Sharqshunos tarixchi

Assalomu aleykum, hurmatli kuzatuvchilar! Sizlarga o’zbek tilidagi birinchi axborot-tahliliy kanal Strategic Focus: Central Asia‘ni tavsiya qilmoqchimiz.

✅Kanal afzallik tomonlari:
1) muhim siyosiy mavzular bo'yicha chuqur tahlil;
2) yetakchi ekspertlarning fikrlari;
3) ochiq munozaralar.

#Tavsiya #XalqaroMunosabatlar #Tahlil @StratFocusCA

#sharq_sanati

✍️ Muqarnas (مقرنص) yoki “asal chuqurchalari” — saroy va masjidlarni bezab turuvchi meʼmoriy element. Ayniqsa, Eron va Markaziy Osiyo mamlakatlarida keng tarqalgan.

✍️Muqarnas haqida batafsil ma'lumot alohida postda!

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Arablarda qaroqchilik tarixi

​​Bugungi kunda Fors (arab) ko‘rfazi mamlakatlari muvaffaqiyatli submintaqaviy o‘zaro hamkorlikning yorqin namunalaridan biri bo‘lib, izchillik bilan aholi turmush darajasining yuqori darajasiga erishmoqda, shuningdek, ichki va tashqi xavfsizlikni ta’minlamoqda.

Ammo bu mintaqa doim ham shunday tinch bo'lganmi?

Qaroqchilik XVIII asr oʻrtalaridan XIX asr oʻrtalarigacha Fors (arab) koʻrfazida, xususan, Koʻrfazning zamonaviy Qatardan Ummongacha choʻzilgan va Qaroqchilar qirgʻogʻi (ساحل القرصنة) nomi bilan mashhur boʻlgan qismida keng tarqalgan.

Britaniya Hindistoni va Iroq xalqaro savdoda muhim rol o'ynaganligini hisobga olib, Fors ko'rfazidagi qaroqchilik muhim savdo yo'llari xavfsizligiga asosiy tahdid sifatida qaraldi.

1767 yildagi Britaniya hujjatlarida tilga olingan birinchi qaroqchilardan biri Mir Muhanna ismli etnik fors qaroqchisi edi. Biroq, o‘sha davrda Yaqin Sharqda eng mashhur qaroqchi Rahmon bin Jobir bin Azbi Al-Jalhamiy edi, u "hujjatli" qaroqchilar orasida birinchi bo'lib jangda yo'qolgan ko'zi o‘rniga qora yamoq kiygan.

Umuman olganda, taniqli qaroqchilarning aksariyati Al Qosimiy (القواسم) qabilasiga tegishli ekanligiga ishonishgan, ularning izdoshlari hozirda BAAdagi Sharja va Ras al-Xayma amirliklarining hukmdorlari hisoblanadi. (Birlashgan Arab Amirliklari degani yettita amirlikning birlashuvidan hosil bo‘lgan davlat. Ularning teng yarmi qadimda muhim qaroqchi qabilalari bo‘lishgan.)

Savdo kemalarini talon-taroj qilishning davom etishi ularga qarshi 1809 va 1819 yillarda Buyuk Britaniyaning Maskat floti bilan birgalikda Fors ko'rfazida ikkita dengiz harbiy yurishini o'tkazishiga olib keldi, reydlar davomida Ras al-Xayma, Bandar Lenge qirg'oq shaharlari (hozirgi Eron hududi) va al-Qosimiy qabilasining vakillari keng tarqalgan boshqa "port" aholi punktlari
(Aytgancha, Sharjaning amaldagi hukmdori Sulton bin Muhammad al-Qosimiy o'zining "Ko'rfazdagi qaroqchilik afsonasi" kitobida qaroqchilar hujumi tahdidi Britaniyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasi tomonidan Yaqin Sharq mintaqasi va Hindiston o'rtasidagi erkin savdo yo'llaridan olinadigan va kambag‘allarga tarqatiladigan soliqlarni yo'q qilish uchun ataylab bo'rttirilgan deb da'vo qiladi).

1820 yilda Abu Dabi, Sharja, Ajman, Umm Al-Kuvayn, Ras al-Xayma, Bahrayn va Buyuk Britaniya hukmdorlari umumiy dengiz shartnomasini imzoladilar, natijada ko'rfazda qaroqchilikka qarshi kurashda ushbu tomonlarning kuchlari birlashtirildi. Ularning keyingi birlashishi (Ummon shartnomasi deb ataladigan, uch qismga bo'lingan - Ummon imomi, Maskat sultonligi va "Qaroqchilar qirg'og'i") Buyuk Britaniya protektorati ostida 1970 - 1971 yillarda mustaqil davlat - BAA tashkil topgunga qadar davom etgan. Shartnoma har yili 1853 yilga qadar, Bahrayn 1861 yilda qo'shilgan Doimiy dengiz sulhini imzolangunga qadar yangilandi. 1899 va 1914 yillarda Buyuk Britaniya bilan xuddi shunday shartnomalar Quvayt, 1916 yilda Qatar tomonidan imzolangan.

Mamlakatlarning sa'y-harakatlariga qaramay, Fors ko'rfazidagi qaroqchilik XIX-asrning oxirigacha davom etdi, o'shanda bug‘ dvigatellari hamma joyda qo'llanila boshlandi va paroxodlar dengiz savdosida qo'llanila boshlandi va qaroqchilarning yelkanli kemalarini osongina quvib o'tdi. Va qaroqchilik amaliyoti o‘tmishga aylandi.

Lekin ular to‘plangan ulkan boyliklari yordamida davlatlarning rasmiy rahbarligini va oliy lavozimlarni egallashdi va bugunga qadar hokimiyatni boshqarishmoqda.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

65 kishi bosibdi. Mayli 100 kishi bo‘lmasa ham, bizni mehnatimizga befarq bo‘lmaganlar va shu darajada harakat qilishgani uchun va‘da qilingan mavzudagi postni kutavering😉

​​Qulchilik masalasiga zamonaviy qarash: xalqaro qullik tartiblari va quldor davlatlarning turlari.

Men Kembrij universiteti olimlarining siyosatshunoslik kontekstida qullik mavzusiga bag'ishlangan qiziqarli maqolasini o'qidim. Mualliflar quldorlik instituti va uning zamonaviy dunyoga ta'sirini o'rganishni zamonaviy siyosatshunoslik rivojiga birinchi va muhim tadqiqot qadami sifatida ko'rishmoqda.

Ular qanday nazariy va kontseptual asoslarni yaratdilar?

Quldorlik tizimiga ko‘ra Davlatlarning ikki turi bor:

▪️Davlat armiyasi va byurokratik sistemasi qullardan tashkil topgan davlatlar;

▪️Qullar iqtisodiyoti bilan barpo bo‘lgan davlatlar;

Birinchisida qullar davlat apparati va armiyani tashkil qiladi, bu hukmdorga imkon qadar mamlakat ustidan hokimiyatni jamlash imkoniyatini beradi (bunday davlatlariga Misr Mamluklari va Safaviy g'ulomlarini kiritishimiz mumkin),

Ikkinchisida esa qullar iqtisodiyotning asosi bo'lib xizmat qiladi. (plantatsiyalar).

Usmonli imperiyasi birinchi turga mansub edi va shuning uchun mahalliy aristokratiyaga (akinchilarga) qarshi kurashish va davlatga xizmat qilish uchun qullarning katta oqimiga muhtoj edi. Imperiya qullar bilan Qrim xonligi, Berber korsarlari, Efiopiya va boshqalar kabi bir qancha sun'iy yaratilgan davlatlar tomonidan ta'minlangan. Natijada Qulchilik iqtisodiyoti tufayli bir qator qit'alarni bir joyga bog'laydigan keng mintaqaviy aloqalar qurildi.

Yevropa davlatlari ishtirokidagi transatlantik qul savdosi ikkinchi turga kiradi.

Olimlar Amerika mintaqasi haqida batafsil to'xtalishmadi, chunki u allaqachon batafsil o'rganilgan va xulosa qilinganki ilk Amerika to‘liq qullar mehnati evaziga o‘zlashtirilgan. Olimlar qul savdosining Afrika ichidagi dinamikasiga e'tibor berishga qaror qilgan. Birinchidan, ular Afrikadagi qul savdosi bilan yevropaliklar emas, birinchi navbatda afrikaliklarning o‘zlari tomonidan amalga oshirilganligini ta'kidladilar.

