وبسایت فرهنگی صدانت

☺️ ذهن چطور امور را ادراک می‌کند؟
(نظریه‌های مدرن برای ادراک)

👤 #کاوه_بهبهانی
مرداد ماه ۱۴۰۳
به همت مرکز فرهنگی آبی

📎 برای دریافت فایل صوتی اینجا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @Sophia_Kaveh

☺️ درباب کتابِ «الهیات در متن علم»؛ اثر جان پوکینگهورن
👤 میلاد نوری (مترجم کتاب)

جان پوکینگهورن (1930-2021) فیزیک‌دان و کشیش انگلیسی بود که زندگانی فکری‌اش، بیش از هر چیز، به بحث درباب آشتیِ علم و دین گذشت. او ریاضیات و فیزیک را در کالج ترینیتی کمبریج آموخت؛ آن‌گاه به تدریس فیزیکِ ریاضی، نخست در دانشگاه ادینبورگ و سپس در کمبریج، پرداخت. وی دکتری دوم خود را در سال 1974 در فیزیک ذرات بنیادی دریافت کرد و ضمنِ معرفی مدلی ریاضیاتی برای محاسبۀ مسیرِ ذرات کوانتومی، به عضویت انجمن سلطنتی علوم انگلستان درآمد. بااین-حال، او چندسال بعد با شگفتی تمام، از مقام استادی کناره گرفت و به تحصیل الهیات پرداخت که در این زمینه نیز موفق بود به‌طوری‌که در 1986 به‌عنوان رئیس و کشیش ترینیتی هال انتخاب شد، در 1989 به ریاست کالج کوئینز در کمبریج رسید و دست‌آخر در 1996 از آن‌جا بازنشسته شد. پوکینگهورن همچنین در تأسیس «انجمنِ دانشمندان منصوبِ کلیسا» و «انجمن بین‌المللی علم و دین» نقش به‌سزایی ایفا کرده است. بیشتر نوشته‌های او به بحث درباب نسبتِ علم و الهیات اختصاص دارند؛ به‌عنوان مثال، راهِ جهان، ایمان یک فیزیک‌دان، ایمان و علم و فهم، خدای امید و فرجام جهان، مواجهه‌ای مسیحی با واقعیت، فیزیک کوانتومی و الهیات، علم و دین در جستجوی حقیقت از جمله آثاری‌اند که او در این زمینه نگاشته است. پوکینگهورن در 1997، به‌سبب خدمات برجسته‌اش در زمینۀ علم، الهیات و اخلاق، عنوان شوالیه را از الیزابت دوم دریافت کرد و نیز در 2002 برای پژوهش در مورد واقعیت‌های معنوی، جایزۀ بنیاد تمپلتون را از آن خود نمود.

📎 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @ZarbahangeKherad

☺️ خلاصه کتاب تاملات سیاسی علامه طباطبایی
👤 علی بهاری، پاییز ۱۴۰۳

اندیشه سیاسی مرحوم علامه طباطبایی (سید محمدحسین طباطبایی) در سال‌های اخیر محل بحث و پرسش و جنجال بوده است. برخی پژوهشگران چون دکتر محسن کدیور مدعی شده‌اند که اندیشه سیاسی ایشان با گفتمان رسمی جمهوری اسلامی متفاوت است و در برخی دیگر در نقطه مقابل کوشیده‌اند سازگاری میان این دو ایجاد کنند.

آیت الله محمد سروش محلاتی از استادان خارج فقه حوزه علمیه قم است و سال‌هاست کرسی رسمی تدریس دارد. از ایشان تاکنون آثار متعددی به چاپ رسیده است که عمده آنها در حوزه فقه سیاسی‌اند. کتاب «تاملات سیاسی علامه طباطبایی» از مکتوبات حوزه اندیشه سیاسی این فقیه معاصر است که کوشیده روشنایی به برخی ابهامات درباره اندیشه سیاسی مرحوم طباطبایی بتاباند. انتشارات میراث اهل قلم نخستین بار این کتاب را در سال 1396 روانه بازار کرده است. متن زیر، خلاصه‌ای گزارش‌گونه از این کتاب است.

📎 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ بازی کردن نقش خدا در زیست‌شناسی
👤 برایان کلاس
مترجم: عارف عبادی

متن زیر ترجمه و تلخیص بخش کوتاهی است از کتاب «اتفاق: شانس، آشوب و چرا هرآنچه می‌کنیم مهم است» (2024) نوشتۀ برایان کلاس (Brian Klaas). محور اصلی کتاب کلاس تاثیرات رخدادهای کوچک و به ظاهر ناپیدا در شکل‌دهی به روندهای بزرگ است. گزیدۀ زیر دربارۀ یکی از طولانی‌ترین آزمایش‌های زیست‌شناسی است که در آن دانشمندان با مطالعۀ ده‌ها هزار نسل از باکتری ای. کُلی (E. coli) در محیط آزمایشگاهی تلاش می‌کنند تا نشان دهند چه میزان از تغییرات در دوازده سویۀ این باکتری حاصل اتفاق است و چه میزان حاصل همگرایی.

📎 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @FortunateMistake

☺️ آدام اسمیت؛ فیلسوف اخلاق اقتصاد بازار
👤 سویاش رای
ترجمه و تنظیم: جعفر خیرخواهان

آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد، عمدتا به واسطه نگارش کتاب ثروت ملل شناخته می‌شود. با این حال او شاهکار شناخته‌شده دیگری نیز دارد؛ کتاب «نظریه احساسات اخلاقی» به این موضوع می‌پردازد که تعاملات اجتماعی چطور می‌تواند بر همدلی ذاتی ما برای دستیابی به پیشرفت‌های اخلاقی بنا شود.

پیشینه بررسی و تحلیل اقتصاد سیاسی به دوران باستان بازمی‌‌‌گردد. بحث‌های جالب در این موضوع را می‌توان در آثار نویسندگانی مانند ارسطوی یونانی یا چاناکیای هندی یافت، درحالی‌که بسیاری از نظریه‌‌‌سازی‌‌‌ها و پژوهش‌های تجربی مهم در مورد اقتصاد سیاسی از طریق برنامه‌های پژوهشی‌‌‌ای که تعداد زیادی پژوهشگر و اندیشمند طی دوره‌‌‌های زمانی طولانی در آنها مشارکت داشته‌‌‌اند، به انجام رسیده‌است، تعداد کمی از اندیشمندان و پژوهنده‌‌‌ها وجود دارند که به علت اصالت اندیشه و عمق بینش‌‌‌‌‌‌های‌‌‌شان تاثیری فراموش‌‌‌نشدنی برجای گذاشته‌اند. یکی از این شخصیت‌ها آدام اسمیت است که سیصد سال ‌از تولدش می‌گذرد و بدین مناسبت در نوشته حاضر برخی از ایده‌های راهگشای دو کتاب شاهکار وی «نظریه احساسات اخلاقی» و «ثروت ملل» ارائه می‌شود. کتاب نخست اثری در فلسفه اخلاق و روان‌‌‌شناسی اجتماعی و کتاب دوم اثری در زمینه اقتصاد سیاسی و علم اقتصاد است. در این جستار به‌دنبال استخراج جوهره کارهای اسمیت و درک آن چیزهایی هستیم که آثار او را از جنبه رویکرد عالی در شرح و بسط ایده‌‌‌ها و تعهدات فلسفی‌‌‌اش به‌هم پیوند می‌دهد. در اینجا سعی می‌شود تا نه‌تنها دیدگاه‌های تاریخی اسمیت یادآوری و گرامی داشته شود، بلکه آنها را با چالش‌های اجتماعی-اقتصادی کنونی مرتبط سازد که درنتیجه یک گفت‌‌‌وگو بین گذشته و حال شکل بگیرد تا که آینده‌‌‌ای عادلانه‌‌‌تر به تصویر و تصور درآید.

📎 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ نگاهی فلسفه حقوقی به لایحه مربوط به حجاب
👤 #محمدامیر_قدوسی

دکتر محمدامیر قدوسی در تاریخ ۲ دی‌ماه ۱۴۰۳، به دعوت انجمن علمی فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، در یک سخنرانی ۷۰ دقیقه‌ای، قانون حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب را از منظر فلسفه حقوق و حقوق عمومی مورد بررسی قرار داد. وی در این سخنرانی بیان کرد که به دلیل درآمیختگی امر عمومی و خصوصی در این قانون و خروج آن از کارویژه‌های دولت بی‌طرف، این قانون از جنبه اخلاقی قابل دفاع نیست. همچنین، از دیدگاه پیامدگرایانه و مصلحت‌اندیشانه، آن را ناکارآمد ارزیابی کرد و توضیح داد که چنین رویکردهایی علاوه بر افزایش رویگردانی از حجاب شرعی، به گسترش نفاق و ریا در جامعه و در نهایت، بدنامی و منفوریت اقشار متدین منجر خواهد شد.

در پایان، دکتر قدوسی با اشاره به برخی مصادیق، یادآور شد که حتی از منظر فقهی و درون‌دینی نیز درباره گستره حجاب شرعی میان فقها اختلاف نظر وجود دارد...


📎 برای دريافت صوت این‌جا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ آیا غیرمسلمان‌ها واقعاً کافر هستند؟
غیرمسلمان یا کافر؟!؛ بازنگری در تعریف فقهی
👤 #امیرحسین_ترکاشوند | دیماه ۱۴۰۳

امیر ترکاشوند در این نوشتار به بررسی دیدگاه‌های نوآورانه در تغییر تقسیم‌بندی فقهی انسان‌ها از “مسلمان و کافر” به “مسلمان و غیر مسلمان” می‌پردازد و نقش این دیدگاه‌ها در کاهش خشونت مذهبی و تقویت عدالت اجتماعی را تحلیل می‌کند. در بخش نخست، دیدگاه مرجع فقید، صانعی، مورد بررسی قرار می‌گیرد که با تأکید بر تفکیک غیرمسلمان از کافر، معتقد بود اکثریت غیرمسلمانان جهان کافر محسوب نمی‌شوند و از حقوق برابر با مسلمانان برخوردارند. در بخش دوم، به نظرات آیت الله مطهری در خصوص احترام به انسانیت و جایگاه والای عدالت و این‌که از نظر وی نیز کافر شمردن مردم کنونی جهان با منطق قرآن سازگار نمی‌باشد پرداخته می‌شود. بخش سوم دیدگاه‌های شیخ الأزهر، شیخ احمد الطیب، را در تبیین همزیستی مسالمت‌آمیز و نادرست بودنِ خطاب کفر به مردم اروپا و آمریکا و آفریقا و … بررسی می‌کند. در نهایت، مقاله با استناد به عباراتی از امام علی (ع) درتقسیم‌بندی نوینی از شهروندان نشان می‌دهد که چگونه این تحولات فکری می‌توانند به تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز و ارتقای عدالت اجتماعی منجر شوند.

📎 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @baznegari

☺️ دربارۀ مناظرۀ اخیر آقایان سروش و علیدوست، در نسبتِ شریعت و عقلانیت
👤 #اردشیر_منصوری

مهرماه 1403 عبدالکریم سروش و ابوالقاسم علیدوست، به ابتکار “مدرسۀ آزاد” (مدرسۀ آزادفکری) طی سه نشستِ غیرهم‌مکان (اینترنتی) با هم گفتگویی داشتند که نظیر آن طی حدود سه دهۀ اخیر سابقه نداشته است. این یادداشت مجال بررسی و نقد مبسوط مواضع دو سوی مناظره نیست، و در پاسخ به لطف و پرسش عزیزان صدانت، در حد گزارشی مروری دربارۀ جایگاه و اهمیت احتمالی این مناظره تقریر شده است.
– مجموع سه جلسه، جمعاً حدود 5 ساعت و 45 دقیقه، از رسانه‌هایی مانند یوتیوب، و گروه تلگرامی آزاد (اینجا) قابل دست‌یابی است.

– عبدالکریم سروش، 79 ساله، اکنون مقیم آمریکا، پژوهشگر فلسفه و مدرس سابق فلسفۀ علم و متون ادبی و عرفانی در دانشگاه‌های ایران، در دهۀ شصت تا میانۀ دهۀ هفتاد، بوده است. او از میانۀ دهۀ هفتاد، ابتدا از تدریس در دانشگاه‌های ایران منع شد، سپس فضا برای سخنرانی‌های آزاد و غیردانشگاهی او، و حتی انتشار عمومی و رسمی آثارش به شدت تنگ شد. با شدت یافتن تنگناها که به تهدیدهای عنیف نیز انجامید، این مفسر نهج‌البلاغه و مدرس دانشگاه و نظریه‌پرداز کلام جدید و معرفت‌شناسی دین، نهایتاً جلای وطن کرد و در یک مهاجرت اجباری، نزدیک به دو دهه است که دور از ایران به سر می‌برد. بدین‌سان محرومیتی دو سویه رقم خورد؛ او از مواهب موطِن مألوف و فضای فرهنگی و مصاحبت مخاطبان مشتاق داخل کشور، و جامعۀ علمی ایران از دانش و آموزش پر نیروی او.

