ሰው ካለ ሳይኮሎጂ አለ፡፡

#የንግግር_የስነልቦና_ህክምና_ይሰራ_ግን?

አንድ መለስተኛ ከተማ ላይ የአእምሮ ህክምና ይጀመርና ለታካሚዎች መድሀኒት ይሰጣቸዋል። በተጨማሪ የንግግር የስነ ልቦና ህክምና ለመጀመር የህብረተሰቡን ፍላጎት ለማጥናት አንድ ባለሞያ የአካባቢውን አንድ ግለሰብ እያወያየ ነው...

"...ከመድሀኒት በተጨማሪ የንግግር የስነ ልቦና ህክምና ቢሰጣችሁ ምን ይመስሎታል?"

"የንግግር ህክምና አልከኝ? እሱ ደግሞ እንዴት ነው?"

"ከባለሞያ ጋር ጊዜ ወስዳችሁ ስላሳለፉት እና አሁን ስላሉበት ሁኔታ በመወያየት የሚደረግ ህክምና ነው።"

ሰውየው አሽሟጠጡና "ወሬ ቢበዛ በአህያ አይጫን" ብለው መለሱ።

ብዙ ሰዎች የንግግር የስነ ልቦና ህክምና አይዋጥላቸውም። ህመምና ህክምና ሲባል ብዙ ሰው የሚመጣለት የሚታዩ ነገሮች ናቸው። የሚታይ የህመም ምልክት (ማነከስ፣ እብጠት፣ ሙቀት መጨመር)፣ ህመሙን
ለማረጋገጥ የሚደረግ የሽንት፣ የፓቶሎጂ (እንዲሁም የታይፈስና የታይፎይድ) ምርመራ፣ ከዛ በመጨረሻ በቀዶ ጥገና የሚወጣ እጢ
ወይም የሚወሰድ ኪኒን- እነዚህ ሁሉ የሚታዩ ነገሮች ናቸው።

በአንፃሩ የንግግር የስነ ልቦና ህክምና ላይ ታካሚው ያለፈባቸውንና አሁን ያለበትን ሁኔታ 'ማውራት' ነው። ህክምናውን የሚሰጠው ባለሞያ ድርሻ በፅንሰ ሀሳብ ላይ ተመስርቶ ታካሚው የታፈኑ ስሜቶቹን እንዲያወጣ፣ ችላ ሲላቸው የነበሩ ነገሮች ላይ ትኩረት እንዲያደርግ፣ ያለፈባቸውን ሁኔታዎች እንዲመረምር እና መለመጥ የሚፈልጋቸው
ፀባዮችና አስተሳሰቦች ሲኖሩ እንዲሞክራቸው ማገዝ ነው። ጥቂት የማይባሉ ሰዎች 'ወሬ' ምንም ለውጥ አያመጣም ይላሉ። ነገር
ግን 'ወሬ' ሰውን ሊያፅናናም ተስፋ ሊያስቆርጥም እንደሚችል ይዘነጋሉ። አስተማሪ ለተማሪዎቹ እውቀቱን የሚያስተላልፈው በ'ወሬ' እንደሆነ ይረሳሉ። የፓለቲካ ሰዎች ብዙ ሰው የሚያነሳሱት በ'ወሬ'
እንደሆነ ትዝ አይላቸውም። ጦር ከፈታው ወሬ የፈታው ይባል የለ እንዴ የንግግር የስነ ልቦና ህክምና በጣም ውጤታማ የህክምና አይነት ነው። በተለይ በተለይ ከፍተኛ ደረጃ ላልደረሰ ድብርት እና የጭንቀት ህመሞች ተመራጭ ነው።
@UoG_Psych

ዶ/ር፡ 'ተመርመር'
ታካሚ፡ 'ሳላውቀው ብኖር ይሻለኛል!'
======================
ህክምና ውስጥ ጥቂት የማይባሉ ታካሚዎች ከበድ ያለ ህመም ሊሆን እንደሚችልና ምርመራ እንደሚያስፈልጋቸው ሲነገራቸው 'ሳላውቀው ብኖር ይሻለኛል' ብለው ምርመራውን ትተው ይሄዳሉ።

ምናልባት ምርመራው ተደርጎ የተፈራው ህመም ላይኖር ይችላል። ህመሙ ቢኖርም ህክምና ይኖረዋል። እነዚህ ታካሚዎች ግን የሚመጣውን ነገር አውቀው እንዳመጣጡ ከማስተናገድ ይልቅ ውድድሩ ሳይጀመር 'ፎጣቸውን ወርውረው' ወይንም እንደሰጎኗ አንገታቸውን ቀብረው በአለማወቅ ደስታ ውስጥ መኖርን ይመርጣሉ። በሀገራችን ሟርት በጣም የሚፈራ ነገር ነው። ሰዎች ህመም እንዳለባቸው ሲነገራቸው መንስኤው መመርመራቸው እንደሆነ ያስባሉ። ብዙ ህመሞች ላይ የሰው አፍ ከህመሙ በላይ ይጎዳል። ስለዚህ ሰዎች ከመሆን ይልቅ መባልን ቢፈሩ አያስገርምም።

ምርመራን መፍራት መንስኤው ሁለት ተያያዥ ስነ ልቦናዊ ክስተቶች ሊሆን ይችላል። የመጀመሪያው እውነታን መካድ(Denial) የሚባለው ራስን የመደለያ መንገድ(Defense mechanism) ነው። ከባድ ዜና ስንሰማ ለማመን ስለምንቸገር እውነታውን እንክዳለን። የምንወደው ሰው  መሞቱን ስንሰማ እውነታው ስለሚከብደን 'አልሰማሁም፤ አልሰማሁም!!' እያልን ለቅሶ እንደርሳለን። ያው 'ሎጂካሊ' ሰምተን ነው ለቅሶ ለመድረስ የሄድነው። ነገር ግን እውነታው ምን ያህል እንደከበደን እየገለፅን ነው። ከባድ ህመም ሊያሳይ የሚችል ምርመራ እንድናደርግ ሀኪም ሲጠይቀንም 'አልሰማሁም፤ አልሰማሁም!' ብለን የምንሄደው በተመሳሳይ ስነልቦናዊ ምክኒያት ሊሆን ይችላል።