Ovrupoliklar Afrika hukmdorlari ularni mehr bilan ta'minlagan tovarlar uchun qit‘aga kelishardi. Misol tariqasida ular qul sotish hisobiga yashagan Afrikaning ikkita quldorlik davlatini keltirishadi: Segu qirolligi (hozirgi Mali) va Sokoto xalifaligi (hozirgi Nigeriya). Bularni katta daromadi Afrikadan Yevropaga qul yetkazib berishdan olingan.

Ushbu maqolani yozgan olimlar bir paradoksal narsa haqida gapirishadi: yevropaliklar inglizlarning tashabbusi bilan XIX asrda qullikdan voz kechishni boshlaganlarida, u Afrikada yangicha tus oldi, bu yerda Yevropa sanoat inqilobi natijasida qullarga bo'lgan talab oshdi. Afrikaning ko'plab siyosatchilari qullarni sotish o'rniga tezda bo‘lib to‘lashga import qilishni boshladilar. Ularning mehnati plantatsiyalarda birlamchi xom ashyoni yevropalik xaridorlarga sotish uchun ishlatildi (masalan, chinnigullar va paxta, ularning narxi Amerika fuqarolar urushi boshlanganidan keyin keskin ko'tarildi). Ular Dagomeya va Zanzibarni misol qilib keltiradilar.

Va nihoyat, maqolada men kashf etgan bir nechta qiziqarli faktlar:

▪️Islom olami mustamlakachilik davrida Yevropa davlatlariga qaraganda koʻproq qulchilik sistemasi ustiga qurilgan. Masalan, Saudiya Arabistonida rasman 1962-yilgacha quldorlik va qulchilik mavjud edi.

▪️Afrikaliklar (qul qilinganlar) yevropaliklarga (quldorlar) qaraganda qulchilikdan ko'proq foyda olishgan.

▪️2,5 millionga yaqin slavyanlar Qrim tatarlari tomonidan qulga aylantirilib, Usmonli imperiyasiga qullikka sotilgan. (Rossiyaning Qirimga "muhabbati" shundandir balki)

▪️Ko'rfaz monarxiyalari 1945 yildan keyin Afrikadan qul sotib olishni 1980-yilgacha davom ettirdilar.

▪️XVII asrning birinchi yarmiga kelib, transatlantik qul savdosi mavjud boʻlgan davrda Yevropa koloniyalaridagi afrikaliklarga qaraganda koʻproq yevropaliklar musulmon mamlakatlarida qullikka sotilgan.

Umuman olganda, siyosatshunoslik va xalqaro munosabatlar kontekstida qullikni o'rganish uchun boshlang'ich nuqta bo'lib xizmat qilishi mumkin bo'lgan yaxshi kontseptual maqola bo‘libdi.

👍 lar 100 dan oshsa "Arablarda qaroqchilik tarixi" maqolasi sizni kutmoqda

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

🗡Judayam zo‘r, tesha tegmagan tarixiy post kutayotganlar bormi? 🤔

​​AVTORITAR REJIMLAR QANDAY QULADI?

Andrea Kendall-Teylor, Erika Frans

👩‍🎓 Mualliflar avtokratiyalar qanday sharoitda yo'q bo'lib ketishi va hokimiyatdan chetlatishning qaysi usuli eng samarali va demokratlashtirishga olib kelishini aniqlashga harakat qilishdi.

⏳ Maqolaning xronologik chegarasi 1950-2012.yy o‘z ichiga oladi.

Tadqiqotchilar bitta muhim kuzatuvni amalga oshirishdi: Sovuq urush mobaynida avtoritar rahbarlar davlat to‘ntarishlari orqali hokimiyatni yo‘qotgan bo‘lsa, XXI asrda xalq inqilobi orqali hokimiyatni yo‘qotgan avtokratlar soni ko‘paygan.

Olimlar buni Sovuq urush davrida avtokratiyalarning ko'pchiligi harbiy xuntalar bo'lganligi bilan izohlaydilar, bu yerda hokimiyat elita harakatlari (insayderlar boshchiligidagi to'ntarishlar) natijasida sodir bo'lgan. Sovuq urush tugagandan so'ng, aksariyat harbiy rejimlar unutilib ketdi va ular o'rnini avtoritar va demokratik boshqaruv elementlarini birlashtirgan gibrid rejimlar egalladi. Gibrid rejimlarning paydo boʻlishi bilan xalq inqiloblari (ommaviy qoʻzgʻolonlar) natijasida hokimiyatda oʻzgarishlar kuchaygan.

📉 Masalan, 1950-1960-yillarda avtokratlarning 50% i davlat toʻntarishi natijasida hokimiyatni yoʻqotgan boʻlsa, 2000-yillardan boshlab jami 10% gina avtokratlar hokimiyatini to‘ntarish tufayli yo‘qotdi.

📌 Avtoritarizmdan demokratiyaga o'tish qanday sharoitlarda sodir bo'ladi?

Yuqorida ismi tilga olingan siyosatshunoslarning fikricha Agar hokimiyat o'zgarishi rahbarning o'limi yoki davlat to'ntarishi orqali sodir bo'lsa, demokratlashtirish ehtimoli juda past bo'ladi. Agar hokimiyat o'zgarishi xalq inqilobi orqali sodir bo'lsa, imkoniyat ancha yuqori.

📍 Buni bitta oddiy omil bilan izohlash mumkin: agar hokimiyat avtokrat ketsayu hukmron sinfga mansub elitada saqlanib qolsa, ular hech narsani o'zgartirishga undamaydilar, chunki ular o'z maqomi va imtiyozlarini saqlab qolishadi. Ommaviy inqilob bo'lsa, ko'pincha elitaning to'liq tozalanishi sodir bo'ladi, bu demokratlashtirish va demokratik tartib o'rnatish imkoniyatlarini oshiradi.

📉 Masalan, xalq inqiloblarining 85 foizida nafaqat avtokrat, balki barcha siyosiy elita hokimiyatdan mahrum bo‘lib, demokratlashtirishga yo‘l ochdi.

📍Demokratiklashtirishning yana bir nihoyatda muhim omili: inqilob paytida qancha koʻp qon toʻkilsa, inqilob natijasida demokratik hokimiyat oʻrnatilishi ehtimoli shunchalik kamayadi. Tranzit natijasida o'lishini tushungan avtokratlar o'z lavozimini tinch yo'l bilan tark etishni so'raganlarga qaraganda inqilobga ko'proq qarshilik ko'rsatishadi.

Maqolani o'qish uchun quyidagicha izlang: Andrea Kendall - Teylor va Erika Frants (2014) Autocracies How Fall, The Washington Quarterly, 37:1, 35-47, DOI: 10.1080/0163660X.2014.893172

Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi

​​Rossiyada 1917-yilda bo‘lib o‘tgan inqiloblar 305 yillik Romanovlar hokimiyatini tag tugi bilan supurib tashladi. Xo‘sh inqilobchilarning maqsadi nima edi?

Hammamizga ma‘lumki, Bolsheviklar proletariat (ishchilar) davlatini tuzishmoqchi edi. Ular rostan hokimiyatga keldi. Lekin, Nima uchun inqilobdan keyin Rossiyada proletariat (ishchilar) hokimiyatini o‘rnatish imkonsiz bo‘ldi?

📝Javob pastdagi jadvalda.

1913 yilda zavod proletariati 2,4 million kishini tashkil etgan bo'lsa, 1920-yillarning boshlarida - 2 milliondan kam edi, bu 140 millionlik aholiga ega mamlakat uchun nihoyatda yomon ko‘rsatgich hisoblanadi.

Proletariat mehnatga layoqatli aholining atigi 5% ni tashkil etgan. Fuqarolarning Taxminan 80% i dehqonlardan iborat edi.

Ishchilar deyarli yo'q (mavjud bo'lganlarning yarmi kechagi dehqonlar edi); ishchilar esa dehqonlarni qoloq qatlam deb hisoblashgan.

"Sobiqlar" tarqab ketishdi. Shuning uchun byurokratiya hokimiyatni qo'lga oldi (quyi va o'rta bo'g'inlar asosan shahar filistizmidan iborat edi - ular hozir "xizmat ko'rsatish sohasi" deyiladi).