– ابوالقاسم علیدوست، 63 ساله، مقیم قم، عالم دینی و محقق حوزوی که نامی نسبتاً نو در میان اهالی فقه و کلام و فلسفۀ اسلامی است. نوشته‌ها و نظرات منتشرۀ او نشان از آن دارد که می‌کوشد علاوه بر علوم حوزوی، با دانش‌های مدرن و معارف دانشگاهی هم آشنا باشد و با آگاهی از نظریه‌های علمیِ جهان جدید، علوم دینی را به اصطلاح ‌روزآمد کند. عزم او بر فربه‌سازیِ فقه است تا علاجیِ برای مسئلۀ کارآمدی شریعت در دنیای امروز بیابد...

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @azadsocial
🔵 @ardeshirmansouri

☺️ از تحلیلِ وحی تا صدقِ توافقی در اندیشه‌ی دکتر سروش
👤 #حسین_حسینی

در این نوشته‌ی کوتاه، طرح‌واره‌‌ای از برخی آرایِ متأخرِ دکتر سروش درباره‌ی وحی، طبیعت‌گرایی و نظریه‌ی صدق ارائه می‌شود و شرح تفصیلی و انتقادی آن در قالبِ کتاب یا مقاله‌ای درمی‌آید.

در خصوصِ سخن خدا، الهی‌دانانی که می‌گویند خدا، به طور عادی، سخن نمی‌گوید، نه به نقصِ خداوند بلکه به نقصِ زبان اشاره دارند. زبان، همواره محدودیت‌آفرین است. وقتی پایِ زبان به میان می‌آید، محدودیت‌ها هم آشکار می‌شود. زبان‌ها برآمده از تجربه‌هایِ مشترکِ یک قوم‌اند. اگر با مثال‌های ساده و آشنا شروع کنیم، برای نمونه، در عربی چون با شتر، فراوان، سر و کار دارند، صدها واژه برای بیان اوصاف شتر و رَده‌های سنی آن هست که در زبان‌های دیگر نیست. در کُردی، همین گستره‌ی واژگان و مفاهیم، درباره‌ی دام‌های دیگر مانند گوسفند و بُز وجود دارد و در گیلکی انواع و اقسام کلمات و مفاهیم در خصوص ماهی‌ها. ضمن این‌که برخی زبان‌ها در عرصه‌ی علم، ورزیده‌ترند( مانند انگلیسی) و برخی در عرصه‌ی شعر(مانند فارسی) و قس‌علی‌هذا. از یک‌سو چون زبان و کلام، برآمده از تجربه‌هایِ جمعیِ انسان‌ها است و محدودیت‌ دارد و از سوی دیگر خداوند بنابر تعریف، ورای محدودیت‌هاست...

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ ایران در ماه‌های آینده با چه تهدیداتی مواجه است؟
👤 #مسعود_نیلی

به یاد دارم در سال‌های دور گذشته و در زمان‌هایی که در سازمان برنامه و بودجه کار می‌کردم، در چند نوبت، مسوولیت تهیه گزارش‌هایی تحت عنوان چشم‌انداز ۱۰سال آینده اقتصاد ایران را برعهده داشتم. هدف اصلی این کار آن بود که ابعاد شکاف‌ها و عدم تعادل‌هایی که در آن مقطع زمانی غیر قابل مشاهده ملموس بود اما در گذر زمان، روند رو به افزایش داشت، در همان ابتدا نمایان شود. به‌عنوان مثال، ابعاد کسری بودجه یا عدم تعادل در تراز پرداخت‌ها و غیره، از این طریق برای سیاستگذار روشن و مشخص می‌شد. یک فرض تلویحی هم در انجام این کار وجود داشت و آن هم این بود که تصمیم‌گیرنده خود را در قبال حل مشکلات، مسوول می‌شناسد و لذا قاعدتا از مواجه شدن با مسائل بزرگ و بحرانی، اجتناب می‌کند.

طی چند ماه اخیر، تعدد و تنوع مشکلات بزرگ به‌شدت افزایش پیدا کرده و از مرحله نگرانی عبور کرده‌ایم. آنچه درباره وقوع آن در آینده هشدار داده می‌شد، در زمان حال محقق شده و ابعاد آسیب‌زای خود را نمایان ساخته است...

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @masoudnili

☺️ ویژگی‌های قانون اساسی شایسته
👤 #محمدامیر_قدوسی

صوتی که تقدیم مخاطبان می‌شود، سخنرانی دکتر محمدامیر قدوسی با عنوان “ویژگی‌های قانون اساسی شایسته” است که در روز قانون اساسی برای دانشجویان دانشگاه یزد ایراد شده است.

قدوسی در این سخنرانی به بیان برخی از ویژگیهای شکلی و ماهوی قانون اساسی شایسته می‌پردازد و سپس به‌نحو اجمالی، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۸ ه.ش. و اصلاحات آن در سال ۱۳۶۸ه.ش. را با آن ویژگی‌ها محک می‌زند.

نقطه تاکید قدوسی در این سخنرانی بر موضوع مجلس موسسان گسترده و متکثر است.

📎 برای دريافت صوت این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @jahanazchashmeman

☺️ برخورد فعلی با حجاب در ایران استثناست یا قاعده؟
👤 #جواد_درویش

در یکی از کلاسهای این ترم کتابی را تدریس می‌کنم با عنوان “مواجهه اسلام با علم مدرن” که سال 2023 در سری کتابهای Cambridge Elements منتشر شده و نویسنده آن یک استاد فیزیک ترک‌تبار در آمریکاست.
او در دو جای کتاب اسم ایران را به عنوان استثنا در میان همه کشورهای مسلمان آورده است:
یکی جایی که پیشرفت‌های علمی ایران را به ویژه در فناوری‌های زیستی به رغم تحریم، در مقایسه با سایر کشورهای مسلمان قابل توجه می‌داند.
دومی، وقتی درمورد مواجهه اسلام و داروینیسم صحبت می‌کند، می‌نویسد:

حکومت دینی ایرانیان هیچ مشکلی (حتی) با قبول نظریه نیای مشترک گونه‌های غیرانسانی ندارند. درحالیکه نگاه دینی محافظه کارانه عربستان و کشورهای حاشیه خلیج، مایل است که کل نظریه تکامل را انکار کند. (p20)


مورد مشابهی را من چندماه پیش وقتی برای یک کنفرانس با موضوع اخلاق زیستی در قطر بودم، دیدم. یکی از مفتی‌های قطری در یک پنل که یکی از اساتید ایرانی هم در آن حضور داشت، بی‌مقدمه و بی‌دلیل شروع کرد به حمله شدید به فقهای شیعه که حکم به جواز تغییر جنسیت داده‌اند. می‌گفت شما آبروی اسلام را برده‌اید و چیزی از دین باقی نگذاشته‌اید!
چند هفته پیش هم با دوست فرهیخته‌ای در همین رابطه صحبت می‌کردم. او بر فقه مسلط است و سالها در اروپا زندگی کرده و فلسفه خوانده است. ایشان چیزی قریب به این مضمون را می‌گفت که این از شگفتی‌های فقه شیعه است که تغییر جنسیت را مجاز شمرده است. قبول این موضوع به لحاظ دینی نیاز به یک بینش حقیقتا مترقی دارد.

به نظر من این نگاه باز فقها نسبت به علم و مدرنیته، ریشه در عقلانیت شیعی دارد که قبلا هم پیرامون آن در سیاست، فلسفه و اخلاق نوشته بودم.
اسلام سیاسی بعد از انقلاب با گنجاندن عنصر “مصلحت”، افزونه‌های عرفی بیشتری هم به آن اضافه کرده. مثلا می‌بینیم که تدریس تکامل در مدارس ایران به هیچ وجه با چالش‌هایی که در کشورهای عربی و حتی آمریکا وجود دارد، مواجه نیست.
ترجمه و انتشار کتابهای داوکینز، هاوکینگ و دنت هم که در برخی کشورهای عربی ممنوع است و با واکنش تند کشیش‌های مسیحی روبروست، در ایران انجام می‌شود. این مواجهه لزوما به دلیل بی‌اطلاعی آنها از محتوای این آثار نیست، بلکه بیشتر به خاطر نداشتن نگاه بنیادگرایانه و متن‌محورانه آنهاست. مثلا شهید مطهری با صراحت کامل داستان آدم و حوا را در قرآن سمبولیک می‌نامند. (مجموعه آثار، ج1، ص 515)

به هرحال برای کسی که فضای کشورهای دیگر را بیشتر دیده، این مواجهه‌ی متولیان دین با علم جدید، پدیده عجیبی است.
اما آنچه برای او عجیب‌تر است، نحوه برخورد با مساله حجاب در ایران است.
وقتی او این انعطاف زیاد در تفسیر عقاید کلامی یا موضوعات فقهی در ایران را می‌بیند و در کنار تصلب عجیب پیرامون مساله حجاب و برخورد با زنان (مثل استادیوم رفتن یا موتورسواری بانوان) می‌گذارد، دچار حیرت عمیق از همه تناقض می‌شود!

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @vaadie

☺️ معرفی کتاب «مسائل نظریه سیاسی اثر کاتریونا مک‌کینون» با ترجمه‌ی جواد حیدری و نرگس سلحشور

👤 #جواد_حیدری

کتابی ترجمه‌ کرده‌ایم به اسم «مسائل نظریه‌ی سیاسی» که اخیراً منتشر شده است. این کتاب یکی از بهترین کتاب‌هایی است که در این زمینه نوشته شده است و به بهترین نحوی به تمام دغدغه‌های سیاسی‌مان به روش واضح و روشن و نظام‌مند می‌پردازد.

۱. پوشش جامع مفاهیم بنیادی
این کتاب به تمام موضوعات اساسی نظریه‌ی سیاسی از جمله آزادی، دموکراسی، برابری و عدالت، و ... می‌پردازد. هر فصل را یکی از پژوهشگران برجسته‌ی آن حوزه نوشته است که دیدگاه‌های معتبر و عمیقی ارائه می‌دهند.

۲. ترکیب نظریه با عمل
یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، استفاده از مطالعات موردی گسترده در پایان هر فصل است. این مطالعات موردی نشان می‌دهند که چگونه مفاهیم نظری در مسائل سیاسی معاصر به کار گرفته می‌شوند و فاصله میان نظریه‌ی انتزاعی و پدیده‌های واقعی سیاسی را پر می‌کنند.

۳. دسترسی‌پذیری و جذابیت برای مخاطبان
این کتاب با در نظر گرفتن نیازهای مخاطبان دغدغه‌مند طراحی شده است و نظریه‌های پیچیده را به شکلی ساده و قابل فهم ارائه می‌کند. همچنین شامل ویژگی‌های آموزشی مانند واژه‌نامه‌ها و سؤالات بحث‌برانگیز، نکات کلیدی، متفکران مهم و کتاب‌های تأثیرگذار است که فهم مطالب را تسهیل کرده و تجزیه و تحلیل انتقادی را برمی‌انگیزد.

۴. پوشش موضوعات معاصر و دیدگاه‌های متنوع
این کتاب علاوه بر مباحث دیرینه، به موضوعات نوظهور در نظریه‌ی سیاسی مانند چندفرهنگی‌گرایی و محیط‌زیست‌گرایی نیز می‌پردازد. این گستردگی به ما اطمینان می‌دهد که خوانندگان با طیف وسیعی از مسائل مرتبط با نظریه‌های سیاسی مدرن آشنا می‌شوند.

۵. تقویت تفکر انتقادی
با ارائه‌ی دیدگاه‌های گوناگون و تشویق به کاربرد نظریه در عمل، این کتاب مهارت‌های تفکر انتقادی را تقویت می‌کند. خوانندگان را به تحلیل و ارزیابی استدلال‌های سیاسی فرا می‌خواند و آن‌ها را برای مطالعات پیشرفته یا شهروندی آگاه آماده می‌کند.


حال این پرسش مطرح می‌شود که این مسائل کدامند؟...

