Maryam Javlan.

Qachonlardir…

Hammaga yordam bergan odam qachonlardir yordamga muhtoj bo’lish qandayligini his qilgan.

Endi hech kim ishonolmayotgan odam qachonlardir juda qattiq ishongan kishisi bo’lgan.

Mayda gaplarga ham kulib yuboradigan odamni qachonlardir uzoq muddatli mahzun oylari o’tgan.

Yolg’izlikni sevib qolgan odam qachonlardir dunyoni sovuq tarsakilarini yegan.

O’zini oqlamaydigan odam qachonlardir qattiq ayblangan.

Barchani tushunishga harakat qiladigan odamni qachonlardir anglashmagan.

O’zi haqida ko’p gapiradigan odamni qachonlardir eshitishmagan.

Tez yig’lab yuboradigan odam qachonlardir uzoq muddat bo’g’zida alamini ushlab yurgan.

Nafrat tuyg’usi baland odam qachonlardir juda hokisor, sevgisi yuqori odam edi…

Maryam Javlan

O’zingizda kuchli charchoq va tushunarsiz mahzunlikni his qilyapsizmi ?

Ha, bu bir qancha biologik va psixologik holatlar bilan bog’liq.

Tushunarsiz mahzunlik va kuchli charchoq kelib chiqishi- kuz va qish mavsumlari uchun tanish hislar.

Masalan, yorug’lik kamayishi -kun qisqarib tez qorong’u tushishi odamni kayfiyatiga ta’sir qiladi bilasizmi?
Sababi yorug’lik kam bo’lgan joyda- melatonin gormoni jadal ishlab chiqariladi.Haddan ziyod melatonin ko’payishi- uyqu, depressiv kayfiyatga ham ta’sir qiladi. Ko’pchilikda SAD (sezonsal afektiv buzilish) yoki “qishki depressiya” davrlarini boshlanishiga sabab bo’ladi.

•Nega tabiat bilan odamni kayfiyati uzviy bog’liq?
Yalang’och daraxtlar, quyuq tuman, quyoshsiz kunlarni ko’rgan odamni botinida ham ichki bo’shliq boshlanishi mumkin. E’tibor bersangiz, kuzni yoqtiradigan insonlar- introvert, kamgap, jiddiy va mahzunlikka moyil bo’ladi.

•Yilni tugashi esa odamlarda sarhisob bilan bog’liq.Ko’pchilik o’zini- omadisiz va maqsadlariga yeta olmagan deb hisoblar ekan. Shu sababli ham bunday miyadagi hisob-kitoblar ruhiyatni pasaytirishga xizmat qilib qo’yadi.

•Ijtimoiy izolatsiya- sovuq kunlarda tabiatdan uzilish, kun tez tugashi va vaqt huddi kamdek tuyilishi bular ham emotsional mahzunlikka faktor bo’lib xizmat qiladi. Ish/o’qish- uy grafiki odamni yolg’izlikni ko’proq his qilishiga olib keladi. Yolg’izlik esa ko’pchilik uchun qo’rqinchli tushdek gap.

Shu faktorlarni bilib turib, unga qarshi emotsional nazoratni qo’lga kiritsangiz tezroq mahzunlik ruhidan qutilasiz.

Lekin bular normal his-tuyg’ular.Shu sababli o’zingizni kuchli va bosim bilan tanqid,savollar ostiga olmang.O’zingizga mehribonroq bo’ling ❤️


Maryam Javlan

“Yozning so’nggi kunlari endi qaytib kelmaydi, noyabr esa o’ziga xos sovuq bilan tinchlikni olib keladi.”


— Albert Kamyu, “Yaltiroq toshlar” (1942)

Yo’l boshidamisan, yo’l o’rtasidamisan asosiysi- o’z yo’lingda ekanligingdan faxrlan.

Orzuying o’zingniki ekanligidan, o’z bo’yog’ing, o’z ranging borligidan faxrlan.

