An Ordinary Mind

یک زندگی پنهان، فیلم تحسین‌شدهٔ ترنس مالیک، الهام گرفته از داستان واقعی یک کشاورز اتریشی است. کشاورزی معمولی که از خدمت به ارتش نازی سر بازمی‌زند و ترجیح می‌دهد زندگی و خانواده‌اش را فدا کند اما برای نازی‌ها نجنگد.
عنوان فیلم، A hidden life، از جملات پایانی میدل مارچ، اثر جورج الیوت برداشته شده است. چه انتخابی!
امروز، زادروز نویسندهٔ محبوبم، جورج الیوت است.

Life, although it may only be an accumulation of anguish, is dear to me, and I will defend it.

Frankenstein - Mary Shelley

زندگی اگرچه شاید فقط تَلّی از اندوه باشد، برایم عزیز است و پاس می‌دارمش.

Wanting people to listen, you can't just tap them on the shoulder anymore. You have to hit them with a sledgehammer, and then you'll notice you've got their strict attention.

اگه می‌خوای آدما به چیزی گوش کنن، نمی‌شه فقط آروم بزنی‌ رو شونه‌شون. باس با پتک بکوبی تو سرشون، اون‌وقته که می‌بینی توجه‌شون رو جلب کردی.

Se7en - David Fincher

هر که بر خود درِ سؤال¹ گشاد
تا بمیرد نیازمند بوَد

آز² بگذار و پادشاهی کن
گردنِ بی‌طمع بلند بوَد

گلستان سعدی

۱) سؤال: این‌جا یعنی طلب کردن، گدایی کردن (سائل: گدا)
۲) آز: حرص و طمع

چون مرد درفِتاد ز جاى و مقامِ خويش
ديگر چه غم خورد همه آفاق جاى اوست

شب هر توانگرى به سرايى همى‌روند
درويش هركجا كه شب آمد سراى اوست

گلستان سعدی

این دو بیت اشاره می‌کنه که آدمی که هنر و پیشه‌ای بلده هرجا بره درنمی‌مونه و می‌تونه گلیمشو از آب بیرون بکشه.

یاد یه خاطره‌ای افتادم، آخه من استاد خاطره‌گفتن‌های نامنظمم😁
حوالی سال ۸۷ یه بابایی همین‌طور آدرس‌به‌آدرس منو از طریق همکارا پیدا کرد و تماس گرفت باهام که آقا، ما یه پروژهٔ پل داریم فلان‌جا که تو طراحیش چندتا شمع درجا داره، دنبال یه نفر می‌گردیم که تجربهٔ سرپرستی چنین پروژه‌ای رو داشته باشه و آقای فلانی شما رو معرفی کرد. منم گفتم به‌به چه خوب، بله من در خدمتم، کی می‌تونیم حضوری صحبت کنیم؟ گفت امشب خوبه؟ گفتم شب مگه شرکت فعاله؟ گفت بیا خونه‌م همین‌جا حرف می‌زنیم و نقشه‌ها رو هم نشونت می‌دم.
یه‌خرده تو ذوقم خورد، ولی گفتم باشه.
خلاصه نشستم محل پروژه رو پیدا کردم که ببینم چقدر راهه و با چند نفر مشورت کردم که چقدر حقوق درخواست بدم و از این کارهای اولیه. چه خوش‌خیال!
شب رفتم خونهٔ یارو. هرچی نگاه می‌کنم رو در و دیوار چیزی شبیه زنگ نیست. خلاصه تلفن زدم که آقا من دم در هستم. اومد در رو باز کرد و وارد یه حیاط بزرگ شدیم. یه طرف مرغ‌ و خروس تو قفس، یه ور بیل و فرغون و ویبراتور، یه طرف دیگه پاکت دستگاه حفار. سرگل قضیه، یه پاترول دودر قراضه وسط حیاط!
گفت هوا خوبه، تو حیاط بشینیم؟ گفتم باشه.
یه صندلی پلاستیکی از اینا که تو جیگرکی‌های سر خیابون هست آورد که من بشینم و خودش نشست روی یه بلوک که از لابلای قفس مرغ و خروس‌ها برداشته بود.
خلاصه، نشست و شروع کرد تعریف کردن از افتخاراتش که من از زیر صفر شروع کردم و انقدر سخت بود و چقدر تلاش کردم و این حرفا.
لابه‌لای حرفاش گفت که آره، من انقدر پوست‌کلفتم که اگه امروز منو لخت تو این شهر ول کنی، چون باعرضه هستم، یه سال نشده دوباره این شرکتو از نو می‌سازم!
آقا ما یه نگاه به ریخت‌وقیافهٔ یارو کردیم، یه نگاه به مرغ و خروس‌ها، یه نگاه به اون پاترول لکنته، گفتیم بله بله، شما کارِت درسته!
شب گذشت و فرداش هرچی این بابا زنگ زد ما برنداشتیم، تا این‌که چندتا واسطه گرفت فلانی و بهمانی که آقا ما اهل کاریم و مرد میدان.
من هم گفتم خب به درک، سنگ مفت، گنجشک مفت‌. یه ماه می‌رم ببینم داستان چیه.
نشون به اون نشون که استاد بزرگ که اگه لخت ولش می‌کردی از پس خودش بر می‌اومد، بعد از ده روز گفت مهندس، بیست تومن(میلیون نه، هزار تومن) داری دستی بهم بدی؟!
این شد که دیگه ما دیگه تماسشو جواب ندادیم و هرچقدر این و اون رو واسطه کرد، افاقه‌ای نکرد.
خلاصه این‌که آره، بعضیا نون بازوشونو می‌خورن و چون کاربلد هستن، هر جای دنیا ولشون کنی از پس خودشون بر میان 😁

