óz ózgesheliklerine iye. Qara úydiń tóbesine qoyılatuǵın uwıqlar dúziw hám tek tómengi ush jaǵı ǵana iymek boladı, sonlıqtan qara úydiń joqarǵı jaǵı konus kórinisine iye. Qara úydiń tóbesi hám keregeleri enli aq bawlar menen bekkemlenedi. Tóbesi kiyiz benen, al qaptalları – eki qabat shiy menen bastırıladı, óytkeni XIX ásirden qara úy tek jazda ǵana qurıladı. Áyyemnen-aq qaraqalpaqlardıń qara úyiniń esigi túslik jaqqa qaraǵan. Bul jaǵdayda, esikke qarsı jaylasqan tór úydegi eń payızlı – jazda salqın, qısta bolsa jıllı – orın boladı. Qara úydiń tóbesi – shańaraq nayza tárizli ilgishler menen biriktirilgen eki sheńberden ibarat. Shańaraq óziniń salmaǵı menen qara úydiń súyeklerin uslap turadı, jarıq túsiwshi tereze xızmetin atqaradı, al erte zamanlarda, adamlar qısta da qara úyde jasaǵan gezlerinde, ol tútin shıǵıp ketetuǵın sańlaq xızmetin de atqarǵan, sonlıqtan oshaq úydiń dál ortasına qurılǵan. Qara úyde artıqmash zatlar bolmaw kerek – bul paydalılıq hám sulıwlıqtıń qádimgi nızamı. Mısalı, qaraqalpaqlarda qara úydiń hár bir baw-shuwı onı tek ǵana bezep qoymay, kerege menen uwıqlardı biriktiriwdey ámeliy xızmetti atqaradı. Qara úydiń baw-shuwları menen kerege hám uwıqlar tartıladı, keregeniń sırtın qaplap turǵan shiy hám kiyiz bekkemlenedi.

Qara úy kosmogoniyasi

Áyyemnen-aq adamlar qara úydi teń ekige bólip, onı kosmostıń modeli menen sáykeslendirgen. Usılayınsha qarama-qarsı baslamanıń (jaqsılıq penen jamanlıqtıń) teń salmaqlılıǵı, olardıń mudamı óz-ara hárekette bolıwı haqqındaǵı ideya júzege asqan. Bul – dúnyanıń tártibi, ómirdiń baqıylıǵı hám jaratılıstıń turaqlılıǵı haqqındaǵı túsinik bolǵan. Usınnan kelip shıǵıp, interyer eki zonaǵa – erkekler ushın oń jaq hám hayallar ushın sol jaq bolıp bólingen. Oń jaq esikten kire beriste, shep jaqta jaylasqan, bul jerde erkeklerdiń kiyim-kenshegi, saz ásbapları, attıń er-turmanı, erkeklerdiń ónermentshilik hám ań awlaw ushın qural-saymanları saqlanatuǵın bolǵan. Oń jaq qollap-jebewshi ruwhlardıń ornı sanalǵan. Sol jaq zonasında kiyim-kenshek túyinshikleri, úlken ıdıs-tabaqlar hám azıq-awqat salınatuǵın sabayaq, qazanlar, suw qabaqlar, hayal-qızlar ónermentshiligine tiyisli buyımlar turǵan. Interyerdiń ishki zonallastırılıwı áyyemgi múshel kalendarı menen de baylanıstırılǵan.

Kirer awız – bosaǵa, oray – oshaq hám esikke qarama-qarsı jaylasqan sıylı orın ­– tór qara úyde sakral zonalar bolıp esaplanǵan. Tórge baslı dekorativ aktsent berilip, tórdiń joqarǵı jaǵına naǵıslı qızıl bawlar – qızıl qurdı tor tárizinde tartıp qoyatuǵın bolǵan – bul bes qur dep atalǵan. Tór bettegi kerege gilemshe hám alashalar menen bezelip, ol jerge kishigirim ıdıs-tabaqlar salınatuǵın sandıq kórpe-tósegi hám qarshını (gilem ádisinde toqılǵan qaltasha) menen qoyılǵan. Tór úy iyesiniń ornı bolıp, sıylı qonaqlar kelgende, olarǵa usı orın usınılıp, qonaqlar oń jaqqa ótkeriletuǵın bolǵan.