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ مدارا با سنگ‌ریزه در بحث فقه و عقل
👤 #فرهاد_شفتی

هم‌نسل‌های من احتمالا نوشتار کوتاه اما شیرین و آموزندۀ سنگ‌ریزه و کفش را در (اگر اشتباه نکنم) کتاب فارسی دوم راهنمایی قدیم به یاد دارند. نویسنده از تمثیل سنگ‌ریزه در کفش استفاده می‌کند تا نکته‌ای را دربارۀ روبرو شدن با دشواری‌های زندگی گوش‌زد کند. او با اشاره به عادتِ این‌طرف و آن‌طرف دادن سنگ‌ریزه و محبوس کردن آن بین انگشتان و تحمل گزش‌های سنگ‌ریزه نتیجه می‌گیرد که اگر از همان اول سنگ‌ریزه را از کفش در آورده بودیم زحمتمان کمتر بود.

از مناظرۀ عبدالکریم سروش و ابوالقاسم علیدوست در برنامۀ آزاد بهره بردم، در عین حال این مناظره من را به یاد نوشتار سنگ‌ریزه در کفش ‌انداخت. سوء‌تفاهم نشود، نه منظورم این است که دانش فقه مانند سنگ‌ریزه‌ای در کفش است، و نه منظورم این است که مناظره مانند بازی با سنگ‌ریزه‌ای در کفش بی‌حاصل و بیهوده بود. به نظرم مباحث بسیار مهمی در مناظره مطرح شد و حتی برای شنونده یا بیننده‌ای که با این مباحث آشناست این مناظره می‌تواند بسیار پُربار باشد.

پس چرا این مناظره من را به یاد نوشتۀ سنگ‌ریزه در کفش انداخت؟ چون آن‌گونه که می‌بینم به عمد یا به مصلحت یا به فراخور روالِ اینگونه مناظرات پرسش‌هایی به مراتب مبنایی‌تر که می‌تواند، در موافقت یا مخالفت، طرفین را زودتر به مقصد برساند داخل بحث نشد یا گذرا وارد شد. نوشتار سنگ‌ریزه در کفش در ذهن من تمثیلی شد از اکتفا به اشاره کردن به برخی مبانی و مباحث‌ پیشینی به جای تامل در آنها، و در مقابل تکیه بر کارکردها و مباحث پسینی در این مناظره...

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @farhadshafti

☺️ فیزیکالیسم مرده است

👤 #مارک_ویتمن
ترجمه‌‌ی #یاسر_میردامادی

فریدریش نیچه در کتاب خود، دانش شاد دیوانه‌ای را ترسیم می‌کند که در میدان بازار فریاد سرمی‌دهد: «خدا کجا است؟… من به شما خواهم گفت. ما ــــ من و شما ــــ او را کشتیم. همه‌ی ما قاتل او هستیم.» در بازار، افراد زیادی هستند که به خدا اعتقاد ندارند و به دیوانه‌ای می‌خندند که در روز روشن چراغ به‌ دست دارد. نیچه می‌خواست بدین طریق این موضوع را بیان کند که مردم کوچه و بازار پیامدهای زندگیِ بی‌خدا را درک نکرده‌اند. به گفته‌ی دیوانه، [با مرگ خدا] ما در هیچ‌وپوچِ بی‌پایانی سردرگم می‌شویم و مردم این نکته را درک نکرده بودند.

وقتی متنی را درباره مسأله‌ی آگاهی از سوی مدافعان فیزیکالیسم، به ویژه فیزیکالیسم تقلیل‌گرا، می‌خوانم اغلب این قسمت از نیچه به خاطرم می‌آید. جوهرِ فکرتِ فیزیکالیسم این است که برای درک رفتار انسان‌ها تنها ماده اهمیت دارد. همانطور که بسیاری از دانشمندان علوم اعصاب و فیلسوفان، هر دو به یک اندازه، اعلام کرده‌اند: در اصل، افکار و احساسات ما صرفاً بر اساس فرآیندهای عصبی تبیین‌پذیر اند. تنها شرط لازم برای توصیف آنچه انسان‌ساز است مطالعه‌ی کارکرد مغز است. احساس من این است که دانشمندان علوم اعصاب و فیلسوفان فیزیکالیست همانا خود را نیچه‌های جدید و متفکران پیشتاز ‌بی‌باکی می‌دانند که حقیقتی را به اطلاع مردم ناآگاه می‌رسانند: ما، در قامت حرکات یون‌های باردار و انتقال‌دهنده‌های عصبی، هیچ‌وپوچ‌های بی‌پایان ایم.

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @YMirdamadi

☺️ قلم اینجا رسید و سر بشکست
(قبض و بسط و بن‌بست رفرماسیون فقهی)
👤 #ایوب_افضلی

مناظره سروش و علیدوست پیرامون نسبت فقه و عقل سرانجام به گردابی رسید که نشان داد محل نزاع که به ظاهر صورتبندی اصیل داشت و بحثی علم‌شناسانه/فقه‌پژوهانه بود، تماما بحثی فرعی و مسئله‌ای نامستقل است، مدعای اصلی من این است که پیگیری این مسئله به محو شدن مسئله «مناسبات فقه و عقل» و همچنین شکست «پروژه فقه‌ترمیمی» دست‌کم برای نواندیشان حوزوی و روشنفکران دینی خواهد انجامید. بنابراین دو جریان مذکور با پرسشی مواجه‌اند که از سویی تداوم و انسجام فقه به عنوان یک رشته را منتفی می‌سازد و از دیگرسو فقهیان را از فقاهت مدرسی و آتوریته سنتی برکنار خواهد کرد (چنانکه کانت تا اطلاع ثانوی/روشن‌نشدن پاسخِ پرسش‌های فلسفه نقدی خود، تمامی متافیزیکدانان را از کار برکنار ‌کرد). گفتنی است که نگارنده در این نوشتار مدعی پیشنهاد یا راه حل خاصی نیست و در مقام توصیف یک وضعیت و پیامدهای آن است.

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ نامیدن و هنجارمندی: درآمدی بر الاهیات قرآنی و عرفانی
👤 #ابوالقاسم_فنائی

شناختن نام دینی چیزها، یعنی نامی که از منظر الاهی بر چیزها نهاده می‌شود، جایگاه بلندی در الاهیات قرآنی و الاهیات عرفانی دارد و از اهمیت ویژه‌ای در سیر و سلوک معنوی و اخلاقی برخوردار است. این مقاله می‌کوشد نشان دهد که چرا چنین است؟؛ نامهای دینی با نامهای عرفی، که از منظرهای دیگر بر چیزها نهاده می‌شود، از حیث مدلول و محتوای توصیفی و هنجاری تفاوت معناداری دارند؛ و نامهای دینی هم معرفت‌بخش اند و هم انگیزه‌بخش؛ یعنی هم کارکرد نظری دارند و هم کارکرد عملی، و هم منبع معرفت دینیِ نظری اند و هم منبع معرفت دینیِ عملی.

ساختار مقاله چنین است: بخش (1) تحلیلی از سرشت نامگذاری و انواع آن به‌دست می‌دهد. بخش (2) سرشت معرفت دینی و معرفت عرفانی را شرح و بسط می‌دهد. بخش (3) به تفاوت نامگذاری الاهی با نامگذاری انسانی می‌پردازد. بخش (4) به بررسی سبک زندگی دینی و ربط و نسبت آن با منظر الاهی و نامهای دینی می‌پردازد. بخش (5) نشان می‌دهد که سِرّ نیاز بشر به دین، وحی و نبوت چیست. در بخش (6) از باب مطالعه‌یِ موردی برخی از نامهای خداوند در قرآن به همراه تفسیر عرفانی آنها و دلالت‌های هنجاری‌شان شرح داده می‌شوند. بخش (7) نامهای رحمانی و نامهای شیطانی را مقایسه می‌کند؛ و بخش (8) به نتیجه‌گیری اختصاص دارد.

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @Abolghasemfanaei

☺️ گفتگو به مثابه کنش (درباره مناظره سروش و علیدوست)
👤 #رضا_تاران

ادعای اول من این است که گفتگو و مناظره عبدالکریم سروش و ابوالقاسم علیدوست بیش از آنکه نتیجه‌ای معرفتی را دنبال کند در مسیر احیای دو نهاد و جریان اندیشگی در ایران امروز بود؛ اسلام سیاسی فقاهتی و روشنفکری دینی. ادعای دوم: این دو جریان بیش از آنکه رقیب هم باشند هم‌خانواده هستند و کارکرد مثبت آن می‌تواند عقلانی‌سازی و تهذیب خشونت‌های اسلام سیاسی رادیکال و تضعیف یکی از موانع مذهبی در مسیر توسعه ایران باشد. ادعای سوم اینکه «دین اجتماعی» به‌گونه‌های مختلف گرایش بخش مهمی از جامعه و تئوری «دین به مثابه فرهنگ« می‌تواند توضیح‌دهنده چنین گرایشی باشد و نظریه‌پردازان آن طیفی از دین‌پژوهان جوان‌تر هستند. هر سه ادعای من فاقد داده‌های آماری است و به عنوان یک فرضیه می‌تواند مطرح شود...

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @namehayehawzavi

☺️ میزگرد «از رادیکالیسم تا تراژیک‌اندیشی»؛ درباره‌ی قطبی‌شدن جامعه‌ی ایران، با حضور: حسین شیخ‌رضایی، بابک عباسی، امیر مازیار

📝 اندیشهٔ پویا، ش ۹۲، مهر ۱۴۰۳

در تحلیل انتخابات ریاست جمهوری گفته شد که این انتخابات را میان‌سالان و نه نوجوانان پیش بردند. نسلی که عمدتاً متولدان دهه‌ی پنجاه هستند و شاید اولین خاطره‌ی جمعی سیاسی‌شان به دوم خرداد ۱۳۷۶ برمی‌گردد. نسلی که از سال ۱۴۰۱ خود را در یک موقعیت تاریخی دید. آن‌ها خود را فرزندان نسلی دهه‌ی پنجاهی به‌حساب نمی‌آورند که گویی سیاسی متفاوت و نگرانی‌های دیگری شروع کرده بودند. دربارۀ این که ذهنیت عمومی نسل دهه‌ی پنجاهی‌ها را شکل داده صحبت کنیم، نگرانی که قطبی تحولات ۱۳۷۶ به بعد تبلور یافت به تجربه‌ی نسلی در ذهنیت سیاسی و فکری این نسل شده است.

👤 #بابک_عباسی
او متولد ۱۳۴۸، کارشناسی ارشد فلسفه را از دانشگاه تهران و دکترای خود در فلسفه‌ی غرب را از مؤسسه‌ی حکمت و فلسفه گرفته و اکنون علاوه بر تدریس در دانشگاه، دبیر بخش «زندگی خوب» در نشر کرگدن است و کانالی در تلگرام با عنوان خوب زیستن دارد که بازتاب تأملات او در پیوند فلسفه و زندگی و سیاست است.
🔵 @eudemonia

👤#حسین_شیخ‌رضایی
او متولد ۱۳۵۵، دانش‌آموخته‌ی فلسفه علم در دانشگاه صنعتی شریف و عضو هیئت علمی انجمن حکمت و فلسفه ایران است، و دبیر بخش «گفت‌و‌گواندیشی» در نشر کرگدن.

👤 #امیر_مازیار
او متولد ۱۳۵۶، فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد فلسفه‌ی غرب از دانشگاه تهران و دکترای فلسفه‌ی هنر از دانشگاه علامه است و اکنون پس از یک‌سال تعلیق از تدریس به جمع دانشجویانش در دانشگاه هنر بازگشته است.
🔵 @amirmaziar1

🔗 برای دریافت فایل PDF گزارش این میزگرد اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @tardidschool
🔵 @andishepouya

☺️ معرفی کتاب «توئیتری‌شدنِ سیاست» اثر محمد رهبری

📎 همراه با گزارش نوشتاری، تصویری و صوتی از نشست کتاب « توییتری شدن سیاست» در خانه اندیشمندان با حضور محمدجواد ظریف، هادی خانیکی، محمد رهبری و محمد فاضلی

محمد رهبری: کتاب جدیدم با عنوان «توئیتری‌شدنِ سیاست»، بالاخره بعد از رفت‌وبرگشت‌های فراوان منتشر شد. این کتاب با ترکیب نظریات مربوط به شبکه‌های اجتماعی و داده‌های توئیتر فارسی، منبع غنی برای مطالعه نظریات شبکه‌های اجتماعی به زبان فارسی است و اطلاعات مفیدی از اثرات توییتر بر جامعه و سیاست در ایران بدست می‌دهد.

