Беларускія назвы жыхароў паселішчаў — важны складнік жывое мовы (нават калі іх амаль няма ў слоўніках). Як па-беларуску назавем жыхароў Віцебску? Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
@pramovu
Канал для тых, хто пра мову думае і дбае. І пра чалавечую мову наагул — як унікальную зьяву і каштоўнасьць, і — найперш — пра беларускую мову зь яе багацьцем і праблемамі.
Толькі пра мову (Belarusian)
Канал "Толькі пра мову" - гэта месца для тых, хто цаніць мову і зацікаўлены ў яе развіцці. Тут мы размышляем, абмяркоўваем і даследуем чалавечую мову ўсіх народаў, з улікам унікальнасці і значэння, якое яна мае для нас усіх. Асабліва мы ўважліва адносімся да беларускай мовы - яе багацця і праблем, з якімі мы сталкваецца ў сучасным свеце. Падпісвайцеся на наш канал, каб далучыцца да цікавых дыскусій, атрымаць карысныя матэрыялы і падтрымліваць развіццё мовы ў нашым супольнасці!
Толькі пра мову
27 Jan, 16:00
Дбайма пра здароўе заўсёды, а асабліва пільна — у часе пошасьці, або эпідэміі. У беларускай мове мноства добрых (і дзейсных!) зычаньняў здароўя. Пра іх тут
https://smarturl.click/vdpw
https://smarturl.click/vdpw
Толькі пра мову
26 Jan, 08:03
35 гадоў таму беларуская мова стала адзінай дзяржаўнай — толькі на пяць гадоў, але надзвычай важных для яе лёсу. Што ведаем пра „Закон аб мовах“ ад 26 студзеня 1990 году? Тэст https://smarturl.click/w9y9n
Толькі пра мову
25 Jan, 11:12
Чытач спытаў пра паходжаньне назвы прусак (маецца на ўвазе шасьцілапы няпрошаны кватарант). Адказваем.
Толькі пра мову
24 Jan, 16:25
Нярэдка расейскае „попасть“ мэханічна і ў розных кантэкстах перакладаюць на беларускую як „патрапіць“. Не памыляймася і не зьбядняйма беларускае мовы: дзеясловы трапіць і патрапіць могуць азначаць рознае (а можам жа яшчэ і пацэліць)!
Толькі пра мову
23 Jan, 15:34
Сёньняшняе беларускае Слова дня — выцінанка — увайшло ў нязьменным выглядзе ў сьпіс культурных фэномэнаў чалавецтва.
Толькі пра мову
22 Jan, 20:27
Беларускія словы смак і густ азначаюць зусім рознае. Калі іх блытаюць — то пад уплывам расейскай мовы, бо на расейскую абодва перакладаюцца адным словам „вкус“. Не памыляйцеся, каб ня трапіць у недарэчнае становішча ў гасьцях! :-)
Толькі пра мову
21 Jan, 08:15
Хваля не заўсёды дарэчных англіцызмаў — праблема ня толькі беларускае мовы. Якое агульнапрынятае беларускае слова тут пасуе? Ці такога няма? Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
20 Jan, 16:32
З грэцкае мовы пачалося фармаваньне эўрапейскай навуковай і мысьлярскай прасторы. Сёньня ўспомнім Яна Пятроўскага, які ўпершыню ўклаў грунтоўны старажытнагрэцка-беларускі слоўнік, пацьвердзіўшы, што і беларуская мова належыць да гэтае прасторы.
Толькі пра мову
19 Jan, 09:55
Ці добра ведаеце гісторыю гандлю ў Беларусі? Гістарычны ТЭСТ https://smarturl.click/1dZR6
Толькі пра мову
18 Jan, 09:12
Называем па-беларуску знакі на клявіятуры. Выпуск 2: пунктуацыя і нялітарныя правапісныя знакі
Толькі пра мову
16 Jan, 15:55
Якім беларускім воклічам эмацыйна пазначыць заканчэньне чагосьці? (Тут спатрэбіцца самы таямнічы беларускі музычны інструмэнт!)
Толькі пра мову
15 Jan, 19:11
У кожнай мове свой набор эмацыйных словаў. Часта яны маюць ня надта дакладнае значэньне, але пачуцьці перадаюць. Ці ёсьць у беларускай мове адпаведнікі расейскіх слэнгавых „прикольно“, „круто“? Разьбіраемся.
Толькі пра мову
14 Jan, 15:57
Як назваць па-беларуску гэтых нашых (пераважна няпрошаных) кватарантаў? Адным словам ці двума рознымі? Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
13 Jan, 14:39
Мала якая сучасная гаспадарчая прылада можа пахваліцца такім выбарам беларускіх назваў. То выбірайма!
Толькі пра мову
12 Jan, 10:24
Пра беларускую зіму па-беларуску. Моўны ТЭСТ
https://smarturl.click/xB5xM
https://smarturl.click/xB5xM
Толькі пра мову
11 Jan, 08:36
Міжнародны дзень „Дзякуй“ 11 студзеня — нагода сказаць гэтае слова добрым людзям. Пачалі адзначаць каля 1900 году, але завядзёнка не шкадаваць словаў удзячнасьці замацавалася ў Эўропе гадоў за 400 да таго. Нагадаем, як правільна ўкладаць выразы падзякі па-беларуску.
Толькі пра мову
10 Jan, 15:38
Тут ня толькі знакі школьнай матэматыкі. З наборам гэтых знакаў цяпер сутыкаюцца не адно выдаўцы й друкары, але і ўсе, хто працуе на клявіятуры. Называйма іх па-беларуску. Працяг будзе.