Qara úydiń tóbesi – shańaraq hám oshaq – quyash hám onıń bir kórinisi bolǵan ottıń simvolı bolıp, jer-jáhánniń sútini jáne urıwdıń nıshanı retinde túsinilgen. Shańaraqtıń sheńberine jipten islengen, bále-máterden qorǵawshı nıshan retinde ayaq baw qıstırılǵan. Olar nur hám porxannıń qamshısın ańlatatuǵın bolǵan. Shańaraqtıń shatpaǵı dúnyanıń tórt tárepine baǵıtlanıp, ol bárqulla ashıq turǵan, tek jawın-shashın gezinde ǵana jawıp qoyılatuǵın bolǵan. Bul juldızlardı hám quyashtı baqlawǵa (saat) múmkinshilik bergen.

Telegram | YouTube | Facebook

Qara úy

Telegram | YouTube | Facebook

XIX ásirde aǵashqa naǵıs oyıwshılardıń kóplegen buyımları qara úy soǵıwǵa qaratılǵan edi. Oyma naǵıslar menen esik, oshaqtıń dógeregi, kitap hám qımbat bahalı zatlar salıp qoyılatuǵın sandıqshalar, ásbaplar hám pıshaqlar salınatuǵın qutılardıń sırtı qaplanǵan. Qamır jayıwǵa arnalǵan as taxta oǵada tartımlı bolıp, onıń naǵıslı sırtqı jaǵı qaratılıp diywalǵa qıstırılǵanda, áskerlerdiń qalqanın esletedi. Qara úydegi aǵash buyımlar: sabayaq (dán, un hám nandı qoyatuǵın buyım, onıń astına úlken ıdıs-tabaqlar qoyılǵan) hám sandıq (ishine kishigirim ıdıs-tabaqlar salınıp, ústine kórpe-tósek jıynalatuǵın buyım) oyma naǵıs penen bezeletuǵın bolǵan.

Aǵashqa oyılǵan dástúriy qaraqalpaq naǵısları zoomorflıq motivler – qoshqardıń múyizi, ógiz, suwın hám de qus, jarǵanat, tasbaqa, balıq motivi arqalı berilgen. Ósimlik naǵıslarında páshek, hátteki vodorosller, sonday-aq Xiywa naǵıslarına uqsaytuǵın – iris hám lalalar súwretlengen. Naǵıslar romblar, atanaq tárizli figuralar, rozetkalar, spirallardan ibarat bolǵan. Sonıń menen birge, sabayaqqa – sháynek, taraq, balta, esikke – etik, aw qarmaǵı, qanjar, zergerlik buyımları sıyaqlı predmetlerdiń súwretleri de salınǵan. XIX ásirdiń aqırında aǵashtaǵı naǵıs súwret penen almastırılǵan, sandıqlarda suw ıdısları yaki qos asxana pıshaǵınıń (bále-máterden saqlawshı) súwreti salınǵan.

Ulıwma alǵanda, kúndelikli turmısta qollanılatuǵın aǵash buyımları hám de miynet quralları – besikler, saz ásbapları, ıdıs-tabaqlar, er-turman hám qamıt aǵashlar, arbalar, qayıqlar, paqsa jaylardıń áywan bóreneleri hám t.b. aǵashqa oyılǵan naǵıslar menen áshekóylenetuǵın bolǵan. Házirgi kúnleri de aǵash qurılısta, qara úy, milliy saz ásbapları, kúndelikli tutınıw buyımların (sandıq, besik, adaq arba hám t.b.) soǵıwda paydalanıladı. XX ásirde aǵashqa naǵıs oyıw dástúrleri iskusstvonıń jańa túri – súwretlew óneri, sonıń ishinde músinshiliktiń (skulpturanıń) qáliplesiwine úlken tásir jasadı.­

Telegram | YouTube | Facebook

Aǵashqa naǵis oyiw

Telegram | YouTube | Facebook

Ertede qara úydiń qoldan toqılǵan buyımları boyı jetken qızdıń sebin quraǵan, ol bunı anasınıń basshılıǵı astında 6-8 jıl dawamında toyǵa shekem tayarlaǵan. Qara úydiń tekstillik bezeliwiniń ráń-báreńligi ana tábiyattıń boyawların tákirarlaǵan. Ol tınıq, sonıń menen birge toyǵın, oxra tárizli hám qızıl-qońır reńler gammasına qurılǵan bolıp, oǵan ashıq qızıl (malina reń), sarı, aspan kók, jasıl reńler de qosa berilgen. Qara hám aq reńler ayrıqsha orın tutıp, olar ornamenttiń tiykarǵı fonı ushın, hám de naǵıslı liniyalar retinde qollanılǵan.

