ስንክሳር (ገድላት) ዘዕለታት

‹‹ክብርህ ከመላእክት ኹሉ ክብር ከፍ ያለ የምሕረት መልአክ ቅዱስ ሚካኤል ሆይ! መሬትና ውኃ ለአልተቀላቀለበት ከነፋስና እሳት ብቻ ለተፈጠረው መልአካዊ ገጽታህ ሰላም እላለሁ፤ ከላይ ከሰማይ ተልከህ በምትመጣበት ጊዜ በሲኦል የሚኖሩ ግዞተኞች ኹሉ ‹ቅዱስ ሚካኤል ሆይ! መጣኽልን ደረስኽልን› እያሉ ደስታቸውን ይገልጣሉ፡፡›› (መልክዐ ቅዱስ ሚካኤል)

በመላው ዓለም የምትኙ ኦርቶዶክሳውን እና ኦርቶዶክሳውያት ኹላችሁ እንኳን ለሊቀ መላእክት ለቅዱስ ሚካኤል ዓመታዊ በዓል አደረሳችሁ አደረሰን! ለሀገራችን ሰላም ለሕዝባችን ፍቅር አንድነትን ያድለን!

አንድ አምላክ በሚሆን በአብ በወልድ በመንፈስ ቅዱስ ስም አሜን
ኅዳር 12-ከጽንፍ እስከ ጽንፍ የሚበር ንሥረ አርያም የሚባል ውዳሴው እንደ ማር የጣፈጠ ንዑድ ክቡር የሆነ ለፍጥረቱ ሁሉ የሚማልድ የመላእክት አለቃ ቅዱስ ሚካኤል የተሾመበት ዕለት ነው፡፡
+ ጻዲቁ ንጉሥ በእደ ማርያም ዕረፍታቸው መሆኑን ስንክሳሩ በስም ይጠቅሳቸዋል፡፡
+ የመጥምቁ ዮሐንስ ራስ በደብረ ማህው የታየችበት ዕለት መሆኑን ስንክሳሩ ይጠቅሳል፡፡
የመላእክት አለቃ ቅዱስ ሚካኤል፡- ሚካኤል ማለት በዕብራይስጥ ቋንቋ ሚ-መኑ' ካ-ከመ' ኤል-አምላክ ማለት ሲሆን በአንድነት ሲነበብ ‹‹መኑ ከመ አምላክ-እንደ እግዚአብሔር ያለ ማን ነው›› ማለት ነው፡፡ አንድም ለእግዚአብሔር አሸናፊ ድል አድራጊ የቸርነትና የርህራሄ መገኛ መዝገብ ማለት ነው፡፡
ገናናው መልአክ ቅዱስ ሚካኤል ዲያብሎስን ወደ ጥልቁ ጥሎት በእርሱ ምትክ ከሁሉ የበላይ ሆኖ በተሾመበት በዚህ ዕለት በበዓሉ መታሰቢያ በኅዳር 12 ቀን የክብር ባለቤት በሆነ በእግዚአብሔር ፈቃድ ክንፎቹን ወደ ሲኦል ያወርዳል፣ ኃጥአንንም ወደ አዲሲቱ ምድር ያወጣቸዋል ይኸውም የመላእክት አለቃ የሚካኤል ሠራዊት ይሆናሉ፡፡ ይቅርታ የተደረገላቸውና ምሕረት አግኝተው በአንድ ጊዜ በክንፉ ያወጣቸው ስፍር ቁጥር የላቸውም፡፡ ቅዱስ ሚካኤል በየዓመቱ በኅዳር 12 ቀን እንዲህ እያደረገ እልፍ ነፍሳትን ያወጣል፡፡ የቤተ ክርስቲያን ወገኖች የሆኑትን ሁሉ እንደሥራቸው ወደ ምሕረት ቤት ወደ ሰማያዊት ኢየሩሳሌም ይወስዳቸዋል፡፡ ከዚህም በኋላ ወደ አብ መጋረጃ ውስጥ ይገባል፣ በዚህች ዕለት ምድራዊትና ሰማያዊት ስለሆነች ምሕረቱም ከመንበሩ በታች ይሰግዳል፡፡ ስለውኃ ምንጮች፣ ስለ ወይን ቦታዎች፣ ስለ ምድር ፍሬዎች በምድርም ላይ ስለሚኖሩ ስለ ሰው ልጆች ነፍስ ሁሉ፣ ስለ እንስሳትም፣ ስለ ሰማይ ወፎችም፣ ስለ ባሕር ዓሣዎችም፣ በምድር ላይና በባሕር ውስጥ ስለሚንቀሳቀሱ ሁሉ የምሕረት ባለቤት ከሆነ ከአብ ዙፋን በታች ሁልጊዜ በማመስገን ይሰግዳል፤ ልመናውንም እስኪሰማውና የምሕረትንም ቃል እስኪያስተላልፍለት ድረስ ከእግረ መንበሩ ሥር አይነሣም፡፡
ለዚህ ዓለም ምሕረትን የሚለምኑ ቅዱሳን መላእክትም በየዓመቱ ኅዳር 12 ቀንበእግዚአብሔር የዙፋኑ ዓውደ ምሕረት ዙሪያ ተሰብስበው ስለ ሰውና ስለ እንስሳትም ሁሉ ምሕረትን የሚለምን ቅዱስ ሚካኤል ከአብ መጋረጃ ውስጥ በወጣ ጊዜ ቸርና መሐሪ አብ ለቅዱስ ሚካኤል የሰጠው ልብሱን እነዚያ መላእክት ይመለከታሉ፣ ይቅርታን የማግኘት ምልክታቸው ነውና፡፡ ስለዚህ እነዚህ ቅዱሳን መላእክት በምድር ላይ ምሕረት እንደተደረገ ሰውንም እንስሳትንም ይቅር እንዳለ በዚህ ዓለምም የሚሆነውን ሁሉ አይተው ቅዱስ ሚካኤል በለበሰው ልብስ አምሳል ያውቁታል፡፡
ስንክሳሩ እንደሚለው ይህ እጅግ የከበረ ገናና መልአክ ቅዱስ ሚካኤል ‹‹ከቅዱሳን ሰማዕታት ጋራ በመሆን ገድላቸውን እስኪፈጽሙ ድረስ የሚያጽናናቸውና የዘወትር ጠባቂአቸው ሆኖ የሚራዳቸው እርሱ ነው፡፡›› የብዙዎቹንም ቅዱሳን ገድል ስንመለከት የዘወትር ጠባቂያቸው ቅዱስ ሚካኤል ነው፡፡
ቅዱሳን በሕይወት ሳሉ ይህ ገናና መልአክ ቅዱስ ሚካኤል ረዳትና የዘወትር ጠባቂ፣ እንደጓደኛም አማካሪ ሆኖ የተበቃቸውን ስንቱን ቅዱሳን ዘርዝረን እንቸላለን፡፡ እርሱ ያልረዳው ቅዱስ የለም፡፡ መከራውን ያላስታገሰው ሰማዕት የለም፡፡ ለቅዱሳኑ እንዲህ እንደጓደኛቸው ሆኖ ሲጠብቃቸው ይኖራል፡፡ ነገር ግን ቅዱስ ሚካኤል ለኃጥአንና አምላካቸውን ለካዱ ሰዎች ደግሞ በቁጣ ለመቅሰፍት ይመጣባቸዋል፡፡ ሰናክሬም በእግዚብሔር ላይ ክፉ በመናገሩ በአንዲት ሌሊት ብቻ 185,000 (መቶ ሰማንያ አምስት ሺህ) ሠራዊቱን ቅዱስ ሚካኤል በብርሃን ሰይፉ ፍጅቷቸው አድሯል፡፡ 2ኛ ነገ 19፡35፣ ኢሳ 37፡36፡፡