Толькі пра мову
09 Jan, 06:55
Крыжадзюб нячаста прылятае да кармушкі, але пазнаць яго лёгка, бо імя красамоўнае — дзюба крыжам.
Толькі пра мову
08 Jan, 07:03
Як вы называеце па-беларуску гэтую важную прыладу? Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
07 Jan, 14:15
Жыцьцярадасны гурт каляднікаў — калярытная прыкмета беларускіх Калядаў. Склад пэрсанажаў у розных рэгіёнах краіны можа адрозьнівацца, можа і творча папаўняцца. А калядную зорку яшчэ называлі зьвяздой, яе носьбіт — Зьвяздар.
Толькі пра мову
06 Jan, 09:01
6 студзеня — сьвята Трох Каралёў у заходнехрысьціянскай традыцыі. Знак K+M+B (або C+M+B) на дзьвярах дамоў азначае таксама імёны тых Каралёў (ці вешчуноў). Кожная мова, у тым ліку беларуская, прыстасавала іх да сваёй фанэтыкі. Шырэй тут https://smarturl.click/Dnyb
Толькі пра мову
05 Jan, 08:52
Ці добра ведаем гісторыю нашых грошай? Гістарычны ТЭСТ (спатрэбіцца і веданьне тэрмінаў) тут https://smarturl.click/W3OD4
Толькі пра мову
04 Jan, 16:24
Баран, Бык, Казларог, Панна… Назвы знакаў задыяку па-беларуску — свае, не царкоўнаславянскія.
Толькі пра мову
03 Jan, 16:13
Па-беларуску наадварот! Аднолькавыя словы могуць азначаць зусім рознае нават у роднасных мовах. Беларускі мех — слова працавітае, гаспадарскае. „Бяры ўсе свае мяхі“ — ці правільна зразумее нас госьць з усходу?
Толькі пра мову
02 Jan, 15:35
#Слоўнічак: Шапкі
У мароз беражэм галаву!
У беларускай традыцыі ёсьць розныя зімовыя галаўныя ўборы (і з футра, і з воўны), гістарычныя назвы некаторых пасуюць і сучасным фасонам. (А шалік тут удасканалены 🙂)
У мароз беражэм галаву!
У беларускай традыцыі ёсьць розныя зімовыя галаўныя ўборы (і з футра, і з воўны), гістарычныя назвы некаторых пасуюць і сучасным фасонам. (А шалік тут удасканалены 🙂)
Толькі пра мову
31 Dec, 15:24
Беларускія формулы этыкету для запрашэньня, гасьцяваньня, частаваньня — на выбар: і паважныя, і жартоўныя, і зьедлівыя.
• Сыгналаў для частаваньня маем на выбар: Смачнога! Сыць Божа! Смачна есьці!
• Ад госьця — камплімэнты гаспадыні: Гэткі боршчык зьясі й горшчык! Ой, ці зь перцам, ці ня зь перцам, абы з шчырым сэрцам! Гаспадыня, ці яшчэ нясі, ці фартухом трасі!
• Зважаем на дамаганьні нацыянальна сьведамага госьця: Дай сала хлеб даесьці! 🙂
• Паважаем высокую культуру гасьцей: Госьцікі, калі вам мала, каб вас парвала! 😉
• А госьці ў сваю чаргу дзякуюць: Дзякуй таму, хто еў і каму падавалі. І г. д. 😉
• Сыгналаў для частаваньня маем на выбар: Смачнога! Сыць Божа! Смачна есьці!
• Ад госьця — камплімэнты гаспадыні: Гэткі боршчык зьясі й горшчык! Ой, ці зь перцам, ці ня зь перцам, абы з шчырым сэрцам! Гаспадыня, ці яшчэ нясі, ці фартухом трасі!
• Зважаем на дамаганьні нацыянальна сьведамага госьця: Дай сала хлеб даесьці! 🙂
• Паважаем высокую культуру гасьцей: Госьцікі, калі вам мала, каб вас парвала! 😉
• А госьці ў сваю чаргу дзякуюць: Дзякуй таму, хто еў і каму падавалі. І г. д. 😉
Толькі пра мову
30 Dec, 09:15
Z inicyjatyvy biełaruskich IT-specyjalistaŭ adznačajem Dzień biełaruskaje łacinki online — z asablivym ušanavańniem samaje paznavalnaje biełaruskaje litary Ŭ.
Łacinka — nieadjemnaja častka biełaruskaje kulturnaje tradycyi, a siońnia majem nahodu pakarystacca joju praktyčna.
Łacinka — nieadjemnaja častka biełaruskaje kulturnaje tradycyi, a siońnia majem nahodu pakarystacca joju praktyčna.
Толькі пра мову
29 Dec, 09:24
У тэсьце пра станоўчыя падзеі амаль прамінулага году ёсьць і пытаньні моўнага характару. Увесь тэст тут https://smarturl.click/vwMDg
Толькі пра мову
28 Dec, 08:54
Як называць сьвяточнае дрэўца? На бальшыні абшару беларускае мовы ёсьць слова ялíна (з варыянтамі éліна, ялінá), так звычайна называюць адно дрэва. У слоўніку Івана Насовіча (XIX стагодзьдзе) — яліна, ялінка. „Да нас прыйшла ялінка — зялёная галінка!“ — сучасная дзіцячая песенька.