Qaraqalpaqlarda quraq (tawar qıyındılarınan mozaika jasaw texnikası) udayı keń en jayǵan bolıp, onıń negizinde ısırapsızlıq logikası jatır. Quraq penen dásturxan, qorjın, shımıldıq, kórpe-tósek hám kópshikler, qara úydiń esigindegi shiydiń aylana dógeregi, balalardıń kiyimleri hám basqalar áshekóylengen. Naǵıslar jez shiy, sawıt, qalqan hám tolqın motivlerine qurılǵan. Quraq naǵısları til-suqtan qorǵawshı nıshana xızmetin de atqarıp, urpaqlardıń ónip-ósiwi tilegin ańlatqan.

Sánli kiyiz úlgisindegi buyımlar – bul jerge tóseletuǵın gilemsheler, qara úydiń esigine ildiriletuǵın kiyizler, attıń terligi. Kiyizler oǵan basılǵan naǵıslar menen bezeletuǵın bolǵan. Naǵıslardan reńleri almasıp keliwshi tolqınsaq motivi (aspan ıǵallıǵınıń simvolı) ayrıqsha orın iyeleydi. Bul naǵıstıń ózgesheligi sonda, onıń fonı jáne naǵıs retinde de oqıladı.

Túkli gilemsheler komplektine esik qas (esikke ildiriletuǵın lambreken), qarshın (kiyim-kenshek salınatuǵın dorba), kergi (ıdıs-tabaq ushın dorba), gilem, sonday-aq qorjın hám degde (attıń jabıwı) jatatuǵın bolǵan. Qara úydiń kirer awzın ish betten bezep turǵan, ózine tán bolǵan gilemshe – esik qastı, sonday-aq kiyim-kenshek, jún jip salıp qoyılatuǵın dorbanıń óń beti bolıp xızmet etetuǵın qarshındı semyanıń baxtın qorǵaydı, dep esaplaǵan.

Naǵıslı, kóp sandaǵı túksiz lentalar – beldew, qızıl qur, aq qur hám alashalar qara úydi bezew ushın tayarlanatuǵın bolǵan. Olardı tayarlawda paxta, jún hám jipek sabaqlar qollanılǵan.

Relyefli naǵıslardıń kombinatsiyası texnikasında toqılǵan buyımlar: aq basqur, jan bawlar, gilemsheler: shiy óńir, suw aǵar ózine tánlikke iye bolıp, olardıń sıypaq fonı paxtadan, al túkli naǵısları bolsa – júnnen toqılǵan.

Eń kóp miynetti talap etetuǵın bawlar – aq basqur, jan baw, beldewlerdegi kompozitsiyalar ayrıqsha ózgesheligi menen parıqlanıp turadı. Olardıń óne boyında dara túrdegi naǵıslar toparı almasıp kelip, kesesine jińishke naǵıs penen (mısalı, ǵaz moyın) ajıratılǵan. Bul toparlar tákirarlanbaǵan yamasa bawdıń ortasına qaray simmetriyalıq tárizde jaylasqan. Qara úydiń súyeklerine kerilgennen keyin jup epizodlar interyerde bir-birine qarama-qarsı, yamasa eksteryerde simmetriyalıq tárizde jayǵasqan. Ornamentlik jolaqshalardıń joqarısı hám tómeninen bawdıń shetine shekem aq reńdegi jiyek qaldırılǵan, onıń eki jaǵınan zigzag tárizdegi ápiwayı mayda naǵıslar jiyekshesi islengen.

Keń alashalar órmekte (arnawlı stanok) toqılǵan ensiz, naǵıslı jolaqshalardan biriktirilgen. Olar qara úydiń keregelerine ildirilgen jáne kiyizdiń ústine tóselgen. Qaraqalpaq alashası kóshpeli ózbeklerdiń ǵajarı-gilemlerine usas bolǵan.

Burınǵınıń sheber hayal-qızları bále-qadadan qorǵawshı naǵıslardıń 60 qa shekemgi túri hám atamaların bilgen. Olardıń arasında hasıldarlıq hám qut-berekettiń simvolı – múyiz motiviniń hár qıylı kombinatsiyaları: qos múyiz, segiz múyiz, on eki múyiz hám t.b. basım bolǵan. Basqa naǵıslardıń atamaları haywanat hám ósimlikler dúnyası, úy-ruwzıgershilik buyımları menen baylanıslı bolǵan: tay tuyaq, balıq kóz, ǵarǵa tırnaq, qus qanat, gúl, ırǵaq, taraq, sırǵa, salma hám basqalar.

