Тўғри ёзамиз — мутахассис блоги

Тежамкорлик ва эътиборсизлик

Hilton Garden Inn деган анчагина йирик меҳмонхоналар тармоғи ҳақида кўпчилик эшитган, дунёнинг 62 та мамлакатида мингдан ортиқ меҳмонхонаси бор.

Меҳмонхона даражаси бўйича ўрта ва юқори сегмент учун. Расмда кўриб турганингиз — Термиздаги Hilton Garden Inn меҳмонхонаси.

Бу ерда эътиборни матнга эмас, расмга қаратамиз. Одатдагидек, бу ерда ҳам "ҳаммасини ўзимиз эплаймиз, осон-ку" қабилида иш кўрилган — пул тежаб қолинган. Яъни эълондаги расмда Canva'нинг ҳимоя белгиси (watermark) турибди. Бу дегани, “дизайнер” платформанинг бепул версиясидан фойдаланган ва ҳатто ҳимоя белгисига аҳамият бермаган.

Бу худди “Lorem ipsum...” ёзуви билан эълон осишга ўхшайди. Премиум тоифасидаги меҳмонхона тармоғи учун бу анчагина хунук ҳолат.

*Расм обуначиларимиздан
@xatoliklar

«Ундай эмас, бундай бўлади. Сизлар адашяпсизлар!»

Ижтимоий психологияда Даннинг-Крюгер эффекти деган тушунча бор. Бу нима дегани?

— Бирор соҳада етарлича малакага эга бўлмаган одамда ўзига бўлган ишонч жуда юқори бўлишини кузатганмисиз? Бунақа одам ўзини профессионал, тажрибали мутахассис деб ҳисоблайди. Қобилиятларини юксак баҳолагани боис қилаётган хатоларини кўра олмайди, бошқаларнинг гапларини инкор қилади.

— Ўз ишининг ҳақиқий устаси бўла туриб, қобилиятларини етарлича баҳоламайдиган, ишончсизликдан азият чекадиган одамларни ҳам учратган бўлсангиз керак.

Мана шу ҳодиса Даннинг-Крюгер эффекти дейилади. Соддароқ тушунтирсак, билими оз бўлган одам ўзига катта баҳо беради, билими юз чандон кўп одам эса ўзини ерга уради.

Қизиқ жиҳати, билимсизнинг ўзига бўлган ишончи манманликдан эмас, кўпроқ билимсизлигини билмаслиги туфайли бўлади. Билимли одамнинг ўзини ерга уриши эса камтарликдан эмас, шунчаки ўзига тўғри баҳо бера олмаслигидан бўлади.

Даннинг-Крюгер эффекти деган тушунча яқиндагина — 1999 йилда илгари сурилган бўлса-да, бу ҳақда одамлар минг йиллар аввал ҳам фикр юритган. Келинг, Суқротнинг бир гапини эслаймиз:
— Мен ҳеч нарсани билмаслигимни биламан, аммо бошқалар шуни ҳам билмайди!

Бу ерда "ҳеч нарсани билмаслик" деб мажозий маънода айтилган. Ушбу иқтибосдан бир нечта хулосалар олиш мумкин:
— билимсизлик ўз-ўзидан айб эмас, чунки инсон билиб туғилмайди, ҳаёти давомида билиб боради;
— билимсизлигини билмаслик ва тан олмаслик — айб;
— билмаслигини билиш одамни бошқалардан устун қилади.
____________________________

Нима қилиш керак?

Биринчи тоифадаги одамда ўзига бўлган ишонч шу қадар юқорики, ҳатто хатоларини ҳам ютуқдек қабул қилади.

Агар сиз шундай одамга йўлиқсангиз, у билан ортиқча баҳслашманг, фойдаси йўқ. Ягона ечим — у қайси соҳада ўзини мутахассис деб билса, уни ўша соҳанинг ҳақиқий мутахассислари даврасига тушириб қўйиш. Ҳақиқий мутахассислар қандай бўлиши кераклигини у ўз кўзлари билан кўрсагина унинг шира босган кўзлари очилади, оёғи қайтиб ерга тегади, ўзига бўлган ортиқча ишончи меъёрга келади.

Агар иккинчи тоифадаги инсонга йўлиқсангиз, шунчаки унга:
— у билган нарсаларни ҳамма ҳам билавермаслигини,
— у қилган ишни ҳамма ҳам қила олмаслигини,
— у осон деб ўйлаган нарсалар оддий одамлар учун осон эмаслигини тушунтириш керак.

@xatoliklar

Айё ўзи ким/нима?