እግዚአብሔርን ለሚወዱና እርሱንም ለሚያከብሩት መታሰቢያውንም ለሚያደርጉለት ግን ከሚፈልጉት ነገር ከቶ አያሳጣቸውም፣ ዘወትርም ይጠብቃቸዋል፣ በኋላም በአማላጅነቱም ከሲኦል እሳት ያድናለቸዋል፡፡ እነሆ ይህ ገናና ክቡር መልአክ ቅዱስ ሚካኤል ያደረገው ተአምር ይህ ነው፡- ‹‹የእግዚአብሔር ወዳጅ የሆነ ስሙ ዱራታዎስ የሚባል አንድ ሰው ነበረ፡፡ የሚስቱም ስም ቴዎብስታ ነው፡፡ እነርሱም ሁልጊዜ ያለማቋረጥ የዚህን የከበረ መልአክ የቅዱስ ሚካኤልን የበዓሉን መታሰቢያ ያደርጉ ነበር፡፡ ከዚህም በኋላ በሀገር ውስጥ ችግር በሆነ ጊዜ ገንዘባቸው አለቀ፡፡ ለቅዱስ ሚካኤልም ለበዓሉ መታሰቢያ የሚያደርጉትን እስኪያጡ ድረስ ቸገራቸው፡፡ ዱራታዎስም ሸጦ ለመልአኩ በዓል መታሰቢያ ያደርገው ዘንድ የእርሱንና የሚስቱን ልብስ ይዞ ወጥቶ ሄደ፡፡
የመላእክት አለቃ ቅዱስ ሚካኤልም በታላቅ መኮንን አምሳል ለዱራታዎስ ተገለጠለትና ወደ ባለጸጎች ሄዶ በእርሱ ዋስትና በአንድ ዲናር አንድ በግ እንዲወስድ፣ ሁለተኛም ወደ ባለ ስንዴ ዘንድ ሄዶ በእርሱ ዋስትና ስንዴን እንዲወስድ ዳግመኛም ወደ ዓሣ አጥማጅ ዘንድ ሄዶ አንድ ዓሣ እንዲወስድ ነገር ግን ወደቤቱ ሳይርስ የዓሣውን ሆድ እንዳይቀድ አዘዘው፡፡ ዱራታዎስም እንደታዘዘው አደረገ፡፡ ወደቤቱም በተመለሰ ጊዜ ቤቱ ሁሉ በበረከት ተመልቶ አገኘው፡፡ እርሱም እጅግ ተደስቶ የዚህን የክበር መልአክ የመታሰቢያውን በዓል አደረገ፡፡ ጦም አዳሪዎችንና ድኆችን ጠርቶ አጠገባቸው፡፡
ከዚህም በኋላ ለዱራታዎስና ለሚስቱ ቅዱስ ሚካኤል ሁለተኛ ተገለጠላቸው፡፡ ዱራታዎስንም የዓሣውን ሆድ እንድሰነጥቅ አዘው፡፡ በሰነጠቀውም ጊዜ 300 የወርቅ ዲናር በዓሣው ሆድ ውስጥ ተገኘ፡፡ ቅዱስ ሚካኤል ዱራታዎስንና ሚስቱን ቴዎብስታን እንዲህ አላቸው፡- ‹‹ከዚህ ዲናር ወስዳችሁ ለባለ በጉ፣ ለባለ ዓሣውና ለባለ ስንዴው ዕዳችሁን ክፈሉ፡፡ የቀረውም ለፍላጎታችሁ ይሁናችሁ እግዚአብሔር አስቧችኋልና በጎ ሥራችሁን፣ መሥዋዕታችሁንና ምጽዋታችሁን አስቦ በዚህ ዓለም አሳመረላችሁ፣ በኋለኛውም መንግሥተ ሰማያትን አጀጋጀላችሁ›› አላቸው፡፡
እነርሱም ይህን ነገር ሲሰሙ ደነገጡ፡፡ የከበረ ገናናው መልአክም ‹‹ከመከራችሁ ሁሉ ያዳንኳችሁ የመላእክት አለቃ እኔ ሚካኤል ነኝ፣ መሥዋዕታችሁንና ምጽዋታችሁን ወደ እግዚአብሔር ፊት ያሳረግሁ እኔ ነኝ፡፡ አሁንም በዚህ ዓለም ከበጎ ነገር እንድታጡ አላደርጋችሁም›› አላቸው፡፡ ይህንንም ከነገራቸው በኋላ ወደ ሰማያት ወጣ፡፡ እነርሱም በፍርሃትና በክብር ሰገዱለት፡፡››
የመላእክት አለቃ ቅዱስ የሚካኤል ጥበቃው አይለየን! ከበዓሉ በረከት ይክፈለን!

እግዚአብሔር አምላክ አብርሃምን እና ሳራን የተመለከተ አምላክ በኢያቄምና ሐና አማካኝነት ለዓለም ድኅነት ምክንያት የሆነችውን እና ዓለም ሳይፈጠር በአምላክ ልቦና ታስባ ትኖር የነበረች የተነገረላት ትንቢት ሊፈጸም የአባት የእናቷ የቅድመ አያቶቿ ራእይ ሊተረጎም ጌታ የፈቀደበት ጊዜ ሲደርስ እመቤታችን እግዝእትነ ማርያም እሁድ እለት ነሐሴ 7 ቀን በ16 ዓ.ዓ ተፀነሰች፡፡
እመቤታችን ከተፀነሰች በኋላ አይሁድ ቀንተው ተነሱባቸው ቅናቱ እንዴት ነው ቢሉ ሳሚናስ የሚባል የጦሊቅ ልጅ ከኤዶቅ ካጎቱ ቤት ሄዶ ሞተ፤ እነርሱም እንቀብራለን ብለው ባልጋ ይዘው ሲሄዱ ከመንገድ አሳረፉት፡፡ ቅድስት ሐናም የአጎቷ ልጅ ነበርና ለማልቀስ ብትደርስ ዘመዶቿ ሁሉ ተሰብስበው ሲላቀሱ ቆዯአት፤ እርሷም አብራ እየዞረች ስታለቅስ ጥላዋ ቢያርፍበት መግነዝ ፍቱልኝ ሳይል ብድግ ብሎ ተነሥቶ "ስብሃት ለኪ ማርያም እሙ ለፀሐየ ጽድቅ ለአብ ሙሽራው ለወልድ ወላዲቱ ለመንፈስ ቅዱስ ጽርሃ ቤቱ ተፈስሂ ደስ ይበልሽ" ብሎ ሰገደላት፡፡ አይሁድም ይህ ተአምር ሲደረግ ከዚያው ነበሩና "ምነው ሳሚናስ ምን አየህ? ምን ትላለህ?" ቢሉት "ከዚች ከሐና ማኅፀን የምትወለደው ሕፃን ሰማይ ምድርን አየርን የፈጠረ አምላክን ትወልዳለች እያሉ መላእክት ሁሉ ሲያመሰግኗት ሰማሁ" አላቸው፡፡ ዳግመኛም "እኔንም ያነሣችኝ የፈወሰችኝ ያዳነችኝ እርሷ ናት" አላቸው፡፡ አይሁድም "በል ተወው ሰማንህ" ብለው ቅናት ጀመሩ፡፡ ሐና በእርጅናዋ ጊዜ መፀነሷን የተመለከቱ ዘመዶቿና ያገሯ ሰዎች ተገርመው እየመጡ ይጠይቋት ነበር፡፡ እመቤታችን ማርያም በፅንስ እያለች ብዙ ታምራትን አድርጋለች። ከእነዚህም መካከል ዐይነ ስውር የነበረችው የአርሳባን ልጅ ወደ ሐና መጥታ እውነትም ሐና መጸነሷን ለማረጋገጥ ሆዷን ዳሰሰቻት፡፡ እርሷም ሳታስበው ዐይኗን ስትነካ ዐይኗ በራላት፡፡ እመቤታችንም በተፀነሰች በ9 ወር ከአምስት ቀን የግንቦት መባቻ ዕለት ግንቦት 1 ተወለደች፡፡
አምላክን የወለደች የድንግል ማርያም እናት የክብርት ሐና ዐፅሟን አባቶቻችን ከቅዱስ መስቀሉ ጋር ወደ አገራችን ኢትዮጵያ አምጥተውልናል፡፡ የጌታችን ቅዱስና ክቡር መስቀል ካለበት በወርቅ ከተለበጠው ከዕንጨቱ ሣጥን ውስጥ ዐፅማቸው በክብር ከተቀመጡ ብዙ የከበሩ ቅዱሳን ውስጥ አንዱ ይህ የእናታችን የቅድስት ሐና ዐፅም ነው፡፡ ይህንንም መጽሐፈ ጤፉት በደንብ ይገልጸዋል፡፡
የእናታችን የቅድስት ሐና ረድኤት በረከቷ ይደርብን፣ በጸሎቷ ይማረን!