Mensheviklar (moʼtadil sotsial-demokratlar) inqilobdan oldin ham Rossiyada ishchilar va dehqonlar hokimiyati mumkin emasligi haqida ogohlantirgan edilar.

"Proletar inqilobi va ishchilar hokimiyatini o‘rnatish uchun sizga proletariatning kamida 30-35% kerak bo'ladi, taxminan o'sha paytdagi Germaniyada bo'lgani kabi" degan edi Menshiviklarning vakili Ixlad Nikolayev duma majlisida.

Shu sababdan "ishchilar davlati"da eng past tabaqa ham ishchilar edi. Tarix paradokslarga boy.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Bu yerda men gapirgan va osmondan tasvirga olingan tangasimon dalalar haqida batafsil rasmlar topib oldim.

🇸🇦🌳 Saudiya Arabistoni va Amirliklar so'nggi o'n yilliklarda cho'lni dalaga aylantirish rejasi ustida faol ishlashdi.

🍀Saudiya Arabistonida mamlakatning beshdan bir qismini shu usulda ko‘kalamzorlashtirish rejasi bor, amirliklarda esa mamlakatning nonga bo‘lgan ehtiyojini to‘liq qondirish uchun yuzlab metr chuqurlikdagi yer osti suvlari asosida dala ekinlari ekishni rejalashtirmoqda.

🚿 Bunday dalalarni ekish uchun hokimiyat bir kilometr chuqurlikdagi suvdan foydalanadi. Dala markazidagi quduqdan suv ko‘p teshikli maxsus quvurga kiradi, u aylana bo‘ylab to‘xtovsiz harakatlanib, ekinlarni sug‘oradi.⁣ Ammo bu rejalar sarob bo‘lib chiqdi. Quvurlar hamon ishlamoqda, lekin, yer osti suvlari deyarli tugab, qayta tiklanmaydigan darajaga keldi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

​​#Eron

☫ Toshkent davlat sharqshunoslik universitetida tahsil oladigan talabalarga minnatdorchilik bildiramiz. Eron tarixidagi davlatlarni to‘liq bitta joyga to‘plab, xronologik tarzda tartiblab chiqishibdi. Soha egalariga foydali bo‘ladi.

Fors imperiyasi - Fors shohlari

1. Proto-elamliklar (miloddan avvalgi 3200-2700 yillar)

2. Jiroft tsivilizatsiyasi (miloddan avvalgi 3000-500 yillar)

3. Elam (miloddan avvalgi 2700-539)

4. Manna (miloddan avvalgi 1000-700)

5. Midiya (miloddan avvalgi 728-550)

6. Ahamoniylar (miloddan avvalgi 648-330)

7. Salavkiylar (miloddan avvalgi 330-150)

8. Parfiya (miloddan avvalgi 250-226 yillar)

9. Sosoniylar (226-650)

10. Forsning Arab xalifaligi tomonidan bosib olinishi (637-651)

11. Umaviylar (661-750)

12. Abbosiylar (750-1258)

13. Tohiriylar (821-873)

14. Alaviylar (864-928)

15. Safforiylar (861-1003)

16. Somoniylar (875-999)

17. Ziyoriylar (928-1043)

18. Buvayhiylar (934-1055)

19. Gʻaznaviylar (963-1187)

20. Saljuqiylar (1037-1194)

21. Gurid (1149-1212)

22. Xorazmshohiy (1077-1231)

23. Ilxoniylar (1256-1353)

24. Muzaffarid (1314-1393)

25. Choboniylar (1337-1357)

26. Jalairidlar (1339-1432)

27. Temuriylar (1370-1506)

28. Turkman Qora-Koyunlu (1407-1468)

29. Turkman Oq-Koyunlu (1378-1508)

30. Safaviylar
(1501-1722/1736)

31. Xotaki (1722-1729)

32. Afshoriylar (1736-1802)

33. Zenda (1750-1794)

33. Kajari (1781-1925)

34. Pahlaviy (1925-1979)

35. Erondagi Islom inqilobi (1979)

36. Eron Muvaqqat hukumati (1979-1980)

37. Eron Islom Respublikasi (1980 yildan hozirgi kungacha)

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

"Cho'l kemalari" haqida yana bir necha so'z.

🐪Saudiya Arabistonida madaniy boylik, milliy o‘ziga xoslik ustuni va arab merosining qimmatli qismi hisoblangan jonivor sharafiga e’lon qilingan “Tuya yili” mavzusini davom ettirar ekanmiz bu hayvonlar va ularning egalari o'rtasidagi hissiy aloqa haqida gapirmasak bo‘lmaydi.

“Sahro kemalari” nomi bilan mashhur bo‘lgan tuyalar o‘z egalarining qalbida alohida o‘rin tutsa, ularning bir-biriga bo‘lgan mehr-oqibati og‘zaki muloqotdan ham oshib ketgani ajab emas.

Odamlar va tuyalar o'rtasidagi munosabatlar chuqur tarixiy va madaniy ildizlarga ega. Bu hayvonlar og'ir cho'l sharoitida ajralmas hamroh bo'lib, transport, oziq-ovqat va hatto aloqani ta'minlagan.

Tuyalar sevikli hamrohlari va egalaridan ajralganda ko‘z yoshlarini to‘kib, sohiblari qaytishini sabr bilan kutadi ekan. Ko'pgina tuya egalari o'zlarining munosabatlarini ishonch va do'stlik ustiga qurilgan deb ta'riflaydilar. Odamlar tuyalari bilan o'tkazadigan vaqtlari, ularning ehtiyojlariga g'amxo'rlik qilishlari kuchli hissiy aloqani shakllantiradi.

Misol uchun, ko'plab tuyalar o'z egalarining ovozi va teginishlariga munosabat bildiradilar. Ular bilan muloqot qilish uchun egalari ko'pincha tovushlar, imo-ishoralar va ba'zan musiqani birlashtirgan og'zaki an'ana - Alheda deb nomlangan chorvachilik texnikasidan foydalanadilar.

Bu olijanob hayvonlarning cheksiz sadoqati ham alohida ta’kidlab o‘tishga arziydi.

Saudiya Arabistoni hukmdorlari tuyalarning iqtisodiy ahamiyati va milliy o‘ziga xoslikni saqlashdagi rolini e’tirof etib, ularni doimo qadrlab, ularga g‘amxo‘rlik qilib kelishgan.

🇸🇦Qirol Salmon tomonidan asos solingan Tuya klubi tuyachilik va u bilan bog‘liq an’analarni ommalashtirishda hal qiluvchi rol o‘ynadi🐫.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Taxminan 880 yildan 973 yilgacha deyarli yuz yil davomida Fransiyaning Alp tog'larida musulmon qal'asi bo'lib, u Fransiyaga musulmonlarning keng ko‘lamli yurishlari uchun asos bo'lib xizmat qilgan. Yevropaliklar uchun muslimlar yurushinioldini olishning yagona yo'li ularning ta'minot va qo'shimcha kuchlari yetib keladigan dengiz yo'llarini kesib tashlash bo‘lishini tushunishgan.

Ammo nasroniy hukmdorlari na G'arbda - Fransiya va Burgundiya qirollarida, na sharqda - Italiya graflarida dengiz flotlari yo'q edi. Xristian olamidagi yagona tajribali dengizchilar yunonlar edi.

Ammo ular qaroqchilikda o'z mahoratlarini ishlatishni afzal ko'rishdi (masalan, 848 yilda Marselni talon-taroj qilib shaharni tamomila bo'shatishdi).

Ikki marta Vizantiya floti Fresne qirg'oqlarida paydo bo'ldi - 931 va 942. Ikkala urinish ham natija bermadi. 942 yilda Rimliklarni chaqirgan Italiya qiroli Arles Gyugo kampaniya paytida o'z rejasidan voz kechgan degan taxmin mavjud. U musulmonlarni ittifoqchi sifatida qabul qilishni afzal ko'rdi - agar ular Alp tog'laridagi o'tish joylarini yopib qo'ygan bo'lsa, unda Lombard qirolligi toji uchun uning raqib da'vogarlari qo'shimcha kuchlarini yo'qotgan bo'lar edi.

Faqat 973 yilda qal'a Uilyam Provans qo'liga o'tdi va Alp tog'lari orqali o'tadigan yo'llar nisbatan xavfsiz bo'ldi.