گر به غريبى رود از شهر خويش
سختى و محنت نبرد پینه‌دوز

ور به خرابى فتد از مملكت
گرسنه خفتد مَلِک نيم‌روز

گلستان سعدی

بلبلی خونِ دلی خورد و گلی حاصل کرد
بادِ غیرت به صَدَش خار پریشان‌دل کرد

طوطی‌ای را به خیالِ شکری دل‌خوش بود
ناگَهَش سیلِ فنا نقشِ اَمَل باطل کرد

قُرَّةُ الْعینِ من آن میوهٔ دل یادش باد
که چه آسان بشد و کارِ مرا مشکل کرد

ساروان بارِ من افتاد خدا را مددی
که امیدِ کَرَمَم همرهِ این مَحمِل کرد

رویِ خاکیّ‌و نمِ چشمِ مرا خوار مدار
چرخ فیروزه طرب‌خانه از این کَهگِل کرد

آه و فریاد که از چشمِ حسودِ مهِ چرخ
در لحد ماهِ کمان‌ابرویِ من منزل کرد

نزدی شاه‌رخ و فوت شد امکان حافظ
چه کنم بازی ایام مرا غافل کرد

حافظ

مریدی گفت پیر را: چه کنم کز خَلایق به‌رنج‌اندَرَم، از بس که به زیارتِ من همی‌آیند و اوقاتِ مرا از تردّدِ ایشان تشویش می‌باشد؟

گفت: هر چه درویشانند مر ایشان را وامی بده و آنچه توانگرانند از ایشان چیزی بخواه که دیگر یکی گردِ تو نگردند!