አንድ አምላክ በሚሆን በአብ በወልድ በመንፈስ ቅዱስ ስም አሜን
ኅዳር 11-ክብርት እመቤታችን ድንግል ማርያም ወላዲተ አምላክን የወለደቻት ቅድስት ሐና ዕረፍቷ ነው፡፡ ሐና ማለት ‹‹ጸጋ›› ማለት ነው፡፡ አምላክን የወለደች የእመቤታችን የቅድስት ድንግል ማርያም እናት ናት፡፡ እርሷም ከኢየሩሳሌም አገር ከሌዊ ነገድ ከካህኑ አሮን ትውልድ የሌዊ የሜልኪ ልጅ ለሆነ ለማጣት ልጁ ናት፡፡ የቅድስት ሐና አባት ማጣትና እናቷ ሄርሜላ ከእርሷ በተጨማሪ ሶፍያና ማርያም የሚባሉ ሌሎች ሁለት ሴት ልጆችን ወልደዋል፡፡ ቅድስት ሐና ከይሁዳ ነገድ የሆነውን ጻድቅ ኢያቄምን አግብታ ቅድስት ድንግል ማርያምን ወለደች፣ ድንግል ማርያምም መድኃኔዓለም ክርስቶስን ወለደች፡፡ ሶፍያ ኤልሳቤጥን ወለደች፣ ኤልሳቤጥም መጥምቁ ዮሐንስን ወለደች፡፡ ከሦስቱም ታናሽ የሆነችው ‹‹ማርያም›› የተባለችው የማጣትና የሄርሜላ ልጅ ደግሞ ሰሎሜን ወለደቻት፡፡
ይህችም ታላቅ እናት ቅድስት ሐና አምላክን በድንግልና ሆና በሥጋ ለወለደችው ለቅድስት ድንግል ማርያም ወላጇ ትሆን ዘንድ የተገባት ሆናለችና ከሴቶች ሁሉ እንደምትበልጥና እንደምትከብር እንረዳ፡፡ ለዓለም ሁሉ ድኅነት የተደረገባትን ልዩ ስጦታ የሆነች ድንግል ማርያምን እርሷ አስገኘቻት፡፡ የዚህች ክብርት እናት የትውልዷ ጥንተ ነገሩ እንዲህ ነው፡- ጴጥርቃ እና ቴክታ የሚባሉ የከበሩ ደጋግ ሰዎች በኢየሩሳሌም በአንድነት ተጋብተው በሕገ እግዚአብሔር ይኖሩ ነበር፡፡ እነዚህም በእግዚአብሔር የሚያምኑ የተወደዱ ጻድቃን ደግ ሰዎች ናቸው፡፡ እነርሱም በእግዚአብሄርም በሰውም ዘንድ የተመሰከረለላቸው ባለጸጎች ነበሩ፡፡ ነገር ግን መካን ስለነነበሩ የሚወርሳቸው ልጅ አልነበራቸውም፡፡
አንድ ቀን ጴጥርቃ ቴክታን እንዲህ አላት፡- ‹‹እህቴ ሆይ! ይህን ሁሉ የሰበሰብነውን ገንዘባችንን ምን እናደርገዋለን? ልጅ የለን የሚወርሰን፣ አንቺም መካን ነሽ እኔም ካንቺ በቀር ሌላ ሴት አላውቅም›› አላት፡፡ እርሷም ‹‹ወንድሜ ሆይ! አምላከ እስራኤል ለእኔ ልጅ ቢነሳኝ አንተም እንደኔው ሆነህ ትቀራለህን? ከሌላ ደርሰህ ውለድ እንጂ›› ብላ ብታሰናብተው እንደዚህ ያለ ነገር እንኳንስ ላደርገው በልቦናዬም እንዳላስበው አምላከ እስራኤል ያውቃል›› አላት፡፡ እርሷም ‹‹አምላከ እስራኤል የሚያደርገውን የሚያውቅ የለም፣ ትላንትና ማታ በህልሜ ነጭ ጥጃ ከማኅፀኔ ስትወጣ ያችም ነጭ ጥጃ ሌላ ነጭ ጥጃ ስትወልድ እንዲሁ እስከ 7ት ትውልድ ሲዋለድ ሰባተኛይቱ ጨረቃን ስትወልድ፣ ጨረቃዋም ፀሐይን ስትወልድ አየሁ›› አለችው፡፡ እርሱም በጠዋት ከህልም ፈቺ ዘንድ ሔዶ የነገረችውን ሁሉ ነገረው፡፡ ያም ህልም ፈቺ ‹‹እግዚአብሔር በምሕረቱ አይቷችኋል፣ በሳህሉ መግቧአችኀል፣ 7 አንስት ጥጆች መውለዳችሁ 7 ሴቶች ልጆች እና የልጅ ልጆች ትወልዳላችሁ፤ ከቤታችሁ ሰባተኛይቱ ጨረቃ መውለዷ ከሰው የበለጠች ከመላእክትም የከበረች ደግ ፍጥረት ትወልዳላችሁ የፀሐይ ነገር ግን አልታወቀኝም›› አለው፡፡
ጴጥርቃም ሕልም ፈቺው የነገረውን ሁሉ ሔዶ ለሚስቱ ነገራት፡፡ እርሷም ‹‹እንጃ አምላከ እስራኤል የሚያደርገውን ማን ያውቃል!?›› ብላ ዝም አለች፡፡ ከዚያም ፀንሳ ሴት ልጅ ወለደች፡፡ ስሟንም ሄሜን ብለው አወጡላት፤ ሄሜንም አድጋ ለአካለ መጠን ስትደርስ አጋብተዋት ሴት ልጅ ወለደች፣ በስምንተኛ ቀኗም ዴርዲ ብለው ስም አወጡላት፡፡ ዴርዲም አድጋ እንዲሁ ሴት ወለደችና ቶና አለቻት፣ ቶናም እንዲሁ ሴት ልጅ ወልዳ ሲካር አለቻት፣ ሲካርም እንዲሁ ሴት ልጅ ወልዳ ሴትና አለቻት፣ ሴትናም እንዲሁ ሴት ልጅ ወልዳ ሄርሜላ አለቻት፣ ሄርሜላም እንዲሁ ሴት ልጅ ወልዳ ንጽህት ቅድስት ክብርት የምትሆን እመቤታችንን የምትወልደውን ሐናን ወለደች፡፡
ይህቺም ሐና በሥርዓት አድጋ ለአእምሮ ስትበቃ አካለ መጠን ስትደርስ ከቤተ መንግስት ወገን ከነቅዱስ ዳዊት ወገን ከሆነው ከቅዱስ ኢያቄም ጋር አጋቧት፡፡ እነዚህ ቅዱሳን ኢያቄምና ሐና በአንድነት ተጋብተው ሲኖሩ ልጅ አጡ፡፡ እነርሱም እጅግ ደጋግ ሰዎች ነበሩ፡፡ አንድ ልጅ እንኳ ስላልነበራቸው እጅግ ያዝኑ ነበር፡፡ ወደ ቤተመቅደስ እየሄዱ እግዚአብሔር ልጅ ይሰጣቸው ዘንድ አጥብቀው ይለምኑት ነበር፡፡ መብዓ ይዘው ለሊቀ ካህኑ ሲሰጡት ሊቀ ካህኑም እንኳ ሳይቀር ‹‹እግዚአብሔር ብዙ ተባዙ ያለውን ሕግ በእናንተ ላይ እንዳይፈጸም አድርጎ ልጅ የከለከላችሁ ኃጢአተኛ ብትሆኑ ነውና መብዓችሁን አልቀበልም›› ብሎ በእጅጉ አሳዝኗቸዋል፡፡ በሊቀ ካህኑ እያዘኑና እየተከዙ ሲመለሱ ከድካማቸው ያርፉ ዘንድ ዛፍ ሥር ተቀመጠው ሳለ እርግቦች ጫጩቶቻቸውን ሲያጫውቱ ተመልክተው ‹‹ለእነዚህ ወፎች እንኳ ልጆችን የሰጠህ አምላክ ለእኛስ መች ይሆን ልጅ የምትሰጠን?›› ብለው እጅግ አምርረው አለቀሱ፡፡