رسانه‌های اجتماعی مانند توئیتر، بر روند جامعه‌پذیری نسل جدید و بر نوع کنشگری فعالان مدنی و سیاسی تأثیر به‌سزایی گذاشته است. با این‌حال، تاکنون مطالعه منسجمی راجع به این موضوع در جامعه ایران انجام نشده است. خوشحالم که با خلق این اثر، این تحول و تغییر در ایران و جهان را به‌زبان فارسی مورد مطالعه قرار دادم.

اگر به حوزه علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، ارتباطات، علوم اجتماعی محاسباتی، کلان‌داده‌ها و نسبت میان فناوری، سیاست و جامعه علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم این کتاب را که از فردا در کتاب‌فروشی‌ها در دسترس است، مطالعه کنید.

این کتاب که برآمده از رساله دکتری‌ام بود، توسط انتشارات «اگر» و با مقدمه دکتر خانیکی منتشر شده است. از اساتید عزیزم دکتر ابوالفضل دلاوری، دکتر هادی خانیکی و دکتر حمیدرضا رحمانی‌زاده دهکردی که در زمان انجام رساله دکتری، با راهنمایی‌ها و مشاوره‌های خود به خلق بهتر این اثر کمک کردند، تشکر می‌کنم.

🔗 برای مطالعه گزارش‌ها و دیدن و شنیدن این نشست اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @agarpub
🔵 @fazeli_mh
🔵 @HadiKhaniki
🔵 @MohammadRahbari

☺️ نشست علمی «نقد و بررسی آراء و اندیشه‌ی سیاسی داود فیرحی»

نشست علمی با عنوان «نقد و بررسی آراء و اندیشه‌های سیاسی داود فیرحی» روز چهارشنبه، ۲۳ آبان ۱۴۰۳، در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

سخنرانان:

👤دکتر #محسن_برهانی
عضو هیئت علمی حقوق دانشگاه تهران

👤دکتر #معینی_علمداری_جهانگیری
عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه تهران

👤دکتر #احمد_بستانی
عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

👤دکتر #مهدی_فدایی_مهربانی
عضو هیئت علمی علوم سیاسی دانشگاه تهران


🔗 برای دریافت صوت این نشست اینجا کلیک کنید

🔵 @m_borhani57
🙂 @Sedanet
🔵 @Feirahi

☺️ قبض فقه و بسط باطن
درنگی در مناظره‌ی عبدالکریم سروش و ابوالقاسم علیدوست
👤 #یاسر_میردامادی

نسبت‌سنجی عقل و فقه نکته‌ی محوری مناظره‌ی سه‌گانه‌ی سروش-علیدوست به میزبانی برنامه‌ی اینترنتی «آزاد» در نیمه‌ی دوم ۱۴۰۳ خورشیدی بود. هر دو طرف بحث همدلانه از عقل سخن می‌گفتند. اما سروش از «قبض فقه» دفاع می‌کرد تا جا برای عقل باز شود، حال آن‌که علیدوست از «بسط فقه» دفاع می‌کرد تا جا برای عقل باز شود. سروش استدلال می‌کرد که جدی گرفتن عقل، به ویژه عقل مدرن، کاروباری همه ‌یا هیچ است. از نظر او اولا فقه برای «بلاموضوع و بی ربط» (irrelevant) نشدن و ثانیا برای تأمین عدالت در جهان جدید چاره‌ای جز جدی گرفتن عقل مدرن ندارد.

اما، از نظر سروش، عقل مدرن را که جدی بگیری سرآخر چیزی از فقه باقی نمی‌گذارد، تنها باقی می‌ماند فقهِ عبادات و شبه‌عبادات یا به قول فان اس فقهِ «ژیمناستیکِ عبادت» که البته آن هم چون نیک بنگری در بن‌وبنیاد مراسم صبح‌گاه، ظهرگاه، شام‌گاهی ظاهری-دنیوی است و نه سلوکی باطنی-اخروی. در یک کلام، آن‌چه از فقه باقی می‌ماند تلاش منفعلانه و مذبوحانه برای تطبیق خود با عقل جدید است، از لغو برده‌داری گرفته تا (احتمالا در آینده) لغو اعدام، لغو نابرابری‌های زن و مرد و کافر و مؤمن، کنار آمدن با «ربا» و قس علیهذا.

از نظر سروش، عقلانی کردن فقه قدم نهادن در سرازیریِ محو فقه است و باکی از این نیست. زیرا فقه غیر ضروری و بلکه مضرّ است. در مقابل اما، علیدوست، محترمانه و با زبانی نامفهوم برای عموم البته، استدلال می‌کرد که برای عقلانی کردن فقه باید آن را بسط روش‌مندانه داد: عنصر مصلحت را وارد  آن کرد، فقه را مقاصدی کرد تا فقه طراز نوین در موارد مستحدثه‌ای که «نصوص» ساکت اند متن را به صدا در آورَد و حکمی سازگار با روح زمانه و در راستای مقاصد شارع از آن استخراج کند. سروش اما می‌گفت «نصوص» وقتی ساکت اند باید به عقل جمعی مدرن مراجعه کرد ــــ و البته از نظر سروش «نصوص» سراسر ساکت اند و مفسر است که حرف در دهان متن می‌گذارد. عقل خالص هم نداریم، بلکه ماییم و خرده‌عقلی کآتش در آن نتوان زد.

سروش، مصرّانه و بی‌پرده، به مشکلات بسط فقه اشاره کرد: ۱. فقدان معیار برای تمایز نهادن میان «عقل خالص» و «عقل ناخالص» (به تعبیر دقیق‌تر: فقدان معیارِ فقیهانه‌ای بین الاذهانی و خالی از مصادره به مطلوب برای تمایزنهی میان «خالصی» و «ناخالصیِ» عقل) ، ۲. خانه کردن فقه در زمین دیگران، که زمین عقل جمعی است. و البته توصیه‌ی مولوی در گوش ما است که «در زمین دیگران خانه مکن». خانه کردن فقیهان در زمین عقل مدرن، در حالت خوش‌بینانه،‌ غیر ضروری و بی فایده و در حالت بدبینانه‌، مخلّ به عقلانیت مدرن و غاصبانه است.

با این حال، آن‌چه حتی به اشاره هم مورد بحث قرار نگرفت و در عین حال مسأله‌ای محوری است، مشکلات «قبض فقه» است. حال آن‌که برای پروراندن راه حلی جامع در نسبت‌سنجی عقل و فقه، یعنی راه حلی که بیشترین مزایا و کمترین مضرات را داشته باشد، باید حسن و قبحِ «قبض فقه» و حسن و قبحِ «بسط فقه» هر دو را با هم سنجید، سنجیدنی نه یک‌بار برای همیشه و از جنس خطابه که سنجیدنی دائمی، استدلالی و گفت‌وگویی. در ادامه به شکل گذرا به بحث از مشکلات «قبض فقه» خواهم پرداخت.

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @YMirdamadi

☺️ هوش مصنوعی و دین: انقلاب در اعتقادات مذهبی و ظهور ادیان جدید

به اعتقاد شماری از پژوهشگران هوش مصنوعی و علوم فلسفه، بزودی در جوامع انسانی شاهد تولدِ نوع جدیدی از ادیان یا طریقت‌های مذهبیِ مبتنی بر هوش مصنوعی خواهیم بود. برخی تحقیقات نشان داده که هوش مصنوعی ممکن است تأثیرات پیچیده‌ای رویِ باورهای مذهبیِ سنتی مردم داشته باشد،‌ و به طور بالقوه در برخی زمینه‌های نظری و اعتقادی ادیانِ ابراهیمی را به چالش بکشد. در این زمینه می‌توان به قابلیت‌های هوش مصنوعی در به چالش کشیدنِ برخی دیدگاه‌های سنتی درباره آفرینش ، وحی آسمانی، یا دنیای بعد مرگ اشاره کرد.

در دهمین قسمت از پادکست «زندگی مصنوعی من»، #رضا_جمالی به همراه #حسین_دباغ و #علی_سوفسطایی نگاهی کرده به پیامدهای ورود هوش مصنوعی به حوزه دین و فرضیه‌های مربوط به ظهور دین‌های مبتنی هوش مصنوعی در آینده.

🔗 برای شنیدن این پادکست اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @hossein_dabbagh

☺️ با نگرشی تکاملی چگونه زندگی کنیم؟
👤 #هادی_صمدی

استیون پینکر در کتاب روشنگری اکنون، با ذکر شواهد تجربی قانع‌کننده‌ای نشان می‌دهد در همه‌ی وجوه زندگی وضعیت انسان در گذر زمان بهتر شده است. طول عمر انسان طولانی‌تر شده و در سطح اجتماعی خشونت کاهش یافته است.
اما به نظر می‌رسد یک جای کار می‌لنگد! زیرا آمار افزایش اضطراب و افسردگی رو به بدتر شدن است. برای این آمار می‌توان به کتاب نسل مضطرب جاناتان هایت مراجعه کرد.

این دوگانه را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟
رواقیون، در زمانه‌ای پیش از میلاد مسیح که هنوز جهان وارد فاز مدرن خود نشده بود، معتقد بودند که برای رسیدن به رضایت از زندگی باید هماهنگ با طبیعت زیست.

بی‌تردید عادات رفتاری انسان در دهه‌های اخیر به شدت تغییر کرده و انسان از هماهنگی با طبیعت دورتر از آن دوران شده است. علت اضطراب کنونی این است؟! آیا می‌شود سخنان رواقیون را به نحوی کمّی سنجید؟ نگاهی بیاندازیم به پژوهشی در این زمینه که به تازگی منتشر شده است.

به طور متعارف دانشمندانی که در تبیین‌های تکاملی در روان‌شناسی فعال‌اند به صورت منفرد برخی از عادات رفتاری امروزین ما را با نیاکان شکارچی-گردآور یا با انسان‌های دوران کشاورزی مقایسه می‌کردند. اکنون پژوهشگران ابزار پژوهشی‌ای طراحی کرده‌اند که برای اندازه‌گیری تفاوت سبک زندگی مدرن با اجداد ما و تأثیر این تفاوت‌ها بر سلامتی طراحی شده است. این پژوهش مقیاسی به نام «سبک زندگی ناسازگار تکاملی» (EMLS) را معرفی می‌کند: پرسشنامه‌ای ۳۶ماده‌ای که رفتارها و عوامل سبک زندگیِ متفاوت از آنچه که اجداد ما تجربه کرده‌اند شناسایی می‌کند...

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @evophilosophy

☺️ سه دوره اندیشه سیاسی داود فیرحی (انتشار به مناسبت سال‌روز فوت)
👤 نویسنده: رضا تاران

به نظر می‌رسد سه دهه فعالیت علمی داود فیرحی را می‌توان در پاسخ به سه پرسش اصلی خلاصه کرد؛ دولت اسلامی و نظریه‌ حکمرانی در جهان اسلام چگونه شکل گرفته است؟ فقه دموکراتیک بر پایه چه مفاهیمی استوار است؟ و در نهایت چگونه می‌توان الهیات جدید برای فقه سیاسی دموکراتیک بنا کرد؟ به نظر می‌رسد آثار فیرحی در سه دوره و در پاسخ به این سه پرسش بوده است؛ او در دوره اول تبارشناسی فقه اقتدارگرا و بررسی زمینه‌های شکل‌گیری آن در صدر اسلام و دوره میانه را دنبال می‌کند. کار او در دوره دوم نقد فقه اقتدارگرا و تدارک فقه دموکراتیک است. در دوره سوم با طرح چالش‌های فقه سیاسی به بازخوانی مفروضات فقه و طرح الهیات سیاسی تجدد می‌رسد.

۱.دوره اول: بررسی زمینه‌های شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی اقتدارگرا: فیرحی در کتاب «دانش، قدرت و مشروعیت در اسلام« این پرسش را مطرح کرد که دولت اسلامی و نظریه‌ی حکمرانی در جهان اسلام چگونه شکل گرفته و دچار چه دگرگونی‌‌هایی شده است؟ پاسخش این بود که در نصوص اسلامی هم جنبه‌های اقتدارگرا دارد و هم جنبه‌های دموکراتیک، و سنت موجود در دوره صدر اسلام و دوره میانه جنبه‌های اقتدارگرای نص را برجسته کرده است. در کتاب «تاریخ تحول دولت در اسلام» دو ایده اساسی دارد: دو سنت زندگی سیاسی زمان پیامبر مطرح بود: یکی سنت اقتدارگرایانه که در مکه وجود داشت و دیگری یک نوع الگوی زندگی شورایی است که در مدینه شکل می‌گیرد. دولت پیامبر دولتی دموکراتیک مبتنی بر نوعی از قرارداد و درک خاصی از شوراست اما خلافت که بعد از پیامبر شکل می‌گیرد، نتیجه هژمونی مهاجران و نگرشی اقتدارگرا دارد. در کتاب «نظام سیاسی و دولت در اسلام» توضیح می‌دهد که نظریه‌های نظام سیاسی در اسلام یک‌دست نیستند. یعنی نظریه‌های جدید درحال دموکراتیک شدن است. همچنین چگونه برخی از نظریه‌هایی که درعین‌حال دینی هستند، ایدئولوژیک می‌شوند.