گر گدا پیشروِ لشکرِ اسلام بُوَد
کافر از بیمِ توقّع برود تا درِ چین

گلستان سعدی

دانی چه گفت مرا آن بلبل سحری
تو خود چه آدمی‌ای کز عشق بی‌خبری

گلستان سعدی

از کاشان چند چیز مبهم به‌یادم مانده. خاطرات محوی از ورودیِ باغ فین، خانهٔ قدیمی‌مان که پدر می‌گفت اجاره کرده بودیم تا زمانی که درسش تمام شود، با یک حوض کوچک به شکل بته‌جقه در حیاط صاحب‌‌خانه‌مان، پر از ماهی‌های قرمز. آن روز که پدر از دانشگاه آمده و نیامده، هواپیماهای عراقی حمله کرده بودند، طوفان شن که می‌آمد و تمام زندگی‌مان را خاک‌وخل می‌کرد، نفت که کم بود و تابستان‌هایی که گرم بود.
اما پررنگ‌ترین خاطره‌ام از کاشان، سرسرایی بود که معلوم نبود از کجایش، نور به داخل می‌تابید. پر از حجره‌ها و شلوغی و آمد و رفت. انبوهی از مقرنس‌ها که به خیالِ کودکی‌ام می‌پنداشتم کندوی زنبور است‌. سقف‌هایی که در خیال کودکی‌ام سرپوشی برای رهایی از آفتاب استخوان‌سوز بود و امروز، چیزی کمتر از شاهکار هنری و مهندسی به‌نظر نمی‌آید.

امروز، روز کاشان است. معجزه‌ای در دل کویر، شهری که دوستش می‌دارم.

اهل كاشانم.
روزگارم بد نیست.

تكه‌نانی دارم ، خرده‌هوشی ، سرِسوزن ذوقی.

مادری دارم، بهتر از برگِ درخت.
دوستانی، بهتر از آبِ روان.

و خدایی كه در این نزدیكی است:
لایِ این شب‌بوها، پایِ آن كاجِ بلند.

سهراب سپهری

به عذر و توبه توان رَستن از عذابِ خدای
و لیک می‌نتوان از زبانِ مردم رَست

گلستان سعدی

یکی از ملوکِ خراسان محمودِ سبُکتَگین را به خواب چنان دید که جمله وجود او ریخته بود و خاک شده مگر چشمان او که همچنان در چشم‌خانه همی‌گردید و نظر می‌کرد. سایر حُکَما از تأویل این فروماندند مگر درویشی که به جای آورد و گفت: هنوز نگران است که مُلکش با دگران است.

بس نامور به زیرِ زمین دفن کرده‌اند
کز هستیش به رویِ زمین‌بَر، نشان نماند

وآنْ پیرْ لاشه را که سپردند زیرِ گِل
خاکش چنان بخورد کزو استخوان نماند

زنده‌ست نام فَرّخِ نوشیروان به خیر
گرچه بسی گذشت که نوشیروان نماند

خیری کن ای فلان و غنیمت شمار عمر
زآن پیشتر که بانگ برآید: فلان نماند

گلستان سعدی

We all are going to die, it is a gift to know when...You know when you are going to die, you're lucky, you got the chance to do something good.

Arthur Morgan - Red Dead Redemption II

پیش یکی از مشایخ گله کردم که: فلان به فسادِ من گواهی داده است. گفتا: به صَلاحش خجل کن!

تو نیکورَوِش باش تا بَدسِگال
به نقصِ تو گفتن نیابد مَجال

چو آهنگِ بربَط بود مستقیم
کی از دستِ مطرب خورَد گوشمال¹

گلستان سعدی

۱) به این تشبیه فوق‌العاده و شگفت‌انگیز دقت کنید، می‌گوید:
اگر صدای بربط (نوعی ساز زهی) کوک و درست باشد، نیازی نیست که نوازنده با چرخاندن پیچ‌های کوک –که پیچاندن گوش و به‌نوعی گوشمال را تداعی می‌کند– آن را تنظیم کند.
🫡

کوتاه از جنگل نروژی، اثر هاروکی موراکامی
✍🏻وحید روشن

جنگل نروژی، یکی از محبوب‌ترین آثار موراکامی است که در توکیوی دههٔ شصت روایت می‌شود و برخلاف اغلب آثار موراکامی، از آن رئالیسم جادویی و اتفاقات بی‌سروته خبری نیست. شاید جنگل نروژی را بتوان رئال‌ترین اثر موراکامی نامید و شاید هم دلیل اقبال به این اثر همین فاصله گرفتن نویسنده از رئالیسم جادویی–که به عقیدهٔ من موراکامی در به‌خدمت گرفتن آن خوب نیست–باشد.