Mag’lubiyat ham, shon ham o’zingniki bo’lishidan xursand bo’l.

Tonging o’z qarorlaringni muhokama qilish bilan boshlanishi, hayotingda muhim rol egasi- o’zing ekanliging, kimnidir kutib emas o’zingni yugurtirib vaqting o’tayotganidan xursand bo’l.

Birovni hayotini kuzatuvchisi emasliging, kimnidir muvaffaqiyat/mag’lubiyatlarini sinchkovlik bilan kutmasliging va umuman qiziqmasliging uchun ham faxrlan.

Meni bunday aurada farzand tarbiya qilish eng ko’p o’ylantiradi. Ikki yil oldingi o’zim bilan hozir o’zimni solishtirsam, miyamda qancha blok va chegara, qaramlik kuchli bo’lganini payqayman. Hozir ham o’zimni ishontirib yurgan “haqiqat” deb o’ylayotgan qancha teoriyalarga ishonishimni sezaman.

Ba’zi oilalarni analiz qilib o’tirib, eng ko’p farzandlariga rahmim keladi. Farzandlarni psixik holati umuman hisobga olinmaydi. Keyin balog’atdan keyin eshikni qulflab ichkarida qanday uchburchak bo’lib yotganidan ota-onasi bexabar bo’ladi. Shaxsiyati ko’p, emotsiyasi soxta, joyi kelganda nima rol o’ynashni biladigan- tipik ichki dunyosi vayron bolalarni jamiyatga yetishtirib beraveramiz.

Tanqid qilishni xohlamayman, lekin rostan ham SNG davlatlarida negadir insonni ruhiy holati e’tiborsiz qoldiriladi. Yosh bolalarga- hech narsani bilmaydigan, kattalarga- hamma narsani biladigan va yechim topib yaxshi bo’lishga majburdek qaraladi. Stress, dangasalik periodi, adoptativ holatlar biz uchun qorong’u. Ichki dunyolar huddiki mavjud emasdek tutamiz o’zimizni.

Qayerdadir eshitgandim, Harvardga kirgan studentlarni analiz qilishganda katta foiz studentlarni bog’laydigan nuqta topishgan. Ularni aksari- sog’lom oila, sog’lom bolalik, sog’lom do’stlik, sog’lom sevgida yashagan.

Sababi biz odatiy qaraydigan hayot, jamiyat,oila va hatto birgina odam ham bizni ichki dunyoimizga nimadir berishi yoki nimanidir yulib olishini payqamay qolamiz. Bizdagi ichki ishonch, to’g’ri tanlov qobilyati, mustahkam iroda, o’ziga yetarli bo’lish, tanqidiy ong- barchasi yillar davomida shakllantiriladi yoki pasaytirib boriladi…

O’zbeklarchalik hayotti qiyinlashtirib, maydalashtirgan xalqni ko’rmadim hali.

Juda maydakash xalqmiz.

Eh, ayollar…juda maishiylashib ketishgan. Orzu-umid, maqsad barchasi maishiylashgan.

Udumlarini asl mohiyati- odamlar fikri uchun. Eng qizig’i, o’sha odamlarni ortidan gap chaynashini bilib turib dasturxoniga taklif qilishadi. Juda maydalashish ko’p. Tog’orani qanday tugishda ham qonunlar o’ylab topilgan. Harakatlar barchasi “odamlar uchun” lekin eng ko’p aziyat chekadigan nuqtaligi ham- o’sha odamlar…

Savol beraman:
-nima ma’no, nima foyda ?

Javob:
-udumi shunaqa!

Choynak o’ng qo’lda ushlamasang, oyoq kiyimlarni o’ng tarafdan taxlamasang, toq non tortib qolsang yoki somsadan avval osh tortib yuborsang- Azkaban mahbusasisan…
Hech sizni ham g’ashingizga tegadimi, hech nimada sizga tanlov va o’z xohishicha qilish imkoniyati qoldirishmasligi…masalan, holatga nisbatan sizda qulayroq/foydaliroq variant bo’lishi mumkinligi.