ሁለተኛው 'በሽታ ቢኖርብኝስ?' ብለው የሚፈሩ (Hypochondriac)  ሰዎች ናቸው። እንደዚህ አይነት ዝንባሌ ያላቸው ሰዎች ግማሾቹ ተደጋጋሚ ምርመራ የተለያዩ ዶክተሮች ጋር የሚያደርጉ (Care seeking) ሲሆኑ ግማሾቹ ደግሞ ምርመራና ዶክተር በጭራሽ አይፈልጉም። ዶክተርና ምርመራ የማይፈልጉት Care avoiding  hypochondriac ይባላሉ። እንደዚህ አይነት ችግር ያለባቸው ሰዎች ፈቃደኛ ከሆኑ የአእምሮ ሀኪም ጋር ቀርበው ስሜታቸውን ቢገልፁ ወይም ስለሚያሰጋቸው ነገር ቢመካከሩ የተሻለ የህክምና አገልግሎት ያገኛሉ።

ካለማወቅ ማወቅ ሳይሻል አይቀርም፤
ከማወቅ መፍትሄ አለ ካለማወቅ ምንም።

ከዶ/ር ዮናስ ላቀው
@UoG_Psych

#ታዋቂ_ሰዎች_እና_የአእምሮ_ህመም

ድምፅም ቀለምም የሌለው ፊልም ሰርቶ አለምን አስቋል። አሁንም እያሳቀ ነው። አምና የተቀለደ ቀልድ ተውና ባለፈው ወር የተቀለደ ቀልድ አሁን ስንሰማው ዝቅ ሲል ጅልነት ከፍ ሲል የማያስቅ ነገር ነው። ቻርሊ ግን ከብዙ አስርት አመታት በኋላም የሚያስቀን አንዳች የሰው ልጅ ስነ ልቦና ቢገባው ነው።

ቻርሊ ትወናን ያስተማረችው እናቱ እንደሆነች ይመሰክራል። የሱን ያክል ዝነኛ ባትሆንም (ለነገሩ የሱን ያህል ማን አለ? 🤔ድንገት ሚስተር ቢን) ሀናህ ቻፕሊን በዘመንዋ ታዋቂ ተዋናይት፣ ተወዛዋዥ እና ዘፋኝ ነበረች። ነገር ግን የአእምሮ ህመም ያጋጥማትና ብዙ ሳትገፋበት ትተወዋለች። ቻርሊ ገና 14 አመቱ ስለነበር ሊያሳክማትም ሆነ ሊያግዛት ስላልቻለ መንግስት የአእምሮ ተቋም ውስጥ አስገባት። ቻርሊ እድሜው አስራዎቹ መጨረሻ ሲደርስ ስራዎች እየሰራ ጥሩ ክፍያ ማግኘት ጀመረ። ያኔ እናቱን ጥሩ ቤት ሰርቶላት ከእሱ ጋር እየኖረች ህክምና እንድትከታተል አደረገ።

ቻርሊ ዝናው ጣራ ሲነካ ወደ ሆሊውድ አቅንቶ ነበር። እናቱን ግን አልተዋትም። ሆሊውድ ይዟት ሄዶ ህይወቷ እስኪያልፍ በጊዜው የሚቻለውን ህክምና እንድታገኝ እያደረገ በከፍተኛ እንክብካቤ ነበር ያኖራት።

ማግለልና መድልኦ ስላለ የአእምሮ ህመም የትኛው ቤተሰብ ውስጥ እንዳለ መገመት አይቻልም። ሰዎች ለሚወዷቸው ቤተሰቦቻቸው የሚከፍሉት መስዋትነትም ከሰማነው በላይ ነው። ማግለል ትተን "አለሁልህ!" ብንልና በጋራ መፍትሄው ላይ ብናተኩር ብዙ ነገር ይለወጣል።

ቻርሊ አንድ አባባል አለው። "በዝናብ ውስጥ መጓዝ ደስ ይለኛል። ምክኒያቱም ማንም ሰው እንባህን ስለማይለየው ነው።"

ከዶ/ር ዮናስ ላቀው
@UoG_Psych

የኃጢአት ሸክም ያጎበጠህ፣ በሁሉ የተናቅህ፣ አላፊ አግዳሚው ምራቁን ጢቅ እያለ ስድብ የሚያዋጣብህ ጎስቋላ ትሆናለህ። ሌሎች እነርሱን ስላልመሰልክ ይንቁህና ያንቋሽሹህ ይሆናል። ነገር ግን በፈጣሪህ ዘንድ ያለህን ተፈላጊነት ሰዎች በሚያሳዩህ ዝቅ ያለ አመለካከት አትለካ። ዛሬ የሚሰድቡህና የሚያዋርዱህ ሰዎች በአንተ መፈጠርና ሰው ሆኖ መኖር ላይ ምንም ዓይነት አስተዋጽዖ የላቸውም። የሕያውነት እስትንፋስ አልሰጡህም ሞተህ እንዳትቀር ስለ አንተ አልተሰቀሉልህም። ላንተ ሲሉ የከፈሉት ዋጋ ስለሌለ ለእነርሱ ከቁስ ያነስክ ልትሆን ትችላለህ።

