BELARUSIUM

21 лістапада 1368 году адбылася Тросьненская бітва, у выніку якой цяжкаўзброеная вялікалітоўская коньніца ўшчэнт разграміла лёгкую, дрэнна ўзброеную й тактычна недасьведчаную маскоўскую, абодва ваяводы ды амаль усе ратнікі былі забітыя ці ўтапіліся ў Тросьне.

Перамога ў Тросьненскай бітве адкрыла Альгерду шлях на Маскву, трохдзённая аблога якой была, аднак, беспасьпяховай (за год да гэтага быў пабудаваны мураваны Маскоўскі Крэмль).

Раптоўнае зьяўленьне войска ВКЛ «в силе тяжце» з паўднёвага захаду (якое чакалася з боку Ржэвы), забясьпечанае поўнай сакрэтнасьцю руху войска, засьпела маскоўскага вялікага князя Дзьмітрыя ды яго хаўрусьнікаў зьнянацку.

Тросьненская бітва зьяўляецца найбуйнейшай перамогай ВКЛ над Маскоўскім княствам у XIV стагодзьдзі.

Фатаздымак ілюстрацыйны.

Падзеі 21 лістапада:

1368 — Тросьненская бітва паміж войскам ВКЛ на чале зь вялікім князем Альгердам і старажавым атрадам Маскоўскага княства.

1532 — каралеўскім указам закрытая судовая справа Францішка Скарыны.

1910 — у Менску адбываецца ўрачыстае асьвячэньне касьцёла сьвятых Сымона і Алены (Чырвонага касьцёла).

1926 — створаны другі Беларускі дзяржаўны тэатар (БДТ-2) — цяпер Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Якуба Коласа.

Нараджэньні:

1869 — Казімер Стаброўскі, беларускі жывапісец, пэдагог.

1903 — Георгій Сідаровіч, савецкі вайсковы дзяяч, генэрал-палкоўнік танкавых войскаў беларускага паходжаньня.

1910 — Міхаіл Суднік, беларускі мовазнаўца.

1921 — Янка Юхнавец, беларускі паэт, пісьменьнік, драматург, мастак, скульптар.

1925 — Сямён Герус, беларускі графік.

1928 — Ганна Арашонкава, беларускі мовазнавец.

1936 — Марыя Захарэвіч, беларуская акторка тэатру і кіно.

1957 — Мірон Хадакоўскі, гайнаўскі архіяпіскап, брыгадны генэрал і праваслаўны ардынары польскага войска.

Сьмерці:

1790 — Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку», ваявода віленскі, стараста львоўскі, мечнік вялікалітоўскі, X ардынат на Нясьвіжы, VIII ардынат на Алыцы.

1830 — Ян Сьнядэцкі, беларускі астраном, матэматык, філёзаф.

1839 — Матэвуш Ліпскі, грэка-, а пасьля рыма-каталіцкі дзяяч, біскуп.

20 лістапада 1901 года ў вёсцы Высокі Гарадзец Сеньненскага павету нарадзіўся Міхал Яўхімавіч Касянкоў — беларускі празаік, драматург, перакладчык і крытык, вядомы пад псэўданімам Міхась Зарэцкі.

Літаратурная дзейнасьць Зарэцкага пачалася ў 1921 годзе, хоць ён, паводле ўласных прызнаньняў, не зьбіраўся быць пісьменьнікам. Як успамінае сам Зарэцкі, аднойчы яму прысьніўся яркі і незвычайны сон, уражаньне ад якога не пакідала яго на працягу цэлага месяца. Зарэцкаму захацелася занатаваць гэтае ўражаньне, і ён стаў пісаць. Пісаў доўга і вельмі старанна абдумваў кожную фразу, кожнае слова. Скончылася тым, што старанна перапісанае апавяданьне ён даслаў у рэдакцыю газэты «Рабочий», аднак сумняваўся, што яго надрукуюць.

Свой шлях у літаратуру Міхась Зарэцкі пачынаў з «малой прозы» і на працягу ўсёй творчай дзейнасьці ахвотна зьвяртаўся да гэтай ёмістай жанравай формы

У сфэру пісьменьніцкае ўвагі траплялі перш за ўсё падзеі рэвалюцыйнае рэчаіснасьці, жыцьцё працоўнага чалавека на пераломе гісторыі, клясавыя сутыкненьні, драматызм барацьбы новага і старога, духоўны рост чалавека, які спазнаў радасьці перамогі над неспрыяльнымі абставінамі і над самім сабой. Абсягі яго творчых інтарэсаў з самага пачатку былі даволі шырокімі, разнастайнымі. Гэтаму спрыяў і жыцьцёвы вопыт, набыты маладым пісьменьнікам за час працяглае службы ў Чырвонай арміі. У апавяданьнях пісьменьнік часта зьвяртаўся да новых, мала распрацаваных тагачаснай беларускай літаратурай пластоў сацыяльнае рэчаіснасьці і праяваў духоўнага жыцьця чалавека. Зарэцкага як мастака не магла не прыцягваць сучасная яму рэчаіснасьць, жыцьцё і праца людзёў, побач зь якімі ён жыў, клопаты і турботы, якія добра ведаў. Аб гэтым сьведчаць апавяданьні «Бель» (1924), «На маладое» (1924), «Дзіўная» (1925), «Сьмерць» (1926) і інш.

Пачынальнік рамантычнага кірунку ў беларускай савецкай прозе, пісьменьнік-наватар, Міхась Зарэцкі ўзбагаціў беларускую літаратуру новымі ідэямі, вобразамі, прыкметна пашырыў жанрава-стылёвыя, выяўленчыя магчымасьці літаратуры.

Крытыкаваў Белдзяржкіно, у 1928 выйшаў з БДУ разам з Андрэем Александровічам і Алесем Дударом. У 1929 годзе выключаны з ВКП(б).

Арыштаваны 3 лістапада 1936 году ў Менску па адрасе: вуліца Абутковая, д. 23, кв. 3. Асуджаны пазасудовым ворганам НКУС 28 кастрычніка 1937 году як «актыўны сябра нацыянал-фашыскае тэрарыстычнае арганізацыі» да вышэйшае меры пакараньня з канфіскацыяй маёмасьці. Рэабілітаваны ваеннай калегіяй Вярхоўнага суду СССР 7 сьнежня 1957 году.

На 3 фатаздымку Міхась Зарэцкі стаіць пасярэдзіне.

5-ы зьезд беларусаў сьвету, арганізаваны Згуртаваньнем беларусаў сьвету "Бацькаўшчына". Менск, 2009 год,

Падзеі 20 лістапада:

1648 — каралём Польшчы і вялікім князем ВКЛ абраны Ян Казімір.

1930 — спроба самагубства Янкі Купалы.

1945 — распачаўся судовы працэс у Нюрнбэргу над 24 ваеннымі кіраўнікамі нацысцкай Нямеччыны.

1995 — у Воршы паставілі помнік Уладзімеру Караткевічу.

Нараджэньні:

1899 — Міхась Клімковіч, беларускі пісьменьнік, аўтар гімну БССР.

1901 — Міхась Зарэцкі, беларускі пісьменьнік.

1948 — Яўгенія Янішчыц, беларуская паэтка.

1954 — Сьвятлана Снапкоўская, беларускі гісторык і пэдагог.

1962 — Міхал Баразна, беларускі мастак, мастацтвазнаўца, рэктар БДАМ.

Сьмерці:

1621 — Крыштап Мікалай Радзівіл «Пярун».

1950 — Леў Клейнбарт, расейскі і беларускі публіцыст, крытык, журналіст, літаратар.

2020 — Віктар Цітоў, беларускі этнограф.

19 лістапада 1784 году ў вёсцы Волька Выганоўская Падляскага ваяводзтва Каралеўства Польскага нарадзіўся Міхал Кірылавіч Баброўскі — славіст і ўсходазнавец, філёзаф, уніяцкі сьвятар, спрыяў узьнікненьню беларусазнаўства, першы беларускі скарыназнавец.

Дасьледаваў унікальныя калекцыі славянскіх рукапісаў і старадрукаў, увёў у навуковы ўжытак многія помнікі пісьменства. Адзін з пачынальнікаў скарыназнаўства, які нанова адкрыў для эўрапейскае навукі імя Ф. Скарыны. Толькі невялікая частка яго рукапіснае спадчыны апублікавана пры жыцьці, частка зьнікла адразу пасля сьмерці дасьледчыка.

Заснавальнік беларуска-летувіскага філялягічнага гуртка ў Віленскім унівэрсытэце. Выступаў супраць палянізацыі ды лацінізацыі.

Валодаў беларускай мовай, за якую лічыў яе падляскі дыялект.

Гэтая асоба, разам з Ігнатам Даніловічам лічыцца адным з першых творцаў беларускага нацыянальнага адраджэньня ды беларускай нацыянальнай ідэі.

Менск, Катэдральны касьцёл.

Імаверна, здымак зроблены 26 сакавіка 1944 году, у дзень прысягі жаўнераў БКА.

Допіс нясе выключна пазнавальны характар.

Партызанскія брыгады і злучэньні на тэрыторыі БССР. 1942—1944 гг.

Падзеі 19 лістапада:

1190 — заснаваньне Тэўтонскага ордэна.

1917 — у Быхаве зь вязьніцы вызвалілі расейскіх генэралаў Карнілава, Дзянікіна і Лукомскага.

1918 — Янка Купала напісаў верш Спадчына.

1990 — заснаваны Магілёўскі абласны мастацкі музэй імя Паўла Масьленікава.

Нараджэньні:

1784 — Міхал Баброўскі, навуковец-славіст, адзін з пачынальнікаў беларускага нацыянальнага адраджэньня, першы беларускі скарыназнавец.

1908 — Мікола Засім, беларускі паэт.