ሲያዝኑ ሲጸልዩ ውለው ወደቤታቸው ሲመለሱ ርግብ ከልጆቿ ጋር ስትጫወት አይታ ‹‹አቤቱ ጌታዬ ለዚች እንስሳ ልጅ የሰጠህ አምላክ ምነው ለኔ ልጅ ነሳኸኝ?›› እያለች ምርር ብላ አለቀሰች፡፡ እንዲህ ብለው ሲያዝኑ ሲጸልዩ ውለው ከዘካርያስ ከሊቀ ካህናቱ ሄደው ‹‹አቤቱ ጌታችን ሆይ ወንድ ልጅ ብንወልድ ተምሮ ቤተ እግዚአብሔርን አገልግሎ እንዲኖር እንሰጣለን፤ ሴት ልጅም ብንወልድ ውኃ ቀድታ መሶብ ወርቅ ሰፍታ መጋረጃ ፈትላ ካህናትን አገልግላ እንድትኖር እንሰጣለን›› ብለው ስዕለት ገቡ፡፡ ዘካርያስም ‹‹እግዚአብሔር ጸሎታችሁን ይስማችሁ ስዕለታችሁን ይቀበልላችሁ የልቦናችሁን ሀሳብ ይፈጽምላችሁ›› ብሎ አሳረገላቸው።
ከዚህም በኋላ ቅድስት ሐና እና ቅዱስ ኢያቄም ዕለቱን ራእይ አይተው ነገር አግኝተው አደሩ፡፡ ራእዩስ እንዴት ነው ቢሉ ኢያቄም ‹‹7ቱ ሰማያት እንደ መጋረጃ ተገልጠው ከላይኛው ሰማይ ነጭ ወፍ ወርዶ በራሴ ላይ ሲቀመጥ አየሁ›› አላት፡፡ ‹‹ወፍ›› የተባለው ጌታችን መድኃኒታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ነው፤ ነጭነቱ ንጽሐ ባህሪው ነው፤ ‹‹ከላይኛው ሰማይ ነጭ ወፍ ወርዶ በራሴ ላይ ሲቀመጥ አየሁ›› ማለቱ የኢያቄምን (የሰውን) ባህርይ ባህርይ እንዳደረገው ዕወቅ ሲል ነው፡፡ 7ቱ ሰማያት የተባሉ የጌታችን ልዩ ልዩ ባሕርይው ምልአቱ ስፋቱ ርቀቱ ልዕልናው ናቸው፡፡ ሐናም ‹‹እኔም ደግሞ አየሁ እንጂ›› አለችው፡፡ ‹‹ምን አየሽ?›› ቢላት ‹‹ነጭ ርግብ መጥታ በራሴ ላይ ወርዳ በጆሮዬ ገብታ በማህጸኔ ስትተኛ አየሁ›› አለችው፡፡ ‹‹ርግብ›› የተባለች እመቤታችን ድንግል ማርያም ናት፤ ነጭነቱ ንጽህናዋ ቅድስናዋ ድንግልናዋ ነው፡፡ ‹‹ነጭ ርግብ መጥታ በራሴ ላይ ተቀምጣ ከራሴ ወርዳ በጆሮዬ ገብታ በማኅፀኔ ስትተኛ አየሁ›› ማለቷ ብሥራተ ገብርኤልን በጆሮዋ ሰምታ እመቤታችን ቅድስት ድንግል ማርያም ጌታችንን መፀነሷን ነው፡፡ ይህንኑም ራእይ ያዩት ሐምሌ 30 ዕለት ነው፡፡
እነርሱም እንዲህ ያለ ራእይ ካየን ነገር ካገኘን ብለው ዕለቱን በሩካቤ ሥጋ አልተገናኙም ይልቁንም ፈቃደ እግዚአብሔር ቢሆን ብለው አዳምንና ሔዋንን ‹‹‹ብዙ ተባዙ ምድርንም ምሉአት›› ብሎ ያበሰረ አምላክ ለእኛስ ይልክልን የለምን?›› ብለው ዕለቱን አልጋ ምንጣፍ ለይተው እስከ 7 ቀን ድረስ ለየብቻቸው ሰነበቱ፡፡ ነሐሴ በባተ በሰባተኛው ቀን ‹‹‹ከሰው የበለጠች ከመላእክት የከበረች ደግ ፍጥረት ትወልዳላቹህና ዛሬ በሩካቤ ሥጋ ተገናኙ› ብሎሏችኀል ጌታ›› ብሎ መልአኩ ለቅድስት ሐና ነገራት፡፡ በፈቃደ እግዚአብሔርር በብሥራተ መልአክ እመቤታችን እግዝእትነ ማርያምን ፀነሰቻት፡፡

አንድ አምላክ በሚሆን በአብ በወልድ በመንፈስ ቅዱስ ስም አሜን
ኅዳር 10-ቅድስት ሶፍያ ከ50 ቅዱሳት ደናግል ጋር በሰማዕትነት ዐረፈች፡፡
+ ዳግመኛም በዚህች ዕለት ቅዱሳን አባቶቻችን ስለ ጾም ሥርዓት የአንድነት ስብሰባ አድርገው የቅዱስ ዲሜጥሮስን ቀመር አቡሻህርን በሁሉም ዘንድ እንዲጠቀሙበት በጉባኤ ወሰኑ፡፡
ቅድስት ሶፍያ ዘሮም፡- ሶፍያ ማለት ጥበብ ማለት ነው፡፡ በሶፍያ ስም የሚጠሩ ከሰባት በላይ ቅዱሳት አንስት አሉ፡፡ ከእነዚህም ውስጥ ዛሬ የዕረፍቷን በዓል የምናከብርላት ቅድስት ሶፍያ ከሮም የተገኘች ሰማዕት ናት፡፡ ብዙ ቅዱሳት መነኮሳይያት ከያሉበት አገር ተሰብስበው በሮሜ አገር መንኩሰው በጋራ በታላቅ ተጋድሎ ይኖሩ ነበር፡፡ ምግባር ሃይማኖቷ፣ ትሩፋት ተጋድሎዋ ከሁሉ ይልቅ ያማረ ነውና ቅድስት ሶፍያም ለእነርሱ እመ ምኔት ሆና በምክር ታስተዳድራቸው ነበር፡፡ ቁጥራቸውም 50 ደናግል ነበሩ፡፡ ቅድስት ሶፍያ ጸጋንና ዕውቀት የተመላች ናትና ሁሉንም ደናግል ልጆቿንም የቅዱሳን ገድል እንዲያነቡ በማድረግ ጾም ጸሎትን በማብዛት በምድር ላይ እንደ መላእክት እስኪሆኑ ድረስ በመንፈሳዊ እድገት አሳደገቻቸው፡፡ ከእነርሱም ውስጥ በቅድስና 70 ዓመት የኖሩ አሉ፡፡
ከሃዲው ንጉሥ ዑልያኖስ ከፋርስ ንጉሥ ከሳቦር ጋር ሊዋጋ በሮሀ ሀገር በኩል በሚያልፍበት ጊዜ በውስጡ እነዚህ ቅዱሳት መነኮሳይያት ያሉበትን ገዳም አየና ‹‹ይህ ምንድነው?›› ብሎ ጠየቀ፡፡ የደናግል ገዳም እንደሆነ ሲነግሩት ወታደሮቹን ወደ ገዳሙ ገብተው ደናግሉን እንዲገድሏቸውና ንብረታቸውን እንዲዘርፉ አዘዘ፡፡ ወታደሮቹም እንደታዘዙት በማድረግ ወደ ገዳሙ በመግባት ቅድስት ሶፍያን ጨምሮ ሃምሳውንም ደናግል በሰይፍ ጨረሷቸው፡፡
ንጉሥ ዑልያኖስ ጭፍሮች ቅድስት ሶፍያንና ሁሉንም ደናግል ከገደሏቸው በኋላ ገዳሙን ዘርፈው ሊሄዱ ሲሉ ይህን ከሃዲ ንጉሥ እግዚአብሔር ተበቀለው፡፡ ያጠፋውም ዘንድ ሰማዕቱ ቅዱስ መርቆሬዎስን ላከበት፡፡ ቅዱስ መርቆሬዎስም በአካለ ነፍስ ሄዶ ከሃዲውን ንጉሥ ዑልያኖስ በጦር ወግቶ ገደለው፡፡ እርሱም ወደ ዘለዓለም ሥቃይ ሄደ፡፡ እነዚህም ቅዱሳት ደናግል እግዚአብሔርን በንጽሕናና በድንግልና ሲያገለግሉ ኖረው ኅዳር 10 ቀን በሰማዕትነት ዐርፈው የክብርን አክሊል ተቀዳጁ፡፡
የቅድስት ሶፍያና የቅዱሳት ደናግል ረድኤት በረከታቸው ይደርብን፣ በጸሎታቸው ይማረን!