۲.دوره دوم: تفسیر دموکراتیک از فقه سیاسی: فیرحی در دوره دوم فکری خود که از اوایل دهه نود آغاز می‌شود تلاش می‌کند رویکردی ایجابی در پیش گیرد و نمونه‌هایی از فقه دموکراتیک را برجسته کند. او در کتاب «فقه و سیاست در ایران معاصر» توضیح می‌دهد که چگونه فقه شیعه درگیر دولت مدرن می‌شود و تحولی در دستگاه‌های فقهی پیدا می‌شود که هرچند فراگیر نمی‌شود، اما یک شروع نسبتاً مهمی است. در فقه مشروطه یک «امکانی» به نام نوگرایی ویژه‌ی شیعه مستتر است که با اهل سنت متفاوت است. در جلد دوم کتاب « فقه و سیاست در ایران معاصر» مدعی است که شکست مشروطه و شکل‌گیری دولت رانت در دوره‌ی پهلوی دوم فقه حکومت اسلامی گرایش اقتدارگرا را شکل داد و یا حتی اقتدارگرایی تاریخی و مکنون آن مجال ظهور یافت.در کتاب «آستانه تجدد» سؤال من این بود نایینی چگونه توانسته مفردات یک فقه دموکراتیک را فراهم کند. در کتاب «فقه و حکمرانی حزبی» به دنبال آن است تا بر پایه «سبق و رمایه» در فقه چارچوبی شرعی برای رقابت‌های حزبی فراهم کند.

۳. دوره سوم: بررسی چالش‌های فقه دموکراتیک و طرح الهیات سیاسی جدید: این دوره با نقدهای برخی از روشنفکران دینی از جمله محمد مجتهد شبستری بر حکمرانی فقهی آغاز می‌شود. شبستری در نقد اعتبار فقه سیاسی بر این باور بود «اگر فردی آن دلایل و حجت‌های کلامی را در عصر حاضر غیرقابل دفاع و ناصالح برای احتجاج بیابد نمی‌تواند دانش فقه را بیان‌کننده احکام الهی بداند». مساله فیرحی در این دوره گذر از فقه سیاسی نیست بلکه او به تکمیل و بازسازی الهیات و مفروضات فقه نظر دارد. فیرحی در دو کتاب «مفهوم قانون در ایران معاصر» و »دولت مدرن و بحران قانون» چالش‌های فقه در مواجهه با مفهوم «قانون» و «ملت» را نشان می‌دهد. از سال ۱۳۹۶ با تدریس روش‌شناسی اندیشه سیاسی کتاب «خدا و برابری» نوشته جرمی والدرون، استدلالهای الهیاتی رابرت فیلمر و جان لاک را به بررسی می‌گذارد و در تلاش است تا با الهام از الهیات جان لاک، نوآوری‌هایی را در الهیات شیعه از جمله مساله «برابری الهیاتی» فراهم آورد. کتاب «پیامبری و قرارداد» که بعد از درگذشت او منتشر شد نسخه تکمیل شده یکی از ایده‌های او در کتاب «تاریخ تحول دولت در اسلام» است و فیرحی بر پایه پیمان‌های پیامبر شکلی از دولت قراردادی در مدینه را مفهوم‌سازی می‌کند. به نظر می‌رسد دوره سوم اندیشه فیرحی با درگذشت او نیمه‌کاره ماند اما می‌توان سه دوره فکری او را در پیوست و تکمیل هم دانست.

🙂 @Sedanet

☺️ نشست فلسفه اخلاق فمنیستی

نظریه اخلاق مراقبت Ethics of care به رویکردی در اخلاق گفته می‌شود که طیف وسیعی از دیدگاه‌ها را شامل میشود که نقش جنسیت در اخلاق را برجسته می‌کند. با این‌حال می‌توان در میان همه این روایت‌ها روح مشترکی را یافت و آن بازاندیشی در اخلاق/فلسفه اخلاق متعارف است که به عقیده این اندیشمندان فلسفه‌ای مردانه است و نیازمند جرح و تعدیل است. انواع روایت‌ها و رویکرد‌ها در فلسفه اخلاق فمنیستی بر چند اصل کلیدی بنا شده است:

۱. محوریت روابط انسانی
اخلاق مراقبت بر پایه‌ی روابط انسانی و تعاملات اجتماعی استوار است و به جای تمرکز بر اصول کلی و فراگیر انتزاعی، به نیازهای خاص و منحصر به فرد افراد در روابط نزدیک و روزمره توجه می‌کند. به عبارت دیگر، در اخلاق مراقبت، دقت در جزئیات و شرایط خاص هر رابطه اهمیت محوری دارد و چه در این رویکرد هم از حیث متافیزیکی و هم معرفت‌شناختی به موضع خاص‌گرایان particularism در فرااخلاق نزدیک می‌شوند.

۲. توجه به احساسات و عواطفِ اخلاقی
توجه به احساسات، نیازها و تجربیات دیگران نه تنها منع و مشکلی برای معرفت‌ اخلاقی ایجاد نمی‌کند که اساساً ربط اخلاقی دارد و در کانون توجه است. این به معنای آن است که در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی، نیازهای عاطفی و اجتماعی دیگران باید در یک شبکه ارتباطی نظر گرفته شوند.

۳. اخلاقی بودن مراقبت
اخلاق مراقبت بر این مهم استوار است که مراقبت و حمایت از دیگران نه تنها یک عمل انسانی و غریزی، بلکه یک عمل اخلاقی است و در زمره فضایل غلیظ اخلاقی Thick moral virtuous قرار می‌گیرد. این رویکرد بر این باور است که مراقبت از دیگران باید به عنوان یک ارزش اخلاقی بنیادین و محوری در کانون اندیشه اخلاقی در نظر گرفته شود.

۴. تأکید بر تجارب زنانه
در این رویکرد تجارب و دیدگاه‌های زنانه اهمیت محوری در اخلاق دارد. به نظر متفکران این حوزه، در بسیاری از جوامع، نقش‌های سنتی زنان به عنوان مراقبان و پرورش‌دهندگان، به طور ناعادلانه‌ای نادیده گرفته شده است که این تجارب می‌تواند دیدگاه‌های جدیدی را در مورد اخلاق و مسئولیت ارائه دهد. طبق دیدگاه متفکران این حوزه، بخش معتنابهی از تجربیات و شهودات اخلاقی به علت تحمیل و سلطه نظام‌های مردسالارانه نادیده گرفته شده است و این غفلت، موجب شده است که شهودات و تجربیات اخلاقی فعلی آدمیان از کاستی‌های جدی رنج ببرد. برای نمونه تاکید بیش از اندازه بر حقوق و عدالت جای را بر فضایلی چون غم‌خواری، تیمارداری، دلسوزی و مهربانی تنگ کرده است؛ فضایلی که برخلاف فضایل مردانه (مثل تأکید افراطی بر حق و عدالت و شجاعت) آدمیان را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند.

در این نشست که به همت و میزبانی موسسه «شهر فلسفه ایران» در تاریخ ۴ آبان‌ماه ۱۴۰۳ برگزار شد، حسین بیات و امید کشمیری به تبیین و شرح برخی مولفه‌های محوری این دیدگاه پرداختند.

🔗 برای دریافت فیلم و صوت این نشت اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @hossein_bayat
🔵 @iraniancityofphilosophy

☺️ درکِ امرِ درک‌ناشدنی
👤 نویسنده: حمیدرضا یزدانی

«مردان هیچ‌چیز از زنان نمی‌دانند و زنان هم هیچ‌چیز از مردان». این گفتهٔ بسیار منفیِ لکان در باب عشق است که شاید در نگاه اول عجیب به‌نظر برسد. اما آنچه در این نوشته به بررسی آن خواهم پرداخت، قدمی فراتر رفتن از این نظر است و آن اینکه «هیچ انسانی از هیچ انسانی چیزی نمی‌داند و مهم‌تر اینکه نمی‌تواند بداند».

امروزه دیگر پر‌واضح است که سه نظریه به جایگاه انسان ضربهٔ کاری وارد کردند و او را از عرش به فرش آوردند: نخست اینکه زمین، یعنی خانه‌ای که انسان در آن زندگی می‌کند، مرکز جهان نیست و کائنات دور زمین در گردش نیستند که به آن انقلاب کوپرنیکی می‌گفتند؛ دوم اینکه داروین ماهیت حیوان‌تبار انسان را نشان داد و اینکه انسان آنچنان که متون مقدس القا کردند، اشرف مخلوقات نیست؛ و سوم اینکه فروید با روان‌کاوی نشان داد که انسان حتی از آنچه در درون خود می‌گذرد خبر ندارد و ارباب خانهٔ خود نیز نمی‌باشد و ریشهٔ مشکلات اساسی ما در درون خود ماست و ما درک تیره و تاری از آن‌ها داریم و آنچنان که گمان می‌کردیم موجودات عاقلی که با عقل انس داریم، نیستیم. عقل ما بازیچهٔ غرایزی ناخودآگاهی است که از ساز‌و‌کار آن اطلاعی نداریم و حتی نمی‌دانیم چگونه بر ما تأثیر می‌گذارد.

در حقیقت، کشف فروید نشان داد ناخودآگاه چنان سیطره‌ای بر ذهن و روان انسان دارد که فرآیندهای تفکر، عمل و احساس انسان را شکل می‌بخشد. و عجیب‌تر اینکه یکی از بصیرت‌های مهم روان‌کاوی این بود که بسیاری از مشکلات نه در بزرگسالی که ریشه در کودکی ما دارند. کودکی‌ای که هیچ‌یک حتی خاطره‌ای از آن نداریم. و همان‌طور که جان بالبی نشان داد، تنش‌ها و تعارضات ارتباطی ما به مراقبت‌های مادرانه‌ای باز می‌گردند که خودمان هیچ نقشی در آن‌ها نداشته‌ایم و در حقیقت ما آدمیان میراث‌بر مشکلاتی هستیم که نه خودمان از آن‌ها اطلاعی داریم و نه دیگرانی که مسئول زایش و بالش ما بودند. به دیگر سخن، انسان نمی‌داند چه بر او گذشته، چه رفتاری در کودکی با او شده است و وقتی انسان نداند در درونش چه می‌گذرد منتج به این می‌شود که انسان نمی‌تواند خود را تماماً و کاملاً درک کند و بفهمد چه می‌خواهد.

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ بررسی و نقد ترجمۀ کتاب انسان خردمند، تاریخ مختصر بشر
👤 نویسنده: حامد وحدتی نسب

کتاب انسان خردمند، تاریخ مختصر بشر ازجمله پژوهش هایی است که در جهان با عنوان رویکرد تاریخ کلان طبقه بندی می شود. کتاب یادشده به قلم یووال نوح هراری از دانش آموختگان مشرب فکری جرد دایموند به رشته تألیف درآمده است. نویسنده درخلال چهار فصل عمده کتاب با عناوین انقلاب شناختی، انقلاب کشاورزی، وحدت بشر و انقلاب علمی کوشیده است فرازونشیب های داستان تطور انسان را از حوالی صد هزار سال پیش تا رسیدن به عصر مدرن روایت کند. گرچه نویسنده و مترجم و ویراستاران همگی از قلمی شیوا و جذاب برخوردارند، برخی ایرادات محتوایی منجر شده برخی انتقادات به رویکرد علمی نویسنده فراگیر شود. شاید مهم ترین نقد وارده به کتاب ساده انگاری بیش از اندازه و وسواس کم درخصوص ارائه مدل ها و تاریخ هاست. نویسنده در هیچ بخشی از کتاب توضیح نداده که چرا مبدأ انقلاب شناختی را هفتاد هزار و نه هم چون بیشینه پژوهش گران پنجاه هزار سال قرار داده است. هم چنین وی خواننده را درباره شخصیت اصلی کتاب (انسان خردمند) تاحدودی سردرگم رها می کند. این که مراد نویسنده انسان هوشمند ابتدایی (homo sapiens) است یا انسان هوشمند هوشمند ( h omo sapiens sapiens) هرگز مشخص نمی‌شود.