ነገር ግን በእጁ የለወሰህ፣ ቁርበትና ሥጋ ያለበሰህ፣ በአጥንትና በጅማት ያጠረህ ሕይወት ሰጥቶ ሰው ያደረገህ እግዚአብሔር ከአንተ የሚበልጥበት ሀብት የለውም። በፀሐይና በጨረቃ በሌሎች ብርሃናት ሁሉ ያላስቀመጠው በአንተ ውስጥ ብቻ የቀረጸውን መልኩን ፈጽሞ ሊረሳ የማይችል አምላክ ይፈልግሃል። ጥበቡን አፍስሶ ስለ ፈጠረህ ስትጠፋ ዝም አይልም። ከዚህ ሁሉ በላይ ደግሞ ደሙን ስላፈሰሰልህ ፈጽሞ አይተውህም።

ዲያቆን አቤል ካሳሁን
@UoG_Psych

ወፉ በህይወት እያለ ጉንዳንን ይበላል፣ ወፉ ሲሞት ደግሞ ጉንዳኖች ይበሉታል።

ጊዜ እና ሁኔታዎች በተለወጡ ቁጥር በህይወት ውስጥ ማንንም አታዋርዱ ወይም አትጉዱ። ዛሬ ኃያል ልትሆን ትችላለህ ነገር ግን ጊዜ ከአንተ የበለጠ ኃይል እንዳለው አስታውስ!

አንድ ዛፍ አንድ ሚሊዮን እሳት ሊያወጣ ይችላል፣ ነገር ግን አንድ ቁራጭ እሳት አንድ ሚሊዮን ዛፎችን ለማቃጠል በቂ ናት።

የምድር ህይወት ልክ እንደ ካርትዊል ናት ወደላይ እና ወደ ታች ትወጣለች፣ የምትሄድበትን መንገድ በጥሞና አስብ ግን ነገን ስለማታውቅ ዛሬ የሌላቸውን በማንቋሸሽ እና በመተቸት ደስተኛ አትሁን።

ህይወት መልካም ነው ..!!!
@UoG_Psych

"ሁሉን የያዘውን ያዙት፤ ሁሉን የሚገዛውን አሠሩት፤ የህያውን አምላክ ልጅ አሠሩት፤ በቁጣ ጎተቱት፤ በፍቅር ተከተላቸው። በሚሸልተው ፊት እንደማይናገር እንደ የዋህ በግ በኋላቸው እየተከተለ ወሰዱት፤ ሊቃነ መላእክት በመፍራት እና በመንቀጥቀጥ ከፊቱ የሚቆሙለትን በአደባባይ አቆሙት፤

ኃጢአትን ይቅር የሚለውን ኃጥእ አሉት፥ በመኳንንት የሚፈርደውንም በእርሱ ፈረዱበት፤ ለሱራፌል ዘውድ የሚያቀዳጃቸውን የሾህ ዘውድ አቀዳጁት፤ ለኪሩቤል የገርማ ልብስ የሚያለብሳቸውን ለመዘበት ቀይ ግምጃ አለበሱት፤ ኪሩቤል በእሳት ክንፍ ተሸፍነው በፊቱ የሚሰወሩለትን እርሱን ክፉ ባሪያ አሥሮ ፊቱን ጸፋው፤ የመላእክት ሠራዊት በፍጹም መደንገጥ የሚሰግዱለት እየዘበቱበት በፊቱ ተንበረከኩ፡፡

ይህን ያህል ትህትና እንደምን ያለ ትህትና ነው? ይህን ያህል ትእግስት እንደምን ያለ ትእግስት ነው? ይህን ያህል ዝምታ እንደምን ያለ ዝምታ ነው? ይህን ያህል ቸርነት እንደምን ያለ ቸርነት ነው? ኃያል ወልድን ፍቅር ከዙፋኑ ሳበው እስከ ሞትም አደረሰው በደል የሌለበትን እንደበደለኛ ሰቀሉት፡፡ ህይወትን የሠራውን ከበደለኞች ጋር ቆጠሩት፤ አዳምን የሠሩ እጆች በመስቀል ቀኖዎት ተቸነከሩ፤  ወዮ በገነት የተመላለሱ እግሮች በመስቀል ተቸነከሩ፡፡

ወዮ በአዳም ፊት የህይወት እስትንፋስን እፍ ያለ አፍ ከሃሞት ጋር የተቀላቀለ የኮመጠጠ መፃፃን ጠጣ፤... ወዮ የወልድን መከራውን የሚናገር ምን አፍ ነው? ምን ከንፈር ነው? ምንስ አንደበት ነው? የፍቁሩ የጌታ ህማማት በተነገረ ጊዜ ልብ ይለያል፤ ህሊናም ይመታል፤ ነፍስም ትንቀጠቀጣለች፤ ሥጋም ይደክማል የማይሞተው ሞተ፤ ሞትን ይሽረው ዘንድ ሞተ፤ ሙታንን ያድናቸው ዘንድ ሞተ። የምትወዱት ሰዎች ፈጽሞ አልቅሱለት፡፡"

#ከቅዱስ_ዮሐንስ_አፈወርቅ
@UoG_Psych

"ወደ መሬት ወድቀን በሰገድን ጊዜ ኃጢአት እንዴት ወደ ታች ጎትታ እንደጣለችን እናስታውሳለን። ዳግመኛም ከወደቅንበት በተነሣን ጊዜ የእግዚአብሔር ጸጋ እና ምሕረት እንዴት ከመሬት እንዳነሣንና የሰማዩን ርስት እንደሰጠን እንመሰክራለን"