Shunday qilib musulmonlarning g‘arbga yurishlariga chek qo'yildi

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

​​Ijtimoiy aloqalar va zo'ravonlik holatining tarixiy bogʻliqligi

Bugun men ovchi-termachi qabilalar o'rtasidagi ijtimoiy aloqalar shakllanishining o'ziga xos xususiyatlari haqida o'qidim. ⛓‍💥U yerda asosiy tamoyil - qanchalik ko'p bog‘lanish (ijtimoiy aloqa) bo'lsa, shuncha yaxshi bo‘ladi degan mazmunda edi.

Avvalgi davrda Agar bolaning ota-onasi vafot etgan bo'lsa, shu jamoaning boshqa guruh a'zolari tomonidan bolaga ga‘mxo‘rlik qilingan, chunki marxum ota o'z qabilasi uchun shu davrgacha ko‘p ishlarni amal oshirgan. Bu bilan u qachondir o'zida muammo bo‘lsa oilasini shu jamoa beminnat qo‘llab quvvatlashi mumkinligini tushingan. Bu jarayon jamoa vakillariga o‘z navbatida ham mas'uliyat, ham imkoniyatlarni taqdim qilgan.

Shu nuqtai nazar bilan totalitar davlat yoki avtokratiya rejimlarini ko‘rib chiqish mumkin. Bunday toifadagi davlatning vazifasi odamlarni ijtimoiy aloqalardan mahrum qilish va buning o'rniga o'zini (Ya‘ni davlatni) asosiy bo'g'in sifatida joylashtirishdir.

Bu davlat mantig‘iga ko‘ra odamlar bir-biriga emas, balki davlatga qaram bo'lishi kerak. Natijada bunday rejimda xalqning hech bir vakili bir biriga ishonmaydi. Hamma hammadan xadiksiraydi.

Bu ularni boshqalar bilan hamkorlik qilish imkoniyatidan mahrum qiladi va ularni har qanday qiyinchiliklarga juda zaif va hokimiyatga sodiq qiladi.

Ijtimoiy aloqalar har qanday jamiyatning normal faoliyat yuritishi uchun zarurdir. Bu madaniy evolyutsiya mahsulidir, bu bizning dushmanlik muhitida omon qolishimizni oshirdi. Shu ma’noda totalitarizm va avtoritarizm hayotga moslashuvchanligimizni ancha pasaytiradi.

Ommabop psixologik atamalarni ishlatadigan bo'lsak, davlat va jamiyat o'rtasida "qo'pol" munosabatlar shakllanadi. Bu munosabatlarning natijasi insonning davlatdan alohida yashashga qodir emasligi shakllanadi.

Ko'p do'stlarga ega bo'lish shunchaki ekstrovertlarning injiqligi emas, balki bizning shafqatsiz va dushman dunyomizda omon qolishning zaruratdir. Buni olis ajdodlarimiz yaxshi tushunishgan. Lekin avtokratik rejimlarda do‘stlarga emas amaldorlarga yaqinlshish boshlanadi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

📆🇹🇷🇹🇷 Turkiya Mustafo Kamol Otaturk vafotining yana bir yilligini nishonlamoqda. Zamonaviy Turkiya Respublikasining asoschisi 86 yil oldin - 1938 yil 10 noyabrda vafot etgan.

🇹🇷 Kamolizm tarafdorlari va oddiygina dunyoviy turklar uchun Otaturk mamlakatni qorong'ulikdan olib chiqqan va G'arb modeli bo'yicha sivilizatsiyaviy taraqqiyot yo'liga solgan buyuk inson va vatan qutqaruvchisidir.

Biroq, G‘arb hali ham Turkiyani Yevropa Ittifoqida ko'rishni xohlamaydi va ularni yevropalik deb hisoblamaydilar.

☪️ Konservativ musulmonlar Otaturkni islomni ta'qib qilib, jamiyatni dunyoviylashtirishga uringani uchun yomon ko'radilar (va qancha vaqt o'tgan sayin dahshatli tafsilotlar o'ylab topiladi), - bir vaqtning o'zida "xalq otasi" ning jigar sirrozidan o'limini masxara qilish (ichkilikbozlik belgisi sifatida) va Otaturkni aynan vasiyatiga ko'ra (Qur'on va ibodat shakllarini turk tiliga tarjima qilish bo‘yicha) islomofoblikda ayblab kelishadi.

🇹🇷🇹🇷 Kurdlar, yunonlar, armanlar va ossuriyaliklar Otaturkning irqchilik siyosatini aholisini etnik tozalash va majburan turklashtirishga oid siyosatini juda yaxshi eslashadi. Xuddi shunday, Erdo‘g‘an ham yangilikchi emas, balki davom etuvchidir.

🔥 Milliy qahramonning rasmiy maqomiga ega boʻlishiga va “millat otasi”ni haqorat qilish jinoyat deb hisoblanishiga qaramay, bugungi kunda Otaturk xotirasi, unga boʻlgan munosabat, uning merosi va umuman Kamolizm turk jamiyatidagi koʻplab kamchiliklardan birini ifodalaydi.

📹 Har yili 10-noyabr kuni soat 9:05 da (Otaturk vafot etgan vaqt) sirena ovozi eshitiladi va hamma, shu jumladan, avtoulovchilar ham toʻxtab, bir daqiqalik sukut bilan uning xotirasiga hurmat bajo qilishlari kerak. Video bugun Istanbulda suratga olingan.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

👇👇👇

#Eron🇮🇷

Nayband qishlogʻi — Eronning Tabas shahridan 230 km janubi-sharqda, Kavir tumanidan 105 km uzoqlikdagi Lut choʻli oʻrtasida joylashgan voha-qishloq.

Voha dengiz sathidan 1100 m balandlikda, tepalikda joylashgan.

Nayband qishlog'i me'morchiligi Pelekani (so'zma-so'z "zinapoya") uslubi bilan ajralib turadi.

Barcha mahalliy me'morchilik ushbu tog'li hududga xos, tik yon bag'irlarda inshoot qurishga qaratilgan. Naybandning ko‘plab xiyobonlari va ko‘chalar uylarning tomlari baland qilib jazirama quyoshdan himoya qilish uchun qurilgan.

Bu yerda uylar qurish uchun loy va somon aralashmasi, pishiq g‘isht va toshdan foydalanilgan.

🌪Eng qizig‘ini aytsam, Naybanda me'morchiligining o'ziga xos xususiyati toshlar orasida atayin o'yib qoldirilgan uchburchak teshiklar bo'lib, ular shamolda qumni filtrlaydi va binolar orasida yopishib qolishini ta'minlaydi. Cho‘lda qum bo‘ron bo‘lgani sari binolar mustahmaroq bo‘lib boraveradi. Shkaturkani tabiat qilib berarkanda qisqasi.

Kanal linki
🖌@Sharqshunos_tarixchi

​​"Yaponiyaliklar Amerikani sotib olishmoqda" ushbu mavzu o'tgan asrning 1980-yillari va 90-yillarining boshlarida siyosiy moda edi. Gollivud bundan hayajonlanib, dahshatli tatuirovkali yakudza, ko'k ko'zli go'zallar bilan birga shtatlardagi mulkni qanday egallab olganini va o'zini o‘z uylaridagi kabi tutayotgan Amerika yaponlarini namoyish etishdi.

Yapon kompaniyasi Nyu-York ramzi bo'lmish - Rokfeller markazi osmono'par binolarini sotib olishi haqiqatda ham amerikaliklar uchun zarba bo'ldi. Keyinchalik ular boshqa ko‘chmas mulklarga ega chiqishdi. Masalan Tokiolik milliarder yana bir afsonaviy Amerika ramzi - Empire State Building osmono'par binosini ostidagi yerlar bilan birga sotib oldi va Uzoq Sharqdagi boy odamlar tomonidan son-sanoqsiz biznes markazlari tashkil qilindi.

Yaponiya pul bilan to'lib-toshgan edi, lekin keyin mamlakatda haddan tashqari qizib ketgan moliyaviy qabariq yorilib ketdi va chet elda osmono'par binolarni sotib olish uchun ovchilar qandaydir tarzda g'oyib bo'ldi. "Amerikani sotib olish" mavzusi tarixga aylandi, ammo ma'lum bo'lishicha, bu trend yana boshlangan.