Bir marta gaplashib o’tiribmiz, yangi kelin azaga moshxo’rdini tog’oraga tortib chiqqanini muhokama qilishyapti.
-ovqat qilib chiqqaniga rahmat denglar deganimni bilaman toshlar ostida qolib ketdim.
Masalan, men qo’limdan kelganicha bergan yordamimni vaqt o’tib, shunday o’zlari o’ylab topgan qoidalarga to’g’ri kelmagani uchun muhokama qilganlarga loydan sho’rva ham qilib bermasdim.

Eng ko’p kelinlarni yonini olganim uchun haqoratlarga qolaman. Kelinlar holati men uchun doim global va qo’rqinchli mansab. Bloklar, yozilmagan qoidalar, bosimlar juda ko’p o’xlari sezishmaydi ham. Eng gullagan davrida, jamiyat inkubatoriga tiqiladi-qo’yiladi. Bir xil senariyli hayotga tushib qoladi.

Men mohiyatsiz udumlar uchun allergiyaman. Miyamni zo’rg’a bir burchakda berkitib saqlayapman meni ham domiga tortib ketib qolmasin deya. G’irt o’zbek kelinlari ichiga tushib, besh minutdan ortiq suhbatlariga chidab o’tirishim hozir katta progress bo’lyapti.

Ko’p hollarda radikal nom olaman. O’rganib qoldim. Menga radikal bo’lish yoqyapti, miyasi boshida turgan holda qaram bo’lishdan ko’ra…

O’ylab ko’r, odamlar sendan istashayotgan manfaatini ololmasa senga nisbatan qay darajada o’zgarishadi ?

Sun’iy intellekt yordamida Rauf Parfini she’ri kuylanibdi.


Manbaa: pulatov_kh

Lordamiz.


Uchta farzandli o’zbek ayoli kirib keldi.Bitta qo’lida bolasini ko’targan, ikkinchisini qo’lidan ushlab olgan, uchinchisi kiymidan ushlab ergashib kirib keldi.

Navbat kutyapmiz. Telfon jiringladi:

Ayol:
- hozir odam ko’p, 4-5 tadan keyinmiz.

Telfondan g’alati dag’al baland ovoz kelardi. Ayol:
-ulguraman, kech qolmayman… sho’rvasini solaman…

Oyoqlarini titratib o’tirishidan, shoshayotgani va asabiylashyotganini payqash qiyin emasdi.Bolalardan biri yig’lar, ikkinchisi telfon bilan ovutilgan, uchinchisi joy yetmaganidan tikka turardi !

Yana ozginadan so’ng boshqa millat ayoli kirib keldi.Bitta o’g’lini eri ko’tarib olgan, o’zi esa bolasiga suv yoki salfetka tutqazib turardi.Yonida yana buvisi bir edi, katta yoshli xotin.
Bola esa otasi yelkasida tinch yotar, onasi behavotirligi- bolani tinchligini garovlab turardi.

***

Ikki manzara aniq aytib turardiki, biri- o’zi ma’sulyatni yoppasiga bo’yniga olgan va ba’zi kamchiliklarini deya gap eshitishda davom etayotgan edi.

Biri esa- farzand ma’sulyatini o’rtaga qo’ygan, otasiga ham farzandni da’volash, mehribonlik qilish, sog’lig’i ortidan yugurish kabi ma’sulyatlarni zimmasiga oldirgan edi.

Siz hozirgi sog’liq, energiya, kuchga atrofingizdagilarni o’rgatib qo’ygan bo’lsangiz ertaga bu kuch doimiy turmasligini unutmang. Siz evirilasiz- ammo atrof sizdan o’sha-o’sha harakatlarni kutadi. Kamchilikka o’rgating. Yelkangizga bardosh berolmaydigan yuklarni ortib, ertaga buzilgan robotga aylanib qolmang.