1910 — Давід Разіэль, камандзір габрэйскай падпольнай узброенай арганізацыі Іргун цваі леуммі з Беларусі.

1915 — Вадзім Жучкевіч, беларускі навуковец-географ.

1930 — Рэм Салавухін, беларускі савецкі фізык і пэдагог.

1936 — Эрнэст Ялугін, беларускі пісьменьнік, журналіст.

Сьмерці:

1557 — Бона Сфорца, каралева польская і вялікая княгіня літоўская, другая жонка Жыгімонта I Старога.

1640 — Крыштап Радзівіл, грамадзкі і дзяржаўны дзяяч Рэчы Паспалітай.

1700 — Міхал Францішак Сапега, дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага.

1959 — Мікалай Нікольскі, беларускі гісторык.

2004 — Юзэфа Найдзюк, беларуская грамадзка-палітычная дзяячка.

2007 — Язэп Сажыч, беларускі грамадзка-палітычны дзяяч.

2008 — Алег Лойка, беларускі паэт, пісьменьнік і літаратуразнавец.

2011 — Валер Раеўскі, беларускі тэатральны рэжысэр, пэдагог.

18 лістапада 1883 года ў вёсцы Мікалаеўшчына Менскага павету нарадзіўся Язэп Юр'евіч Лёсік — беларускі мовазнаўца, пісьменьнік, публіцыст, нацыянальны й палітычны дзяяч.

Яго бацькі паходзілі зь сялян, сям'я ў іх вялікая была — 7 сыноў і 3 дачкі. Найстарэйшая з дачок, Ганна, пабралася шлюбам зь Міхалам Міцкевічам і нарадзіла яму сына Канстантына, вядомага цяпер пад псэўданімам Якуб Колас.

У канцы 1930-ых гг. трапіў пад сталінскія рэпрэсіі й быў асуджаны на 5 гадоў ГУЛАГу. Паводле адной вэрсіі, памёр ад сухотаў, паводле другой — быў застрэлены адразу пасьля абвяшчэньня прысуду.

Апошні раз яго сям’я мела кантакт зь ім 16 ліпеня 1938 году, калі атрымала разьвітальную паштоўку: «Жывіце безь мяне… Ваш тата».

«Ці дачакаемся мы да тае часіны, калі наш народ духоўна вернецца ў сваю родную краіну, каб усьцешыцца вялікаю радасьцю свайго ўласнага нацыянальнага творчаства?» — Язэп Лёсік, 1921 год.

Спадарства! Мы (група аўтараў беларускага кантэнту ў ТГ) рады прадаставіць вам адноўленую папку «Кантэнт 2.0».
Дапрацаваны спіс годных паблікаў на самыя розныя тэмы: мемы, этнаграфія, архітэктура, сэкс-асвета і шмат чаго яшчэ.
Давайце разам падтрымліваць годны беларускамоўны кантэнт!

https://t.me/addlist/u20xYPjfRV9hNjVi
https://t.me/addlist/u20xYPjfRV9hNjVi
https://t.me/addlist/u20xYPjfRV9hNjVi

Калі нехта жадае далучыцца да падборкі зьвяртайцеся сюды ў "Прышпільныя коміксы": @pryshpilny_bot

Бабруйск, Менская вуліца. Гарнізонная царква-мураўёўка. 1919 год.

Беларускія савецкія партызаны на здымку зь Дзяржаўнага Архіву РФ. 1943 год.

Падзеі 16 лістапада:

1495 — вялікі князь Аляксандар надаў Бельску (Падляшша) Магдэбурскае права.

1700 — пачалася бітва пад Алькенікамі, у якой войска Сапегаў пацярпела паразу ад «рэспубліканцаў» на чале зь Вішнявецкімі і Агінскімі.

1968 — абвешчаны заказьнік «Заазер’е».

Нараджэньні:

1883 — Язэп Лёсік, беларускі грамадзка-палітычны дзяяч і мовазнавец.

1902 — Міхась Машара, беларускі паэт.

1931 — Анатоль Вярцінскі, беларускі паэт, грамадзкі і палітычны дзяяч.

1931 — Генадзь Мурамцаў, беларускі скульптар.

1952 — Эдвард Зайкоўскі, беларускі археоляг

Сьмерці:

1978 — Любоў Янкоўская, дзяяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі.

1979 — Гаўрыла Верасаў, беларускі шахматыст.

2020 — Любоў Румянцава, беларуская акторка. Заслужаны артыст БССР.

17 лістапада 1828 году ў мястэчку Станькава Менскага павету нарадзіўся Эмэрык Каралевіч Чапскі — беларускі калекцыянэр і нумізмат.

Там жа, дзе нарадзіўся ён заснаваў музэй, дзе зьберагаліся манэты, мэдалі, зброя, творы мастацтва, гістарычныя дакумэнты, кнігі і інш.

Аўтар кнігі «Удзельныя, велікакняжацкія й царскія грошы Старажытнае Русі збору графа Э. К. Гутэн-Чапскага» (1875), «Каталёг калекцыі польскіх мэдалёў і манэт графа Э. Гутэн-Чапскага» (т. 1 — 5, 1871—1916). Працы Эмэрыка Чапскага адзначаны вялікім сярэбраным мэдалём Расейскага археалягічнага таварыства, у гонар 25-годзьдзя яго навуковае працы ў 1896 годзе выбіты мэдаль (золата, серабро, бронза) ад калег-нумізматаў.

17 лістапада 1893 года ў мястэчку Дзьвінск аднайменнага павету нарадзіўся Канстантын Барысавіч Езавітаў — беларускі ваенны, палітычны й грамадзкі дзяяч, публіцыст, перакладчык, пэдагог. Актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-дзяржаўнага адраджэньня, дзяяч БНР, арганізатар беларускае дзейнасьці ў міжваеннай Латвіі.

Стварыў беларускі нацыянальны ордэн, які назваў Полацкім Беларускім Крыжом.

Быў ён і добрым паэтам, усё жыцьцё пісаў вершы. Вось урывак аднаго зь іх:

Ня ный! Ня плач!
У страху не крычы.
Вазьме жуда — маўчы!
У катаў выжмі плач!
Хай з дрожжу сьвету пракрычаць:
«Паўсталі крывічы!»
Тады пачнуць нас шанаваць.
Тады людзмі нас будуць зваць!
Ня ный! Ня плач!

Быў адным з той нешматлікай групы беларускіх дзеячоў, што лічылі, што беларускую дзяржаўнасьць недастаткова абвясьціць, але яшчэ трэба абараніць — са зброяй у руках.

Жаўнеры БКА на вучэбных стрэльбах. Побач зь імі, імаверна, стаіць Курт фон Готбэрг. Стральцы БКА апранутыя ў форму агульных СС. На заднім пляне можна пабачыць Францішка Кушаля ў кепцы й аднакаляровым шынялі.

1944 год.

Допіс нясе выключна пазнавальны характар.

Партызаны атрада імя Фрунзэ слухаюць па радыё зводку Савецкага інфармацыйнага бюро. Студзень 1944 году. Недзе на Беларусі.

Падзеі 17 лістапада:

1654 — па 14 тыднях аблогі войскі Маскоўскае дзяржавы пад камандаю Шарамецева і казакі Залатарэнкі захапілі Віцебск.

1812 — пад Менскам адбылася няўдалая бітва 18-га і 22-га ўланскіх палкоў арміі Напалеона, укамплектаваных беларусамі, з расейскім войскам генэрала Тармасава.

1950 — заснаваны «Менскі радыёзавод».

Нараджэньні:

1828 — Эмэрык Чапскі, беларускі калекцыянэр і нумізмат.

1893 — Канстантын Езавітаў, беларускі палітычны, грамадзкі й ваенны дзяяч, публіцыст, перакладчык і пэдагог.

1906 — Янка Багдановіч, беларускі пэдагог і мэмуарыст.

Сьмерці:

1682 — Тытус Лівіюш Баратыні, навуковец часоў Рэчы Паспалітай, вынаходнік мікромэтру і ветрака для паліву садоў.

1757 — Марыя Юзэфа фон Габсбург, каралева польская і вялікая княгіня літоўская.

1846 — Ян Цывінскі, рымска-каталіцкі дзяяч, пэдагог і філянтроп.

1863 — Юлян Міцкевіч, камісар Ковенскага ваяводзтва падчас нацыянальна-вызваленчага паўстаньня.

1979 — Імануэль Велікоўскі, амэрыканскі фізык беларускага паходжаньня, аўтар тэорыі пра звязак паміж катаклізмамі на Зямлі і зьмяненьнямі структуры Сонечнай сыстэмы.

2005 — Клаўдзія Шышыгіна-Патоцкая, дасьледніца гісторыі Нясьвіжу.

Сёньняшні дзень, 16 лістапада, зьяўляецца днём асаблівага шанаваньня іконы Маці Божае Вастрабрамскае.

Цудатворная ікона знаходзіцца ў капліцы Вострае брамы ў Вільні.

Маці Божая Вастрабрамская зьяўляецца апякункай Беларусі, Летувы й гістарычнае Літвы.

Нямецкая інфармацыйная ўлётка, у якой згадваецца аб дапамозе мясцовых жыхароў партызанам у правядзеньні адной з апэрацыяў.
З экспазыцыі музэю ў Новым замку ў Горадні.

16 лістапада 1888 году ў вёсцы Шурычы Ваўкавыскага павету нарадзіўся Вікенці Гадлеўскі — беларускі каталіцкі сьвятар, палітычны й грамадзкі дзяяч ды публіцыст. Займаўся беларусізацыяй касьцёла на Беларусі ды адным зь першых перайшоў да казаньняў па-беларуску. Актыўны дзяяч беларускага нацыянальна-вызвольнага руху.