+ + +
በዚህች ዕለት ቅዱሳን አባቶቻችን ስለ ጾም ሥርዓት የአንድነት ስብሰባ አድርገው የቅዱስ ዲሜጥሮስን ቀመር አቡሻህርን በሁሉም ዘንድ እንዲጠቀሙበት በጉባኤ ወስነዋል፡፡ ይኸውም የሆነው እንዲህ ነው፡- በሐዋርያው በቅዱስ ማርቆስ መንበር 11ኛው ሊቀ ጳጳሳት የነበረው አቡነ ዮልዮስ ዕረፍቱ በደረሰ ጊዜ መልአክ ተገልጦለት ‹‹ነገ የወይን ዘለላ ይዞ ወደ አንተ የሚገባ ሰው አለ፣ ከአንተ በኋላ ሊቀ ጳጳሳት የሚሆነው እርሱ ነውና ያዘው›› አለው፡፡ በዚያችም ቀን ድሜጥሮስ ወደ አትክልቱ ቦታ ገብቶ ሳለ ያለጊዜዋ ያፈራች የወይን ዘለላ አገኘ፡፡ እርሱም ‹‹ይህችንስ የወይን ዘለላ ለሊቀ ጳጳሳቱ ሰጥቻቸው በረከት እቀበልባታለሁ›› ብሎ አሰበና ወደ አባ ዮልዮስ ዘንድ ይዞ ሄደ፡፡ በመንገድም ሳለ ሊቀ ጳጳሳቱ አባ ዮልዮስ ዐርፈው ጳጳሳቱና ሕዝቡ ሊቀብሯቸው ሲወስዷቸው አገኛቸው፡፡ እርሳቸውም ከማረፋቸው በፊት ከእርሳቸው በኋላ ማን እንደሚሾም ለሕዝቡ ምልክት ነግረዋቸው ነበር፡፡ ይኸውም ‹‹ያለጊዜዋ ያፈራች የወይን ዘለላ ይዞ የሚመጣውን ሰው በእኔ ቦታ እንድትሾሙት የእግዚአብሔር መልአክ አዞኛል›› ብለው ነግረዋቸው ስለነበር አሁን ሊቀብሩ ሲወስዷቸው ቅዱስ ድምጥሮስን ያለጊዜዋ ያፈራች የወይን ዘለላ ይዞ ሲመጣ አገኙትና ከቀብራቸው በኋላ ወስደው በሐዋርያው በቅዱስ ማርቆስ መንበር 12ኛው ሊቀ ጳጳሳት አድርገው በተወለደበት ዕለት መጋቢት 12 ቀን ሾሙት፡፡
ቅዱስ ዲሜጥሮስ አስቀድሞ በእርሻ ሥራ የሚተዳደር ምንም ያልተማረ መጻሕፍትን የማያውቅ ጨዋ ሰው ነበር፡፡ ተሾመና ቤተ ክርስቲያንን መምራት ከጀመረ በኋላ ግን እግዚአብሔር አእምሮውን ፈጽሞ ብሩህ አደረገለት የብሉይንና የሐዲስ መጻሕፍትን ሁሉ ጠንቅቆ ዐወቀ፡፡ ብዙዎቹንም ተረጎማቸው፡፡ ከዚህም በኋላ በመንፈስ ቅዱስ ገላጭነት ባሕረ ሐሳብ የተባለውን ድንቅ የዘመን መቁጠሪያ ደረሰ፡፡
በዚህ ቅዱስ ዲሜጥሮስ ቀመር መሠረት የደብረ ዘይት፣ የሆሳዕና፣ የትንሣኤና የጰራቅሊጦስ በዓላት ሁልጊዜ በየዓመቱ ከእሁድ አይወጡም፡፡ ስቅለትም ሁልጊዜ ከአርብ አይወጣም፡፡ የጌታችን የዕርገቱም በዓል ከሐሙስ አይወጣም፡፡ ቅዱሱም ቀመሩን አዘጋጅቶ ሲጨርስ ለኢየሩሳሌም፣ ለሮሜና ለአንጾኪያ አገሮች ሊቀ ጳጳሳት ለአባ አጋብዮስ፣ ለአባ ፊቅጦር፣ ለአባ መክሲሞስ ላከላቸው፡፡ እነዚህም የከበሩ ቅዱሳንና ሌሊችም ሊቃውንት በሮሜው ሊቀ ጳጳሳት በአባ ፊቅጦር አሰባሳቢነት ከተሰበሰቡ በኋላ ስለ ቅዱስ ዲሜጥሮስ ቀመር ተወያዩ፡፡ ቀመሪቱም ያማረች የሰመረች ከመንፈስ ቅዱስ የተገኘች እንደሆነች ከተለጠላቸው በኋላ እጅግ ደስ ተሰኝተው አባዝተው በመጻፍ ለሁሉም አገሮች ላኩት፡፡ ይህም ቅዱስ ዲሜጥሮስ ቀመር እስከዚህች ዕለት ጸንቶ የኖረ ነው፡፡ ቅድስት ቤተ ክርስቲያናችንም ይህ ጻድቅ በመንፈስ ቅዱስ መሪነት የቀመረውን ይህን የድሜጥሮስን ቀመር በሚገባ ትጠቀምበታለቸ፡፡
የቅዱስ ድሜጥሮስ ረድኤት በረከቱ ይደርብን፣ በጸሎቱ ይማረን!