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet

☺️ خدا همچون کنشگری اخلاقی (۲)
👤 ابوالقاسم فنائی

این مقاله بخش دوم از پژوهشی مفصل درباره سرشت کنش‌گری خداوند را گزارش می‌کند. دو پرسش‌ اصلی این پژوهش اینهاست:

«آیا خدا کنش‌گری اخلاقی است؟»؛ بدین معنا که «آیا خدا سرشتی اخلاقی دارد؟»؛ و «ذات، صفات، میل، اراده و افعال خدا نیز همچون ذات، صفات، میل، اراده و افعال انسان‌ها، در معرض ارزیابی و ارزش‌داوری اخلاقی قرار دارد؟».
اگر آری، «آیا اخلاق الاهی همان اخلاق انسانی است یا اخلاق الاهی کلاً یا بعضاً با اخلاق انسانی تفاوت دارد؟».

نویسنده سه نظریه رقیب درباره سرشت کنش‌گری خداوند را با یکدیگر مقایسه می‌کند و پیامدهای نظری و عملی پذیرش هر یک از این سه نظریه را می‌کاود و شرح می‌دهد. این سه نظریه عبارتند از: «خدا همچون کنش‌گری خودکامه»، «خدا همچون کنش‌گری مصلحت‌اندیش» و «خدا همچون کنش‌گری اخلاقی». در بخش نخست این پژوهش پس از طرح کلیات و مباحث مقدماتی، به نظریه «خدا همچون کنش‌گری خودکامه» پرداختیم و این تلقی از سرشت خداوند را بررسی و نقد کردیم. بخش دوم این پژوهش که در قالب مقاله‌ حاضر ارائه می‌شود به دو تلقی دیگر از سرشت خداوند می‌پردازد. در بخش سوم که در قالب مقاله‌ای دیگر ارائه خواهد شد، به نقش خدا در الاهیات عملی خواهیم پرداخت و پیامدهای منطقی این سه تلقی از خدا در الاهیات عملی را شرح و بسط خواهیم داد.

🔗 برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید

🙂 @Sedanet
🔵 @Abolghasemfanaei

☺️ بازخوانی اندیشه سیاسی و فرهنگی آیت‌الله میرباقری
👤#امید_قائم‌پناه

آیت‌الله میرباقری: هیچ شناخت خنثی و بی‌طرفانه‌ای نداریم، تمام شناخت و حتی توصیف ما باید از دریچه اسلامی باشد / انقلاب اسلامی حرکت در جریان عبودیت و بندگی است و در مقابل نگاه غربی که جریان عصیان و طاغوت است قرار دارد / ما باید تمام شاخه‌های دانش را مبتنی بر جریان عبودیت داشته باشیم/ با تکنولوژی غربی باید به ستیز و جنگ با آن برویم / هر دو نظام به دنبال توسعه و جهانی‌سازی خود هستند و طبیعی است که در یک نقطه با هم برخورد نظامی داشته باشند، این جنگ جنگ میان عبودیت و طاغوت است و گریزی از آن نیست و هر چند خسارت مادی دارد اما مقدس است و استراتژی ما استراتژی غلبه خون بر شمشیر است و باید خون دهیم تا در جهان بصیرت ایجاد کنیم...

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet

☺️ رونمایی از کتاب «چهار خوانش از طباطبایی» نوشته‌ی شهرام اتفاق

👤 سخنرانان: کاظم علمداری، یدالله موقن، نظام بهرامی کمیل ، محمد امیر قدوسی

در این اثر نویسنده کتاب ما را با مبانی تئوریک چهار جریان فکری و سیاسی و زیرشاخه‌های آن‌ها در سپهر سیاسی ایران آشنا می‌کند. برخی از این جریان‌ها در ساختار قدرت سهم داشته‌اند و اثر گذار بوده‌اند؛ و برخی دیگر، در داخل یا بیرون مرزهای کشور در انتظار فرصت مناسبی برای نقش‌آفرینی هستند.

یکی از سرچشمه‌های تئوریک این جریان‌ها، آموزه‌های «سید جواد طباطبایی» است و وجه مشترک آن‌ها به حساب می‌آید.

این چهار جریان عبارت هستند از «محافظه‌کاران»، «لیبرال‌های محافظه‌کار فقهی»، «پادشاهی‌خواهان مشروطه‌طلب» و «ناسیونالیست‌های افراطی».

نویسنده بر این گمان است که کشور ما طی چند دهه اخیر، از امر خطیر «توسعه» غافل مانده است و دیگر مجالی برای آزمودن مسیرهای نامکشوف ندارد و تأکید دارد که باید بکوشیم تا قطار کشورمان، دوباره بر روی ریل توسعه بازگشته و مترصد حرکت به سوی نظمی لیبرال-دموکراتیک باشد و در آن مسیر گام‌ بردارد.

به این اعتبار، این کتاب، کوششی برای تحقق این هدف بوده است: معرفی بیراهه‌ها و کوچه‌های بن‌بستی که از ناکجاآبادهای جدیدی سر در خواهد آورد و مقایسه آن‌ها با برخی تجربیات جهانی که به «توسعه‌» رهنمون شده‌اند.

📎 برای دریافت صوت جلسه و PDF کتاب این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @ArchiveOfLiberalism

☺️ اندر حکایت کتاب علوم‌شناختی دین نوشتۀ نعیمه پورمحمدی

نویسندگان:

👤 محمد سوری (عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده فلسفه و کلام)

👤 میثم فصیحی رامندی (دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه تهران، دانشگاهان فارابی)

آینهٔ پژوهش، شمارهٔ ۲۰۷، سال ٣٥، شمارهٔ ٣، مرداد و شهریور ١٤٠٣، ص ٢٦١-٣٢٨.

پژوهش در هر موضوعی یعنی پژوهشگر حاصل تحقیقاتش را به مخاطبان عرضه کند و سهمش در نوشته کاملاً از سهم پژوهش‌های قبلی مشخص باشد، به گونه‌ای که خوانندگان به روشنی متوجه شوند چه بخش‌هایی از نوشته حاصل تحقیقات پژوهشگر است و کدام قسمت‌ها حاصل پژوهش‌های دیگران. نقد نوشته‌هایی که این شرط لازم را رعایت نکرده‌اند و نشان دادن رونوشته‌ها و اقتباس‌ها از دیگران بی‌تردید در ارتقای سطح کیفی نوشته‌های پژوهشی تأثیر دارد. در مقالهٔ حاضر کتاب علوم‌شناختی دین، تألیف نعیمه پورمحمدی از این منظر نقد شده است. نگارندگان مقاله پس از مقایسهٔ بخش‌هایی از منابع معروف و معتبر که در حوزهٔ علوم شناختی دین به زبان انگلیسی نوشته شده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که بخش معظم کتاب از آن منابع انگلیسی ترجمه یا برگرفته شده و حاصل تحقیقات «مؤلف» نیست. تا جایی که بهتر است به جای «تألیف» از عنوان «کتاب‌سازی» استفاده کنیم و به جای «مؤلف» از «مولف‌نما»...

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet

☺️ بر مدار مدارا
آیا می توان از "حق" عدم مدارا دفاع کرد؟

👤 #حسین_دباغ

مبانی فلسفی مدارا بر چه استوار است؟ چگونه می‌توان جامعه‌ای عادلانه و دموکراتیک بر مدارِ مدارا دایر کرد؟ چه باید کرد اگر مدارا بدل به ضد خود شود؟ آیا با دشمنانِ مدارا باید مدارا کرد؟ آیا خلاف مداراست که قانون‌گذاری یا سیاست‌گذاری بر اساس مدارا را بر همگان تحمیل کنیم؟ چه تعادل ظریفی میان مدارا، آزادی، عدالت و دموکراسی وجود دارد؟

در این مقاله تلاش می‌کنم به سوالات بالا در حد وسع پاسخ دهم و پیچیدگی‌های مدارا‌ورزی را نشان دهم.

استدلال اصلی من به نفع این ادعاست که می‌توان از حق عدم مدارا دست کم در برخی مواقع دفاع کرد. بدون این حق، مدارا محفوظ نخواهد ماند.

با این حال، معضل فلسفی پر‌مناقشه‌ای باقی می‌ماند که مربوط به توجیه حق دشمنان مدارا برای ابراز باورهایشان است. آیا می‌توان حق دشمنان مدارا را به رسمیت بشناسیم در‌حالی‌که به مبارزه با باورها و رفتار آنان می‌پردازیم؟ در پایان مقاله، به طرح این معضل فلسفی می‌پردازم.

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @hossein_dabbagh

☺️ آیا سکولاریزاسیون در اسلام ممکن است؟
👤 #زانیار_ابراهیمی

مقاله «آیا سکولاریزاسیون در اسلام ممکن است؟» شرح و نقدی بر کتاب پیدایش اسلام سیاسی در ایران معاصر (۱۳۲۰_۱۳۵۷) نوشته آرش صفری است که در مجله سیاست‌نامه، شماره ۲۹، سال هشتم، زمستان ۱۴۰۲، صص ۳۴۶_۳۶۸ منتشر شده است.

زانیار ابراهیمی (نویسنده): در این مقاله می‌کوشم نشان دهم که از شهریور ۱۳۲۰ به این سو، اسلام شیعی تحولاتی بی‌سابقه را از سر گذرانده که منجر به سکولار شدنِ آن شده است. این تحولات، که نه به‌نحوی درون‌ماندگار بلکه بر اثر فشارهای بیرونیِ عمدتاً چپ‌گرایان و جهان‌بینی ماتریالیستی رخ داده است، منطق صیانت از نفس را در اسلام شیعی بیدار کرده و اسلام‌گرایان را به راندن در دریاهای نرانده‌ای واداشته که به سکولار شدن دین و ورود آن به عرصه‌های بکرِ دنیوی منجر شده است، عرصه‌هایی که پس از غیبت کبری، به اهل دنیا واگذار شده بود. این برداشتِ آخرت‌شناسانه از سکولاریزاسیون را بر دیدگاه هانس بلومنبرگ (مشروعیت عصر مدرن، بخش اول، فصل چهارم) استوار کرده‌ام...

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @zaniarebrahimii

☺️ داستان ناترازی‌ها
👤 #مسعود_نیلی

مسائل مهم امروز ایران را می‌توان با استفاده از دو معیار مهم و سرنوشت‌ساز دسته‌بندی کرد؛ نخست مسائلی که موجودیت یا آیندۀ سرزمینی کشور را دچار چالش می‌کنند و دوم، مسائلی که پایداری جامعه را مورد تهدید قرار می‌دهند.

مسائلی که یک یا هر دو این معیارها را داشته باشند، خطیرترین مسائل کشورند و برای حل آن‌ها باید یک «اصلاح راهبردی» صورت بگیرد. اصلاح راهبردی به این معناست که باید تغییر مسیر حرکت انجام شود. اما در برخی موارد هم می‌توان از «اصلاح رویکرد» استفاده کرد که به معنای تغییر نگاه است.

به‌طور طبیعی اصلاح رویکرد مقدم بر اصلاح راهبردی است، چون در برخی مسائل می‌توان با همین تغییر نگاه به دستاوردهای قابل قبولی رسید. گام بعدی نیز «اصلاحات سیاستی» است، یعنی در همان مسیری که حرکت می‌کنیم، می‌توان بهبودهایی موضعی انجام داد و در نهایت در صورت نیاز به‌سمت اصلاح راهبردی رفت و اساساً مسیر حرکت را تغییر داد.

📎 برای مطالعه متن کامل و دریافت صوت این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @masoudnili
🔵 @ecoiran_webtv

☺️ ترجمه و گزارش کتابِ “تنوع تجربیات روحانی”

تلخیص و ترجمه‌ای از کتاب “تنوع تجربیات روحانی” به همت مدرسه رَوا در چهارده پادکست/نوشتار تقدیم شما می‌شود. این کتاب توسط دیوید یِیدن و اندرو نیوبرگ نوشته‌شده و انتشارات دانشگاه آکسفورد آن را منتشر کرده‌است.

کتاب تنوع تجربیات روحانی با رویکردی دقیق و آکادمیک، به مثابه یک دائرةالمعارف، خلاصه‌ای از نگاه علمی به تجارب روحانی را در خود جای داده‌است. کتاب گونه های مختلف تجارب روحانی، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را بررسی کرده و در نهایت به تحلیل فلسفی این تجارب می پردازد. می توان گفت بعد از گذشت بیش از صد و بیست سال از انتشار کتاب “تنوع تجارب دینی” توسط ویلیام جیمز، این کتاب توانسته است به شرح علمیِ روزآمدی از تجارب روحانی بپردازد.