А абагульненая назва хваёвага дрэва роду Picea на вялікай прасторы — прыблізна ад Барысава да Ваўкавыска — елка, ня ёлка (параўн. цешча — тёща, апенька — опёнок). Назва ёлка менавіта для сьвяточнага дрэва прыйшла ў беларускую мову з расейскай у савецкі час.
Дарэчы, беларускі прыметнік ёлкі — пра непрыемны смак сапсаванага (зьялчэлага) масла ці сала.
Падрабязна ў артыкуле https://smarturl.click/2peR. А на Google-мапе https://shorturl.at/nrvP3 пазначана, якія народныя назвы дрэва запісалі дыялектолягі.
А абагульненая назва хваёвага дрэва роду Picea на вялікай прасторы — прыблізна ад Барысава да Ваўкавыска — елка, ня ёлка (параўн. цешча — тёща, апенька — опёнок). Назва ёлка менавіта для сьвяточнага дрэва прыйшла ў беларускую мову з расейскай у савецкі час.
Дарэчы, беларускі прыметнік ёлкі — пра непрыемны смак сапсаванага (зьялчэлага) масла ці сала.
Падрабязна ў артыкуле https://smarturl.click/2peR. А на Google-мапе https://shorturl.at/nrvP3 пазначана, якія народныя назвы дрэва запісалі дыялектолягі.
Толькі пра мову
27 Dec, 17:46
Ці маеце моўныя пляны на 2025-ы? Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
26 Dec, 18:28
Сьпявайма, сьвяткуйма! Загадны лад па-беларуску
Калі надыходзіць пара аддаваць бяседныя загады, трэба запрасіць за стол і сямейнікаў, і гасьцей, і сябе не забыць. Таму гаспадар камандуе: Сядайма! Ежма-пійма! Будзьма!
Як утвараюцца такія старажытныя беларускія формы — тлумачыцца тут: https://rferl.link/ERz0
Калі надыходзіць пара аддаваць бяседныя загады, трэба запрасіць за стол і сямейнікаў, і гасьцей, і сябе не забыць. Таму гаспадар камандуе: Сядайма! Ежма-пійма! Будзьма!
Як утвараюцца такія старажытныя беларускія формы — тлумачыцца тут: https://rferl.link/ERz0
Толькі пра мову
25 Dec, 09:35
Вясёлых Калядаў!
У беларускіх гаворках зімовае сьвята называюць і Калядамі, і Раством (зь мясцовымі варыянтамі).
Слова Каляды пазычана ў рымлянаў (calendae — першыя дні месяца).
На іх прыпала ўшанаваньне Хрыстовага нараджэньня, і слова Каляды стала азначаць хрысьціянскае сьвята, а часам увесь пэрыяд сьвяткаваньняў.
Раство — ад царкоўнаславянскага Рождьство. Шырэй тут: https://smarturl.click/Vb30
У беларускіх гаворках зімовае сьвята называюць і Калядамі, і Раством (зь мясцовымі варыянтамі).
Слова Каляды пазычана ў рымлянаў (calendae — першыя дні месяца).
На іх прыпала ўшанаваньне Хрыстовага нараджэньня, і слова Каляды стала азначаць хрысьціянскае сьвята, а часам увесь пэрыяд сьвяткаваньняў.
Раство — ад царкоўнаславянскага Рождьство. Шырэй тут: https://smarturl.click/Vb30
Толькі пра мову
23 Dec, 09:11
Елка, ёлка ці ялінка? Як вы па-беларуску называеце сьвяточнае дрэва? Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
22 Dec, 09:06
Споўнілася 100 гадоў беларускаму кіно (дакладней, „Белдзяржкіно“ — з 1946 году „Беларусьфільм“). Пра назвы беларускіх фільмаў розных эпох і запамінальныя фразы ў іх — нескладаны тэст https://smarturl.click/jkgxz
Толькі пра мову
21 Dec, 07:53
Вяртаемся да апытанкі пра назвы ледзяша — ледзянога конуса, што зьвісае з страхі. У беларускіх гаворках гэты зімовы атрыбут мае мноства сакавітых назваў, іх нават больш, чым на гэтай мапе. (Гл. Лексічны атлас беларускіх народных гаворак. Т. 2. Карта № 40)
Толькі пра мову
20 Dec, 17:16
Важна перад сьвятамі! Беларускія словы зычыць і жадаць маюць розныя значэньні, абодва патрэбныя ў размове. Але пра першае слова часта забываюць, замяняюць яго другім, бо ў расейскай абодва гэтыя значэньні мае дзеяслоў „желать“. Разьбіраемся — і адпаведна рыхтуем сьвяточныя зычэньні.
Толькі пра мову
19 Dec, 14:06
Галалёд (вобліў): парады. Захавайце, каб не забываць!
❄️ Што рабіць, калі на вуліцы галалёд? Склалі для вас новы слоўнічак, захавайце, каб не згубіць!
⠀
👖Правільна апранáймася!
Калі вопратка доўгая, на прыступках прыпадымайце крысьсе (рас. „полы“). Падэшва мае быць рэльефнай і шурпатай, абутау без высокіх абцасаў. Не насіце ў руцэ торбы з доўгімі ручкамі
⠀
👞 Правільна рýхаймася!
Тупайце дробненька і часта — мо ўдасца не пасьлізнуцца. Не бяжыце наўздагон аўтобусу. Акуратна пераходзьце дарогу
⠀
✊ Правільна пáдайма!