З 1921 года служыў у Жодзішках Сьвянцянскага павету, дзе сярод вернікаў разгарнуў шырокую беларускую нацыянальна-культурную дзейнасьць. Польская паліцыя адзначала ў 1923 годзе, што падчас калядаваньня Гадлеўскі сабраў натоўп людзей у Жодзішках, які сьпяваў беларускі гімн.

Адзін з аўтараў мэмарыялу каталіцкага беларускага духавенства супраць пэўных палажэньняў канкардату паміж Ватыканам і Польскай Рэспублікай (1925).

За беларускую дзейнасьць перасьледаваўся польскімі ўладамі.

У 1930 годзе пераклаў на беларускую мову Новы Запавет, выдаў 2 кнігі са сьвятой гісторыі Старога й Новага Запаветаў і пераклаў на беларускую мову Эвангельлі й Дзеі сьвятых апосталаў.

Ад пачатку вайны Гадлеўскі быў вялікім прыхільнікам немцаў і лічыў, што тыя па сканчэньні вайны аддадуць беларусам усё кіраўніцтва на Беларусі. Разам з Янам Станкевічам спрабаваў наладзіць у Беларусі культурна-асьветную працу, але іх пляны былі перапынены нямецкім кіраўніцтвам, генэральны камісарыят нават забараніў ксяндзу зносіцца непасрэдна са школьнымі адзьдзеламі акругі. Быў адным з падпісантаў вядомае адозвы да беларускага народу, якая заклікала беларусаў змагацца супраць бальшавіцкае Расіі.

Расчараваўшыся ў немцах, Гадлеўскі пачаў крытыкаваць нямецкую палітыку ў дачыненьні беларускага народу. За гэта быў арыштаваны нямецкай паліцыяй у Менску ў ноч на 24 сьнежня 1942 году, тады ж застрэлены ва ўрочышчы Благаўшчына канцлягеру Трасьцянец.

У 2008 годзе ва ўрочышчы Благаўшчына, дзе быў забіты Гадлеўскі, быў усталяваны памятны крыж. Пасьля пабудовы мэмарыяльнага комплексу ў Благаўшчыне, крыж быў перанесены на каталіцкія Залатагорскія могілкі ў Менску, на тэрыторыю касьцёла Сьвятога Роха.

У ліпені 2023 году крыж быў зьнесены.

На 4 фатаздымку — Вінцэнт Гадлеўскі падчас імшы ў Жодзішках, 1920-ыя гг.

Падзеі 16 лістапада:

1384 — у Кракаве адбылася каранацыя Ядвігі, будучае жонкі вялікага князя Ягайлы.

1812 — армія Напалеона перайшла Бярэзіну.

1920 — утварылася Беларуская рада Случчыны.

1945 — стварэньне Арганізацыі ААН па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры (ЮНЭСКА).

Нараджэньні:

1854 — Юзэф Караль Патоцкі, польскі паэт і публіцыст беларускага паходжаньня.

1898 — Вінцэнт Гадлеўскі, беларускі рэлігійны і грамадзкі дзяяч.

1905 — Ян Скрыган, беларускі пісьменьнік.

1914 — Язэп Семяжон, беларускі перакладнік і паэт.

1923 — Мікалай Крукоўскі, беларускі эстэтык.

1925 — Кастусь Акула, беларускі празаік, паэт, драматург і публіцыст.

Сьмерці:

1957 — Янка Чарапук, дзяяч БНР, арганізатар беларускага жыцьця ў Чыкага.

1982 — Андрэй Макаёнак, беларускі драматург.

2021 — Мікола Шабовіч, беларускі паэт, кандыдат філялягічных навук, дацэнт.

2023 — Кацярына Мясьнікова, беларуская мастачка.

Ілюстрацыя да вершу Янкі Купалы «Маладое жыцьцё», чэрвень 1922 году.

15 лістапада 1918 года была зачыненая Сьвіслацкая беларуская настаўніцкая сэмінарыя.

Рыхтавала настаўнікаў для беларускіх пачатковых школаў на тэрыторыі Беларусі, акупаванай войскамі Нямеччыны падчас Першае Ўсясьветнае Вайны.

Выкладаліся беларуская мова й літаратура, нямецкая мова, рэлігія, пэдагогіка, арыфмэтыка, асновы геаграфіі, гісторыя Беларусі, гімнастыка, сьпевы, маляваньне, гігіена, садоўніцтва й агародніцтва, ручная праца.

Падзеі 15 лістапада:

1416 — сабор япіскапаў у Наваградку пасьвяціў Рыгора Цамблака ў мітрапаліта кіеўскага.

1918 — закрыцьцё Сьвіслацкае беларускае настаўніцкае сэмінарыі.

1925 — выйшла першая перадача Першага Нацыянальнага каналу Беларускага радыё.

1932 — у Менску адкрылася Беларуская кансэрваторыя.

1962 — стварэньне Саюзу кінэматаграфістаў Беларусі.

1992 — Сялянская партыя правяла на плошчы Незалежнасьці свой першы мітынг, асноўным патрабаваньнем было ўвядзеньне права прыватнай уласнасьці на зямлю.

2002 — заснаваньне Беларускага культурна-асьветніцкага цэнтру ў Познані.

Нараджэньні:

1885 — Мацьвей Яворскі, беларускі гісторык.

1918 — Францішак Бартуль, беларускі грамадзкі дзяяч.

1919 — Алесь Міцкевіч, беларускі грамадзка-культурны і рэлігійны дзяяч у ЗША.

1938 — Віктар Цітоў, беларускі этноляг і гісторык культуры.

1947 — Анатоль Ярмоленка, беларускі сьпявак, мастацкі кіраўнік гурту «Сябры».

1951 — Віктар Скорабагатаў, беларускі опэрны сьпявак і пэдагог.

1955 — Сяргей Войчанка, беларускі мастак і дызайнэр.

Сьмерці:

1907 — Юзаф Каліноўскі, блізкі паплечнік Кастуся Каліноўскага.

1916 — Генрык Сянкевіч, польскі пісьменьнік беларускага паходжаньня.

12 лістапада 1623 году пачалося Віцебскае паўстаньне, падчас якога праваслаўныя жыхары места выступілі супроць распаўсюджваньня ўніяцтва. Галоўным вынікам сталася забойства ўніяцкага сьвятара архіяпіскапа Язапата Кунцэвіча.

Пасьля паўстаньня горад быў пазбаўлены Магдэбурскага права й усіх іншых прывілеяў, з места спагнана 3079 злотых, а 19 чалавек былі пакараныя сьмерцю.

На фатаздымку — карціна Ёзэфа Зімлера «Пакутніцкая смерць Язапата Кунцэвіча». 1861 г.

Слонім, Замчышча. Камяніца, збудаваная на месцы палаца Агінскіх. Інтэрбэлюм.

Фатаграфічны партрэт Аркадзя Астаповіча, вёска Навасёлкі. 1930-1931 гг.

Вёска Вуйвічы Пінскага раёну на здымку этнографа Ісака Сербава. Пачатак ХХ стагодзьдзя.

Падзеі 12 лістапада:

1596 — у Кракаве адбылося пахаваньне каралевы і вялікай княгіні Ганны Ягелонкі.

1623 — у Віцебску натоўп з праваслаўных забіў арцыбіскупа Язапата Кунцэвіча.

1918 — заснаваны Віцебскі гістарычны агульнадаступны музэй.

1925 — спынілася выданьне газэты Жыцьцё беларуса.

Нараджэньні:

1823 — Павал Шпілеўскі, беларускі этнограф і пісьменьнік.

1868 — Ганна Місуна, першая жанчына-геоляг у Расейскай імпэрыі беларускага паходжаньня.

1885 — Міхайла Грамыка, беларускі пісьменьнік і навуковец.

1902 — Тацьцяна Бандарчык, беларуская акторка.

1911 — Яўген Ціхановіч, беларускі мастак.

1920 — Андрэй Макаёнак, беларускі драматург.

1958 — Леанід Пранчак, беларускі паэт.

Сьмерці:

1572 — Рыгор Хадкевіч, дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага.

1623 — Язафат Кунцэвіч, уніяцкі арцыбіскуп, сьвяты.

1868 — Мсьціслаў Камінскі, беларускі этнограф, фальклярыст і публіцыст.

1996 — Анатоль Майсеня, беларускі журналіст і палітоляг.

2018 — Ігар Лучанок, беларускі кампазытар, заслужаны дзяяч мастацтваў Беларусі, народны артыст Беларусі.

Сьвяточныя ўборы дзяўчат і маладых жанчын зь вёскі Чэрск Берасьцейскага раёну. Дамачаўскі строй. 1910-я гг.

«О, Беларусь, мая шыпшына!» у выкананьні камэрнага мужчынскага хору «Унія» пад кіраўніцтвам мастацкага кіраўніка й дырыжора Кірыла Насаева на словы Ўладзімера Дубоўкі й музыку Міколы Шчаглова-Куліковіча падчас канцэрту ў залі камэрнае музыкі Беларускае дзяржаўнае філярмоніі ў Менску 8 студзеня 1994 году.

Наваградак, капліца Заборскага. Перад 1914 годам.

Падзеі 11 лістапада:

1673 — у Хоцінскай бітве кароль і вялікі князь Ян Сабескі пасьпяхова застасаваў ракеты Казімера Семяновіча.

1918 — абвяшчэньне незалежнасьці Польшчы.

1918 — скончылася Першая сусьветная вайна.

1918 — у Вяліскім павеце выбухнула антыбальшавіцкае паўстаньне сялянаў.

1923 — Прэзыдыюм Рады БНР пераехаў з Коўны ў Прагу.

Нараджэньні:

1714 — Марцін Матушэвіч, дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, паэт.

1821 — Фёдар Дастаеўскі, расейскі пісьменьнік беларускага паходжаньня.

1837 — Артур Гротгер, польскі мастак.