#ቅዱስ_ባስልዮስ_ዘየዐቢ
@UoG_Psych

"ድኃ በቤትኽ ደጃፍ ይጮኻልን? ተነስተህ በደስታ የቤትህን ደጅ ክፈትለት የድኃውን ልመና ቸል አትበል፡፡ በነፍሱ የመረረው ነውና ቢረግምህ እግዚአብሔር አቤቱታውን ይሰማዋል፡፡ ስለዚህ ይረግምህ ዘንድ ምክንያት አትሁነው አዝኖ ከሆነ በመልካም መስተንግዶ ደስ አሰኘው፡፡ በኀዘን የከበደው ልቡ በአንተ ይረፍ፤ በሕይወት ዘመንህ ማጣት የሚያመጣቸውን ስቃዮች ታውቃቸዋለህና ችግረኛውን ከቤትህ ደጅ አትመልሰው፡፡"

#ቅዱስ_ኤፍሬም_ሶሪያዊ
@UoG_Psych

#ከማጥባቴ_በፊት_ሻውር_እወስዳለሁ

ጌጤ ከወለደች 6 ሳምንት ሆኗታል። ያው 'ሳትወልድ ተኛ' ስለሆነ ነገሩ እንቅልፍ እጦት ያስቸግራታል እንጂ ልጇም እሷም ደስተኛ ናቸው። ጌጤ ስለልጅ አስተዳደግ፣ ስለ ጡት ወተት ብዙ መፅሀፍ እያነበበች ስለምታመሽ እንቅልፍ የላትም። ልጇን 'ሀይላንድ' ውሀ አፍልታ ነው የምታጥበው። ራሷ የምትመገበውን ምግብ ላይም ጥንቃቄ ማድረግ ጀምራለች። አትክልቶችን ከማብሰሏ በፊት በአቼቶ ትዘፈዝፋቸዋለች።  ከቤት ውጭ ምንም አይነት ምግብ አትመገብም። ለልጇ ጡጦ የምትሰጠው የህክምና ጓንት ለብሳ ነው። ልጇን ከማጥባቷ በፊት ሁሌ ሻወር ትወስዳለች። ብቻ ከባድ ነው።

ከወሊድ በኋላ Obsessive Compulsive Disorder (OCD) የመጀመር፣ የማገርሸት ወይም የመባባስ እድሉ ከፍተኛ ነው። ከወሊድ በኋላ ጥንቃቄ ማድረግ ኖርማል ነው። ከመጠን ያለፈ ከሆነ እና ጭንቀት የሚፈጥር ከሆነ የአእምሮ ህክምና ያስፈልገዋል። ጌጤ የአእምሮ ህክምና ብታገኝ ጥሩ ነው።

ከዶ/ር ዮናስ ላቀው
@UoG_Psych

“ከእኛ በላይ የተዘረጋው ታላቁ ሰማይ የተፈጠረው በእግዚአብሔር ቃል ነው።

እንደ ትልቅ የምንቆጥራቸውና አይኖቻችንን አንጋጠን የምናደንቃቸው ፀሐይ፣ ጨረቃና ከዋክብትም በቃሉ ብቻ የተፈጠሩ ናቸው፡፡ ባሕርና የብስ ፣ እንስሳትም ሁሉ በቃሉ የተፈጠሩ ናቸው፡፡ ከብርሃን በላይ ፣ ከሰማይም በላይ ፣ ከጠፈርም በላይ ፣ ከብርሃናትም በላይ ግን የሰው ልጅ አፈጣጠር የከበረ ነው፡፡

የእኛ ሰውነትን ሙሉ በሙሉ በአጆቹ ያበጃጀው ዘንድ የተገባ ሆነ፡፡ አንዱን መልአክ አንዲያበጃጀን አላዘዘውም፡፡ ምድር ራስዋ እንደ በራሪ ነፍሳት አላበቀለችንም። የመላእክትን አለቆችም ይህን አድርጉ ያንን ሥሩ ብሎ አላዘዛቸውም፡፡ እንደ ሠዓሊና ቀራጺ በአምላካዊ እጆቹ አፈርን አነሣ። የተሠራበትን መንገድ ስታይ ሰው ክቡር ነው፤ የተፈጠረበትን አፈር ስታይ ሰው ከንቱ ነው።

#ከዲያቆን_ሄኖክ_ኃይሌ
@UoG_Psych

ቀዳማዊ ኃይለሥላሴን ሳነሳ ከልጅ ልጃቸው ጋር ከወጣቱ ልዑል ጋር ሲጨዋወቱ አዘውትረው እንደሚያደርጉት ጃንሆይ «የአስራ ሁለተኛ ክፍል ትምህርትህን እንዳጠናቀቅህ ምን ማጥናት አስበሀል?›› ሲሉ ይጠይቃሉ፡፡

ወጣቱ ልዑልም ‹‹ጂኦሎጂ!›› ሲል የከርሰ ምድር ተመራማሪ ለመሆን ፍላጎቱ እንደሆነ ለአያቱ ነገራቸው፡፡

‹‹በጣም ጥሩ ልክ ትምህርትህን እንዳጠናቀቅክ እኔ በገዛ ገንዘቤ ውጪ ልኬ አስተምርሃለሁ!›› አሉት፡፡

ወጣቱም ተደንቆ ‹‹እንዴት አባባ?›› ሲል ይጠይቃል፡፡

‹‹ይኸውልህ ነፃነታችንን በጦረኝነታችን አስከብረን ኖርን! አሁን ደግሞ መሬቱ ውስጥ ምን እንዳለ አናውቅም! ኑና መርምሩልን ያልናቸው ዕለት የእውቀት ባሪያ ስለሚያደርጉን፣ መሬት ውስጥ ያለው የትም አይሄድም፣ እኛ ግን ከወዲሁ ልጆቻችንን አስተምረን በማብቃት መሬታችንን በገዛ ልጆቻችን አስመርምረን ምን እንዳለን እናውቅና የእውቀት ባርነቱን ድል እንመታለን›› ብለውታል፡፡