Аёллар учун алоҳида фитнес клублари бўлиши қувонарли ҳол, лекин айё (ayyo) ким?

Сиз бу расмга ҳайрон бўлманг, чунки google орқали "ayyolar" деб сўров берсам, 24 400 та натижа чиқди. Таълим тизимидами муаммо ёки одамларнинг бефарқлигида (бефарқ одамларда)?

*Расм обуначиларимиздан
@xatoliklar

Приоритет — “устувор”ми?

Ҳозирги кунда оммавий ахборот воситалари орқали устувор сўзи ҳамма ерда приоритет, яъни афзал, биринчи даражали деган маънода ишлатиб келиняпти. Бу тилимизга қайсидир маънода ўрнашиб улгурди ҳам.

Бу сўзда бир қарашда ҳеч қандай хатолик йўқдек, чунки устувор ўзбек тилидаги усти сўзидан ясалгандек кўринади. Аммо бу форс-тожик тилидан олинган сўз мустаҳкам, маҳкам, қаттиқ деган маъноларни билдиради, ўзаги эса устун, яъни таянч.

Устун бирор нарсанинг остида бўлади, приоритет эса афзалликни, юқориликни ифодалайди.

Устувор халқаро тилдаги фундаментал деган сўзга мос келади. Шундай экан, приоритет сўзини ўзбекчада устувор (таянчли) дейиш қанчалик тўғри? Қолаверса, ўзбек тилининг изоҳли луғатида устувор сўзи мустаҳкам, маҳкам, бузилмас деб таърифланган.

Приоритет сўзи турли тилларда:
• уйғурчада — ھەممىدىن مۇھىم (ҳаммадан муҳим),
• қирғизчада — артыкчылыктуу (ортиқчилик),
• озарбайжончада — prioritet (приоритет) ёки üstünlük (устунлик),
• қозоқчада — басымдық (бошимлик),
• татарчада — өстенлек (устунлик),
• туркчада — bir öncelik (биринчилик).

Биз буни қайси сўз билан ифодаласак бўлади?
Биз ўзбек тилида приоритет сўзини устунли, устунлик, афзалиятли, афзалиятлик деб айтишимиз ёки, яхшиси, халқаро тилдаги приоритет сўзининг ўзини қолдиришимиз мумкин.

Бу мулоҳазалар бўйича сиз қандай фикр ва таклифлар берасиз?

@xatoliklar

Таржимонларга тавсия

Таржимон луғатдан сўзларнинг тўғридан-тўғри таржимасини топиб қўйиши камлик қилади. Бунда контекст, матн услуби ва оҳанги ҳам ҳисобга олиниши керак.

Расмда таниқли автомобиль бренди "погрузитесь" сўзини "ғарқ бўлинг" деб ўгирган — сўзни шунчаки таржима қилиб қўйгани етмагандай, уни ҳам хато билан ёзган. Яхшиямки "чўкиб кетинг" ёки "кўмилиб қолинг" демабди.

Хуллас, жуда содда қилиб айтадиган бўлсак, сўзни эмас, гапни, умумий маънони таржима қилинг.

🇷🇺 Погрузитесь в безупречный комфорт
🇺🇿 Бенуқсон қулайликка ғарқ бўлинг ❌

Менинг таклифларим:
— Мукаммал қулайликдан баҳраманд бўлинг ✅
— Аъло даражадаги қулайлик муҳитига шўнғинг ✅

Сиз гапни қандай таржима қилган бўлардингиз?

*Расм обуначиларимиздан
@xatoliklar

Муаллифдан

Кеча ўзбек тили куни эди, аммо каналга ҳеч нарса жойламадим. Вақтим ёки контент йўқлиги учун эмас, шунчаки бошқаларни томоша қилгим келди.

Давлат идораларидан тортиб кўча б/влогерларигача — ҳамма ўзбек тили ҳақида қайғуришини билдирди. Аммо деярли ҳеч бири амалда буни кўрсатиб беролмади. Табиийки, бугун тил масаласи эсдан чиқарилди.

Тил ҳақида фақат бир кун гапирилмайди. Шунинг учун мен шунчаки сукут сақладим.

@xatoliklar

Имловий хатолар билан ёзиш катта брендларга ярашмайди. Бизга ўхшаган мутахассислар билан ҳамкорлик қилса, иши ўнгидан келармиди...

Суний ❌
Сунъий ✅

Чидамлийлик ❌
Чидамлилик ✅

Бардошлийлик ❌
Бардошлилик ✅

Яна қандай хато-камчиликлар бор матнда, топинг-чи.