Perfeksionizm birinchi navbatda o’zingizni yeydi..degan fikrlar bilan o’tirdim.

*

yurakni o‘rtaga qo‘yib yig‘lasang,
hech kim indamasa...
to‘yib yig‘lasang,

qaysidir kun,
va qaysi istak,
qaysidir bir yurak,
...kuyib yig‘lasang

yana nimalardir degim keladi,
yana nimalardir va yana nimalar
hech narsa haqida uzoq o‘ylasam,
hech narsa haqida hech narsa desam...
xalaqit bermasa hech narsa
hech kim

yurakni o‘rtaga qo‘yib yig‘lasang,
hech kim indamasa...
to‘yib yig‘lasang...

*

she’r emas bu,
yonayotgan dard,
kuyayotgan yurak,
kul bo‘lgan sevgi

mensiz kechalarning shodon kulgusi...
mensiz kulgularning baxtli kechasi...

she’r emas bu,
yo‘q-yo‘q...
yo‘q-yo‘q bu sog‘inch
shunday sog‘inchki sog‘inishni sog‘ingan...

mayli,xayr!

*

alvido!

birgina so‘z biiiittagina so‘z
umrimda fasllarning qorishiq rangi

juda
      juda
            juda

alvidoga alvido degim keladi...

*

hech kim indamasa...
to‘yib yig‘lasang!!!

Rahmat Bobojon

🫂🫀

Rus tilidagi «толстовка»so’zi Lev Nikolayevich Tolstoyga tegishli ekan.

Tolstoy o’z davriga nisbatan boshqacha kiyingan: uzun va keng ko’ylaklarni kiyib uni shimi ichiga tartiblab tiqib yurmagan.Bunday ko’ylaklar keyinchalik xalq orasida «толстовка» deb nomlanishni boshlagan.

Tolstovkalarni asl ko’rinishi hozirda mohiyatini yo’qotgan,ammo so’z asralib qolingan.

Aniq fanlar bilan shug’ullanadigan qizlar uchun sizlarga manfaatli suhbatni bo’lishmoqchiman.

Nigora opa bilan bog’langanimda ular Ankarada ilmiy-tadqiqot qilayotgan edilar.Shu sababli yozma tarzda intervyu oldim.

Savollarni esa ko’proq ayol-qizlarni ruhlantiradigan javobli bo’lishini hisobga olib tuzdim.

Hamid Sodiq :

“Sun’iy intellekt o’ziga-o’zi rahbar bo’lmasligi kerak”


London King’s kolleji tadqiqotchilari:

“Biz elektrsiz ishlaydigan suyuqlik bilan bosim berish tizimini kashf qildik.Bu esa robotlarga ko’proq mustaqil fikrlashga yordam beradi.”


😁)

Mana biz xam qariyb yashab o’tdik,
Tomoshaga o’xshar hammasi;
Yetmish betlik yoki sakson betlik
Shekspir dramasi.

Xa, eng yaxshi spektakl - inson,
Konfliktlar - uning shaxsida.
Ba’zan o’zi ustun, ba’zida shayton
Manfaat-u vijdon bahsida.

Teatr davom etar qishin-yozin,
Unga kirish bepuldir.
Hayhot,
Chiqish uchun bilet olish lozim.
Bilet bahosi - hayot.


Asqad Muxtor.

Qiyomatli akalar..

Hazillashdim, sizni doim og’ir vaziyatda yengil qilgan ilm-fan yutug’iga bir qarang:

Men ikki oy davomida otamdan ham ko’p eslagan, 19 asrda yashab o’tgan nemis farmasevtlariga o’z rahmatimni aytaman.

Ularni ortidan doim qiziqib yuradigan analgetiklarni ishlash tizimini, so’ng tarixini yaxshilab o’rganib oldim.

Ilk og’riq qoldiradigan dorilar Makka gullaridan olingan.Ya’ni-opiylar.
Aynan opiydan morfin moddasi ajratib olinadi.Bu analgetiklarni narkotik turiga kiradi. Fridrix Sertuner tomonidan ajratib olingan(1804).