በአሁኑ ጊዜ ጉልምስና ላይ ከሚገኘው አገሩም ውስጥ ከሚኖረው ልዑል ጋር ዘና ባለ መልኩ ስናወራ አያቱ አንድን ነገር እንዴት አውቆና መርምሮ መናገር እንዳለበት ያስተማሩትን አጋጣሚ አውግቶኝ ነበር፡፡ ይህቺ ወግ የንጉሰ ነገሥቱን አርቆ አሳቢነት ታሳያለችና ላክላት፡፡

ከአያታቸው ጋር ልዑላኑ በአንድ ምቹ መኪና ወደ ሐረር ይጓዛሉ፡፡ በዚህ ወቅት ስለጫት ተነስቶ ወሬ ጦፈና ሁሉም ስለጫት የሚሰማውን መናገር ጀመረ፡፡ ይህንን አስተያየት ፀጥ ብለው ሲያዳምጡ የነበሩት ጃንሆይ ሾፌራቸውን ይጠሩትና ጫት ነጋዴ በመንገድ ሲያልፍ ካጋጠመው መኪናውን አቁሞ እንዲገዛ ያዛሉ፡፡ ሹፌሩም በተሰጠው ትዕዛዝ መሰረት፣ በመንገዱ ላይ አንዷ ሴት አጠገብ ሲደርስ መኪናውን አቁሞ በሶስት ብር አንድ ዙርባ ይገዛል፡፡ አምጥቶም ለጃንሆይ ያስረክባቸዋል፡፡

እሳቸውን ዙርባውን ይፈቱትና አንዳንድ እንጨት ለልዑላኑ ሰጥተው ‹‹ቅመሱት!›› ይሏቸዋል፡፡ ወጣት ልዑላኑም ተቀብለው የተባሉትን ያደርጋሉ፡፡ ከትንሽ ቆይታ በኋላ እያንዳንዳቸውን የተሰማቸውን ይጠይቋቸዋል፡፡ ሁሉም እውነተኛ ስሜታቸውን ለአያታቸው ይናገራሉ፡፡

‹‹ከዚህ በኋላ አንድ ነገር በሰማችሁት ብቻ ዳኝነት ተቀምጣችሁ ማጥላላትም ሆነ፣ ማሞገስን እንዳታደርጉ ምንም ይሁን ቀምሳችሁና መርምራችሁ ነው ዳኝነት መቀመጥ ያለባችሁ›› ሲሉ አያታዊ ምክራቸውን ለገሷቸው፡፡ ምንም አትጠራጠሩ ራሳቸው ጃንሆይም ጫትንም ቀምሰውታል፤ ምክንያቱም የሐረርጌ ልጅ ነበሯ።

#ከዘነበ_ወላ_አይፐሲዜ_መፅሐፍ
@UoG_Psych

መልካም ምግባር ሰዎች እንዲያዩልን ብለን አናድርግ፡፡ ብንጾምም፣ ብንመጸውትም፣ ብንጸልይም፣ ሌላም በጎ ምግባር ብናደርግ የተገለጠውንም የተሰወረውንም ሁሉ ለሚያውቅ እግዚአብሔር ብለን የማናደርገው ከሆነ ከሰዎች አንዳች ጥቅም አያስገኝልንም፡፡ እንዲህ በማድረጋችን ሰዎች ቢያመሰግኑን እየጎዱን እንደሆነ ልናውቅ ልንረዳ ይገባናል፡፡ እንዲህ ከሆነ ታድያ ለምንድነው ሰዎች እንዲጎዱን ምቹ ሁኔታዎችን የምንፈጥርላቸው? ትክክለኛ ማንነታችን የሚያውቀው፣ የዘለዓለምንም ሹመት ሽልማታችንን የሚሰጠን እግዚአብሔር አይደለምን? ታድያ ለምንድነው ጥቅም ከማይሰጠን ይልቁንም ከሚጎዳን አካል ውዳሴን የምንጠብቀው? ስለዚህ በቃላችንም፣ በግብራችንም፣ በሐሳባችንም እግዚአብሔርን እንጂ ሰውን ደስ ልናሰኝ አይገባንም እላችኋለሁ፡፡
#ቅዱስ_ዮሐንስ_አፈወርቅ
@UoG_Psych

#ያልተፈተሹ_ባህሪያት

“ትዕግስት ስጠኝ ብለን ስንጠይቅ፤ የሚሰጠን እረጅም ሰልፍ ነው” ትላለች ጸሀፊ ትሬሲ ማክሚላን። ትዕግስትን ስንጠይቅ የሚሰጠን ትዕግስትን የምንለማመድበት መድረክና ትዕግስትን የምናዳብርባቸው ሁኔታዎች እንጂ ትዕግስት ልክ እንደተሰጥዎ ከላይ አይቸረንም።

አንዳንዴ እራሳችንን ባላሰብነው ሁኔታ ውስጥ እናገኘውና ከራሳችን የማንጠብቀው ባህሪ ሲንጸባረቅብን እንደነግጣለን። ለወትሮ እኮ እንዲህ አልነበርኩም በማለት ግራ ይገባናል። ተሳድበን የማናውቅ ሰዎች በሆነ አጋጣሚ ሌላውን ሰው ስናጥረገርገው፤ ትዕግስተኛ ነን ብለን የምናስብ ሰዎች ቀጠሮዋችን እረፈደ ብለን የታክሲውን ሹፌር ስናመናጨቀው፤ ቂመኛ አይደለሁም ስንል የከረምን ሰዎች የወደድነው ሲከዳን ለበቀል ስናደባ፤ በደላችንን ይቅር በለን እያልን ጠዋት ማታ እየጸለይን የበደሉንን ሰዎች ይቅር ማለት ሲከብደን፤ የሌሎች ሰዎች ማግኘት ያስደስተናል የምንል ሰዎች እኛ የተመኘነውን ሌላው ሰው ላይ ስናየውና ሲከፋን፤ ፈራጅ አይደለንም ስንል ከርመን የእኛ ህልውና ሲነካ የፍርድ ወንበር ላይ ቁጢጥ ስንል፤ ባህሪያችን ለገዛ እራሳችን እጅግ ግራ ያጋባል።