*Расм обуначиларимиздан
@xatoliklar

Кўчмас мулк билан шуғулланадию, лекин копирайтерга ажратишга пули йўқ. Тўғрироғи, ҳалигача копирайтер хизматидан фойдаланиш кераклигини тушуниб етмаган. Ҳечқиси йўқ, биз тушунишга ёрдам берамиз.

*Расм обуначиларимиздан
@xatoliklar

Kun.uz'да аввал таржималар яхши бўларди, ҳозир ўгирилган хабар ё мақолаларни ўқиб бўлмайди

Юқоридаги матнни Kun.uz'дагилар таржима қилмаган бўлса-да, чиқаётган материалларга улар жавобгар.

Бу матн аниқ аввал рус тилида ёзилган ва Google'да таржима қилинган. Чунки йирик компания эгалари ўзбек тилига тупуриб қўйишган. Уларда иш бошқарувчилар, менежерлар, копирайтерлар — рус миллатига мансуб мутахассислар ёки русийзабон чаласавод ўзбеклар, аксар ҳолларда шундай.

Рус тилида маъноси тушунарли бўлган гапларда баъзи сўзлар тушириб қолдирилади. Бу рус тилига хос, ўзбек тилига эмас. Масалан, собиқ AKFA, ҳозирги Марказий Осиё Университетида тиббиёт фанидан дарс берувчи бир устозни таништирувчи реклама баннерида шундай гап бор: «У ҳаётларни асраб қолади (ёки қутқаради эди)». Ўзбек ҳеч қачон бундай демайди. Бу гап ҳам русча: «Он/Она спасает жизни» шаклида туғилган ва охирида «людей» сўзини ўзида яширган. Бу эса таржимада ўз аксини топмаган, чунки Google'да ақл бор, лекин тафаккур йўқ.

Тепадаги ҳолатда ҳам айнан шундай. «...покоряет (сердца) владельцев», деган мазмундаги гапни бизнинг тилни буриб, нада русчани, нада ўзбекчани қойиллатиб гапира оладиган ёшларимиз «эгаларини забт этади» дея имкон қадар саводсизларча таржима қилган. Соф ўзбекчада эса «қалбларни забт этади», деб таржима қилиниши керак.

Бундай кичик кўринадиган, аммо онг остида муҳрланиб қоладиган хато иборалар урфга кирмаслиги учун бизнес эгалари, тадбиркорлар ва маркетинг агентликлари матнларни копирайтерларга аввало ўзбек тилида ёздириб, сўнгра исталган тилга таржима қилишлари керак бўлади.

Тилимиз ҳақида қайғурмасак, бизларни «забт этиш» анча осон кечади...

P. S. Муаллифлар матнни тўғрилаб қўйишди.

@xatoliklar

Копирайтинг курсига қабул ёпиляпти. Эртага ўқувчиларга биринчи дарс тақдим этилади. Бу сафар тўлов борасида анча енгилликлар берилди. Кўпчилик фойдаланиб қолди.

Қолганларни 2-3 ойдан сўнг, кейинги қабулда кутиб қоламиз.

@Copywriting_Support

Ўзбекистон экологик партияси — бу ном тўғрими?

Хато бўлса, тўғриланглар, лекин партия номидаги "экологик" сифати партиянинг турини билдиряпти. Худди демократик партия, консерватив партия, сиёсий партия дегандек.

Аммо, менимча, сўз ўлароқ партиянинг йўналишини, қайси муаммоларга эътибор қаратишини билдираётгани йўқ.

Соддароқ айтсак, "экологик" — сифат:
— қандай партия?
— экологик партия.

Аслида, экологик муаммо/масала, экологик назорат, экологик хавфсизлик, экологик дунёқараш бўлиши мумкин, аммо экологик партия эмас.

Бу рус тилидан калька усулида таржима қилишнинг натижаси бўлса керак: экологическая партия

Қандай бўлиши керак?
Экология партияси
Экология масалалари партияси
Экологик масалалар партияси

@xatoliklar

Экология партиясидан дурдона асар.

Оқ бу қора бўлиб, қора оқ бўлиб чиқса-чи? 😅

*Расм обуначиларимиздан
@xatoliklar

Қабулни ёпяпмиз

Эслатма: 2 кунда курсга қабул тўлиқ ёпилади ва дарслар бошланади. Улгурмай қолганлар дарслардан қолиб кетади.

Улгуриш учун: @Copywriting_Support

Прафисанални видио мантаж кимга керак? Интрет маркетинг-чи?

*Расм обуначиларимиздан
@xatoliklar