ተፍጻሜተ ሰማዕት ቅዱስ ጴጥሮስም በዲዮቅልጥያኖስ ሰማዕት ሆኖ ካረፈ በኋላ አኪላስ በእርሱ ፈንታ በ303 ዓ.ም ሊቀ ጳጳስ ሆኖ ተሾመ፡፡ አርዮስም ወደ አኪላስ ቀርቦ ከውግዘቱ እንዲፈታው በከንቱ ውዳሴ አባበለው፡፡ አኪላስም የቅዱስ ጴጥሮስን አደራ በመዘንጋትና ለአርዮስም ከንቱ ውዳሴ ተሸንፎ አርዮስን ከውግዘቱ ፈታው፡፡ ደግሞም ቅስና ሾመው፡፡ ነገር ግን አኪላስም ብዙ ሳይቆይ በ6 ወሩ ተቀሰፈና ሞተ፡፡
ቀጥሎም እለእስክንድሮስ ፓትርያክ ሆኖ ተሾመ፡፡ አርዮስንም ከነጓደኞቹ አውግዞ አሳደደው፡፡ ብዙዎችም ወደ አባ እለእስክንድሮስ መጥተው አርዮስን ከውግዘቱ እንዲፈታው ቢለምኑትም እርሱ ግን ከውግዘቱ ላይ ውግዘት እንዲጨምርበት እንጂ እንዳይፈታው አባቱ ቅዱስ ጴጥሮስ እንዳዘዛቸው ነገራቸው፡፡ በዚህም ጊዜ አርዮስ ክህደቱን ከማሰራጨት አልታቀበም ነበር፡፡ እንደውም ሕዝቡ ትምህርቱን በቀላሉ እንዲቀበሉ የክህደት ትምህርቱን በግጥምና ንባብ እያዘጋጀ ማሰራጨት ቀጠለ፡፡ ሕዝቡ ግጥም ስለሚወድ ትምህርቱን ወደ መቀበል ደርሶ ነበር፡፡ የዚህ ጊዜ እለእስክንድሮስ እየተዘዋወረ ከአርዮስ ኑፋቄ እንዲጠበቁ በትጋት ያስተምር ነበር፡፡
በ320 ዓ.ም አንድ መቶ የሚሆኑ የሊቢያና የእስክንድርያ ኤጲስቆጶሳትን እለእስክንድሮስ ሰብስቦ የአርዮስን ክህደት ገለጸላቸው፡፡ ጉባኤውም ተመክሮ ተዘክሮ አልመለስ ያለውን አርዮስን በአንድ ልብ አውግዞ ከቤተ ክርስቲያን አንድነት ለየው፡፡ ከዚህም በኋላ አርዮስ ከጓደኞቹ አንዱ ወደ ነበረው ወደ የኒቆሜዲያ ኤጲስቆጶስ አውሳብዮስ ዘንድ በመሄድ ‹‹እለእስክንድሮስ በከንቱ አወገዘኝ›› ብሎ ነገር ጨምሮ ነገረው፡፡ አውሳቢዮስም አይዞህ ብሎ ተቀብሎ በሀገረ ስብከቱ የሚገኙትን ኤጲስ ቆጶሳትን ሰብስቦ በአርዮስ ጉዳይ ሲኖዶስ አደረገ፡፡ የአውሳቢዮስም ሲኖዶስ አርዮስ በግፍ መባረሩን አምኖ ከውግዘቱ ፈቱት፡፡
አርዮስም በ322 ዓ.ም ወደ እስክንድያ ተመልሶ ‹‹እለእስክንድሮስ ቢያወግዘኝ ተፈትቼ መጣሁ›› እያለ የበፊት የክህደት ትምህርቱን በስፋት ማስተማር ቀጠለ፡፡ በዚህም ጊዜ ቤተ ክርስቲያን ታመሰችና ጉዳዩ ጻድቁ ንጉሥ ቆስጠንጢኖስ ዘንድ ደረሰ፡፡ በዚህም ጊዜ ንጉሥ ቆስጠንጢኖስ የእስፓኙን ጳጳስ ሆስዮስን ወደ እስክንድርያ ላከው፡፡ ሆስዮስንም ደርሶ ሲመለስ ‹‹ጉዳዩ የሃይማኖት ችግር እንጂ አስተዳደራዊ ስላልሆነ በጉባኤ መታየት አለበት›› ብሎ ለንጉሡ አማከረው፡፡ ንጉሥ ቆስጠንጢኖስም በነገሠ በሃያ ዓመቱ በ325ዓ.ም ጉባኤ እንዲደረግ አዘዘ፡፡ በዚህም በኒቅያ 318 የከበሩ ሊቃውንት አባቶች ተሰበሰቡ፡፡
እነዚህ 318ቱ ቅዱሳን አበው ሊቃውንት እጅግ የከበሩ ናቸው፡፡ ቅዱስ እለእስክንድሮስ የጉባኤው ሊቀ መንበር ሲሆን ሊቁ ቅዱስ አትናቴዎስ ደግሞ ጸሐፊ ሆነ፡፡ እንደነ አቡነ ቶማስ ዘመርዓስ ያሉት ቅዱሳን በከሃድያን ነገሥታት 22 ዓመት በጨለማ ቤት ታሥረው እጅና እግሮቻቸውን በየተራ ተቆራርጠው ከእሥር ቤት ከወጡ በኋላ በቅርጫት ውስጥ ተደርገው በአህያ ላይ ተጭነው ነበር ወደ ጉባኤ ኒቂያ የሄዱት፡፡
የከሃዲው ንጉሥ የዲዮቅልጥያኖስ መኮንኖች አቡነ ቶማስን ቶሎ ብለው እንዲሞቱ ሳይሆን በሥቃይ ሆነው እንዲቆዩ በማድረግ ለ22 ዓመታት በጨለማ ውስጥ እያሰሩ አሠቃይተዋቸዋል፡፡ ከሃዲያኑም በየዓመቱ ወደ አሥር ቤቱ እየገቡ አንድ አካላቸውን ይቆርጡ ነበርና የአባታችንን እጅና እግሮቻቸውን በየተራ ቆራረጧቸው፡፡ አፍንጫቸውን፣ ከንፈሮቻቸውን፣ ጆሮዎቻቸውን ሁሉ በየተራ እየቆረጡ ለ22 ዓመትታት ጣዖቶቻቸውን ሲያጥኑበት ኖረዋል፡፡ አንዲት ደግ ክርስቲያን ሴት ግን አቡነ ቶማስ የተጣሉበትን ጉድጓድ አይታ ስለነበር በድብቅ ሌሊት እየሄደች ትመግባቸው ነበር፡፡ ደገኛውና ጻድቁ ንጉሥ ቆስጠንጢኖስ በነገሠ ጊዜ ይህች ሴት ሄዳ ስለ አቡነ ቶማስ ነግረችውና አባታችንን ከተጣሉበት ጉድጉድ አወጣቸው፡፡ ቆስጠንጢኖስም በአርዮስ ክህደት ምክንያት እጅግ የከበሩ 318 ቅዱሳን ሊቃውንትን በኒቅያ አገር እንዲሰበሰቡ ሲያደርግ አንዱ አቡነ ቶማስ ነበሩ፡፡ ወደ ጉባዔውም ሲሄዱ ደቀ መዛሙርቶቻቸው በቅርጫት አድርገው በአህያ ጭነው ወደ ጉባኤ ኒቂያ ይዘዋቸው ሄደዋል፡፡ በመንገድም ሳሉ ዐላዊያኑ አግኝተዋቸው አህዮቻቸውን ሌሊት ራስ ራሳቸውን ቆርጠው ጣሉባቸው፡፡ አቡነ ቶማስም ራሳቸው የተቆረጡትን አህዮች አምጡልኝ ብለው የጥቁሩን አህያ ራስ ከነጩ፣ የነጩን አህያ ራስ ከጥቁሩ ገጥመው ቢባርኳቸው ሁሉም አህዮች ከሞት ተነሥተዋል፡፡
አቡነ ቶማስ ከኒቅያ ጉባዔ ሲደርሱ ንጉሥ ቆስጠንጢኖስ ጽድቃቸውን ዐውቆ ‹‹አባቴ በረከትዎ ትድረሰኝ›› በማለት በዐላዊያኑ የተቆራረጠ አካላቸውን ዳሶ ተባርኳል፡፡ አቡነ ቶማስ ዘመርዓስም ከሌሎቹ ቅዱሳን ሊቃውንት ጋር ሆነው በጋራ አርዮስን መክረውና አስተምረው እምቢ ቢላቸው አውግዘውት ወደ ሀገራቸው እንደተመለሱ ወዲያው በሰላም ዐርፈዋል፡፡