Yaqinda, masalan, yirik yapon korporatsiyalari 2023-yilda AQShdagi kompaniyalarni sotib olish uchun deyarli 5 trillion 348 milliard iyen (taxminan 36 milliard dollar) sarflagani maʼlum boʻldi. Bu 1980-yillarning oxirlaridagi miqyosdan hali ham uzoq, ammo dinamika muhim - bu miqdor o'tgan yilga nisbatan 30 foizga oshdi.

Tokioda joylashgan Recof maslahat markazining statistik maʼlumotlariga koʻra, yaponiyaliklar 2023-yilda turli oʻlchamdagi 222 ta Amerika firmasini butunlay sotib olgan.

Bu sohadagi asosiy sensatsiya o'tgan dekabr oyida Yaponiya metallurgiya giganti Nippon Steelning Amerika giganti, AQSh po'lat korporatsiyasini 14,1 milliard dollarga po'lat sotib olish to'g'risidagi qarori haqida e'lon qilgan edi. Yaponiya tomoni Amerika kompaniyasining qariyb 742 million dollar miqdoridagi qarzlarini to'lashga ham tayyorligi esa jamoatchilikni esdan og‘dirdi.

O'tgan yili Yaponiyaning tayyor uylar ishlab chiqaruvchi Sekisui House va dunyoga mashhur parfyumeriya-kosmetika korporatsiyasi Shiseido tomonidan AQShda bunday yirik xaridlar amalga oshirildi.

Yapon biznesi aholining qarishi va qisqarishi shuningdek ichki bozorning pasayishi tufayli xorijdagi aktivlarni sotib olishga undamoqda. Bu fonda Qo'shma Shtatlar jozibali ko'rinadi - o'sib borayotgan iqtisodiyot, malakali kadrlar va to'lovga qodir aholi soni ortib bormoqda. Lekin hamma narsa silliq kechmaydi.

Yaponlarning AQShning egallab olishiga qarshi harakatlar allaqachon o'z ta'sirini ko'rsatmoqda: masalan Po'latga nisbatan tajovuzkor USW po'lat ishlab chiqaruvchilar kasaba uyushmasi qattiq qarshilik ko'rsatdi. Sobiq prezident Donald Tramp amerikalik ishchilar manfaatlarini himoya qilish maqsadida davlat rahbari lavozimiga qaytganidan so‘ng darhol bu kelishuvni buzishga va’da berdi. Oq uy milliy iqtisodiy kengashi ham vatanparvarlikni namoyish etadi - u AQShni bosib olishga urinish holatlarini ko'rib chiqishga chaqirdi. Yaponiya korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqarilgan po'lat maxsulotlar xaridi ham to‘xtatildi.

Ehtiroslar kuchayib bormoqda, ammo yaponlar Tinch okeanining narigi tomoniga jiddiy sarmoya kiritishga ahd qilgan ko'rinadi. Muxtasar qilib aytganda, AQShning keng hududida yakuzalarning hiyla-nayranglari haqida yangi filmlar suratga olish vaqti keldi.

Amerika qo‘rqish kerak bo‘lsa Xitoydan emas O‘zbekistondan Yaponiyadan qo‘rqishi kerak.

Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi

#sharq_jozibasi

🏜📸🇪🇬 Дорога в Гизе — мимо пирамид.

O'zbekchaga tarjima qilib bo'lmadi 🥹

Lekin juda chiroyli manzara ekan. Bo‘lishib qo‘yaverdim.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

#sharq_sanati

Ahmad Mater - kasbi bo'yicha shifokor, qiziqishi bo'yicha rassom.

Ahmad Mater, ehtimol, Saudiya Arabistonining eng mashhur zamonaviy rassomi. U arab sanʼati rivojida faol ishtirok etadi va “Arabiston chekkasi” loyihasining hammuassislaridan biri hisoblanadi.

🕋Rasmlarda rassomning eng mashhur asarlaridan biri - Magnetizm aks ettirilgan.

Ushbu miniatyuraning tiniq qora va oq dizayni e'tiqod va din o'rtasidagi keskinlikni aks ettiradi. Qora kubik atrofida temir parchalar sochilib, Ka’ba atrofida to‘plangan ziyoratchilar olomonini eslatadi.

Musulmonlar uchun eng muqaddas joyning magnitlanishi iymon tufaylidir va kuniga besh vaqt Ka'ba tomon namoz o'qiydigan, shuningdek, tavof paytida tavof qilgan millionlab odamlarning chuqur ruhiy kuchini his qilishidan dalolat beradi.

Rassom ushbu asarlar turkumini yaratishga Materning bobolarining Haj ziyoratini ado etish tajribasi haqidagi hikoyalaridan ilhomlangan.

Источник: https://www.ahmedmater.com

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

🇦🇿 Turk dunyosi aloqalarni mustahkamlamoqda.

Kecha Bishkekda Turkiy davlatlar tashkiloti Davlat rahbarlari kengashining 11-sammiti bo‘lib o‘tdi.

✍ Tadbir yakunida ishtirokchilar turkiy hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan 16 xil kelishuv, qaror va protokollarni imzoladilar. Unga ko'ra:

▪️ Turk dunyosi Xartiyasi va TDTning doimiy vakillari toʻgʻrisidagi nizom qabul qilindi.

▪️ Turkiy davlatlarning markaziy banklari kengashini tashkil etish toʻgʻrisidagi memorandum.

▪️TDTning Fuqaro muhofazasi mexanizmini yaratish bo'yicha kelishuv.

▪️ Yashil dasturlarni moliyalash boʻyicha Turkiy kengashni tashkil etish toʻgʻrisidagi memorandum.

▪️Turk dunyosi Xartiyasini qabul qilish qarori.

▪️ TDT ning Yangi bayrog'ini qabul qilish qarori.

▪️ Bishkekda joylashgan Turk Qizil Yarim Oy tarmog'ini yaratish to'g'risida qaror qabul qilindi.

♾Buyuk turkiy til modelini ishlab chiqish boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumi kabilar "Bishkek dekloratsiyasi"dan o‘rin oldi.

Kanal manzili
🖌@Sharqshunos_tarixchi

​​🖋️ Arab yozuvining tarixi va evolyutsiyasi (2-qism 1-qism)

Miloddan avvalgi 800 yillarda
Oromiy tili (semit tillarining gʻarbiy tarmogʻi) akkad (semit tillarining sharqiy tarmogʻi) oʻrnini egallab, butun Yaqin Sharqda lingua franca boʻldi (bu tilni Ahamoniylar imperiyasining fors shohlari akkad tilini shu tilga almashtirish maqsadida qo‘llab-quvvatlagan. Oromiy tilidagi matnlar bir vaqtlar Ahamoniylar imperiyasining bir qismi bo'lgan ulkan hududlarda joylashgan).

Bu hol islom dini kirib, arab tili tarqalguncha davom etdi. Musulmon arablar kelgan davrda oromiy tilida mixxat yozuvi oʻrnini bosuvchi oʻzining rivojlangan yozuv tizimi mavjud edi. Hozirgi vaqtda oromiy tili keyinroq o'zgartirilgan suriyalik alifbodan (shuningdek, Estrangelo nomi bilan ham tanilgan) foydalanadi.

Miloddan avvalgi 200-yil
Arabiston va Iordaniya shimolida istiqomat qiluvchi arab xalqi boʻlgan Nabatiylar ikki xil yozish usuliga ega edilar: monumental (ular marosim maqsadida toshlarga yozganlar yoki “Mana falonchining oʻgʻli edi” kabi graffiti (tosh tasvirlar) qoldirgan. Va ikkinchisi kursiv yozuv bo‘lib, papirusda kursiv bilan yozilgan edi Arab yozuvining bevosita ajdodi Nabatiy monumental va kursiv yozuv edi.

Miloddan avvalgi 550 yil
Hijoz yozuvi (rasm).
Yozuvning bu turi Muhammad (s.a.v) payg'ambar tug'ilishlaridan oldin Arabiston yarim orolining g'arbiy qismidagi Hijozda paydo bo'lgan. Semit yozuvining bu turi undoshlar yoki unlilarni ifodalash uchun nuqta yoki boshqa belgilar ishlatilmagan, shuning uchun u "rasmli" deb ataladi.

Oxir oqibat, hijoz yozuvi vaqt oʻtishi bilan islomning dastlabki asrlarida Qurʼonning mus‘haflarini (qoʻlda yozilgan nusxalarini) yaratishda eng mashhur boʻlgan kufiy yozuviga aylandi.