Telegram | YouTube | Facebook

Dástúriy toqimashiliq

Telegram | YouTube | Facebook

https://youtu.be/VUKwM2ENhdQ?si=WBxzWQ36t18zOkTr

https://youtu.be/Ep-H0kv06Os?si=3VIvyUhz7Ioml455

https://youtu.be/Ep-H0kv06Os?si=KjCothAa9ftgNN45

https://youtu.be/TS3TuIVl-H0?si=BcuNZvXEwYV-EJOz

https://youtu.be/Hj1iKw4bDpw?si=e8KNupnNWJMssZGz

https://youtu.be/4SWWeoPisf8?si=dMZCG4jy0PrwkeuF

https://youtu.be/3W8P6vwkuRg?si=JBka40QirlvbgxAB

https://youtu.be/tazWhxvWfyw?si=ztL-PWR7uRF_4Q9J

https://youtu.be/8B3Y_z9aYho?si=GfsylxfDbfPkQCOx

Жана жылыныз бенен!

АССАЛАУМА ƏЛЕЙКУМ !!!

Қəдирлим бүгин 31- декабрь 2024- жыл хəм биз бенен хошласпақта ...

Қарақалпақ бақсылар каналы ықласбентлери !!!

2025- жылда сондай бахытлы болғайсыз бахыттан сүрнигип əуметке, қууанышқа сүйенип шадлық көшелеринен жүргейсизлер !

Киятырған Жаңа жылымызда қəдириңиз бəлент , көргениңиз хүрмет болсын !

Сизиң бахтыңызды көргенлер сизге хəуес етип жасасын !

Тилеген бəрше жақсы тилеклериңиз əмелге асып өмириңиздиң хəр мəурити рəңбəрең бахытқа толы болсын !!!

Киятырған Жаңа 2025- жылымыз қутлы жыл болғай !!!



@baqsilar

Сулыўхан Мәмбетова (1933-2000 жж.) - Өзбекстан ҳәм Қарақалпақстан халық артисти. 1933-жылы Шымбай қаласында туўылған. Өзиниң мийнет жолын 1950-жылы Қарақалпақ мәмлекетлик филармониясында солист болып ислеўден баслады. 1967-1990-жыллар аралығында Қарақалпақстан Республикасы Телерадиокомпаниясы жанындағы халық сазлары оркестринде солист болып иследи. Ол өзиниң пүткил саналы өмирин қарақалпақ миллий қосықшылық өнерин раўажландырыўға ҳәм оны байытыўға бағышлады. Худайберген Турдықулов, Әбдирейим Султанов, Ғаний Аманиязов ҳәм басқа да композиторлар менен жақыннан ислесип, халқымыздың кеўил төринен орын алатуғын жағымлы қосықларды дөретти. Қарақалпақстан радиосының фонотекасында оның атқарыўындағы алпыстан аслам қосықлар сақланады.

@Baqsilar

Adıńnan

@baqsilar

Adıńnan

@baqsilar

Túrkmenshe - Elpesse

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

@baqsilar

Turǵanbay Qurbanov

t.me/baqsilar

«Бозатау» косыгы
Валторна асбабында Данияр Гулимов,
Пикирлериниз,,,,,,,,

G'AYRATDIN OTEMURATOV QORAQALPOQ BAQSILARI TURKUMIDAN (Alpomish media)
https://youtube.com/watch?v=2adPfwtQhg4&si=WlMulRVUwZq3jtXA

Сагынаман

Мудам сени ойлай берип билгенимнен жагыламан
Айсыз тунде айдай корип дийдарынды сагынаман
Корип сени туслеримде ойанганда жабыгаман
Жалгыз калып кешлеримде жаным сени сагынаман

Жулдызлардан сорап сени ескен желге жалынаман
Журтка сенин кимлигинди айталмасам не кыламан

Жалгыз калып кешлеримде дийдарынды сагынаман

Жалбарынып мен бархама мухаббатка табынаман
Сен кол жетпес арманымсан сени барха сагынаман
Корип сени туслеримде ойанганда жабыгаман
Жалгыз калып кешлеримде жаным сени сагынаман

Н/ты