1875 — Альбэрт Паўловіч, беларускі паэт-гумарыст, драматург, перакладчык і мастак.

1893 — Піліп Кізевіч, беларускі грамадзка-палітычны дзяяч.

1903 — Аляксандар Ільінскі, беларускі тэатральны актор.

1908 — Міхась Багун, беларускі паэт і перакладнік.

1910 — Антон Каржанеўскі, беларускі мастак.

1928 — Алесь Белакоз, беларускі настаўнік, краязнаўца, музэязнаўца.

1929 — Леанід Сушчэня, беларускі біёляг.

1955 — Галіна Тычка, беларуская літаратуразнаўца.

Сьмерці:

1975 — Пётар Савачкін, беларускі гісторык.

Яўген Бусел. З сэрыі "Беларускія народныя прымаўкі".

Плян Дзярэчынскае пушчы, пасьля 1799 году.

Падзеі 10 лістапада:

1906 — у Вільні выйшаў першы нумар газэты «Наша ніва».

1920 — войскі Станіслава Булак-Балаховіча занялі Мазыр.

1926 — пачатак 1-га Ўсебеларускага зьезду чыгуначнікаў у Менску.

1938 — савецкія карнікі расстралялі Ўладзімера Тэраўскага, беларускага кампазытара і дырыгента.

Нараджэньні:

1749 — Мацей Радзівіл, вялікалітоўскі драматург, кампазытар.

1910 — Зьмітрок Астапенка, беларускі паэт і празаік.

1921 — Леанід Ліпінскі, беларускі гісторык.

1921 — Віктар Роўда, беларускі харавы дырыгент і пэдагог.

1934 — Іван Курбека, беларускі паэт-сатырык і літаратуразнавец.

Сьмерці:

1798 — Габрыэль Лянкевіч, рымска-каталіцкі дзяяч, пэдагог і архітэктар.

1831 — Ян Ходзька, пісьменьнік, публіцыст і грамадзкі дзяяч.

1938 — Уладзімер Тэраўскі, беларускі дырыгент, кампазытар і фальклярыст.

1942 — Сымон Баранавых, беларускі пісьменьнік.

9 лістапада 1789 году ў мястэчку Лагішын Пінскага павету нарадзіўся Марцін Антоні Паўловіч — беларускі навуковец-геоляг і асьветнік.

Склаў 12 калекцый мінэралаў для ваяводзкіх гімназіяў, таксама выкладаў мінэралёгію ў Варшаўскім ліцэі.

Аўтар «Трактату аб уласцівасьцях і зачатках базальтаў» (Варшава, 1822), апісаньня падарожжа ў Італію ў часопісе «Dziennik Warszawski» («Варшаўскі дзёньнік», 1825) і артыкулаў у пэрыядычным друку. Выдаваў часопіс «Pamietnik fizycznych, matematycznych i statystycznych umiejetnosci…» («Весьнік фізычных, матэматычных і статыстычных ведаў», 1829).

Горадня, Стары замак, Верхняя царква. 1937 год.

Дэпартацыя жыдоў у гета, Горадня, Занёманскае прадмесьце, вуліца Ліпавая. 1941 год.

Падзеі 9 лістапада:

1512 — Францішак Скарына ў Падуі абараніў ступень доктара мэдыцынскіх навук.

1915 — пачала дзейнічаць чыгунка Жлобін — Калінкавічы — Шапятоўка.

1941 — нацысты расстралялі паўтары тысячы габрэяў у мястэчку Мір.

1941 ― нацысты расстралялі Генрыка Глябовіча, беларускага рэлігійнага дзеяча.

1959 — Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы пераехаў у свой цяперашні будынак.

1994 ― у Вільні ўсталявалі памятную дошку Браніславу Тарашкевічу.

Нараджэньні:

1789 — Марцін Антоні Паўловіч, беларускі навуковец-геоляг.

1856 — Уладзімер Стукаліч, беларускі літаратуразнавец, гісторык і праўнік.

1867 — Панцялейман (Ражноўскі), праваслаўны царкоўны дзяяч.

1922 — Несьцер Сакалоўскі, беларускі кампазытар, аўтар музыкі Гімну БССР.

1947 — Яўген Белаенка, беларускі траўматоляг-вынаходнік і акадэмік.

1962 — Аляксей Мельнікаў, беларускі літаратуразнавец.

Сьмерці:

1737 — Вінцэнт Пётар Валовіч, дзяржаўны і рэлігійны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага.

1941 — Генрых Глябовіч, беларускі рэлігійны дзяяч.

2005 — Людвіг Асецкі, беларускі графік.

2009 — Антон Маркевіч, беларускі грамадзкі дзяяч у Канадзе.

2018 — Уладзіслаў Ахроменка, беларускі пісьменьнік, празаік, кінасцэнарыст, драматург.

8 лістапада 1883 года ў засьценку Калесьнікаў Дзісенскага павету Віленскай губэрні (цяпер Глыбоцкі раён) нарадзіўся Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі — беларускі грамадзкі й палітычны дзеяч, пісьменьнік, гісторык, філёляг, літаратуразнавец, этнограф ды патрыёт.

Унёс вялікі ўклад у разьвіцьцё беларускае нацыянальнае справы і, бясспрэчна, пакінуў па сабе адметны сьлед у нашай гісторыі, якую асабіста дасьледваў ды вялікую спадчыну. Як кажуць некаторыя, Вацлаў быў сапраўдным тытанам і гігантам беларускае нацыянальнае справы.

У 1910 годзе надрукаваў "Кароткую гісторыю Беларусі" — кнігу, у якой гісторыя Беларусі й сама Беларусь разглядаюцца як нешта асобнае ад Расіі й Польшчы. Кніга ад беларуса для беларусаў, ніяк інакш.

У 1924 надрукаваў беларуска-расейскі слоўнік, дзе выкарыстаў у якасьці сыноніму да слова "беларускі" назву "крыўскі". Увогуле, Ластоўскі быў прыхільнікам крыўскае йдэі, жадаючы стварыць новую ідэнтычнасьць, расчараваўшыся ў ідэі Беларусі.

У 1926 годзе пабачыла сьвет
галоўная праца Ластоўскага — «Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі». Ластоўскі распавёў пра беларускую кнігу ад канца X да пачатку XIX стагодзьдзя.

У 1926 годзе Ластоўскі вярнуўся ў БССР, дзе працягнуў сваю працу. Менавіта ён падчас адной са сваіх экспэдыцыяў знайшоў крыж Эўфрасіньні Полацкай.

Дарэчы, у 1918 годзе ён надрукаваў брашуру "Што трэба ведаць кажнаму беларусу", што мусіла падняць узровень нацыянальнае годнасьці й сьвядомасьці беларусаў.

Сама брашура ў асобным допісе ніжэй.

У кастрычніку 1929 году ён быў звольнены з пасады сакратара АН БССР, а 10 красавіка 1930-га пазбаўлены званьня акадэміка й высланы на 5 гадоў у Саратаў, дзе ён ва ўнівэрсытэцкай бібліятэцы будзе яшчэ некалькі год працаваць загадчыкам адзьдзела рэдкай кнігі й рукапісаў. 20 жніўня 1937 году Ластоўскі быў арыштаваны, а 23 студзеня 1938 году Ваенная калегія Вярхоўнага Суду СССР прыгаварыла «агента польскае выведкі й удзельніка нацыянал-фашыскай арганізацыі» Вацлава Юстынавіча Ластоўскага да вышэйшай меры пакараньня — расстрэлу.

З 2003 году ў Полацку ёсьць дуб Вацлава Ластоўскага, а ў 2012 годзе ў Глыбокім быў усталяваны яго бюст. Памяць пра Вацлава Ластоўскага ўшаноўваецца ў межах фэсту Дударскі Рэй на Глыбоччыне.

Помнік у лесе Голя каля Белай. 1901 год.

Панадворак. Кардон, алей.

Зевін Леў, 1940 год.

Хутар на ўскрайку Галубіцкае пушчы. Язэп Драздовіч, палатно, алей. 1952 год.

Падзеі 8 лістапада:

1632 — абраньне каралём польскім і вялікім князем літоўскім Уладзіслава Вазы.

1929 — адкрыцьцё Менскага заводу мэдычных прэпаратаў.

1939 — у Менску адкрылася Дзяржаўная карцінная галерэя.

1946 — беларуская каталіцкая дэлегацыя сустрэлася з Папам Рымскім Піюсам XII.

1948 — зарэгістраваны Злучаны беларуска-амэрыканскі дапамаговы камітэт — першая паваенная арганізацыя беларусаў у ЗША.

1956 — адкрыцьцё Музэю абароны Берасьцейскай крэпасьці.

Нараджэньні:

1050 — Сьвятаполк Ізяслававіч, князь полацкі, тураўскі, вялікі князь кіеўскі.

1784 — Тэадор Нарбут, гісторык, археоляг, вайсковы інжэнэр.

1785 — Міхал Баброўскі, беларускі славіст.

1858 — Тадэвуш Урублеўскі, беларускі адвакат і грамадзкі дзяяч.

1883 — Вацлаў Ластоўскі, беларускі пісьменьнік, публіцыст і палітычны дзяяч.

1908 — Міхась Багун, беларускі паэт, перакладчык.

1915 — Дзьмітры Супруненка, беларускі матэматык.

1941 — Міхась Гурын, беларускі археоляг і гісторык.

1980 — Канстантын Касьцючэнка, сучасны беларускі скульптар.

Сьмерці:

1964 — Валянцін Волкаў, народны мастак Беларусі.

2010 — Міхаіл Савіцкі, савецкі і беларускі мастак.

Белавеская пушча, 1908 год.

Партрэт Андрэя Сапегі гербу «Ліс», дзяржаўнага дзеяча Вялікага Княства Літоўскага, старосты гомельскага. 1709 год.