در پروژه گزارش این کتاب خانم خدیجه صمدی نقش اصلی را ایفا کرده و دکتر سعید گرمارودی بر تمامی مراحل آن نظارت داشته‌اند.

📎 برای دریافت فایل‌های صوتی این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @Ravaschool

☺️ دشواری‌های تلفیق دموکراسی و شایسته‌سالاری
📝بد رأی ندادن وظیفه اخلاقی ماست
👤 کاوه بهبهانی، پژوهشگر فلسفه

اساساً در سیاست دو مطلوب وجود دارد که ما خواهان هر دوی آنها هستیم: دموکراسی (مردم‌سالاری) و مریتوکراسی (شایسته‌سالاری). دموکراسی شکل مطلوب حکومت در مقایسه با سایر اشکال حکمرانی است. البته معایب خود را نیز دارد. به قول چرچیل «دموکراسی بدترین شکل حکمرانی است به شرط اینکه سایر شیوه‌های حکمرانی را بررسی نکرده باشیم» دموکراسی سلسله‌ای از رویه‌هاست که اگر آن رویه‌ها همه با هم و همزمان در حکمرانی کشوری محقق شوند آن کشور کشوری دموکراتیک است و اگر یکی از این رَویه‌ها نباشد با نظام سیاسی دموکراتیک مدرن طرف نیستیم. دموکراسی در سپهر سیاست مطلوب است؛ اما مطلوب دوم در سیاست، مریتوکراسی یا شایسته‌سالاری است. همه ما خواهان آن هستیم که حکمرانانی شایسته و فضیلتمند داشته باشیم؛ حکمرانانی که صرفاً در پی منافع خود و خویشاوندان و نزدیکانشان نباشند. حال بحثی که اینجا پیش می‌آید این است که هرچند این‌ها هر دو مطلوب هستند، اما دموکراسی لزوماً به مریتوکراسی منجر نمی‌شود. البته بحث من لزوماً راجع به موقعیت فعلی یعنی حکمرانی سیاسی در ایران نیست؛ نظام سیاسی ما هرچه هست دموکراتیک نیست. اما این بحث بی‌ارتباط به اوضاع ما هم نیست و می‌توانیم از آن بهره‌هایی ببریم.

برخی دچار مغلطه‌ای می‌شوند و گمان می‌کنند اگر جایی انتخابات برگزار می‌شود، آن کشور در وضعیتی دموکراتیک به‌سر می‌برد. دانشمندان علوم سیاسی برای این خطا اسم گذاشته‌اند و به آن می‌گویند «مغالطۀ انتخابات‌گرایی» (fallacy of electionism)؛ انتخابات (آن‌هم از نوع آزاد و منصفانه‌اش) صرفاً یکی از ارکان دموکراسی است و البته خود انتخابات هم شرایطی دارد که پیچیده‌تر از آن چیزی است که در میان ما رواج دارد.

به هر روی سخن اصلی اینجا این است که چطور می‌توان دموکراسی شایسته‌سالارانه یا شایسته‌سالاری دموکراتیک داشت؟ یا به تعبیر اقتصاددان‌ها چگونه می‌توان نقطه‌‌ای بهینه میان دموکراسی و شایسته‌سالاری یافت و به‌نحوی این دو را آشتی داد؟ یعنی عطف نظر به موانع موجود، چطور می‌توان در یک نظام حکمرانی، بیشترین مقدار از مردم‌سالاری را در کنار بیشترین مقدار از شایسته‌سالاری داشت؟ در این مورد دست‌کم سه مدل عمده وجود دارد که من از دو مدل به‌صورت گذرا بحث می‌کنم اما دربارۀ مدل سوم درنگ خواهم کرد و بیشتر سخن خواهم گرفت...

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @tardidschool
🔵 @Sophia_Kaveh

☺️ سکولاریزاسیون، روشنگری و دین مدرن
👤 خوزه کازانووا / ترجمه: یدالله موقن

یا هنوز هم کسی به اسطورۀ سکولاریزاسیون باور دارد؟ بحث‌های جدید درون جامعه‌شناسی دین نشان می‌دهند که این پرسش مناسبی است که هرگونه بحث دربارۀ نظریۀ سکولاریزاسیون باید با آن آغاز شود. گرچه هنوز هم چند «باورمند قدیمی» مانند برایان ویلسون (Bryan Wilson) و کارل دوبله آر (Karel Dobbelaere)، به درستی، اصرار می‌ورزند که نظریۀ سکولاریزاسیون هنوز هم ارزش تبیین‌کننده‌ای در تلاش برای فهم فرایندهای تاریخی دارد، اما اکثریت جامعه‌شناسان دین توجهی به این اظهارنظر نمی‌کنند. زیرا آنان اکنون با همان شتاب غیرانتقادی این پارادایم را رد می‌کنند که پیش‌تر آن را در آغوش گرفته بودند. برخی از آنان خردگرایان را به سُخریه می‌گیرند که پیشگویی‌های کاذبی دربارۀ آیندۀ دین کرده بودند. به همان شیوه‌ای که پیش از آنان، فیلسوفان فرانسویِ دورۀ روشنگری رویاپردازان دینی و کشیشان تاریک‌اندیش را مسخره می‌کردند. اما اکنون که جامعه‌شناسان دین به شواهد علمی مجهز شده‌اند، احساس اطمینان می‌کنند که می‌توانند آیندۀ درخشانی را برای دین پیش‌گویی کنند. این واژگون شدنِ داوری در مورد آیندۀ دین حیرت‌آور است؛ چون تقریباً بیست سال پیش، عملاً کسی آماده نبود که به نخستین بحث‌ها از نظریۀ سکولاریزاسیون و هم‌چنین اولین پرسش‌هایی که از سوی دیوید مارتین (David Martin) و آندرو گیریلی (Andrew Greeley) در مورد مفهوم سکولاریزاسیون و نیز وجود شواهد تجربی یا فقدان آن‌ها در مورد آن مطرح شدند، گوش دهد. چگونه می‌شد به این پرسش‌ها توجه کرد در حالی‌که حتی متکلمان مرگ خدا را اعلام می‌کردند و آمدن شهر سکولار [نه شهر خدای سنت آگوستین] را جشن می‌گرفتند؟...


📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @motochaker

آقای یاسر میردامادی عزیز؛
غم از دست دادن مادر، سخت و جان‌فرسا است. مادری که فرزندانی شایسته و سربلند پرورد و به جامعه انسانی تقدیم داشت. امیدواریم جان مینوی آن مرحوم، قرین آرامش و آمرزش حق باشند. برای شما صبر جمیل مسئلت داریم.

حتم داریم حضور مؤثر و مساعی دانش‌ورانه‌تان باقیات صالحات و صدقه جاریه‌ای برای آن مرحوم است.

دوستان‌تان در سایت فرهنگی صدانت، این فقدان جان‌سوز را به شما تسلیت می‌گویند.

☺️ نگاهی به کتاب تاریخ فلسفه اخلاق، دستنامه آکسفورد
👤 الهام یوسفی

اخیراً انتشارات هرمس کتابی با عنوان تاریخ فلسفه اخلاق: دستنامه آکسفورد به چاپ رسانده است؛ کتاب را دانشگاه آکسفورد در سال 2013 منتشر کرده است و می‌توان آن را بسیار مهم و اولین اثر آکادمیک در تاریخ فلسفه اخلاق دانست؛ کتابی دقیق و جامع که در سه جلد، و سی و نُه فصل تنظیم شده و راجر کریسپ ویراستاری‌اش را به عهده داشته است. کریسپ متولد 1961م. در انگلیس مدرس فلسفه در مرکز اوئه‌هیرو و استاد فلسفه اخلاق در دانشگاه آکسفورد است. وی به نگارش و ویرایش در حوزه فلسفه اشتغال دارد.

ترجمه این کتاب، که از طرح ابتدایی تا انتشارش دو سال به طول انجامید، تاریخ اخلاق‌شناسی را از هومر تا فیلسوفان اخلاق امروزی بررسی می‌کند. کتاب هرچند نگاهی تاریخی دارد، اما کریسپ می‌گوید در این اثر از همه نویسندگان خواسته شده است که نحوه ارتباط سخنان و استدلال‌هایشان درباره هر فیلسوف را با اخلاق فلسفی معاصر بیان کنند. نویسندگان هر مقاله نیز غالباً برایمان نام‌آشنا و از بزرگ‌ترین صاحب‌نظران در آن موضوع هستند. کریسپ در پیش‌گفتار می‌گوید این کتاب تاریخ اندیشه‌های اخلاقی یا همان تلاش عقلانی عالمان برای یافتن پاسخ پرسش‌ اصلی اخلاق یعنی “چگونه باید زیست” است...

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet

☺️ درس‌گفتارهای کتاب «برابری و‌ جانبداری» اثر تامس نیگل
👤 با تدریس #جواد_حیدری

درس‌گفتارهای کتاب «برابری و‌ جانبداری» اثر تامس نیگل با تدریس جواد حیدری به همت حلقه دیدگاه نو (محیط کلاب هاوس) در ۹ جلسه برگزار شد.

تامس نیگل تقریر درخشانی از مسأله‌ی اصلی سیاست دارد: درحالی‌که منافع و ارزش‌ها ما را به‌تعارض با یکدیگر می‌کشانند، چگونه می‌توانیم در جهانی مشترک زندگی کنیم؟

او در این کتاب، دو نوع سیاست‌ورزی را مطرح می‌کند:

اولی، سیاست برابری‌طلبانه و دیگرگزینانه است که معطوف به کاهش درد و رنج انسان‌هاست. مدافعان چنین سیاستی میان ارزش‌های گوناگون (تصورات مختلف از زندگی خوب) بی‌طرف هستند.

دومی، سیاست جانبدارانه و خودخواهانه است که معطوف به افزایش قدرت برای تأمین منافع شخصی یا گروهی است. مدافعان چنین سیاستی از ارزش‌های شخصی و گروهی خود بدون ملاحظه‌ی دیگران دفاع می‌کنند.

نیگل می‌گوید راه‌حل اول ـــ یعنی برابری ـــ راه‌حلی آرمانی است که غالباً در عالم سیاست غایب اما همیشه اخلاقی بوده است. راه‌حل دوم ـــ یعنی جانبداری ـــ راه‌حلی واقع‌انگارانه است که همیشه در عالم سیاست حاکم است اما همیشه هم غیراخلاقی بوده است. با این وصف، دغدغه‌ی اصلی نیگل این است که آیا می‌توان جانبداری معقول را که غیراخلاقی نباشد با برابری‌طلبی معقول که ناکجاآبادگرایانه نباشد، جمع کرد؟

به باور منتقدان برابری و جانبداری یکی از عمیق‌ترین و مهم‌ترین کتاب‌هایی است که تا کنون در زمینه‌ی نظریه‌های سیاسی منتشر شده است.

📎 برای دریافت صوت جلسات این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @Didgahenochannel

☺️ قضیه تبعیض مثبت
👤 کاتالاکسی

تبعیض مثبت یا Affirmative Action سیاستی است برای مقابله با تبعیض تاریخی و سیستماتیک با فراهم کردن فرصت برای گروه‌های تحت تبعیض، مانند اقلیت‌ها و زنان، در زمینه‌هایی مانند آموزش و اشتغال. پایه تاریخی این سیاست بر اساس فرمان اجرایی 8802 فرانکلین روزولت در سال 1941 مبنی بر ممنوعیت تبعیض در حوزه دفاعی شکل گرفت. در گام بعدی فرمان اجرایی 10925 جان اف کندی در سال 1961 در خصوص الزام پیمانکاران دولتی به پرهیز از تبعیض نژادی صادر شد و با تصویب قانون حقوق مدنی که به تبعیض براساس نژاد، رنگ، مذهب، پایان می‌داد زمینه اجرای سیاست تبعیض مثبت فراهم شد. در سال 1965 لیندون جانسون با دستور اجرایی 11264 اولین فرمان تبعیض مثبت به نفع آمریکایی‌های آفریقایی تبار را در شرکت‌های پیمانکاری دولتی را صادر کرد.