ማንነታችን የሚገለጸው እኛ ስለራሳችን ባለን አመለካከት ወይም ሌሎች ሰዎች ስለኛ ባላቸው አመለካከት ሳይሆን፤ እኛ ለሁኔታዎች በምንሰጠው ምላሽ ነው። ሰው እንቃለው የሚል ሰው ባያጋጥምም፤ ሰው እጠላለሁ የሚል ሰው ሰምተን ባናውቅም ሰው የሚንንቅና የምንጠላ ሰዎች ግን አንጠፋም። በውስጣችን መጥፎ ስሜት ያድራል ብለን ማሰቡ ይከብደናል፤ ይከብደናል ብቻም ሳይሆን ለማሰብም አንፈልግም። እውነታው ግን ከዚህ የተለየ ነው።
“እኔ” ብለን የምንጠራው ማንነት በአብዛኛው የተገነባው ባልተፈተሹ ባህሪያቶቻችን ነው። ስለራሳችን ስናወራ በአብዛኛው የምናወራው በሀሳብ ስለገነባነው ማንነት እንጂ፤ በተግባር ስለምነተገብረው ባህሪዎቻችን አይደለም።
እኔ እንዲህ ነኝ ብሎ በድፍረት መናገሩ ከባድ የሚሆነውም ለዚህ ነው፤ ሁላችንም ያልተፈተኑ ባህሪያቶችን አጭቀን ስለምንቀሳቀስ። አብዛኛው ባህሪያቶቻችንና አስተሳሰቦቻችን በቲዎሪ ደረጃ እንጂ በሙከራ የተረጋገጡ አይደሉም።

መልካምነታችን፤ ትዕግስተኛነታችን፤ ፍትሃዊነታችን፤ ሰው አክባሪነታችን፤ እውነተኛነታችን ተገቢውን ፈተና አላለፉም። ፈተና ስል እውነተኛ ባህሪዎቻችንን እንድናጸባርቅ የሚያስገድዱን ሁኔታዎችን ነው። ጊዜ ስለተረፈን ከኋላችን ያለውን ተሰላፊ ከፊታችን ስላስቀደምነው ትዕግስተኛ ልንባል እንችላለን? በፍጹም!!! የማንኛችንም መልካምነትና ጥንካሬ በመልካም አጋጣሚዎች ሊረጋገጥልን አይችልም። በፈተናዎችና በአስቸጋሪ ሁኔታዎች ውስጥ የምናሳያቸው ባህሪያቶች ይበልጥ እኛን ይገልጹናል።
ለዚህ ነው አንዳንዴ ውሳኔዎቻችንና ድርጊቶቻችን የሚያስደነግጡን። ተፈትነን ያገኘናቸው ባህሪዋቻችን ስላልሆኑ ልንጠቀምባቸው በሚገባን ቦታ ይጠፉብናል።
ይህንን ማወቁ ምን ይጠቅምናል? ለሁለት ነገር ይጠቅመናል ብዬ አስባለው። አንደኛው ከውሸተኛ ማንነት ቀስ እያለ ያላቅቀናል፤ ሙሉ በሙሉ መላቀቅ ለሰው ልጅ ቢከብድም። የሚሰማንን ስሜት በካድን ቁጥርና “እኔ እኮ እንዲህ አይደለሁም” በማለት እራሳችንን በተከላከልን ቁጥር ባህሪያችንን ማሻሻል አስቸጋሪ ይሆንብናል። ከእራሳችን ጋር እየተቆራረጥን በቅዠት አለም ውስጥ መኖሩን እንለምደዋለን።በሌላ በኩል ማንነትና ባህሪያችንን ለሁኔታዎች ከምንሰጠው ምላሽ ተነስተን መዳኘት ከቻልን፤ ከእውነተኛ ምንነታችን ጋር እንቀራረባለን። የትኛው ባህሪያችን ላይ ይበልጥ ማሻሻል እንዳለብን ግልጽ ይሆንልናል። ስለራሳችን ባህሪ እርግጠኛ ሆኖ መናገሩ የሚያስከፍለው ዋጋ አለ፤ እሱም ወደ እውነት የሚወስደውን ጎዳና ያጠብብናል።እውንተኛ ማንነታችንን ለማወቅ ከፈለግን ስለራሳችን የምናስበውን ሳይሆን፤ ለሁኔታዎችና ለአጋጣሚዎች የምንሰጠውን ምላሽ ልናስተውል ግድ ይለናል። ሁለተኛው ጥቅም “እኔ ብሆን ኖሮ” በሚለው የፍርድ ዱላ እርስ በራሳችን ከመፈነካከት ያድነናል።

“የሰው ባህሪያት በሁኔታዎችና በአጋጣሚዎች አይፈጠርም፤ በሁኔታዎችና በአጋጣሚዎች ይጋለጣል እንጂ”
@UoG_Psych

ባለፈው ዓመት መጨረሻ አካባቢ ለሥራ ጉዳይ አዋሳ ተጉዤ ነበር፣ ባረፍኩበት ሆቴል ከአንድ የትምህርት ሚኒስቴር ከፍተኛ ኤክስፐርት ጋር ተገናኝተን መጨዋወት ጀመርን፡፡ በአጋጣሚ ኮከባችን ገጥሞ ጨዋታችንም ደርቶ ከእራት በኋላ በአያሌው አውግተን ወደፊትም እንድንገናኝ አድራሻ ተለዋውጠን ተለያየን፡፡ ይህ ባለሙያ በትምህርታችን ላይ ባነሳሁት ድክመት በሚደንቅ መልኩ የራሱን ገጠመኝ በምሳሌ አድርጎ ያወጋኝን ወግ እዚህ ላይ ማንሳቱ የችግሩን አስከፊነት በቅጡ ያሳይልኛልና ልጥቀሰው፡፡