Падзеі 7 лістапада:

1602 — Папа Рымскі Клімэнт VIII зацьвердзіў кананізацыю княжыча Казімера.

1917 — распачаўся кастрычніцкі пераварот у Расеі.

1933 — у Менску адкрыўся Дом ураду.

1942 — нацысцкія карнікі расстралялі Алеся Дубровіча, беларускага паэта.

1942 — бой у Старыцкім лесе паміж савецкімі партызанамі й нямецкімі войскамі, якія праводзілі апэрацыю «Альбэрт I».

1944 — адкрыцьцё ў Менску Беларускага дзяржаўнага музэю гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

1989 — створаны Дом-музэй дзеда Талаша.

2004 — пачала трансьляцыі Беларуская служба «Радыё Швэцыя»

Нараджэньні:

1790 — Караль Падчашынскі, архітэктар клясыцызму.

1814 — Станіслаў Мікуцкі, беларускі філёляг-славіст.

1886 — Гэнрык Бэта, беларускі й польскі грамадзкі й рэлігійны дзеяч, каталіцкі сьвятар.

1896 — Міхась Чарот, беларускі паэт і пісьменьнік.

1897 — Міхась Каршук, дзяяч беларускага нацыянальна-культурнага руху, краязнавец і публіцыст.

1899 — Васіль Тарасенка, беларускі археоляг.

1910 — Сьцяпан Скарапанаў, беларускі навуковец у галіне агульнага земляробства і мэліярацыі.

1918 — Канстантын Дамарад, беларускі гісторык.

1930 — Людміла Царанкова, беларуская сьпявачка.

1937 — Раман Пентка, беларускі й польскі грэка-каталіцкі дзяяч.

1953 — Уладзімер Голуб, беларускі мастак.

Сьмерці:

1579 — Каспар Бекеш, вялікалітоўскі ваенны й палітычны дзеяч.

1948 — Хведар Ільяшэвіч, беларускі паэт, журналіст і гісторык.

1975 — Ісак Любан, беларускі савецкі кампазытар.

1980 — Аляксандар Авечкін, беларускі расейскамоўны пісьменьнік.

2022 — Міхась Тычына, беларускі літаратуразнаўца, пісьменьнік.

Камень філярэтаў у лесе каля Туганавічаў. Інтэрбэлюм.

Лес, Аркадзь Астаповіч. 1921 год.

Белавеская пушча, 1909 год.

Падзеі 6 лістапада:

1384 — войскі Ягайлы й Вітаўта аблажылі й спалілі тэўтонскі замак Новы Марыенвэрдэр.

1595 — захоп Слуцку запароскімі казакамі атамана Севярына Налівайкі.

1842 — у Горы-Горках пры земляробчай школе заснавалі батанічны сад, адзін з найстарэйшых у Беларусі.

1905 — у Менску скончылася ўсеагульная стачка, абвешчаная пасьля Курлаўскага расстрэлу 31 кастрычніка.

1927 — у Вільні заснаваная Беларуская хрысьціянская дэмакратыя.

1940 — прынятая пастанова аб заснаваньні адзнакі «Заслужаны супрацоўнік НКУС».

1945 — заснаваньне ў Менску мотавэлязаводу.

1958 — заснаваная Галоўная ўправа газіфікацыі Беларускай ССР.

1987 — заснаваны Дзяржаўны музэй гісторыі беларускай літаратуры.

Нараджэньні:

1742 — Фабіян Саковіч, паэт, перакладнік і пэдагог.

1800 — Леанард Ходзька, беларускі гісторык, публіцыст, бібліёграф і выдавец.

1887 — Радаслаў Астроўскі, дзяяч беларускага руху.

1890 — Лейб Найдус, габрэйскі паэт з Гародні.

1890 — Томаш Шалевіч, польскі грамадзка-палітычны дзеяч, зьвязаны з Наваградчынай.

1891 — Ёсіф Воўк-Левановіч, беларускі мовазнавец.

1912 — Віктар Войтэнка, беларускі палітычны й рэлігійны дзяяч.

1919 — Мікола Гарулёў, беларускі пісьменьнік.

Сьмерці:

1862 — Віктар Каліноўскі, брат Канстантына, археограф.

1863 — Міхаіл Кулеша, мастак, літограф.

1940 — Лявон Вітан-Дубейкаўскі, беларускі архітэктар, будаўнік, грамадзкі дзяяч, пэдагог і паэт.

1947 — Лукаш Голад, беларускі праваслаўны дзяяч.

1980 — Станіслаў Станкевіч, беларускі літаратуразнавец, грамадзка-культурны дзяяч, публіцыст і крытык.

2000 — Стэфанія Станюта, беларуская акторка.

2005 — Антон Саванюк, беларус, які служыў у нацыскай паліцыі, і быў знойдзены і асуджаны ў 1999 годзе ў Вялікабрытаніі за забойства 17 жыдоў на два пажыцьцёвых тэрміны.

2009 — Васіль Івашын, беларускі літаратуразнавец, пэдагог.

2019 — Алесь Шут, беларускі лекар, палітык і грамадзкі дзяяч.

Леў ля ўваходу ў сядзібу Пуслоўскіх у Альбэртыне, Слонім.

Сьвіслацкая пушча, 1936 год.

Партрэт Аляксандра Сапегі гербу «Ліс». 1709 год.

Падзеі 5 лістапада:

1097 — у Аповесьці мінулых гадоў упершыню згадваецца Пінск.

1794 — войскі Расейскае імпэрыі ўзялі штурмам Варшаву і канчаткова здушылі паўстаньне.

1922 — адбыліся выбары ў Сойм міжваеннае Польскае Рэспублікі, у які ад Блёку нацыянальных меншасьцяў трапіла 11 беларусаў.

1939 — у Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры опэры й балету Беларусі адбылася прэм’ера першага беларускага нацыянальнага балету «Салавей» па аднайменным творы З. Бядулі.

1957 — адкрыцьцё ў Менску Дзяржаўнага мастацкага музэю Беларусі.

1958 — выпуск першага аўтамабіля Беларускага аўтамабільнага заводу ў Жодзіне.

Нараджэньні:

1827 — Гелена Скірмунт, беларуская мастачка.

1893 — Кастусь Езавітаў, беларускі палітычны, грамадзкі і ваенны дзяяч, пэдагог, публіцыст і перакладнік.

1907 — Міхал Вітушка, кіраўнік антысавецкай паваеннай партызанкі ў Беларусі.

1952 — Кірыл Клімовіч, каталіцкі дзяяч.

1977 — Андрэй Хацяноўскі, беларускі скульптар.

Сьмерці:

1916 — Алаіза Пашкевіч, беларуская паэтка.

1954 — Міхась Клімковіч, беларускі пісьменьнік, аўтар гімну Беларускай ССР.

1996 — Віктар Тураў, беларускі кінарэжысэр.

1997 — Сьвятаслаў Коўш, беларускі рэлігійна-грамадзкі дзяяч, сьвятар і пісьменьнік.

Дэманстрацыя 27 чэрвеня 1944 году на гонар Другога Ўсебеларускага Кангрэсу ў Менску. Імаверна, плякат з цытатай Радаслава Астроўскага нясуць жаўнеры БКА.

Допіс нясе выключна пазнавальны характар.

Картуш з гарматы вялікага князя Жыгімонта Аўгуста, 1651 год.

4 лістапада 1661 году адбылася бітва пад Кушлікамі недалёка ад Полацка, у якой войска Рэчы Паспалітай на чале з маршалкам Казімерам Жаромскім і ваяводам Стэфанам Чарнецкім перамагло войска ваяводы Івана Андрэевіча Хаванскага.

Па выніку бітвы ў палон трапіла шмат ваяроў Маскоўскага царства, а таксама й сын ваяводы Хаванскага, абоз з цудатворным абразом, расейская артылерыя й сцягі.

Войска РП пераследвала рэшткі войска Хаванскага ажно да самага Полацка, куды ўвайшло каля 3 тысячаў жаўнераў Хаванскага.

Гарадольская пушча, картон, алей. Язэп Драздовіч.

1923 год.

Лазковіцкі крыж з царквы Сьвятога Мікалая ў Вільні, створаны для царквы ў вёсцы Лазковічах на Смаленшчыне. Захоўваецца ў Маскоўскім Крамлі. 1874 год.

Падзеі 31 кастрычніка:

1432 — вялікі князь Сьвідрыгайла надаў Луцку (Валынь) Магдэбурскае права.

1517 — Марцін Лютэр зрабіў у Вітэнбергу заяву пра неабходнасьць прывядзеньня жыцьця кожнага чалавека і ўсяго грамадзтва ў адпаведнасьць са Словам Божым. Гэта стала пачаткам руху Рэфармацыі, які распаўсюдзіўся на ўсю Эўропу, уключаючы Беларусь. 31 кастрычніка вядомы як Дзень Рэфармацыі.

1905 — у Менску ля Віленскага вакзалу на загад расейскага губэрнатара Паўла Курлова расстраляны мітынг супраць самадзяржаўя. Загінулі 100 чалавек, 300 былі параненыя.

1905 — у Віцебску казацкі патруль абстраляў мітынг гараджан — 7 чалавек забіты, 4 паранены. На пахаваньні забітых прыйшло каля 40 тысяч чалавек.

1937 — савецкія карнікі расстралялі Антона Баліцкага, беларускага грамадзка-культурнага дзеяча.

1945 — у Мюнхэне на беларускай мове пачала выходзіць газэта «Бацькаўшчына».

1961 — цела Сталіна вынесьлі з маўзалею на Краснай плошчы ў Маскве.

2009 — катастрофа PZL «Kania» пад Высокім.

Нараджэньні:

1675 — Уладзіслаў Дзягілевіч, рымска-каталіцкі дзяяч, архітэктар.