Keyinchalik xattotlik va binolar hamda devoriy rasmlarni loyihalash uchun kufiy yozuvining turli shakllari ishlab chiqildi. Kufiy yozuv kundalik foydalanish uchun ishlatilmagan. Buning o'rniga islomning birinchi asrlaridayoq qo'llanilgan nasx yozuvi ommabop foydalanish uchun qabul qilingan va o'zgartirilgan versiyada nasx yozuvi va uning hosilalari bizning kunlardagi ayni shaklda yozilgan.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

#sharq_sanati

🖊️ Qanday qilib odamga uning go'zalligini aytish mumkin? Eronliklar buning yaxshi yo‘lini topishgan ko'rinadi.

👑 Ha, illyustratsiyalar Qojar davridagi fors miniatyuralaridan olingan tasvirlar asosida ular buni mohirona eplashdi.

Qolaversa fors tilini o'rganayotgan sharqshunoslar uchun ham tayyor rasmli lug‘at.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Mantiq bor(mi)?

​​🖋️ Arab yozuvining tarixi va evolyutsiyasi (1-qism)

Oddiy odam uchun kirill alifbosi, yunon yozuvi, arab yozuvi, Finikiya alifbosi, hatto Skandinaviya runiklari va mo'g'ul yozuvi qanchalik bog'liqligini tasavvur qilish qiyin. Ammo haqiqat shundaki, genetik jihatdan bu yozuv tizimlarining barchasi umumiy ildizga ega, bu bizni qadimgi davrlarda ibtidoiy semit ko'chmanchi chorvadorlari dunyosi va Qadimgi Misrning rivojlangan qishloq xo'jaligi sivilizatsiyasi o'rtasidagi chegara hududi bo'lib xizmat qilgan Sinay yarim oroliga olib boradi.

Quyidagi sxematik rasmlarda arab yozuvi bizga tanish yozuv bo‘lish uchun bosib o‘tgan butun yo‘l ko‘rsatilgan: Sinay va Arabiston cho‘llaridagi toshlardagi ibtidoiy chiziqlardan tortib, o‘zgargan shaklda ishlatiladigan dabdabali va sehrli harf va so‘zlargacha hamma hammasi o'zaro aloqada bo‘lgan.

Semit va arab boʻlmagan xalqlar (masalan, forslar, kurdlar, uygʻurlar, pokistonliklar, Va yaqin vaqtgacha Rossiya imperiyasidagi musulmon xalqlar va Bolqon yarim oroli musulmonlari) Bularning barchasi miloddan avvalgi XVIII asrda alifbo yozuvining birinchi shakli paydo bo'lgan.

Yozuvning ilk ko'rinishlari Sinay yarim orolida boshlangan ("Proto-Sinay yozuvi" deb ataladi). O'sha paytda Sinayda sarson-sargardon bo'lgan va chorva mollarini o'tlatgan semit ko'chmanchi chorvadorlari (Aytgancha, o'sha paytda tuya hali xonakilashtirilmaganligini ta'kidlaymiz: bu semitlarning ota-bobolari uyi degan nazariyaga jiddiy dalildir. Bu Arabiston yarim oroli: tilshunoslik nuqtai nazaridan ham, qishloq xo'jaligining rivojlanishi nuqtai nazaridan ham mantiqiyroq) yaqin aloqada bo'lgan.

Rivojlangan Qadimgi Misr bilan birga, bo'g'in turida ("bo'g'inli harf") yozilgan qadimgi Misr ierogliflari qabul qilingan va ulardan foydalanish uchun soddalashtirilgan. O'sha paytda Misr logografik yozuvda yoki oddiyroq aytganda, ierogliflarda yozgan. Ammo miloddan avvalgi XVII asr atrofida Misrda kimdir bu ierogliflarni so'zlar yoki fikrlarni emas, balki individual tovushlarni ifodalash uchun ishlatishni o'ylagan.

Yozuvning alifbo shaklini qo'llash g'oyasi Suriya-Falastin hududida paydo bo'lgan. Aynan Kan'onda proto-Sinay yozuvining stilize qilingan versiyasi paydo bo'lib, u mintaqada asrlar davomida hukmron yozuvga aylandi. Taxminan Miloddan avvalgi 1000-yillarda Finikiyaliklar, qadimgi Yaqin Sharqning eng yirik mustamlakachilari va dengizchilari (Bu davrda Finikiyaliklar hatto Britaniyaga, Kornish yarim oroliga suzib ketishgan, u yerda ular keltlar bilan qalay savdosi bilan shug'ullangan!), o'zlarining alifbo yozuvlarini O'rta yer dengizi bo'ylab tarqatishgan, va turli O'rta yer dengizi xalqlari, jumladan yunonlar, etrusklar, barbarlar va Pireney yarim orolidagi xalqlar Finikiya yozuvini moslashtirdilar va o'zlarining versiyalarini yaratdilar.

Shu tariqa semit yozuvi fundamenti asosida yuqorida sanalgan xalqalrning ya'ni Yevropaning ilk alifbosi shakllandi.

Davomi bor...

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

🇦🇫"Tolibon" ichidagi birdamlik bugun qanchalik mustahkam? Hozirgi kundagi "Tolibon" ichidagi vaziyat qanday? "Tolibon" vakillarining ichki bo'linishidagi xususiyatlar qanday omillarga bog'liq?

🎤Shu kabi savollar yuzasidan fikr-mulohazalarimiz kun.uz nigohida.

📹Batafsil: https://youtu.be/xZEC8sImwP8?si=TMy8jjfJVWp8DHAY

🇦🇫Kanalga obuna bo'ling:
➡️@Afghanistan_analysis

💥 Aytish kerakki, porox ixtirosi jahon tarixining burulishida sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Darhol bo'lmasa ham, bu portlovchi qurol urush tamoyillarini tubdan o'zgartirdi.

O'rta asr arablari porox ixtirochisi bo'lmasalar ham, undan foydalanishda sezilarli muvaffaqiyatlarga erishdilar.

⚔️ Ma'lumki, salibchilar 1118-yilda Saragosa shahrini qamal qilganlarida, arablar qal'ani himoya qilish uchun allaqachon porox energiyasidan foydalanadigan qurilmalarni ishlatishgan.

Misol uchun, modfa deb nomlangan qo'lda o'q otish quroli ishlatilgan. Strukturaviy tarzda, modfa bir tomondan yopilgan kichik metall quvurdir.

Modfa naychasining o'rtacha diametri ikki santimetr edi. "Barrel" ning muhrlangan tomoniga mil biriktirilgan va qurolning metall qismi bipod tomonidan qo'llab-quvvatlangan.

Qurol har xil nisbatda ko'mir va selitra bilan to'ldirilgan. Tarkibida oltingugurt ham bor edi.

🔫 bu dastlabki pulemyot vazifasini bajargan.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

#sehrli_sharq #Yaman

🪞📸🇾🇪 Yamanlik qizlar kattalar singari qo'llarida oyna bilan bo'yanishadi. Suratlar 1985 yilda fransuz fotosuratchilari Paskal va Mariya Marechaux tomonidan olingan.

💄 Bunday "makiyaj"ning ma'nosi go'zallikni oshirib ko‘rsatishda emas, balki himoyada. Oyna haqiqatni aks ettiradi; Bundan tashqari, qizlar yuzini bo'yoq bilan "yashiradi". Va mamlakatning qonunga bo‘ysunmaydigan boylaridan o‘zini asrashadi.

🫧Shunday qilib, u bir vaqtning o'zida boshqa odamlardan ajralib turadi va o'zini himoya qiladi.

Lekin menga qiziqligi nega yuzga bunday "pardoz berish" orqali? Bu arab xalqlarining ko‘pchiligida azaldan mavjud bo‘lgan odatlar inkosi hisoblanib, la'natlar, baxtsizliklar, qarg‘ishlar va umuman yovuzlik o‘zi tanlagan tanaga kirib olishda chalkashib qolish uchun ekan.