ወጣት ምሩቅ እያለ ከወንድሙ ጋር ወደ ትውልድ ሥፍራቸው ይዘልቃሉ (ስምጥ ሸለቆው ውስጥ ከሚገኙ ከተሞች በአንዷ ነው) ቤታቸው ውስጥ ቬንትሌተር ይበላሽና እርሱም ወንድሙም ክህሎቱ ስላላቸው ይህንን የነፋስ መቅዘፊያ ለመሥራት አስፈላጊውን ሁሉ አቀራርበው ለመሥራት ይሞክራሉ፡፡ የሚደንቀው በንድፈ ሀሳብ የሚያውቁትን አንድም ሳያስቀሩ ሞከሩ፡፡ ቬንትሌተሩ ግን መቅዘፍ አልቻለም፡፡ እንዲህ አይነት ሥራ ላይ ትዕግስት አንዱ ኃይል ነውና እየቀያየሩ ይሞክሩታል፤ አልነሳም አለ፡፡

«ቴዎሪ ላይ ችግር የለብንም! ሥራውን ወረቀት ላይ ማኖርም እንደዚያው የA ተማሪዎች ነን፡፡ ይህ በሁለት ጭንቅላት ተሞክሮ እውን ያልሆነ እቃ አባቴን አስጨነቀውና ልጆቼ ተዉት እኔ እገሌን ጠርቼ እንዲሰራ አደርገዋለሁ:: በአንድ እቃ ጥገና ለምን ሁለት ልጆቼን ልጣ አቁም! አሉና አባት ተናገሩ ኤሌክትሪክ እንዳይዛቸው እየሰጉ:: የአባታቸውን ተማፅኖ ሰምተው አቆሙ:: ያ የሰፈር ኮረንቲ ጠጋኝ ተጠራ፡፡ ልጁ ይህን ባለታሪክ ያውቀዋል፤ አምስተኛ ክፍል በተደጋጋሚ ወድቆ ትምህርት አልሆንልህ ሲለው የቀለም ትምህርቱን እርግፍ አድርጎ በመተው በጥገናው ዓለም ሰምሮለት የተዋጣለት ኤሌክትሪሺያን ሆኗል፡፡

ይህ በትምህርት ሰነፍ የሆነ ተማሪ በተግባር ምን አይነት ይሆን ብለው ተጠርቶ መጥቶ እስከሚሰራ በጉጉት ጠበቁት፡፡ መጣ! ሥራውን አየ፣ የሚያስፈልጉትን ቁሶች ጠየቀ ተገዝቶ መጣለት፡፡ መገጣጠም ጀመረ በቃው ሲል አጠናቆ አስፈላጊውን ጥንቃቄ ካደረገ በኋላ ኃይል እንዲለቀቅለት ጠየቀ፡፡ ወዲያውኑ ቬንትሌተሩ ተግ! አለና መቅዘፍ ጀመረ።

‹‹አባቴ አመስግኖት ስንት እንዲከፈለው እንደሚሻ ጠየቀው?።››

<<500 ብር አለ!››

‹‹አባቴ በጣም ስለተደሰተ 700 ብር ከፈለው፡፡›› ብሎ ወዳጄ ባስተማረው ስርዓት ድክመት በራሱም አላዋቂነት እየሳቀ አጫወተኝ፡፡

#ከዘነበ_ወላ_አይፐሲዜ_መፅሐፍ
@UoG_Psych

በጸሎት ጊዜ ሐሳቡ እየተበተነበት የተቸገር አንድ ደቀ መዝሙር ወደ አረጋዊ አባት ሄዶ ስለሆነው ነገር ይነግራቸዋል። እኚም አረጋዊ ልጁን በምሳሌ ሊያስተምሩት ስለ ፈለጉ ከፊቱ ውኃ አመጡ። ከዚያም በውኃው ላይ ጠጠር በመወርወር ልክ የሚርገበገብ ሞገድ ሲፈጠር ያን ደቀ መዝሙር ፊቱን በውኃው ውስጥ እንዲያይ ጠየቁት። ተማሪውም በውኃው ውስጥ ጥላ የሚመስል ነገር እንጂ መልኩን ማየት እንዳልቻለ ነገራቸው። ቀጥለውም አረጋዊው ውኃው እስኪረጋጋ ጠብቀው "አሁንም መልሰህ ተመልከት?" አሉት። አየ፤ "አሁን ልክ እንደ መስታወት ውኃው ፊቴን እያሳየኝ ነው" አላቸው። አረጋዊውም "ልጄ ሆይ፣ አንተም እንዲሁ ሂድና ራስህን አረጋጋ። ያን ጊዜ በጸሎትህ ውስጥ መጽናናትን ታገኛለህ" አሉት።
#ከዲያቆን_አቤል_ካሣሁን
@UoG_Psych