Страцілі раўнавагу — згрупуйцеся ці прынамсі сагніце ногі. Не выстаўляйце рукі ў бок падзеньня. Беражыце хвасьцец (рас. „копчик“) — яго можна зламаць. Лепей упасьці набок
⠀
😞 Калі ўсё ж упалі…
Перш прыўзьніміце галаву, паварушыце ўсімі канцавінамі (ручы́ца — рас. „кисть“), прыслухайцеся да адчуваньняў. Падымайцеся толькі тады, калі не адчуваеце вострага болю
❄️ Што рабіць, калі на вуліцы галалёд? Склалі для вас новы слоўнічак, захавайце, каб не згубіць!
⠀
👖Правільна апранáймася!
Калі вопратка доўгая, на прыступках прыпадымайце крысьсе (рас. „полы“). Падэшва мае быць рэльефнай і шурпатай, абутау без высокіх абцасаў. Не насіце ў руцэ торбы з доўгімі ручкамі
⠀
👞 Правільна рýхаймася!
Тупайце дробненька і часта — мо ўдасца не пасьлізнуцца. Не бяжыце наўздагон аўтобусу. Акуратна пераходзьце дарогу
⠀
✊ Правільна пáдайма!
Страцілі раўнавагу — згрупуйцеся ці прынамсі сагніце ногі. Не выстаўляйце рукі ў бок падзеньня. Беражыце хвасьцец (рас. „копчик“) — яго можна зламаць. Лепей упасьці набок
⠀
😞 Калі ўсё ж упалі…
Перш прыўзьніміце галаву, паварушыце ўсімі канцавінамі (ручы́ца — рас. „кисть“), прыслухайцеся да адчуваньняў. Падымайцеся толькі тады, калі не адчуваеце вострага болю
Толькі пра мову
18 Dec, 15:14
Гэтая працавітая птушка падлятае да вашай кармушкі радзей, чым сінічкі, але затрымліваецца даўжэй: набірае поўную дзюбу. Паназірайце — і запомніце яе калярытныя беларускія назвы!
Толькі пра мову
17 Dec, 12:36
Вятрыска на дварэ — не абысьціся бяз шáліка. Корань слова прыйшоў з індаіранскіх моваў.
Толькі пра мову
16 Dec, 16:01
85 гадоў Алегу Бембелю (Зьнічу) — паэту й мысьляру, які адважна і крэатыўна выступіў у абарону будучыні беларускае мовы яшчэ ў пачатку 1980-х.
Толькі пра мову
08 Dec, 08:07
Чые мудрыя словы? Моўны ТЭСТ
Пачынальнікі беларускага нацыянальнага руху, навукоўцы, творцы выказвалі глыбокія думкі пра беларускую мову — у надзеі, што мы іх пачуем. Ці пачулі? Тэст тут
https://smarturl.click/AdQ99
Пачынальнікі беларускага нацыянальнага руху, навукоўцы, творцы выказвалі глыбокія думкі пра беларускую мову — у надзеі, што мы іх пачуем. Ці пачулі? Тэст тут
https://smarturl.click/AdQ99
Толькі пра мову
07 Dec, 08:50
Можна сказаць проста: ідзе сьнег. Але сьнег бывае розны і падае па-рознаму, і беларуская мова дазваляе гэта сьцісла і дакладна апісаць: сьнежыць, крупíцца, ляпае, слоціць...
Толькі пра мову
06 Dec, 12:44
Сёлета прывітаем сьв. Мікалая ў ягоны дзень напамінам пра паходжаньне беларускай формы ягонага імя.
Толькі пра мову
05 Dec, 15:25
Выбрана „Беларускае слова 2024 году“
За слова інкамунікада выказаліся 26,5% удзельнікаў сёлетняга інтэрнэт-галасаваньня. Гэта значна больш, чым за наступныя ў рэйтынгу словы бясчасьсе, штучны інтэлект, экстрэмізм. Ангельскае слова incommunicado, гішпанскае incomunicado — з лацінскімі фармантамі in- ‘не’ і communicare (‘мець сувязь’). А слова камунікаваць вядомае старабеларускай мове прынамсі з XVI ст.
Але слова інкамунікада новае для беларускае мовы, граматычна пакуль не асвоена, бывае азначэньнем (у сытуацыі інкамунікада) і акалічнасьцю (яго трымаюць інкамунікада). https://smarturl.click/Q1JW3
За слова інкамунікада выказаліся 26,5% удзельнікаў сёлетняга інтэрнэт-галасаваньня. Гэта значна больш, чым за наступныя ў рэйтынгу словы бясчасьсе, штучны інтэлект, экстрэмізм. Ангельскае слова incommunicado, гішпанскае incomunicado — з лацінскімі фармантамі in- ‘не’ і communicare (‘мець сувязь’). А слова камунікаваць вядомае старабеларускай мове прынамсі з XVI ст.
Але слова інкамунікада новае для беларускае мовы, граматычна пакуль не асвоена, бывае азначэньнем (у сытуацыі інкамунікада) і акалічнасьцю (яго трымаюць інкамунікада). https://smarturl.click/Q1JW3
Толькі пра мову
04 Dec, 15:07
Сьмялей, спроба не хвароба! Гэты беларускі выраз бывае патрэбны, каб падбадзёрыць і сябе, і іншых.