Bu ko'plab madaniyatlarda mavjud bo'lgan qadimiy amaliyotdir. Masalan Hind rojalari qizlarini o‘g‘irlamasligi uchun onalar qizlarining yuziga sigir axlatini surib qo'yishgan.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

#siyosat

🇷🇺Rossiya ozmi ko‘pmi ko‘zlagan maqsadlari sari faol ildamlamoqda. Ayni kunlarda Rossiyaning Qozon shahrida o‘tyotgan BRICS doirasidagi uchrashuvlarda 25 ta mamlakat prezidenti bevosita ishtirok etmoqda.

🤝BRICS asoschilaridan bo‘lmish Braziliyaning prezidenti oyog'ini sindirib olib Rossiyaga kelmaslikka bahona topganiga qaramay Sammit Putin xohlaganidek o‘tmoqda deyish mumkin. Rossiya prezidenti allaqachon naqd 20 ta davlat Rahbari bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri kelishuvlar va uchrashuvlar o‘tkazib ulgurdi. Hindiston, Xitoy, Turkiya, Eron, Janubiy Afirka Respublikasi, Misr kabi ta‘sir doirasi baland davlatlarning prezidentlari ham ishtirok etayotganligi sammit nufuzini ko'rsatib turibdi. Bular orasida O‘zbekiston ham bor.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

География ҳақида маълумотлар бериб борувчи янги канал!!

Бизнинг каналда:

• Дунё бўйлаб мамлакатлар миллий ҳайвонлар
• Тарихдаги энг йирик норозилик намойишлари ✊📢
• Мамлакатлар бўйича электр энергияси ишлаб чиқаришнинг асосий турлари. ⚡️
• #⃣Фавқулодда хизматлар рақамлари
• Дунёнинг турли мамлакатларидаги энг кенг тарқалган қишлоқ хўжалиги ҳайвонлари

Шу ва бошқа қизиқарли маълумотларни билиб оласиз.

💬 Фикрингизни қолдиринг ва лайклар босинг, бизга қўшилинг:
📡 @Siyosiy_Geografiya_uz

#tarixiy_iqtibos

🖊️ Hayotda eng qiyin janglar bu haqiqatni bilgan ongingiz va uni qabul qilishni istamaydigan qalbingiz o'rtasidagi janglardir.

🪶 Mahmud Darvish (1941-2008) - Falastin xalq shoiri 🇵🇸

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

​​🪦📰🇹🇷 Fathullo Gulen (1941-2024) vafot etdi.

🇹🇷 Rejep Tayyip Erdog'anning sobiq ustozi va safdoshi, keyin esa "1-raqamli dushmani" Gulen kaslikdan vafot etdi. U oxirgi uzoq vaqt chet elda yashagan, shaxsan siyosiy yetakchilikka da’vo qilmagan va uning o‘limida jinoiy yoki kutilmagan qo‘llarni izlashga xojat yo‘q.

Shunga qaramay, aynan Gulen Erdo‘g‘an uchun o‘ziga xos tramplin bo‘lib xizmat qildi va Turkiyaning bo‘lajak prezidentining dunyoqarashida ham, mamlakati taqdirida ham o‘chmas iz qoldirdi.

🇹🇷🇹🇷 1997-yil 28-fevralda Turkiyada "baxmal" harbiy to'ntarish sodir bo'ldi (tur. 28 şubat). O'sha kuni harbiy qo'mondonlik vakillari va xavfsizlik idoralari rahbarlari Bosh vazir Najmiddin Erboqon va uning hukumati iste'fosini talab qiluvchi memorandum qabul qildi. Turk jamiyatining islomiylashuvidan xavotirga tushgan generallar Mustafo Kamol Otaturk (qo‘shinni dunyoviy qadriyatlar posboni deb bilgan) o‘gitlariga amal qilib, bunga chek qo‘yishga qaror qildilar.

🇹🇷 Najmiddin Erbakan zamonaviy turk siyosiy islomining yaratuvchilaridan biri sanaladi. U islomiy farovonlik partiyasini (Refah) boshqargan va Erdo‘g‘onning ustozi bo‘lgan (1994 yilda shu partiyadan Istanbul merligiga nomzodini qo‘ygan va saylovda g‘alaba qozongan). Erboqon iste’foga chiqqanidan keyin Turkiyada siyosiy islom tarafdorlariga nisbatan ta’qiblar boshlandi. Erdog'an ham "diniy adovat qo'zg'atish" aybi bilan  qamoqqa tushgan; Mitingda u shoir Ziyo Go‘lkapning she’rini o‘qigan:

Masjidlar bizning kazarmamiz,
Minoralar bizning nayzalarimiz,
Gumbazlar bizning dubulg'amiz,
Dindorlar esa bizning askarlarimizdir.

🇹🇷 Biroq, ta'qiblardan so'ng Turkiyada siyosiy islomning pozitsiyasi sezilarli darajada mustahkamlandi - va 2001 yilda Erdo'g'an o'zining Adolat va taraqqiyot partiyasini (AKP) tuzdi va u hali ham bu partiyaga rahbarlik qilmoqda. Erboqon unga o‘z siyosiy tuzilmasini yaratishda yordam berdi.

🇹🇷 Fatulloh Gulen o'z faoliyatida ta'limga tayangan. Oʻquv yurtlari Turkiya, Qozogʻiston, Oʻzbekiston, Qirgʻiziston, Bolqon mamlakatlari, shuningdek, Tatariston va Qrimda va hokazo eng yaxshilaridan biri hisoblangan. Hatto AKP saflarida ham bu tizimdan oʻtgan yoki Gulen jamoati bilan boshqa yaqin aloqada boʻlganlar koʻp va partiya Gulenni yomonlasada gulenchilarni o‘z safidan haydashga shoshilmayapti. Turkiyada ular xorijdagi Gulenchilik maktabi birinchi navbatda turk maktabi ekanligini tushunishadi. Nega “yumshoq kuch”dan voz kechish kerak – ayniqsa bitiruvchilar baribir “Hizmet”ga avtomatik ravishda yozilmaydi? "Hizmet" turk hukumati tomonidan taqiqlangan va FETÖ (turk. Fethullahchi Terrör Örgütü - Fethullahchi terror tashkiloti) nomini olgan Gulen tashkilotidir. Bu Anqara Gulenni ayblagan davlat to'ntarishiga urinishdan (2016) keyin sodir bo'ldi. Gulen asos solgan maktablar butun dunyo (masalan Amerika) bo‘ylab kelajakda Turkiya uchun xizmat qiluvchi minglab lobbistlarni tayyorlagan. Nega ulardan davlat qutilishi kerak? Ular Turkiya manfaatlari uchun judayam muhim.

👥 Fathulloh Gulenning oʻlimi munosabati bilan koʻplab ommaviy axborot vositalari “Erdogʻanga sovgʻa” va “uning asosiy dushmanining oʻlimi” haqida yozmoqda. Ammo zamonaviy turklar orasida gulenchilar ko‘p. Ta'lim tizimi nafaqat yangi izdoshlarni o'stirish va tarbiyalash, balki ko'p million dollarlik biznes, moliyaviy oqimlar va ish o'rinlari, shuningdek, odamlar o'rtasidagi kuchli gorizontal aloqalarni o'rnatish imkonini beradi.

Biroq, Turkiyada Gulenning g'oyalari va qadriyatlarini baham ko'radiganlar allaqachon yetarli. Va nafaqat Turkiyada qolgan davlatlarda ham ularning soni talaygina.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Tarixchi Avarinning "Tinch okeani uchun kurash" (Борьба за Тихий океан) kitobidan parcha e‘lon qilganimdan so‘ng kitobning elektron versiyasini so‘rab ko‘pchilik yozdi. Botimizga ham 10 dan ortiq murojaat kelibdi.

Kitobning PDF variantini 👉 bu yerdan topishingiz mumkin.

Bizni kuzatishda davom eting.
🖌@Sharqshunos_tarixchi

#masjidlar

🕌 Makkadagi Al-Haram masjidi va Istanbuldagi Moviy masjid o'rtasida qanday umumiylik bor?

🇹🇷Koʻk masjid 1616-yilda qurilgan. Uning o'ziga xosligi minoralar sonida edi. Afsonaga ko'ra, Sulton standart 4 ta oltin minoralarni qurishni buyurgan, ammo me'mor aralashtirib, oltita minoralar qurgan.

🌙 Makkadagi al-Haramdagi bosh masjidda ham oltita minora bor edi, shu sababli jiddiy janjal chiqdi. Mojaroni hal qilish uchun Sulton Ahmad I Makkadagi yettinchi minorani oʻz mablagʻi hisobidan qurishga majbur boʻldi, u yerga Koʻk masjidni qurgan oʻsha meʼmor yuborildi.