1910 — Леанід Галяк, беларускі юрыст, журналіст, грамадзкі дзеяч эміграцыі ў Нямеччыне і ЗША.

1937 — Яўген Кулік, беларускі мастак.

1930 — Леў Гумілеўскі, скульптар, народны мастак Беларусі.

1934 — Тадэвуш Кокштыс, беларускі актор.

1942 — Іван Коўкель, беларускі гісторык.

Сьмерці:

1819 — Тадэвуш Матусевіч, палітычны дзяяч, пісьменьнік, пасол Чатырохгадовага Сойма, міністар скарбу Варшаўскага княства й Польскага Каралеўства, масон.

1929 — Эліяху Файнштайн, рабін.

1932 — Кіпрыян Кандратовіч, расейскі й беларускі вайсковы дзяяч, сябра Народнага Сакратарыяту БНР.

1992 — Міхась Ткачоў, беларускі археоляг, гісторык архітэктуры, палітычны дзеяч.

2013 — Аляксей Кузьміч, беларускі мастак-жывапісец.

Лунінец, неідэнтыіфкаваная вуліца, дом Рубінраўта. 1901-1917 гг.

Лявонпаль, асьвячэньне крыжа. 11 лістапада 1928 году.

Сустрэча прадстаўнікоў замежных прадстаўніцтваў БНР у Бэрліне, напярэдадні выезду беларускіх прадстаўнікоў у Парыж на Мірную канфэрэнцыю. Лістапад 1919 году.

Зьлева направа — прадстаўнік БНР у Варшаве Л. Дубейкаўскі; прадстаўнік БНР у Ковенскай Летуве й адначасова сакратар Рады БНР П. Крэчэўскі; выконваючы абавязкі міністра фінансаў БНР В. Захарка; шэф Бэрлінскае місіі ў Бэрліне й адначасова дзяржаўны кантралёр БНР Л. Заяц; міністр абароны й выконваючы абавязкі старшыні Беларускае місіі ў Парыжы Я. Ладноў; сябра Парыскае місіі БНР і адначасова сябра Рады БНР Я. Бялевіч; сябра Рады БНР і адначасова прызначаны прадстаўніком БНР у Латвіі Я. Чарапук.

Падзеі 30 кастрычніка:

1579 — адкрыты Віленскі ўнівэрсытэт.

1853 — бэатыфікацыя Андрэя Баболі.

1905 — расейскі імпэратар Мікалай II падпісаў маніфэст «Аб удасканаленьні дзяржаўнага парадку».

1919 — у газэце «Беларусь» апублікаваны верш Макара Краўцова «Мы выйдзем шчыльнымі радамі», які стаў гімнам БНР пад назвай «Ваяцкі гімн».

1921 — афіцыйна адкрыўся Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт.

1938 — пачала сталае вяшчаньне радыёстанцыя ў Баранавічах.

1939 — у Беластоку скончыўся Народны сход Заходняй Беларусі, які прыняў рашэньне пра далучэньне заходнебеларускіх зямель да БССР (пачаўся 28 кастрычніка).

1961 — СССР выпрабаваў выбух тэрмаядзернае бомбы, што мела найбольшую ў гісторыі магутнасьць.

1988 — у Менску й Курапатах прайшоў мітынг-рэквіем «Дзяды».

1990 — у Маскве паставілі Салавецкі камень у памяць ахвяраў сталінскіх рэпрэсіяў.

1994 — Папа Рымскі Ян Павал II высьвяціў у кардыналы Казімера Сьвёнтака.

Нараджэньні:

1728 — Марцін Пачобут-Адляніцкі, беларускі астраном.

1883 — Янка Семашкевіч, каталіцкі сьвятар, пісьменьнік.

1885 — Альбрэхт Антоні Вільгельм Радзівіл, перадапошні XVI ардынат Нясьвіжу.

1890 — Міхаіл Урбановіч, культурны дзеяч, пэдагог, каталіцкі сьвятар у ЗША.

1905 — Андрэй Бембель, беларускі скульптар, народны мастак Беларусі.

1936 — Генадзь Цыхун, беларускі мовазнавец.

1943 — Уладзімер Вялічка, беларускі філёзаф, журналіст.

1947 — Валянцін Елізар’еў, савецкі і беларускі балетмайстар, харэограф, пэдагог.

Сьмерці:

1936 — Фэрдынанд Рушчыц, беларускі мастак.

1938 — Арон Гайстэр, савецкі дзяржаўны дзяяч, эканаміст-аграрнік.

1993 — Мікалай Цішачкін, беларускі актор.

Ніколі зноў

Стук
Ноч
Сын і доч
Не мароч!
Куды ?
Далоў.
За што далоў ?

— Ніколі зноў!

Страх
Ноч
Сын ці доч ?
Куды абноч..?
Быстрээ кроч!
Няўжо то кроў..

— Ніколі зноў!

Плач
Ноч
Сын і доч..
Склепаў змроч…
Да муру! Памоч ?!
Пусьціце дамоў..

— Ніколі зноў!

Жах
Ноч
Бывай сыне, доч
Дула напроч
“Прабач, Пане”, моў
Стрэлы далоў
Рэха муроў

— Ніколі зноў!


Ціш
Ноч
Адзін сын і доч
Ад жыцьцяў упроч
На болечы схоў
Чакае ўжо роў
Ня прыйдзем дамоў..

— Ніколі зноў!


Да 29.10.2024
Не дамо забыць.

@kiera_dy_hardz

29 кастрычніка 1952 году ў Пінску была зьнішчаная Кравецкая, альбо Вялікая сынагога, на той час самая найстарэйшая з захаваных на тэрыторыі былое Рэчы Паспалітае.

Помнік архітэктуры рэнэсансу. Гэта быў абарончы будынак, амаль квадратны ў пляне. Заходні фасад зь левага боку вылучаўся круглай абарончай вежай.

Знаходзілася ў цэнтры места, каля Рынку на Папярочна-Школьнай вуліцы.

Першую драўляную сынагогу ў Пінску збудавалі ў 1506 годзе. У 1616 годзе на месцы драўлянай збудавалі мураваную бажніцу.

З таго часу будынак шмат разоў перабудоўваўся й разбураўся падчас жыдоўскіх пагромаў у месьце й паўстаньня Хмяльніцкага (падпалены).

За часамі вайны Маскоўскае дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1656 годзе будынак пацярпеў у пажары. Пазьней бажніцу адбудавалі.

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Пінск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, сынагога працягвала дзеяць.

7 жніўня 1921 году моцна пацярпела ад мескага пажару. У 1920-я гады будынак сынагогі рэканструявалі. У выніку рэканструкцыі зьмянілася канструкцыя даху й завяршэньне будынка.

У гэты час вакол сынагогі праходзіла Акружная вуліца, на якой разьмяшчаліся яшчэ дзьве сынагогі.

У міжваенны час будынак быў рэзыдэнцыяй арталаксальных жыдоў.

У Другую сусьветную вайну сынагога нязначна пацярпела, хоць і была падпаленая нацыстамі.

Тэрыторыя былое сынагогі часткова занятая гарадзкім Домам культуры (паўночна-ўсходняя частка ГДК).

Побач з сынагогай знаходзіўся жыдоўскі малітоўны дом, Beis Hamidrasz Klojz, які празь некалькі год быў зьнішчаны для будаўніцтва гарадзкога Дома культуры.

Падзеі 29 кастрычніка:

1611 — цар маскоўскі Васіль IV Шуйскі паўстаў як палонны перад каралём і вялікім князем Жыгімонтам Вазам.

1706 — падчас Паўночнае вайны ля места Каліш (Польшча) маскоўскія войскі пад камандаваньнем князя А. Меншыкава перамаглі аб’яднанае швэдзка-польскае войска.

1937 — у ноч на 30 кастрычніка карнымі атрадамі НКВД былі расстраляныя 132 дзеячы культуры, асьветы й дзяржаўнага апарату Беларусі.

1952 — у Пінску зьнішчаная сынагога, на той час найстарэйшая на тэрыторыі былое Рэчы Паспалітае.

1952 — у Полацку адкрыты пэдагагічны інстытут.

1955 — у Нью-Ёрку заснаваны Камітэт незалежнае Беларусі.

1989 — у Курапатах прайшоў шматтысячны мітынг памяці ахвяраў сталінскіх рэпрэсіяў.

1992 — Вярхоўны Савет Беларусі адхіліў прапанову, аб правядзеньні рэфэрэндуму аб датэрміновых выбарах ВС.

1996 — у Празе на Градчанах паставілі помнік Францішку Скарыне, а на будынку нацыянальнай бібліятэкі Клемэнтынум — памятную дошку ў гонар першадрукара.

Нараджэньні:

1918 — Іосіф Самуілавіч Абраміс, беларускі савецкі дырыжор, заслужаны дзеяч мастацтваў БССР.

1938 — Янка Саламевіч, беларускі літаратуразнавец, фальклярыст, бібліёграф, перакладчык.

1945 — Мікалай Казак, савецкі й беларускі фізык, акадэмік НАН Беларусі.

Сьмерці:

1861 — Павал Шпілеўскі, беларускі этнограф, пісьменьнік, публіцыст і тэатральны крытык

1937 — Анатоль Вольны, беларускі пісьменьнік.

1937 — Платон Галавач, беларускі пісьменьнік.

1937 — Алесь Дудар, беларускі пісьменьнік, адзін з заснавальнікаў літаб’яднаньня «Маладняк».

1937 — Міхась Зарэцкі, беларускі пісьменьнік.

1937 — Юрка Лявонны, беларускі паэт, празаік, перакладчык.

1937 — Валеры Маракоў, беларускі паэт.

1937 — Васіль Сташэўскі, беларускі драматург і празаік.

1937 — Міхась Чарот, беларускі пісьменьнік.