Толькі пра мову
03 Dec, 15:56
Мэханічны перакладнік не разумее, што аднаму, напрыклад, расейскаму слову ў беларускай мове могуць адпавядаць шмат, нават два дзясяткі, розных. Прыклад — расейскае слова „представлять“. Разьбярэмся, чаму далёка не заўсёды яму адпавядае беларускае ўяўляць.
Толькі пра мову
02 Dec, 15:00
Беларуская мова жывая і папаўняецца новымі словамі, у тым ліку аўтарскімі. Басовішча — рэдкі выпадак, калі вядомыя і аўтар слова, і нават дата стварэньня. Наватвор удалы: безь яго не абысьціся, апісваючы эпоху; ён спарадзіў наступныя назвы — накшталт Адборышча.
Толькі пра мову
01 Dec, 08:05
Ці добра ведаем падзеі і кантэкст самай крывавай вайны ў гісторыі Беларусі? Гістарычны ТЭСТ тут https://smarturl.click/71ZRa
Толькі пра мову
30 Nov, 15:38
Сьнежань — беларускі моўны эксклюзіў, слова-маркер беларускае мовы.
Толькі пра мову
29 Nov, 14:39
Не памыляймася! Беларускія дзеясловы аказацца і апынуцца маюць розныя значэньні. Замяніць першае другім звычайна немагчыма. Сусед добрым чалавекам аказаўся, не „апынуўся“. Але разьбярэмся падрабязна.
Толькі пра мову
28 Nov, 14:31
БЕЛАРУСКАЕ СЛОВА 2024 году. 2 этап. ГАЛАСАВАНЬНЕ
„Слова году“ — або зусім новае ў беларускай мове, або з новым сэнсам. У крайнім выпадку — слова, вельмі важнае менавіта сёлета.
Экспэрты і чытачы сацыяльных сетак вылучылі дзесяць словаў-прэтэндэнтаў. Канчатковы выбар за вамі. Клікабэльная табліца галасаваньня ў наступным допісе ↓
„Слова году“ — або зусім новае ў беларускай мове, або з новым сэнсам. У крайнім выпадку — слова, вельмі важнае менавіта сёлета.
Экспэрты і чытачы сацыяльных сетак вылучылі дзесяць словаў-прэтэндэнтаў. Канчатковы выбар за вамі. Клікабэльная табліца галасаваньня ў наступным допісе ↓
Толькі пра мову
27 Nov, 15:31
Як правільна называць па-беларуску жыхароў пэўнага гораду? У слоўніках часта ня знойдзем адказу.
Пачынаем з Слуцку. Назвы жыхароў тут ад скарочанай асновы — Случ- (гэта і рака, ад якой узяў імя горад).
З суфіксам -ак звычайна ўтвараюцца назвы жыхароў пэўнай краіны ці рэгіёну: прусакі, літвакі, ганакі (абшар, дзе ўжываюць слова „гэны“). Таму натуральна, што случакі — гэта і жыхары ўсяе Случчыны.
З Днём Слуцкага збройнага чыну — Днём герояў!
Пачынаем з Слуцку. Назвы жыхароў тут ад скарочанай асновы — Случ- (гэта і рака, ад якой узяў імя горад).
З суфіксам -ак звычайна ўтвараюцца назвы жыхароў пэўнай краіны ці рэгіёну: прусакі, літвакі, ганакі (абшар, дзе ўжываюць слова „гэны“). Таму натуральна, што случакі — гэта і жыхары ўсяе Случчыны.
З Днём Слуцкага збройнага чыну — Днём герояў!
Толькі пра мову
26 Nov, 12:42
Прозьвішча Гедройць значнае для Беларусі, але ў напісаньні і скланеньні яго бывае разнабой. Разьбіраемся.
Толькі пра мову
25 Nov, 11:30
У розных мовах нават роднасныя словы могуць і азначаць рознае, і належаць да розных часьцін мовы. Беларускае канечне не заўсёды адпавядае расейскаму „конечно“. Беларускае Прыйдзі канечне! — па-расейску „Приди обязательно!“, беларускае канечне трэба — расейскае „очень надо“.
Толькі пра мову
24 Nov, 09:06
Схаваныя скарбы беларускае граматыкі. ТЭСТ*
Беларуская мова здольная пераказаць усе зьявы і эмоцыі ў сьвеце. Але пэўныя самабытныя праявы моўнага багацьця незаслужана адкладзеныя ў далёкую шуфляду.
Тэст падвышанай складанасьці, па-школьнаму — „з зорачкай“ (але ня ўвесь!). Посьпехаў і новых ведаў! Увесь тэст тут https://smarturl.click/71ZM7
Беларуская мова здольная пераказаць усе зьявы і эмоцыі ў сьвеце. Але пэўныя самабытныя праявы моўнага багацьця незаслужана адкладзеныя ў далёкую шуфляду.
Тэст падвышанай складанасьці, па-школьнаму — „з зорачкай“ (але ня ўвесь!). Посьпехаў і новых ведаў! Увесь тэст тут https://smarturl.click/71ZM7
Толькі пра мову
21 Nov, 16:18
Вяртаемся да апытанкі. У беларускай мове два словы для паваротнае прылады — адно старадаўняе, другое новае. Маем з чаго выбіраць.
Толькі пра мову
20 Nov, 15:46
20 лістапада — Усясьветны дзень дзяцей. Слоўнічак-мінімум для маладых бацькоў
Толькі пра мову
19 Nov, 15:40
Славуты вучоны, пачынальнік навуковага беларусазнаўства Міхал Баброўскі адстойваў беларускую мову як найважнейшы складнік нацыянальнай сьведамасьці свайго народу. Сёньня 240 гадоў з дня яго нараджэньня.