طرح اصلی داستان ساده و تا حد زیادی قابل باور است. تورو واتانابه پسر جوانِ دانشجویی است که ماجرای کتاب حول آشنایی او با دو دختر با شخصیت‌هایی کاملاً متفاوت شکل می‌گیرد. نائوکو، دوست‌دخترِ سابقِ دوستِ واتانابه، دختری شکننده و به‌لحاظ روحی آسیب‌دیده و دیگری میدوری، دختری اگرچه کمی عجیب‌وغریب، اما سرزنده و واقع‌گرا. واتانابه در طول رابطه‌اش با این‌دو و چند شخصیت فرعی دیگر، احساسات متفاوتی مثل عشق، حسرت، اشتیاق و فقدان را تجربه می‌کند و به‌‌مرور به بلوغ فکری و شخصیتی نسبی می‌رسد.

واتانابه تقریباً با همهٔ دخترهای داستان رابطهٔ جنسی برقرار می‌کند و در کنار روابط احساسی‌ای که به‌نسبت کند شکل می‌گیرند، رابطهٔ جنسی بخش پررنگی از این سیر را تشکیل می‌دهد. اگرچه نمی‌توان به‌این خاطر ایرادی به نویسنده وارد دانست، اما دست‌کم می‌شود بخشی از توصیفات صریح روابط جنسی را برای جذب مخاطبِ جوان تفسیر کرد. بخش‌هایی که به‌ عقیدهٔ من لزومی در پیشبرد خط اصلی داستان ندارند، اما به‌هرحال آن‌جا هستند تا خواننده را کمی قلقلک‌ دهند!
انتخاب چنین داستانی برای ترجمهٔ فارسی هم خودش جای سؤال دارد.

عنوان کتاب از ترانه‌ای از گروه بیتلز وام گرفته شده است. واتانابه آخرهفته‌ها در یک فروشگاه صفحات موسیقی کار می‌کند، رِیکو، زن میانسالی که در وسط روابط واتانابه و نائوکو می‌لولد، استاد گیتار است و در قسمت‌های زیادی از داستان، موسیقی و نوازندگی و آهنگ خودنمایی می‌کند. در جای‌جای کتاب از آثار ادبی نیز نام برده شده که از این میان شاید بتوان گفت تأثیرپذیری از گتسبی بزرگ اثر اسکات فیتزجرالد در بخش‌هایی از داستان به‌چشم می‌آید.

داستان به‌سبک همیشگیِ موراکامی بسیاری از سؤالات خواننده را بی‌پاسخ می‌گذارد و او را در فضایی مبهم، شبیه جنگلی مه‌آلود، متناسب با عنوان کتاب قرار می‌دهد. نویسنده پیام یا هدف مشخصی را القاء نمی‌کند و این به عقیدهٔ من از ویژگی‌های خوبِ کتاب است. شخصاً کتابی را که بخواهد پیام اخلاقی یا چیزی مشابه را به‌زور و صریح در ذهنم القاء کند نمی‌پسندم. دوست دارم همان‌طور که کورتاثار می‌گوید نویسنده حرف خود را بزند و به کناری برود، یا آن‌طور که بورخس می‌گوید تعهدی به القای مفهومی خاص برای خود قائل نباشد و یگانه تعهدش به خودِ ادبیات باشد، یا مانند فالکنر در خشم‌وهیاهو ردپایی از خود باقی نگذارد.

قسمت اعظم رمان در گفتگوی بین شخصیت‌ها شکل می‌گیرد و در این میان دیالوگ‌های عاشقانه، جذاب و خواندنی‌ای مطرح می‌شود. حرف‌هایی که اگرچه لزوماً درست نیستند، اما کاملاً در خدمت فضای داستان و پرورش شخصیت‌ها و شناساندن عمق وجود آن‌ها به‌خواننده هستند.

در مجموع جنگل نروژی اثر خوب و خواندنی‌ای است و شاید در نگاه کلی یک رمان جوان‌پسند و عاشقانه به‌نظر بیاید، اما لایه‌ها و رویکردهای عمیق‌تری از یک اثر عامه‌پسند ارائه می‌دهد. به یک‌بار خواندنش می‌ارزد.