በአንድ ወቅት አንድ ወንድም አባ ሙሴ ጸሊምን "አንድን አገልጋይ ባጠፋው ጥፋት የተነሣ ጌታው መታው፡፡ አገልጋዩ ምን ማለት አለበት?" ብሎ ጠየቀው፡፡ አባ ሙሴም "አገልጋዩ ብፁዕ ከሆነ፣ አጥፍቻለሁና ይቅር በለኝ ማለት አለበት፡፡" አለው፡፡ "ሌላ አይጠበቅበትምን?" ሲል ያ ወንድም ጠየቀው፡፡ "አይጠበቅበትም፣ ለጊዜው ለጥፋቱ ሓላፊነቱን ወስዶ አጥፍቻለሁ ካለ ጌታው ይቅር ይለዋል፡፡ የዚህ ሁሉ ዓለማው በባልጀራ ላይ ላለመፍረድ ነው፡፡ በእውነቱ ጌታችን የግብጽን በኩራት ሁሉ ሲመታ ሰው ያልሞተበት አንድም ቤት አልነበረም" አለና መለሰለት፡፡ ያም ወንድም "ምን ማለት ነው?" አለው፡፡ "ሁላችንም የየራሳችንን ጥፋቶች ካየን የባልንጀራችንን ለማየት ዕድል አንሰጥም፡፡ በራሱ ቤት ሰው የሞተበት በጐረቤቱ ልቅሶ ለማልቀስ አይሄድም፡፡ ለባልንጀራ መሞት ማለት ለራስ ጥፋት ትኩረት በመስጠት፣ የሌላውን ጥፋት ከቁም ነገር አለመቁጠር ነው፡፡ ማንንም አትጉዳ፣ በማንም ላይ ክፉ አታስብ፣ ክፉ የሚሠራውን ሰው አትናቀው፣ በባልንጀራው ላይ ክፉ በሚሠራ ሰው ላይ አትተማመን፣ በባልንጀራው ላይ ክፉ ከሚሠራ ሰው ጋር አትደሰት፣ ለባልንጀራ መዋቲ መሆን ማለት ይህ ነው፡፡ በማንም ላይ አትማረር፣ ነገር ግን 'ሁሉንም እግዚአብሔር ያውቃል'በል፡፡ ከሚያማ ሰው ጋር አትተባበር፣ በሐሜቱም አትደሰት፣ ወንድሙን የሚያማውን ሰውም አትጸየፈው፡፡ አትፍረድ ማለት ትርጉሙ ይህ ነው፡፡ በማንም ላይ የጥላቻ ሐሳብ አይኑርህ፣ ጥላቻ ልብህን እንዲያሸንፈውም አትፍቀድለት፡፡ ባልንጀራውን የሚጠላውን አትጥላው፣ ሰላም ማግኘት ማለት ይህ ነው፡፡"
@UoG_Psych

#የአእምሮ_ህመም_ይድናል_ግን?

ከአእምሮ ህመም ጋር ተያይዞ ብዙ ሰዎች ከሚጠይቋቸው ጥያቄዎች አንዱ "የአእምሮ ህመም ይድናል ግን?" የሚል ነው። ለጥያቄው ምላሽ ከመስጠታችን በፊት የሚከተሉትን ሁለት ነጥቦች ማየት ያስፈልጋል።

1) በመጀመሪያ የአእምሮ ህመሞች ስንል ከ400 በላይ የሆኑ የተለያዩ ነገሮችን ጠቅልለን እያወራን እንደሆነ ማወቅ ያስፈልጋል። አንዳንዶቹ ቀላል ከመሆናቸው የተነሳ ህመም ሁላ ስለማይመስሉን ህክምና ያላቸው አይመስለንም። ለምሳሌ፦ መኮላተፍ (Fluency disorders)፣ የተወሰኑ የምግብ አይነቶችን አለመመገብ (Restrictive food intake disorder)፣ በህፃናት ላይ የሚከሰት ከእናቴ አልለይም የማለት ህመም(Separation anxiety)...ወዘተ። እንዳንዶቹ ደግሞ ከበድ ያሉ ህመሞች ናቸው። እነዚህን ሁሉ ጠቅልሎ ምላሽ ለመስጠት ስለሚያስቸግር ከ400 ህመሞች ውስጥ ተለይቶ ቢጠየቅ ለመመለስ ይቀላል።

2) አካላዊ ህመሞች ላይ "በሽታ" የሚለውን ስንጠቀም የአእምሮ ሲሆን ግን "ህመም" የሚለውን እንመርጣለን። ምክኒያቱ ደግሞ በሽታ ሲባል መንስኤው ግልፅና ቀጥተኛ እንደሆነ ስለሚያመክት ነው። ለምሳሌ የወባ በሽታ መንስኤው የወባ ትንኝ ስትሆን ህክምናው ደግሞ ክሎሮኪይን መስጠት ነው። አንድ ሰው "የወባ በሽታ ይድናል?" ብሎ ቢጠይቅ መልሱ በቀላሉ "አዎ" የሚል ይሆናል። የአእምሮ ህመም ላይ ግን መንስኤውም ሆነ ህክምናው የብዙ ነገሮች ድምር ውጤት ነው። አስተዳደግ፣ የፍቅር ግንኙነት፣ የስራ ባህሪ፣ ሱሶች፣ የትምህርት ደረጃ፣ በቤተሰብ ውስጥ የአእምሮ ህመም መኖር...ወዘተ እንደመንስኤ ሲነሱ በህክምናው በኩል ከሚሰጠው መድሀኒት ባሻገር የስነ ልቦና የንግግር ህክምና፣ የህይወት ጫና፣ መድሀኒትን በትክክል መውሰድ፣ ሱስ...ወዘተ ተፅእኖ ያሳድራሉ።

በዚህ ምክኒያት የአእምሮ ህመሞች እንደ ክሎሮኪይን አይነት 'ፈዋሽ' መድሀኒት አላቸው ለማለት ያስቸግራል። በአጠቃላይ ግን አብዛኞቹ የአእምሮ ህመሞች ውጤታማ ህክምና አላቸው። ህክምናውን የበለጠ ውጤታማ የሚያደርገው ደግሞ ህመሙ ሳይባባስ ባለሞያ ማማከር ነው። የአእምሮ ህክምና ግንዛቤ  እንዲያድግ ስናደርግ ሰዎች ቶሎ በመሄድ ውጤታማ ህክምና እንዲያገኙ ማድረግ እንችላለን።

ከዶ/ር ዮናስ ላቀው
@UoG_Psych