Толькі пра мову
18 Nov, 08:52
У першы дзень трэцяга тыдня лістапада адзначаецца Дзень няпарных шкарпэтак — напамін аб праве кожнага на дзівацтвы. І нагода сказаць пра культавае слова шкарпэтка.
Толькі пра мову
17 Nov, 09:11
Наваградак — адзін з найстарэйшых і найбольш значных для беларускай гісторыі гарадоў. У гістарычным тэсьце ёсьць і наваградзкая анамастыка https://smarturl.click/z2BDZ
Толькі пра мову
16 Nov, 16:14
Прыйшлі халады, тэма зноў стала надзённаю. У печы ПАЛЯЦЬ — каб НАЦЯПЛІЦЬ дом. Так у беларускай літаратурнай мове.
ТАПІЦЬ можна воск ці парафін. Таксама ТОПЯЦЬ варожыя караблі. А расейскі жаргонны выраз „топить за“ — падтрымліваць некага / нешта — у беларускай мове немагчымы: наша слова „тапіць” не азначае ані „грэць“, ані „ціснуць (на пэдаль)“.
ТАПІЦЬ можна воск ці парафін. Таксама ТОПЯЦЬ варожыя караблі. А расейскі жаргонны выраз „топить за“ — падтрымліваць некага / нешта — у беларускай мове немагчымы: наша слова „тапіць” не азначае ані „грэць“, ані „ціснуць (на пэдаль)“.
Толькі пра мову
15 Nov, 17:48
Бабёр — важны пэрсанаж у беларускай фразэалёгіі. Нагадаем сакавіты і эмацыйны выраз зь ягоным удзелам.
Толькі пра мову
14 Nov, 15:33
Чытач задаў пытаньне: чаму ў пазычаных словах мяккае ЛЬ? Чаму плякаты й дыплёмы?
• Так, гэта прыкметная рыса беларускае літаратурнае мовы несавецкай традыцыі, норма клясычнага правапісу з часоў Тарашкевіча. А ён зафіксаваў жывую моўную зьяву.
• У народнай мове пазычаньні з лацінскай ці нямецкай маюць мяккі гук [ЛЬ]: акуляры, клямка, вэлюм.
• У мовах-крыніцах гук L „сярэдні“, на беларускае вуха мяккі.
• Савецкая рэформа беларускае мовы 1933 году наблізіла яе да расейскай і ў гэтым пункце, а тут у суседзяў вялікі разнабой (Финляндия — Голландия).
• Так, гэта прыкметная рыса беларускае літаратурнае мовы несавецкай традыцыі, норма клясычнага правапісу з часоў Тарашкевіча. А ён зафіксаваў жывую моўную зьяву.
• У народнай мове пазычаньні з лацінскай ці нямецкай маюць мяккі гук [ЛЬ]: акуляры, клямка, вэлюм.
• У мовах-крыніцах гук L „сярэдні“, на беларускае вуха мяккі.
• Савецкая рэформа беларускае мовы 1933 году наблізіла яе да расейскай і ў гэтым пункце, а тут у суседзяў вялікі разнабой (Финляндия — Голландия).
Толькі пра мову
12 Nov, 08:02
Як вы называеце прыладу для павароту колаў аўтамабіля, ровара, самаката? Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
11 Nov, 14:30
Нават у роднасных мовах падобныя словы могуць азначаць зусім рознае. Як беларускае ўласны і расейскае „властный“. Тут магчымыя міжмоўныя непаразуменьні.
Толькі пра мову
10 Nov, 09:05
Беларусы спрадвеку мелі для некаторых народаў і этнічных групаў Эўропы — суседніх і ня толькі — адметныя назвы. Ці ведаем іх? Увесь тэст тут https://smarturl.click/O0k7X
Толькі пра мову
09 Nov, 08:40
Беларуская мова жывая, яна папаўняецца патрэбнымі словамі і цяпер. Адно зь іх — слова „моладзевы“.
Толькі пра мову
08 Nov, 17:04
Чаму кажам „ён грукнуў дзьвярыма“ (а не дзьвярамі)? Бо беларуская граматыка не сухая табліца — ёй надаюць калярыту на першы погляд непасьлядоўныя зьявы.
Толькі пра мову
07 Nov, 16:15
Бывае жыцьцёва важна дакладна апісаць свой хваравіты стан — і калі проста дрынчаць зубы ці шэрхнуць губы, і калі пáдаеш жыватом, і калі смокча пад грудзьмі і аж рэпку пяеш ад болю. Не хварэйма, крыяйма!
Толькі пра мову
06 Nov, 14:12
Назвы беларускіх гарадоў пры патрэбе пішам беларускаю лацінкаю, а не трансьлітам.
Роўна пяць гадоў таму ў Слоніме адкрыты помнік чалавеку, дзякуючы якому места пачалі зваць „Паўночнымі Атэнамі“ (Афінамі). Вялікі гетман літоўскі Міхал Казімер Агінскі (1728—1800) быў ня толькі ваяром і будаўніком Агінскага каналу, але і кампазытарам, і паэтам. У Слоніме ён стварыў опэрны тэатар і музычную капэлю — вось чаму тут ёсьць адзіная ў Беларусі Опэрная вуліца.