የመርዓሱን አቡነ ቶማስን ብቻ ላሳያ ያህል ብቻ አነሳን እንጂ 318ቱም የኒቅያ ጉባኤ ተሳታፊ የሆኑ አበው ሊቃውንት እጅግ የከበሩ ቅዱሳን ናቸው፡፡ ‹‹እጅግ የከበሩ ቅዱሳን›› የሚለው ቃል ራሱ የማይገልጻቸው ሁሉም ለየራሳቸው እጅግ ድንቅ የሆነ ገድል ያላቸው ናቸው፡፡ እነዚህም ቅዱሳን አርዮስን ተከራክረው ክህደቱን ግልጽ አደረጉበት፡፡ ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ከባሕርይ አባቱ ከአብ ከባሕርይ ሕይወቱ ከመንፈስ ቅዱስ ጋር በመለኮቱ ትክክል መሆኑን አስረዱት፡፡ በተለይም ሊቁ ቅዱስ አትናቴዎስ የአንበሳውን ድርሻ ይይዛል፡፡ ቅዱሳን አባቶቻችንም በቃላቸው ትምህርት እያስተማሩት በእጆቻቸው ተአምራት አድርገው እያሳዩት ቢያስተምሩትም ሰይጣን አንዴ አስቶታልና አርዮስ ከክህደቱ አልመለስ ቢላቸው አውግዘው ለዩት፡፡ በአንዲትም ቃል ሆነው ዛሬ ላይ የጸሎታችን መጀመሪያ የሆነውን ‹‹ጸሎተ ሃይማኖትን›› ደነገጉልን፡፡
የአርዮስ ፍጹም የሆኑ ክህደቶቹ እነዚህ ናቸው፡- ለስም አጠራሩ ክብርና ምስጋና ይግባውና ‹‹ክርስቶስ ዓለም ሳይፈጠር አልነበረም›› አለ፡፡ ዳግመኛ አርዮስ ‹‹ባሕርዩ ከአብ ያነሰ ነው›› ፣ ‹‹የተፈጠረ እንጂ ከአብ የተወለደ አይደለም›› እና ‹‹በመጀመሪያ ዓለሙን ይፈጥርበት ዘንድ እግዚአብሔር እርሱን ፈጠረው፣ እርሱም ዓለምን ፈጠረ›› የሚሉ ከሰይጣን የተገኙ ፍጹም ክህደቶች ናቸው፡፡
እነዚህ የአርዮስ አስተሳሰቦች ዛሬም ድረስ መልካቸውንና ይዘታቸውን ለውጠው በእኛው ቤተ ክርስቲያን ላይ በግልጽ ሲነገሩ መቆየታቸው እጅግ አስገራሚ ነው በእውነት!

አንድ አምላክ በሚሆን በአብ በወልድ በመንፈስ ቅዱስ ስም አሜን
ኅዳር 9- እጅግ የከበሩ ሃይማኖታቸው የቀና 318ቱ ቅዱሳን አበው ሊቃውንት በ325 ዓ.ም በኒቅያ አርዮስን ያወገዙበት ዕለት ነው፡፡ እነዚህም እጅግ የከበሩ ቅዱሳን አርዮስን አስተምረው ለመመለስ በኒቅያ የተሰበሰቡት መጀመሪያ መስከረም 21 ቀን ነው፡፡
ከ4ኛው መ/ክ/ዘመን ጀምሮ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን በብዙ አቅጣጫ የተለያዩ ችግሮች ደርሰውባታል፡፡ ከጳውሎስ ሳምሳጢ የጀመረው የክህደት ትምህርት በተለያዩ ሰዎች በተለያየ ጊዜ ብዙ የክህደት ትምህርቶች እየተሰጡ ቤተ ክርስቲያን ስትታወክ ቆይታለች፡፡ በተለይም አርዮስ ክብር ምስጋና ይግባውና ጌታችን አምላካችን ኢየሱስ ክርስቶስን ‹‹ወልድ ፍጡር ነው›› ብሎ በመነሣቱ ቤተ ክርስቲያን ለብዙ ዓመታት እንድትታወክና እንድትበጠበጥ ምክንያት ሆኗል፡፡
ክህደትን ለመጀመሪያ ጊዜ ሰይጣን ለጳውሎስ ሳምሳጢን ነው ያስተማረው፡፡ ጳውሎስ ሳምሳጢን በገዳም ቅጠል እየበላ የሚኖር ተሐራሚ መናኝ ነበር፡፡ በጾም በጸሎት ሲኖር ሰይጣን ራሱን ሰውሮ መጥቶ ተገለጠለትና ‹‹ጸሎትህ በእግዚአብሔር ዘንድ ተሰምቶልሃል፤ ነገር ግን አምላክ ያለሩካቤ በድንግልና የተወለደ አይምሰልህ በሩካቤ ተወለደ እንጂ፤ ይህም ልጅ ደግ ሰው ሆነ፣ በ30 ዘመኑ በዮሐንስ እጅ በዮርዳኖስ ተጠመቀ፣ መንፈስ ቅዱስም በርግብ አምሳል በራ ላይ ተቀመጠ፣ ያን ጊዜም ይህ ሰው በጸጋ የሥላሴ ልጅ ሆነ›› ብሎ አስተማረው፡፡ ጳውሎስ ሳምሰጢንም ሰይጣን የነገረውን ነገር በልቡ አምኖ ለደቀ መዝሙሮቹ አስተማራቸው፡፡ የእርሱም ደቀ መዝሙሮች የክህደት ትምህርታቸውን ለተከታዮቻቸው እያወረሷትና እየተቀባበሏት እስከ አርዮስ፣ ተያስሮስ፣ ድያድርስ፣ መቅዶንዮስ፣ ንስጥሮስ፣ መርቅያንና ልዮን… አሁን እስካለንበት ዘመን ድረስ ደርሳለች፡፡ ይኸውም መልኳና ዓይነቷ ይለያይ እንጂ የሁሉም የምንፍቅናቸው መጨረሻ ምእመናንን ከክርስቶስ ኅብረት መለየትና ጌታችንንም ከክበሩ ማሳነስ ነው፡፡ ይህችም ሰይጣን በመጀመሪያ በገሃድ ለእነ ጳውሎስ ሳምሳጢን ያስተማራት የክህደት ትምህርት መልኳንና ዓይነቷን እየለዋወጠች ወደፊትም እስከ ዓለም ፍጻሜ ድረስ ትኖራለች እንጂ ጨርሳ አትጠፋም፡፡
እጅግ የከበሩ ቅዱሳን አበው ሊቃውንት አባቶቻችንም ከቅዱሳን ሐዋርያት የተረከቧትን አንዲት ርትዕት ቅድስት የሆነች ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ እምነታችንን ለማጽናት በቃል ሊገለጽ የማይችል እጅግ ብዙ መሥዋዕትነት ከፍለዋል፡፡ በ325 ዓ.ም አርዮስ ቢነሣ አበው ሊቃውንት 318 ሆነው ኒቅያ ላይ ከየዓለሙ ሁሉ ተሰብስበው ሃይማኖትን አጸኑልን፡፡