1937 — Арон Юдэльсон, беларускі й жыдоўскі паэт і публіцыст.

1937 — Аляксандар Чарнушэвіч, партыйны й дзяржаўны дзяяч БССР.

1993 — Сяргей Карніловіч, дзяяч беларускае эміграцыі.

2017 — Георгій Паплаўскі, беларускі мастак.

Малюнак, на якім выяўлены нямецкі жаўнер зь дзіцем. З «Беларускае газэты», выдадзенай 31 сьнежня 1943 году.

Допіс нясе выключна пазнавальны характар.

Унутраны бок вокладкі й старонка пашпарту грамадзяніна Беларускае Народнае Рэспублікі. 1918-1920 гг.

28 кастрычніка 1884 году ў Менску нарадзіўся Флярыян Паўлавіч Ждановіч — беларускі актор, рэжысэр ды перадусім адзін з заснавальнікаў беларускага прафэсійнага тэатру.

Вучыўся ў Варшаўскай драматычнай школе, якую скончыў у 1902 годзе. 15 жніўня 1913 году ў Радашкавічах паставіў “Паўлінку” Янкі Купалы, а у 1919 паставіў у Вільні “Раскіданае гняздо”.

14 верасня 1920 году ў Менску пад яго кіраўніцтвам адкрыўся Беларускі дзяржаўны тэатар. Адначасова ў Наркамаце асьветы БССР курыраваў беларускія тэатры.

Ждановіч зрабіў шмат першых пастановак клясыкі беларускае драматургіі — Купалы, Коласа, Аляхновіча, Галубка, Каганца. Ён сам перакладаў на беларускую творы польскае, расейскае й украінскае клясыкі.

У 1929 годзе пакінуў Беларусь ды пераязджае ў Саратаў, дзе становіцца рэжысэрам-пэдагогам тэатральнае вучэльні. Праз год, 18 ліпеня 1930 году арыштаваны па справе “Саюза вызваленьня Беларусі”, адбыў 5 гадоў ссылкі на Беламорканале.

8 ліпеня 1937 году Ждановіча зноў арыштавалі. Быў расстраляны ў Менску НКУС 22 кастрычніка 1937 году.

28 кастрычніка 1523 году ў Кракаве выйшла з друку паэма Міколы Гусоўскага “Песьня пра зубра”.

Падзеі 28 кастрычніка:

1523 — у Кракаве выйшла з друку паэма Міколы Гусоўскага «Песьня пра зубра» — хрэстаматыйны твор беларускае літаратуры Сярэднявечча.

1923 — у Вільні выйшаў першы нумар газэты «Змаганьне».

1925 — утварэньне Пінскае дыяцэзіі.

1939 — у Беластоку пачаў працу Народны Сход Заходняе Беларусі.

1945 — вакол Камсамольскага возера ў Менску быў закладзены парк Перамогі.

1999 — у Беларусі была заснаваная Археаграфічная камісія, задача якой — зьбіраць і вывучаць старажытныя архіўныя дакумэнты.

Нараджэньні:

1738 — Людвік Сымон Гутакоўскі, гербу Гутак, каралеўскі шамбелян, канцыляр Пастаяннае Рады, пасол Чатырохгадовага Сойма, масон.

1884 — Флярыян Ждановіч, адзін з заснавальнікаў беларускага прафэсійнага тэатру, актор, рэжысэр і грамадзкі дзеяч.

1904 — Парфён Савіцкі, беларускі гісторык.

1904 — Іван Сацункевіч, беларускі дзяржаўны дзеяч, эканаміст, дырэктар БДІНГ у 1935—1936 гадох, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў падпольля й партызанскага руху на Меншчыне падчас нямецка-савецкае вайны.

1922 — Міхась Даніленка, беларускі пісьменьнік

Сьмерці:

1917 — Іосіф Дудзінскі, удзельнік рэвалюцыяў 1905—1907 і кастрычніцкага перавароту 1917 рокаў беларускага паходжаньня.

1950 — Расьціслаў Лапіцкі, арганізатар і кіраўнік антыкамуністычнага падпольнага вучнёўскага руху на Мядзельшчыне і Смаргоншчыне ў 1948—1950 гадох.

1974 — Рыгор Акулевіч, беларускі грамадзка-культурны дзяяч, выдавец, публіцыст.

2002 — Леанід Давідзенка, беларускі скульптар, пэдагог.

27 кастрычніка 1890 году ў вёсцы Шутовічы тагачаснага Ашмянскага павету (цяпер Смаргонскі раён) нарадзіўся Віктар Шутовіч — беларускі каталіцкі святар і публіцыст.

Паходзіў з набожнае сялянскае сям’і. Маладым вучыўся ў Ашмянах, у 1909 паступае ў Віленскую духоўную сэмінарыю. Скончвае вучобу ў 1913-м годзе і адразу становіцца святаром.

Віктар мае магчымасць атрымаць сваю парафію і служыць у якім-небудзь касцёле, але абірае інны шлях і пераязджае ў Пецярбург, дзе дзейнічала духоўная каталіцкая акадэмія, дзе з 1912 года дзейнічаў беларускі гурток, што займаўся паглыбленнем ведаў аб Беларусі.

З-за фінансавых праблем Віктар змушаны спыніць вучобу і перабіраецца ў Беларусь, дзе ў 1917 годзе быў накіраваны віленскім біскупам на пасаду пробашча ў Барадзенічы Браслаўскага павету.

У парафіі Святога Язэпа стаў аматарам беларусізацыі касцёла й пашырэння беларушчыны ў грамадзкім жыцці, арганізоўваючы беларускія школы й пашыраючы беларускія газэты.

За сваю дзейнасць пераведзены вікарыем у Ліду.

У 1928 годзе арыштаваны, а пасля вызвалення падаўся за мяжу, у ЗША. Пражыўшы там 3 гады, вырашыў вярнуцца на Радзіму.

Вярнуўшыся, быў прызначаны вікарыем у Харошчы на Беласточчыне, дзе, з-за розных абставінаў, быў змушаны падпарадкавацца патрабаванням уладаў.

Пачаў займацца літаратурнай дзейнасцю. Напісаў 5-актовую драму пра хрысціянства на Беларусі і хацеў напісаць п’есу пра Вітаўта. Выдаў “Маёвую чытанку” — кніжачку для касцельнага набажэнства. Таксама апрацаваў брашуру, дзе сабраў беларускія калядныя песні.

У 1944 годзе перабіраецца ў Менск, дзе пачынае служыць у Чырвоным касцёле. Праз год яго арыштоўваюць і трымаюць да 1955 году.

Пасля вызвалення ў Калодзішчах арганізоўвае таемную падпольную царкву. Пасля атрымаў парафію ў Барысаве. Памёр 1 сакавіка 1960 года, пахаваны на старых Барысаўскіх могілках.

#смаргоншчына
#нашвядомызямляк

"М. Вішнево, Віленск. губ. Ошмянск. пав. Хлопец з в. Вуглоў, К-цкі, спаткаўшы ў Вішневе знаёмую дзеўчыну С., загаварыў з ёй па польску; але тая, хоць лепш за хлапца знала гэту мову, атказывала яму па беларуску. Той, узлаваўшыся, спытаў: "а як замуж пойдзеш, па якому будзеш вучыць сваіх дзяцей?" — "А ўжо-ж—па беларуску", атказала дзеўчына. А многа вельмі многа могуць зрабіць нашы кабеты у справе адраджэньня нашаго народу!
J.S."

"Наша Ніва", № 13, 1910 год.

#валожыншчына

Падзеі 25 кастрычніка:

1854 — адбылася Балаклаўская бітва ў ходзе Крымскае вайны.

1902 — асьвечаны менскі мячэт.

1920 — генэрал Станіслаў Булак-Балаховіч разам з 15 тысячамі жаўнерамі перасек часовую польска-савецкую мяжу, пачаўшы змаганьне з Чырвонаю арміяй.

1946 — у Парыжы ўтварылася Беларуская грэка-каталіцкая місія на чале з рэктарам айцом Львом Гарошкам.

1956 — заснаваны Беларускі навукова-дасьледчы інстытут сельскагаспадарчай вытворчасьці.

2010 — у Пінску на заводзе «Пінскдрэў-ДСП» адбыўся выбух і пажар, які забраў жыцьці 14 чалавек.

Нараджэньні:

1858 — Эдвард Пякарскі, беларускі этнограф, географ, фальклярыст.

1868 — Карл Грыгаровіч, беларускі скрыпач і пэдагог.

1884 — Сяргей Дубінскі, беларускі археоляг і гісторык.

1932 — Уладзімер Анісковіч, беларускі крытык і перакладчык.

1933 — Нінэль Шчасная, беларускі жывапісец і графік.

1934 — Карлас Шэрман, беларуска-гішпанскі перакладчык, літаратар і праваабаронца.

1934 — Яўген Адамовіч, беларускі літаратуразнавец, фальклярыст, пэдагог.

1936 — Віктар Тураў, беларускі кінарэжысэр.

1939 — Яўген Штоп, дзеяч самадзейнага мастацтва.

1947 — Уладзімер Мікалаевіч Белы, беларускі фізык-вынаходнік.

1952 — Аляксандар Карабанаў, беларускі геоляг-акадэмік.

1955 — Яўген Анішчанка, беларускі гісторык.

Сьмерці:

1942 — Хвядос Шынклер, беларускі пісьменьнік.

1991 — Міхась Міцкевіч, беларускі грамадзка-культурны, рэлігійны й сьвецкі дзяяч.

2015 — Якаў Малайчук, беларускі харавы дырыгент, краязнаўца.

Бешанковічы, палац Храптовічаў. 1946 год.

Ішчална, крыж. 1926 год.

Жаўнер БКА на прысязе ў Менску. 25 сакавіка 1944 году.

Допіс нясе выключна пазнавальны характар.