Роўна пяць гадоў таму ў Слоніме адкрыты помнік чалавеку, дзякуючы якому места пачалі зваць „Паўночнымі Атэнамі“ (Афінамі). Вялікі гетман літоўскі Міхал Казімер Агінскі (1728—1800) быў ня толькі ваяром і будаўніком Агінскага каналу, але і кампазытарам, і паэтам. У Слоніме ён стварыў опэрны тэатар і музычную капэлю — вось чаму тут ёсьць адзіная ў Беларусі Опэрная вуліца.
Толькі пра мову
05 Nov, 14:06
У беларускай мове здаўна бытавалі назвы для чалавека, які выбірае. Калегія электараў выбірала манарха. А грамадзян, якія маюць выбарчыя правы, называлі і выбаршчыкамі (русыцызм), і выбарцамі (палянізм), але маем уласнабеларускія словы — выбіральнік (у 1920-я) і карацейшае выбарнік.
Толькі пра мову
04 Nov, 16:07
Увага! Нават у роднасных мовах аднолькавыя словы могуць мець зусім розныя значэньні. Як беларуская кішка і ўкраінская кішка.
Толькі пра мову
03 Nov, 07:12
З днямі памінаньня продкаў — Дзядамі — шмат што зьвязана і ў беларускай традыцыйнай культуры, і ў найноўшай гісторыі. Увесь гістарычны ТЭСТ тут https://smarturl.click/JdVq
Толькі пра мову
02 Nov, 08:34
Беларуская назва гэтага месяца — адна з самых празрыстых і старажытных.
Толькі пра мову
01 Nov, 14:20
Гэтымі восеньскімі днямі традыцыйна адзначаем Дзяды — ушаноўваем памяць продкаў. Пра назву сьвята і — усьлед нядаўняй апытанцы — як па-беларуску называем сваіх дзеда і бабу.
Толькі пра мову
31 Oct, 15:37
Для тых, хто адзначае Гэлаўін. У Эўропу гэтае сьвята ў цяперашнім выглядзе прыйшло нядаўна, таму і ягоны вокліч у розных мовах не спрадвечны, а перакладзены ці створаны наноў. Ці можа (і як мае) ён гучаць па-беларуску?
Толькі пра мову
30 Oct, 13:16
Урочышча пад Менскам, дзе палягло мноства бязьвінных, гістарычна звалася Брод, а яго схіл — Курапаты. Аўтары першага артыкула пра таямніцу гэтага месца З. Пазьняк і Я. Шмыгалёў спаслаліся на мясцовых людзей: яны сказалі, што гэта белыя веснавыя кветкі.
Курапата ў беларускіх гаворках — птушка. Аднак вобраз курапатаў як кветак над магіламі ўжо ўвайшоў у паэтычную мову.
Месцы пахаваньня ахвяраў камунізму трэба называць адпаведна народным традыцыям. Хайсы́ — пад Віцебскам (ад назвы вёскі, відаць, татарскага паходжаньня), Кабыляцкая гара — пад Воршай, урочышча Цагельня — пад Ігуменам (Чэрвенем). У Гомлі — не „9-ы км Чарнігаўскай шашы“, а народныя — Шчакатоўскі лес, урочышча Тры Слупы.
Шырэй у артыкуле https://smarturl.click/vqL5
Курапата ў беларускіх гаворках — птушка. Аднак вобраз курапатаў як кветак над магіламі ўжо ўвайшоў у паэтычную мову.
Месцы пахаваньня ахвяраў камунізму трэба называць адпаведна народным традыцыям. Хайсы́ — пад Віцебскам (ад назвы вёскі, відаць, татарскага паходжаньня), Кабыляцкая гара — пад Воршай, урочышча Цагельня — пад Ігуменам (Чэрвенем). У Гомлі — не „9-ы км Чарнігаўскай шашы“, а народныя — Шчакатоўскі лес, урочышча Тры Слупы.
Шырэй у артыкуле https://smarturl.click/vqL5
Толькі пра мову
29 Oct, 11:07
У гадавіну Ночы расстраляных паэтаў успамінаем усіх, хто загінуў ад рук катаў. Сярод іх — тыя, хто спрабаваў рабіць беларускую справу як дзяржаўную пад уладай бальшавікоў і менавіта за гэта былі імі зьнішчаныя. Як Антон Бáліцкі, які кіраваў працэсам беларусізацыі адукацыйнае сыстэмы БССР.
Толькі пра мову
28 Oct, 18:03
Нават у роднасных мовах падобныя словы могуць азначаць рознае, перадаваць розныя эмоцыі. Добрая беларуская ўсьмешка ня тое самае, што расейская саркастычная „усмешка“.
Толькі пра мову
27 Oct, 08:21
Пабудзьце карэктарам! Моўны тэст
Міжнародны дзень карэктара адзначаецца 27 кастрычніка — у памяць Эразма Ротэрдамскага, які быў ня толькі філёзафам, але й адным з самых пільных карэктараў у гісторыі. І мы сёньня адчуем смак і адказнасьць гэтае важнае працы. https://smarturl.click/vwV4E
Міжнародны дзень карэктара адзначаецца 27 кастрычніка — у памяць Эразма Ротэрдамскага, які быў ня толькі філёзафам, але й адным з самых пільных карэктараў у гісторыі. І мы сёньня адчуем смак і адказнасьць гэтае важнае працы. https://smarturl.click/vwV4E
Толькі пра мову
26 Oct, 08:31
Павінен ці мусіць? Важнае моўнае пытаньне ад чытачоў вымагае падрабязнага адказу. Ці ёсьць у беларускай мове градацыя словаў павіннасьці (як у ангельскай must, have to, should, ought to)? Спойлер: ёсьць.