Nonarkotik analgetikni ilk marta Feliks Hofmann kashf qilgan.U biz bilgan “aspirinni” salitsilat moddasini o’rganib, ishlab chiqqan.

Qolganiga ishim tushmaganu, lekin aynan narkoz berilgandagi etereal anastaziya moddasini Villiam Morton ishlab chiqqan ekan.Ungacha odamlarni alkolog,mexanik kuch bilan hushdan ketqazib(ya’ni mushtlab) ,azot oksidi gazi , gipnozlash va tepadagi opiylar bilan katta operatsiyalarni o’tqazishgan.

Ishlash tizimiga kelsak,men ham avval savol berardim.Analgetiklar qanday qilib og’riq berayotgan joyni topadi? Yo’q, moddalar to’g’ridan-to’g’ri umumiy markaziy nerv sistemasiga ta’sir qilib, og’riqni qoldirar ekan. Narkotik analgetiklar aynan shu sistemaga qo’shib, miyani o’chirish, kuchli gallyusinatsiya hosil qiladi va odamda “bemalollik” ,”o’zini bo’sh qo’yish” hislarini keltirib chiqaradi.

Maryam Javlan

Samarqandda sayyoh ayolga park mashinasi haydovchisi tegajog’lik qilgan.

Bu haqida “Nemolchi” loyihasi xabar bergan.

Qayd etilishicha, ayolga park mashinasi haydovchisi avvaliga bepul aylantirib kelishni taklif qilgan. Ayol buni sayyohlarga nisbatan mahalliy aholi tomonidan qilingan mulozamat deb qabul qiladi. So’ng erkak unga mashinani haydab ko’rishni taklifini bergan, ayol esa qiziqarli xotira sifatida muhrlash uchun rozi bo’lgan. Ayol mashinani haydayotganida, erkak unga tegajog’lik qilishni boshlagan. Avvaliga ayol do’stona ketayotgan suhbatga berilib, buni sezmaydi.

U mashinani to’xtatib, bu harakatlardan hayratda qoladi. Shundan keyin, u yolg’iz o’zi sayohat qiladigan ayollarni ogohlantirib izoh qoldiradi.

Bizda ish kuni qanday o’tdi?

-Tramp g’olib bo’lyapti..
-yo’q, Kamala Harris yetib olyapti..
-Tramp g’olib bo’ldi,uchinchi jahon urishi besh yilga suriladiyovvv…

Soxta psixolog, o’n beshtakam motivatorlarga qonun ishga tushmoqda, nihoyat.

Psixologiya yo’nalishida oliy ma’lumoti bo’lmay turib “psixologik yordam” ko’rsatganlarga yoki ruxsat etilmagan ma’rifiy faoliyati uchun bazoviy hisoblash miqdorining 5 barobaridan 15 barobarigacha jarima qo’llaniladi.

Avval do’stlar davrasida kulishib o’tirsak,ko’zim bir o’zi osmonlarga qarab, o’ychan o’tib ketadigan yoki bir o’zi uzoq muddat dunyosi bilan qoladiganlarga ko’p tushib qolardi.Ularni men zerikarli yoki hayotdan siqiladigan insonlar deb o’ylarmidim bilmayman,achinib ham qo’yardim.


Bugun esa o’sha odam o’zimman.
Osmonga qarab o’tib ketayotganimda bir guruh qizlar ovozi tinib, menga uch-to’rttasi g’alati tikilib qolganidan sezdim.Bilmadim,balki ular ham “eski mendek” o’ylar vaziyatni.

Agar iloji bo’lganida qani odamlarga, ichki dunyoing bilan kelishib olganingdan keyin, birga yakkama-yakka qolish eng kuchli terapiya ekanligini tushuntira olsam.Ular bir o’zi jim turgan odamni oldida to’xtamay gapiradigan sharpasi borligini bilisharmikin?