በ381 ዓ.ም መቅዶንዮስና አቡሊናርዮስ ቢነሡ አበው ሊቃውንት 150 ሆነው ቁስጥንጥንያ ላይ ከየዓለሙ ሁሉ ተሰብስበው ሃይማኖትን አጸኑልን፡፡
ዳግመኛም በ431 ዓ.ም ንስጥሮስ ቢነሣ አበው ሊቃውንት 200 ሆነው ኤፌሶን ላይ ከየዓለሙ ሁሉ ተሰብስበው ሃይማኖትን አጸኑልን፡፡
451 ዓ.ም ላይ ግን የሮም ቫቲካን ካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን ለፖለቲካዊ ጥቅሟና ለነገሥታቶቿና ጳጳሳቶቿ ጥቅም ብላ ለመጀመሪያ ጊዜ ቅድስት ቤተ ክርስቲያንን ለሁለት ከፈለች፡፡ የቅዱሳኑን የእነ ዲዮስቆሮስን ጥርስ እያወለቀች ገፍታ በግዞት በማባረር የራሷን ‹‹ጉባኤ ከለባት-የውሾች ጉባኤ›› የተሰኘ የራሷን ጉባኤ አደረገች፡፡ በዚህም ጣጣ ምክንያት ይኸው እስከዛሬ እንደ አሜባ እርባት እርስ በእርሳቸው እየተበጣጠሱ የሚከፋፈሉ ከ50 ሺህ በላይ የእምነት ድርጅቶች በክርስትና ስም በዓለም ላይ ተፈጠሩ፡፡
አርዮስ በ260 ዓ.ም አካባቢ በሰሜን አፍሪካ በሊብያ ነው የተወለደው፡፡ የትውልድ ዘሩ ግሪካዊ እንደሆነ ይነገራል፡፡ አርዮስ መሠረታዊ ትምህርቱን በሊብያ ካጠናቀቀ በኋላ ወደ እስክንድርያ በመጓዝ በእስክንድርያ ከፍተኛ ት/ቤት ትምህርት አጠናቆ እንደጨረሰ ወደ መካከለኛው ምሥራቅ ሄዶ በአንጾኪያ ከፍተኛ መንፈሳዊ ት/ቤት ገብቶ የትርጓሜ መጻሕፍትና የነገረ መለኮት ትምህርት ተምሯል፡፡ በጊዜውም ሉቅያኖስ ከተባለ መናፍቅ ዘንድ ተምሯል፡፡ አርዮስ አብዛኛውን የኑፋቄ ትምህርት ያገኘው ከሉቅያኖስና በአንጾኪያ ት/ቤት ከሚገኙ ሌሎች መናፍቃን ነው፡፡ በአንጾኪያ ትምህርቱን ከጨረሰ በኋላ ወደ እስክንድርያ ተመልሶ ኑሮውን በዚያው አደረገ፡፡
አርዮስ ብልህና ዐዋቂ አንደበተ ርቱዕና እምቅ የሆነ የግጥም ችሎታ ነበረው፡፡ በጊዜው የእስክንድርያ ፓትርያክ ከነበሩት ተፍጻሜተ ሰማዕት ቅዱስ ጴጥሮስ ዲቁና ተቀብሎ አገልግሎት ጀመረ፡፡ ለስም አጠራሩ ክብር ይግባውና ጌታችንን ‹‹ወልድ ፍጡር ነው›› ብሎ የተነሣውንና ሰይጣን በልቡ ያደረውን አርዮስን ከስህተቱ ይመለስ ዘንድ ቅዱስ ጴጥሮስ ብዙ መከረው፡፡ አርዮስ ግን ምክሩን ወደ ጎን ትቶ የክህደት ትምርቱን በሰፊው ማስተማር ቀጠለ፡፡ በዚህም ጊዜ ቅዱስ ጴጥሮስ ተፍጻሜተ ሰማዕት አርዮስን አውግዞ ከዲቁና ማዕረጉ ሻረው፡፡ ቅዱስ ጴጥሮስ አርዮስን ያወገዘው ጌታችን ኢየሱስ በራእይ ተገልጦ በሰጠው ትእዛዝ መሠረት ነው፡፡ አንድ ሌሊት በራእይ ጌታችን በሕፃን ልጅ አምሳል እንደ ፀሐፍ የሚያበራ ረጅም ልብስ(ቀሚስ) ለብሶ ነበር፡፡ ልብሱ ግን ለሁለት የተቀደደ ሆኖ ያየዋል፡፡ ቅዱስ ጴጥሮስም ‹‹ልብስህን ማን ቀደደብህ?›› ብሎ ሲጠይቀው ጌታችንም ‹‹አርዮስ ልብሴን ቀደደብኝ›› ይላዋል፡፡ በዚያኑ ቀን ሁለቱን ተማሪዎቹን አኪላስንና እለእስክንድሮስን ጠርቶ የተገለጠለትን ራእይ በመግለጥ አርዮስን እንዳይቀበሉት ከእርሱም ጋር ኅብረት እንዳይኖራቸው አዘዛቸው፡፡
አርዮስ በክህደቱ ቅዱስ ጴጥሮስ ካወገዘው በኋላ አኪላስንና እለእስክንድሮስን ሄደው ጴጥሮስን ከውግዘቱ እንዲፈታው ለመናቸው፡፡ እነርሱም ሄደው ለቅዱስ ጴጥሮስ ቢነግሩለት እርሱ ግን ከውግዘት ላይ ውግዘት ጨመረበት፡፡ እንዲህም አላቸው፡- ‹‹ጌታዬ ኢየሱስ ክርስቶስ የተቀደደ ልብስ ለብሶ ተገለጠልኝ፤ ‹ልብሴን አርዮስ ቀደዳት› አለኝ፡፡ ይህም የባሕርይ አንድነቴን ለያት ማለት ነው፤ ውግዘቱንም እንድጨምርበት እርሱ አዘዘኝ›› እያለ ጌታችን ተገልጦ የነገረውን ነገር ሁሉ አስረዳቸው፡፡ ተፍጻሜተ ሰማዕት ቅዱስ ጴጥሮስም ይህን ሲነግራቸው በሰማዕትነት የሚሞትበት ጊዜው እንደደረሰ ያውቅ ነበር፡፡ አኪላስንና እለእስክንድሮስንም በእርሱ ፈንታ መጀመሪያ አኪላስ ቀጥሎ እለእስክንድሮስ እንደሚሾሙ ከነገራቸው በኋላ አርዮስን ከውግዘቱ እንዳይፈቱት አስጠነቀቃቸው፡፡
በዚያም ወራት የንጉሡን አማልክት እንዳያመልኩ በሁሉ ቦታ ቅዱስ ጴጥሮስ እያስተማረ መሆኑን ከሃዲው ንጉሥ ዲዮቅልጥያኖስ ሰማ፡፡ ወታደሮቹንም ልኮ አስሮ አስመጣው፡፡ ቅዱስ ጴጥሮስም ሕዝቡ ሳያውቅ ንጉሡ በምሥጢር ሊገድለው መሆኑን ስላወቀ ነፍሱን አሳልፎ ሊሰጥ ወደደ፡፡ ሕዝቡንም በቀናች ሃይማኖት እንዲጸኑ ካስተማራቸው በኋላ አጽናንቶ አሰናበታቸው፡፡ አርዮስም ቅዱስ ጴጥሮስ በከሃዲው ንጉሡ ትእዛዝ እንደሚሞት ካወቀ በኋላ ከውግዘቱ እንዲፈታው አኪላስንና እለ እስክንድሮስን አማላጅ አድርጎ ድጋሚ ላካቸው፡፡ እነርሱም አርዮስን ከውግዘቱ እንዲፈታው ሄደው ቅዱስ ጴጥሮስ ለመኑት ነገር ግን እርሱ አሁንም ከውግዘቱ ላይ ሌላ ውግዘት ጨመረበት፡፡ አኪላስንና እለእስክንድሮስንም ‹‹ከአርዮስ ተጠበቁ፣ በክህነት ሥራም አትሳተፉ እርሱ ለክብር ባለቤት ለክርስቶስ ጠላቱ ነውና›› አላቸው፡፡