در دهه ۱۹۷۰سیاست‌های تبعیض مثبت برای زنان و سایر گروه‌های اقلیت گسترش یافت. با این حال، این سیاست‌ها با چالش‌های قانونی مواجه شدند، به ویژه پرونده هیئت رئیسه دانشگاه کالیفرنیا در برابر باک در سال ۱۹۷۸، که در آن دیوان عالی ایالات متحده حکم داد سهمیه‌های نژادی خلاف قانون اساسی هستند، اما اجازه داده شد که نژاد به عنوان یکی از عوامل پذیرش در نظر گرفته شود.
اما مبانی فلسفی و حقوقی تبعیض مثبت را باید در آراء و افکار رونالد دورکین (1931-2013) فیلسوف و حقوق‌دان آمریکایی جستجو کرد. توجیهات دورکین از تبعیض مثبت با مقاله « Why Bakke Has No Case» آغاز شد. در جریان پرونده دانشگاه کالیفرنیا-باک آلن باک، یک متقاضی سفیدپوست، از دانشگاه کالیفرنیا، دیویس شکایت کرد، با این استدلال که برنامه تبعیض مثبت این دانشگاه، که 16 کرسی از 100 کرسی را برای دانشجویان اقلیت اختصاص داده بود، حقوق قانونی او را نقض می کند...

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @Catalax

☺️ تفکر نقادانه در کسب‌وکار
👤 #حامد_صفایی‌پور

خلاصه بحث:
پنج کاربرد تفکر نقادانه در پیشگیری از پنج خطای رایج در کسب‌وکار

▫️ناتوانی در مواجهه با حقایق ناخوشایند!
▫️جست زدن از مسئله به راه حل!
▫️عبور شتاب‌زده از مرحلۀ شفاف‌سازی مسئله
▫️تصور اغراق‌آمیز از مفهوم ریسک‌پذیری
▫️یکی گرفتن خلاقیت با فراروی غیر منطقی از واقعیات

📎 برای دریافت فیلم، صوت و اسلایدها این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @TizFekri

☺️ درس‌گفتارهای «روشنگری چیست؟»
👤 #رضا_یعقوبی

در 1783 که همه جا نام روشنگری بر سر زبان‌ها بود، پیشنهادی مطرح شده بود در این باره که ازدواج مذهبی از میان برود. کشیشی به نام فردریش زولنر که از این پیشنهاد برآشفته بود مطلبی با این عنوان نگاشت که «روشنگری چیست؟» و از تندروی‌ها به نام روشنگری گلایه و خواستار آن شده بود که پاسخی برای این پرسش پیدا شود. فضای آن زمان را می‌توان با فضای جوامع سنتی مقایسه کرد در زمانی که نام آزادی بدون تعریف دقیق و مشخصی در آن‌ها رایج می‌شود و نگرانی قشرهای مذهبی و سنتی را برمی‌انگیزد. ایمانوئل کانت در مقاله‌ای کوتاه با عنوان «روشنگری چیست؟ پاسخ به یک پرسش» سعی کرد به این سوال پاسخ دهد و جملات معروفی را در آن بیان کرد که امروزه همه جا از او نقل می‌شود: «روشنگری یعنی خروج از طفولیت خودخواسته» و «شعار روشنگری این است: شهامت به کارگیری فهم خودت را داشته باش»!

درس‌گفتارهای «روشنگری چیست؟» که در انجمن فلسفه‌ی دانشگاه اصفهان برگزار شده است حاوی شرح و «بسط» سخنان کانت در این مقاله است به همراه پرسش‌های خارج از بحث درباره‌ی دموکراسی، آزادی و حقوق شهروندی و جامعه‌ی دموکراتیک. این شش جلسه که در بهمن و اسفند 1402 برگزار شده‌اند حاوی نکاتی درباره‌ی زندگی و زمانه‌ی کانت، فضای روشنگری، ساختار جوامع اروپای آن زمان، رشد دموکراسی، مسائل و معضلات سیاسی و فکری ایرانیان در حال حاضر، ملزومات آزادی سیاسی و مدنی و اندیشه و بیان و شرح متن مقاله است. جنبش روشنگری نمونه و الگوی روشنی از گذار جوامع سنتی به جوامع آزاد دموکراتیک است که می‌تواند همیشه برای جوامع در حال گذار مفید و درس‌آموز باشد.

📎 برای دریافت صوت جلسات اینجا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @rezayaghoubipublic
🔵 @Philosophy_Society_98

☺️ درس‌گفتارهای گزینش و شرح کیمیای سعادت محمد غزالی
👤 #عبدالکریم_سروش

به گفته‌ عبدالکریم سروش، غزالی نخستین کسی بود که به نقد فقه پرداخت و آن را علمی دنیوی خواند که به کار دنیا می آید و برای آنکه مسلمانان بخواهند آخرت خود را آباد کنند باید به اخلاق روی بیاورند و به حداقلی از فقه قانع باشند. کتاب احیاء العلوم او که گزیده‌ای از آن در قالب کیمیای سعادت از سوی خود غزالی بازتحریر شده است،‌ به واقع احکام و دستورات عمدتا اخلاقی و کمتر فقهی غزالی در توصیه به مسلمانان است...

📎 برای دریافت صوت جلسات اینجا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @DrSoroush

☺️ مرکز شناخت و مؤسسه‌ی فرهنگی صدانت برگزار می کنند:

📝 رویداد معرفی کتاب Determined: a science of life without free will
👤 اثر رابرت ساپولسکی

⏰ تاریخ برگزاری: پنجشنبه 25 و جمعه 26 مرداد 1403، ساعت: 18:30 تا 21

📍آنلاین ( اسکای روم)

✅ لینک ثبت‌نام

🔵 @shenakhtcenter
🙂 @sedanet

☺️ درس‌گفتارهای کتاب «رویا، استعاره و زبان دین»
👤 #امیر_مازیار
در هشت جلسه

کتاب مورد تدریس در درس‌گفتارهای «رویا، استعاره و زبان دین» به توصیف، شرح و ارزیابی نظریه رویایی بودن تجربه‌هاى دينى و وحيانى اختصاص دارد؛ نظریه‌اى كه مى توانيم آن را نظریه وحى در فلسفه اسلامى بدانیم، اين نظريه سه مدعا يا ضلع اصلى دارد:
۱- تجربه‌هاى دينى و وحیانی از سنخ رؤيابينی‌اند و با همان سازوكار وقوع رؤياها اتفاق می‌افتند؛
۲- آنچه در اين تجربه‌ها به ادراک درمی‌آيد به زبان خاص رؤيا است و ماهيتى ويژه و متفاوت با تجربه‌هاى ادراكى معمول ما دارد و اگر این تجربه به زبان درآيد و به متن تبديل شود زبانى ويژه خواهد داشت؛
۳- براى فهم و تفسير صحيح ادراكات رؤيايى و متون حاصل از آن‌ها بايد به تعبير و تأويل اين رؤياها و متون حاصل از آن‌ها پرداخت.
فيلسوفان مسلمان قائل بوداند كه سرشت رؤيايى تجربه‌هاى وحيانى هيج منافاتى با شأن كاشفيت، هدايت‌گرى و قدسى بودن آن‌ها ندارد و بهترين راه را براى حل مشكلاتى ماند فهم چگونگى تكلم خداوند و تعارضات دانسته‌هاى عقلانى با متون وحيانى به دست می‌دهد، نظريه وحى فيلسوفان مسلمان در سال‌های اخیر مجددا طرح شده و محل بحث و گفت‌و‌گو بوده است.

📎 برای دریافت درس‌گفتارها این‌جا کلیک کنید

🙂 @sedanet
🔵 @amirmaziar1
🔵 @Didgahenochannel

☺️ از تفکر تأییدی تا تفکر اکتشافی؛ نگاهی به سوگیری‌های انتخاباتی
👤 امید قائم پناه

ما شواهد گوناگونی داریم که نشان می‌دهند آن‌قدر که تصور می‌کنیم بر اساس استدلال تصمیم‌گیری نمی‌کنیم. شاید مهم‌ترین موید ما در این زمینه، سوگیری تأیید باشد. همه ما وقتی پاسخ درستی بدهیم به خودمان پاداش می‌دهیم و خودمان را تحسین می‌کنیم، ما دوست داریم که بر حق باشیم و اشتباه نکنیم. به همین جهت نیز تمایل داریم به شواهدی توجه کنیم که موید باورها و نظراتمان باشد. چنین سوگیری‌ای را سوگیری تأیید می‌نامند. در این سوگیری، این تمایل ما است که اثرگذاری بیشتری بر توانایی تفکر دارد. در سیاست نیز افراد سعی می‌کنند صرفاً شواهد و اطلاعات و اتفاقات مورد تأیید خود را کانون توجه خود قرار دهند و به عنوان موید دیدگاه خود ابراز کنند. بالعکس اما نسبت به شواهد مخالف، یا دقت و وسواس لازم را ندارد و بیشتر در پی نشان دادن بی‌اعتباری آنان است یا آنان را به شکل ضعیفی طرح و نقد می‌کند (مغالطه پهلوان پنبه) و یا چنان تفسیر متفاوتی ارائه می‌کند که تعارضی به وجود نیاید.
همچنین مغز ما سوگیری دسترسی دارد، یعنی اگر قرار باشد پردازش و بررسی‌ای صورت گیرد از همان اطلاعات در دسترس استفاده می‌کند، یعنی برای مثال همان رسانه‌ها و شبکه‌هایی که خودمان را در معرض آن قرار دادیم اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری را فراهم می‌نمایند، اطلاعاتی که البته کافی و کامل نیست و به خاطر آوردن همین اطلاعات نیز سهل‌تر از اطلاعاتی است که همواره در دسترس ما نیستند. برای مثال در آزمایش دنیل کانمن و توارسکی وقتی از افراد می‌پرسیدند که آیا لغاتی که حرف اولشان k است بیشتر است یا آن‌هایی که سومین حرفشان k است؟ اکثراً به غلط گفتند کلماتی که حرف ابتدایی‌شان k است، دلیلش این است که به خاطر آوردن این کلمات آسان‌تر از کلماتی است که حرف سومشان k است.
و یا مثلاً تأثیر پیش‌فرض‌های شما نیز بر برداشت اطلاعات موثر است. نیزبت نشان می‌دهد که انتظارات و پیش‌فرض‌ها موجب می‌شوند که دنیا (و اطلاعات) را نه آنگونه که هست بلکه آنگونه که می‌خواهید ببینید و برای همین اگر پیش‌فرض منفی در مورد موضوعی داشته باشید موجب انحراف فکری شما می‌شود. همچنین نیزبت به برجستگی اطلاعات هم اشاره می‌کند، او می‌گوید معمولاً افراد به اطلاعات برجسته، روشن و واضح و جمع و جور بیشتر توجه می‌کنند، عوامل متعددی در برجستگی اطلاعات نقش دارند نظیر جاذبه عاطفی، جمع و جور و قابل تصور بودن، و نزدیکی فضایی و زمانی. جالب این که این عوامل در به خاطر سپاری و دسترسی به حافظه هم نقش موثری دارند.
علاوه بر اطلاعات، منافع نیز در تصمیم‌گیری موثرند. البته این جمله‌ای مرسوم است که گفته می‌شود مردم بر اساس نفع شخصی کاندیدای خود را انتخاب می‌کنند، اما درو وستن با آزمایش‌های خود نشان داده که مردم بیش از آن که بر اساس منافع خود رأی دهند، بر اساس منافع گروهی که در آن هستند (نژادی، منطقه‌ای، مذهبی و…) تصمیم‌گیری می‌کنند. او در آزمایش خود نشان داده است که مردم زمانی استدلال را به کار می‌گیرند که به آن نیاز دارند تا نتیجه مدنظر خود را توجیه کنند وگرنه در باقی موارد به همان فرآیندهای احساسی و شهودی خود اکتفا می‌کنند. عوامل اجتماعی البته به شکل‌های گوناگونی بر تفکر و تصمیم ما اثر می‌گذارند از فشار جامعه و همرنگی با جماعت بگیرید تا سوگیری‌هایی که نسبت به گروه‌های خودی و غیرخودی داریم و مثلا تمایل داریم هویت گروه خود را مثبت ارزیابی کنیم و حتی در این باره غلو کنیم و رفتارهای نادرست را اتفاقی بدانیم و یا به دلایل زمینه‌ای نسبت دهیم.
از این قبیل موارد که بر اطلاعات و تصمیم‌گیری ما موثرند و به عبارتی در آن نویز می‌اندازند بسیار است و بنابراین آنطور که تصور می‌کنیم، بنده استدلال نیستیم و بلکه بنده شهودهای خودمان هستیم. اما آیا این بدان معناست که هیچ امیدی وجود ندارد؟

📎 برای مطالعه متن کامل این‌جا کلیک کنید

@paresia
🙂 @sedanet