Пячатка Дэлегацыі Найвышэйшае Рады БНР. 1921 год.

Падзеі 24 кастрычніка:

1656 — заключанае Віленскае замірэньне паміж Расеяй ды Рэччу Паспалітай.

1658 — расейскія войскі перамаглі войска Рэчы Паспалітае ў бітве каля вёскі Веркі пад Вільняй, польны гетман літоўскі А. Гансеўскі трапіў у палон.

1780 — Марцін Пачобут-Адляніцкі прызначаны рэктарам Галоўнае школы ВКЛ, рэарганізаванае з Віленскае акадэміі.

1795 — манархі Расеі, Прусіі ды Аўстрыі ўзгаднілі ўзаемны трактат, паводле якога правялі трэці падзел Рэчы Паспалітай.

1981 — у Беластоку адбыўся сход беларускіх студэнтаў, вырашана легалізаваць беларускія студэнцкія структуры пры ВНУ Польшчы.

1999 — у Якушоўцы адбылося ўрачыстае адкрыцьцё памятнага крыжа ўдзельнікам нацыянальна-вызвольнага паўстаньня.

Нараджэньні:

1743 — Рафал Чарвякоўскі, беларускі хірург-вынаходнік.

1973 — Аляксандар Некрашэвіч, беларускі мастак-жывапісец.

Сьмерці:

1722 — Канстанты Казімер Бжастоўскі, дзяржаўны й рэлігійны дзяяч ВКЛ, граф Сьвятога Стальцу, праціўнік роду Сапегаў.

1944 — Кастусь Быліч, беларускі актор.

1953 — Лявон Рыдлеўскі, беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч.

1970 — Адольф Клімовіч, заходнебеларускі грамадзка-палітычны дзяяч.

1994 — Анатоль Вялюгін, беларускі паэт, пісьменьнік, кінасцэнарыст, перакладчык.

Дзеячы БНР, 1918 год.

Зьлева направа, сядзяць: Алесь Бурбіс, Янка Серада, Язэп Варонка (старшыня), Васіль Захарка; стаяць: Аркадзь Смоліч, Пётра Крачэўскі, Кастусь Езавітаў, Антон Аўсянік, Лявон Заяц.

Жаўнеры Беларускага асобнага батальёну ў складзе войскаў Летувы на фронце Сярэя — Мерач. 1921 год.

Падзеі 21 кастрычніка:

1923 — у Вільні пачала выдавацца беларуская газэта «Воля народу».

1926 — адкрыўся Дзяржаўны жыдоўскі тэатар БССР.

1943 — нацыстамі ліквідаванае Менскае гета.

Нараджэньні:

1876 — Сяргей Скандракоў, беларускі навуковец-аграном, журналіст, краязнавец.

1878 — Уладзімер Пічэта, беларускі гісторык, першы рэктар БДУ.

1914 — Казімер Сьвёнтак, кардынал, арцыбіскуп, мітрапаліт Менска-Магілёўскі.

1921 — Іван Муравейка, беларускі паэт.

1958 — Максім Клімковіч, беларускі пісьменьнік, драматург.

Сьмерці:

1878 — Восіп Кавалеўскі, філёляг, усходазнаўца.

Фэлікс Бжазоўскі «Зубар у Белавескай Пушчы».

Жаўнеры Беларускага асобнага батальёну ў складзе войскаў Летувы са сьцягам. 1919 год.

Падзеі 19 кастрычніка:

1831 — у Расейскай імпэрыі быў прыняты закон пра перавод дробнае шляхты ў катэгорыю аднадворцаў.

1919 — у Менску адкрыліся беларускія настаўніцкія курсы.

1988 — заснаваныя Мартыралёг Беларусі і Беларускі Народны Фронт Адраджэньне.

Нараджэньні:

1816 — Максімільян Маркс, удзельнік паўстаньня Кастуся Каліноўскага, дасьледнік Сыбіры, мэмуарыст.

1890 — Сяргей Палуян, беларускі літаратуразнаўца.

1936 — Эдуард Гарачы, савецкі й беларускі актор тэатру й кіно, які быў судзімы за антысавецкую агітацыю. Заслужаны артыст Беларусі.

1959 — Ірына Казуліна, беларуская грамадзкая дзяячка.

Сьмерці:

1605 — Ян Марыя Бэрнардоні, італьянскі архітэктар, прадстаўнік стылю раньняга барока, езуіт. Праектаваў касцёлы на тэрыторыі Рэчы Паспалітае.

1813 — Юзэф Панятоўскі, князь і генэрал Рэчы Паспалітай, маршал Францыі, пляменьнік караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

1821 — Станіслаў Макраноўскі, камэргер Станіслава Аўгуста Панятоўскага, член Чатырохгадовага Сойму, генэрал-лейтэнант каралеўскай арміі, удзельнік вайны Расеі з Рэччу Паспалітай 1792 году і паўстаньня ў 1794 годзе.

1937 — Язэп Каранеўскі, дзяржаўны дзяяч, пэдагог, публіцыст, сябра КПБ, другі рэктар БДУ, правадзейны сябра Інбелкульта, ахвяра сталінскіх рэпрэсіяў.

1984 — Ежы Папялушка, польскі каталіцкі сьвятар і благаслаўлёны беларускага паходжаньня.

Брашура накіраваная на тое, каб жаўнеры вайсковых фармаваньняў, згаданых у тэксьце, дэзэртавалі да партызанаў. Выданьне газэты «Советский Патриот».

Пружанцы-жаўнеры расейскага войска. Галіцыя, восень 1914 году.

Падзеі 18 кастрычніка:

1926 — Якубу Коласу нададзенае званьне Народнага паэта БССР.

1939 — войскі Чырвонай Арміі на аснове спэцыяльных пактаў аб узаемнай дапамозе ўвайшлі на тэрыторыю Эстоніі.

1942 — скончылася ліквідацыя Берасьцейскага гета.

Нараджэньні:

1523 — Ганна Ягелонка, каралева польская й вялікая княгіня літоўская.

1680 — Ян Фрыдэрык Сапега, дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага.

1891 — Лукаш Голад, праваслаўны сьвятар, прыхільнік беларусізацыі царквы, выдавец часопісу «Праваслаўная Беларусь».

1893 — Уладзімер Уладамірскі, беларускі актор.

1906 — Алесь Салагуб, беларускі паэт.

1912 — Аляксей Мітрафанаў, беларускі й расейскі археоляг.

1919 — Усевалад Кароль, беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, доктар-гінэколяг.

1926 — Міхась Шэлехаў, беларускі краязнаўца й пэдагог.

1946 — Ганад Чарказян, беларускі паэт курдзкага паходжаньня.

1947 — Алег Стральчонак, беларускі біяхімік-вынаходнік.

1947 — Юры Хашчавацкі, савецкі й беларускі рэжысэр і сцэнарыст.

1952 — Уладзімер Наркевіч, беларускі журналіст, галоўны рэдактар газэты «Зьвязда» (1989—2011).

1980 — Дзьмітры Матвейчык, беларускі гісторык.

Сьмерці:

1810 — Юзэф Коцел, палкоўнік войска ВКЛ, пасол першай кадэнцыі на Чатырохгадовым Сойме, адзін з кіраўнікоў паўстаньня 1794 году, эміграцыйны дзяяч.

1918 — Уладзімер Стукаліч, расейска-беларускі гісторык і краязнавец.

1971 — Язэп Гайлевіч, рыма-каталіцкі сьвятар, грамадзкі і культурны дзеяч, пэдагог, прыхільнік беларусізацыі каталіцкай царквы, дзяяч беларускага руху ў Латвіі.

1991 — Пятро Бітэль, настаўнік, пісьменьнік і перакладчык.

1996 — Ёсіф Саладкоў, беларускі гісторык.

Станіслаў Булак-Балаховіч у Берасьці, 1920 год.

Засьценак у Мірацічох на здымку Яна Булгака, 1911 год.

Паўстанцы пад Менскам. 1863 год.

Падзеі 17 кастрычніка:

1604 — войска Ілжэдзьмітрыя I перайшло мяжу Маскоўскае дзяржавы.

1905 — Мікалай II падпісаў Маніфэст аб дараваньні лібэральных свабод і наданьні Дзяржаўнай Думе заканадаўчых паўнамоцтваў.

1919 — зацьверджаны статут Беларускага камітэту ў Варшаве.

1924 — у Пінску заснаваны Пінскі краязнаўчы музэй.

1985 — у савецкі кінапракат выйшаў фільм «Ідзі й глядзі» рэжысэра Элема Клімава.

1990 — прэм’ера спэктаклю «Тутэйшыя» ў Купалаўскім тэатры.

Нараджэньні:

1696 — Аўгуст Сас, курфюрст саксонскі, кароль польскі і вялікі князь літоўскі.

1865 — Люцыян Жалігоўскі, польскі вайсковы і палітычны дзяяч, генэрал.

1900 — Ібрагім Гембіцкі, беларускі графік.

1937 — Мікалай Чаргінец, беларускі пісьменьнік і палітык.

Сьмерці:

1976 — Радаслаў Астроўскі, беларускі грамадзкі й палітычны дзяяч, настаўнік, дырэктар Віленскае беларускае гімназіі, прэзыдэнт Беларускае Цэнтральнае Рады.

1994 — Зоя Коўш, беларуская грамадзка-палітычная дзяячка.

2005 — Васіль Гроднікаў, беларускі журналіст, пазаштатны карэспандэнт «Народнай Волі».

Вуліца Савецкая ў Менску. Праваруч будынак Дзяржбанка, кінатэатар Чырвоная Зорка. Зіма 1933—1934 гг.

Вёска Курылавічы Мёрскага раёну на малюнках, дададзеных карыстальнікам "Мария Данилькявичене" на старонку radzima.net