Толькі пра мову
25 Oct, 16:55
Гэты беларускі выраз (і сынанімічныя яму, і прыблізныя адпаведнікі ў іншых мовах) — кароткае рэзюмэ шматвяковага назіраньня за пэўным тыпам людзей, які нікуды не падзеўся і сёньня.
Толькі пра мову
24 Oct, 16:02
Назвы беларускіх мясьцінаў пры патрэбе пішам беларускаю лацінкаю, а не расейскім трансьлітам.
У пушчанскай Якушоўцы (цяпер Сьвіслацкі раён) захаваліся падмуркі сядзібы Сымона Каліноўскага, дзе рос ягоны сын Кастусь. Роўна 25 гадоў таму тут пастаўлены памятны каваны крыж.
У пушчанскай Якушоўцы (цяпер Сьвіслацкі раён) захаваліся падмуркі сядзібы Сымона Каліноўскага, дзе рос ягоны сын Кастусь. Роўна 25 гадоў таму тут пастаўлены памятны каваны крыж.
Толькі пра мову
23 Oct, 17:06
Беларуская мова багатая мудрымі й сакавітымі ўстойлівымі выразамі — фразэалягізмамі, прыказкамі. Іван Лепешаў дасьледаваў іх, уклаў фундамэнтальныя слоўнікі. Ушануйма аднаго з выдатных беларускіх мовазнаўцаў, успомнім зьдзяйсьненьні й павароты лёсу Івана Лепешава на стагодзьдзе з дня яго нараджэньня.
Толькі пра мову
22 Oct, 13:37
Прыметнік ад слова „моладзь“: які (напрыклад, стыль)?
Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе ↓
Толькі пра мову
21 Oct, 14:06
Нават у роднасных мовах словы аднаго паходжаньня могуць мець зусім розныя значэньні. Беларускія словы склон і падзеж — пра граматыку й вэтэрынарыю, а расейскія „склон” і „падеж” — пра геаграфію й граматыку.
Толькі пра мову
20 Oct, 08:08
Гістарычны тэст — пра езуітаў, чый ордэн пакінуў значны сьлед у гісторыі і культуры Беларусі. (Беларускае слова езуіцкі ня мае такога адмоўнага сэнсу, як расейскае „иезуитский“, бо зусім розны гістарычны досьвед.) Увесь тэст тут https://smarturl.click/l5W5B
Толькі пра мову
19 Oct, 10:50
Адказваем на просьбы чытачоў. У сучаснай беларускай мове словы сусьвет і сьвет азначаюць рознае. А прыметнікі ад іх (сусьветны і ўсясьветны) — таксама пра рознае? Разьбіраемся.
Толькі пра мову
18 Oct, 14:57
Інтрыгі беларускае граматыкі. Вось гукі К, Г, Х. То яны мяняюцца на З, С, Ц (рука — на руцэ, нага — на назе, эпоха — у эпосе). То на зусім іншыя гукі Ч, Ж, Ш (мамка — чый? мамчын, Вольга — чый? Вольжын, зайчыха — чый? зайчышын). Бо гэта прыналежныя прыметнікі. Захавайце, каб не памыляцца!
Падрабязна тут https://smarturl.click/EeDxz
Падрабязна тут https://smarturl.click/EeDxz
Толькі пра мову
17 Oct, 16:51
Першае прамысловае радовішча нафты ў Беларусі (каля Рэчыцы) адкрыта роўна 60 гадоў таму. Прапануем кароткі нафтаздабыўны слоўнічак.
Толькі пра мову
16 Oct, 09:02
Што робім з бульбаю? Калі ласка, падайце свае (ці сваіх продкаў) беларускія назвы гэтага дзеяньня. Клікабэльныя варыянты адказаў у наступным допісе
Толькі пра мову
15 Oct, 14:50
Толькі пра мову
14 Oct, 11:11
Аднолькавыя словы ў розных, нават у роднасных, мовах могуць азначаць зусім рознае.
Слова лік у беларускай мове ў адным шэрагу зь лічыць, падлік, незьлічоны, а расейскае „лик“ царкоўнаславянскага паходжаньня, блізкае яму слова „лицо“.
Слова лік у беларускай мове ў адным шэрагу зь лічыць, падлік, незьлічоны, а расейскае „лик“ царкоўнаславянскага паходжаньня, блізкае яму слова „лицо“.
Толькі пра мову
13 Oct, 08:28
На завяршэньне шчодрага грыбнога сэзону — моўны тэст. Назвы грыбоў перадаюцца з пакаленьня ў пакаленьне. Таму гэтыя беларускія словы ўжываюць і расейскамоўныя беларусы. А дыялектныя назвы грыбоў — цэлы паэтычны сьвет: у ім жывуць і травеньская красулька, і буцяновыя яйкі, і шчыранькі добрык. Але тэст пра найбольш пашыраныя назвы. Удачы! https://smarturl.click/VDEng
Толькі пра мову
12 Oct, 10:02
Кароткі слоўнічак нашых пералётных птушак. Вядома, іх мноства — гэта і ўсім вядомыя шпак, бусел і зязюля, а яшчэ дубальт, сьвіргуль, грыцук, грычун… Увесну ўсіх чакаем з выраю жывых-здаровых!
3,080
subscribers
1,789
photos
246
videos