🕊️ Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Dunyo gegemonining asosiy vazifasi dengiz kommunikatsiyalarini nazorat qilish qobiliyatidir, deb eslaydi Amerika tahlil markazi Rand o'zining so'nggi hisobotida ("Buyuk kuchlar urushining qaytishi: AQSh va Xitoy o'rtasidagi tizimli ziddiyat stsenariylari. Santa Monika, Kaliforniya: RAND korporatsiyasi; 2022”)

Diagramma va jadvalda siz sobiq gegemon - Angliya va hozirgi - AQSh dengiz flotining tonajining (yuk sig‘imi) retrospektivini ko'rishingiz mumkin.

Rand yana bir dunyo tizimining qoidasini eslaydi: sub-gegemonning gegemonlikka da'vosi, dengiz flotining tonnaji gegemon tonnajining 50% ga yaqinlashganda paydo bo'ladi.

Ko'ramizki, bu nisbat 1914 yilga kelibgina rivojlangan - Angliya uchun 2,7 million tonna va Germaniya uchun 1,3 million tonna. Birinchi jahon urushi sodir bo'lishi mumkin emas edi.

SSSR Harbiy-dengiz kuchlarining tonnaajining Amerikaga nisbatan eng yuqori nisbati 1990 yilda bo'lgan - 32% va bu issiq urush uchun bahona bo'lmadi.

Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi

Tarixchi Avarinning "Tinch okeani uchun kurash" (Борьба за Тихий океан) kitobi juda qiziqarli bo'lib chiqdi. Odatda xorij tarixchilarini oʻqish judayam foydali bo‘lib chiqadi. Ular haqiqiy tarixsiz kelajak yo'qligini ko'rsatishadi. Tahlillar qilishadi. Bizda esa tarix bilan tarixchidan boshqa hamma shug‘illanyapti. Ayniqsa "imomlar".

Xullas masalaga qaytsam. Shu asarda Angliya Amerikani xaosga solib qo'yish uchun Amerika fuqarolar urushini (Konfederatsiya quldorlari tomonida) ataylab paydo qilganligini o‘qish tarixni qayta kashf etishga teng bo‘ldi men uchun. Va inglizlar o'z maqsadiga erishdilar. Ular 1860 yildan keyin Qo'shma Shtatlarni o'ttiz yil davomida tanazzulga uchratishdi yoki muammolarga botirib tashlashdi.

Keyinchalik Angliyaning o‘zi yana Amerikaga ba‘zi masalalarda xalal bera boshlaganini yozgan. Masalan, Angliya va Qo'shma Shtatlar Xitoy taqdiriga qanday qaraganini tasvirlar ekan kitob quyidagilarni hikoya qiladi.

Qaroqchi inglizlar uchun Xitoy cheksiz talonchilik hududi va mustamlaka obekti sifatida ko'rilgan. Amerikaliklar Xitoy bilan teng savdo qilishni xohlashdi. Umuman olganda, XIX-asrning o'rtalarida Amerika kapitali va Xitoy mehnatining simbiozi bo'lgan hozirgi Xitoy Amerikasi sodir bo'lishi mumkin edi. Britaniyaliklar bunga yo'l qo'ymadilar. Angliya Xitoyga shunday munosabatda bo'ldi:

"Inglizning "Daily Telegraph" gazetasi ikkinchi "Afyun urushi" bilan bog'liq holda, 1859 yilda ingliz burjuaziyasiga murojaat qilib, shunday deb yozgan edi: "Buyuk Britaniya Xitoyning butun dengiz qirg'oqlariga hujum qilishi va poytaxtni egallashi kerak. Milliy ramzlarimizni haqorat qilishni o‘ylagan har bir amaldorni “Ajdaho” ordeni bilan qamchilashimiz kerak. Xitoylik generallarning har biri qaroqchi va qotil sifatida Britaniya harbiy kemasining hovlisida osib o'ldirilishi kerak. Qanday bo'lmasin, siz dahshat bilan harakat qilishingiz kerak! Xitoyliklarni inglizlarni qadrlashga o'rgatish kerak, ular o'zlaridan ustun bo'lgan va ularga xo'jayin bo'lishlari kerak!" Gazeta Pekin va Kantonni tortib olishga chaqirdi va "yangi mulkning poydevorini qo'yishni" talab qildi.

Averin Rossiya Alyaskani Amerikaga hech bo'lmaganda bir oz pul evaziga sotishga majbur bo'lganini to'g'ri ta'riflaydi, chunki u yoki bu tarzda inglizlar uni tekinga olib ketishgan bo'lar edi. Rossiya allaqachon Angliyaga vassal qaramlikka tusha boshlagan edi:
1839 yilda rus-amerika kompaniyasi Angliya-Kanadaning Gudzon Bay kompaniyasi bilan 1840 yil iyul oyidan boshlab Amerikaning shimoli-g'arbiy sohilidagi Rossiya hududining bir qismini 10 yilga ijaraga berish to'g'risida qullik shartnomasi tuzdi. Bu 54°40' shimoliy kenglikdan Keyp Spensergacha bo'lgan chiziq edi. Bu butun hudud uchun ingliz kompaniyasi yiliga atigi 2 ming bursiq terisini to'lagan. Keyin shartnoma keyingi o'n yilga bundan ham yomonroq sharoitlarda uzaytirildi.

Umuman kitobda aytilishicha insoniyat Britaniya imperiyasidek quvvatli gegemonni hali ko‘rmagan. Hozirgi Amerika shunchaki London yuritgan ulkan siyosatning maydonining kichik bir ko'chasini arang eplamoqda deyiladi.

Masalan, Angliyaning sobiq jahon gegemonligi nimada ekanligiga ta‘rifni berar ekan kitob, Ingliz gegemonligini oddiy raqamlarda ko‘rsatib berishga urinadi:

"Suvaysh kanali ochilgandan (1869) keyingi dastlabki 25 yil ichida u orqali o'tadigan barcha maxsulot tonnajlarning 76 foizi Angliyaga tegishli edi."

Va xulosa qiladiki Dunyo okeanining egasi - dunyo gegemoni bo‘la oladi. Titanikni ham inglizlar yasagani dengiz egasi kimligini isbotlash uchun edi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

#vizual #Misr

📹 Misrda aholining ko‘pchiligi Nil daryosi qirg'oqlarida yashaydi. Qolgan joylar cho‘lliklar bo‘lib, dehqonchilik uchun noqulay sharoitga ega.

O‘sib borayotgan aholi soni va ularning ehtiyojini qondirish hamda mamlakatning iqtisodiy salohiyatini oshirish uchun Misr hukumati O‘rta yer dengizidan Qatara sahrosigacha bo‘lgan 55 km lik masofadan ulkan kanal orqali suv tortib kelmoqchi. Suv bo‘yida turistik zonalardan tashqari Gidroenqrgetik inshootlar ham qad ko‘taradi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi

Bu mavzu bo‘yicha gapirdikkuya lekin dunyodagi eng yaxshi strateg, hatto avstriyaliklardan ham yaxshiroq, Lenin bobo.
Qanday qilib u dahshatli qirollik qarzlaridan (Chor Rossiyasining ulkan qarzlari nazarda tutilmoqda) ustalik bilan qutuldi. Men bir necha bor yozganman, agar chorizm saqlanib qolsa yoki Oq gvardiya g'alaba qozongan bo'lsa, mamlakat so'nggi latta podshohning bugungi kungacha bo'lgan sarguzashtlari uchun chet elliklar oldidagi dahshatli qarzlarini (yalpi ichki mahsulotning 200% dan ortig'ini) to'lagan bo'lar edi. ya'ni XXI-asr boshlarigacha.

Xo'sh, yo "ittifoqchilar" hududlarning qarzlarini o'z zimmalariga olishgan bo'lardi - xuddi Yaponiya Kolchak bilan Trans-Sibir temir yo'lini to'liq egalik qilish to'g'risida shartnoma tuzganidek. Bundan tashqari, Kolchak Primorye, qolgan Saxalin va Kamchatkadan voz kechishi kerak edi. "Yaxshiyam" Sovetlar keldi va ruslarni 100 yillik soliqlarini "otkaz" qildi.

Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi