Биринчидан, ҳужжатли фильмларнинг менга жанр сифатида техник-ташкилий жиҳатлари жуда қизиқ. Замонавий медиа бундай жанрларни қандай суратга оляпти, кадр-монтаж-матн ечими, даврийликни бериш услуби ва ҳатто одамларни қандай гапиртираётганигача диққат билан ўрганяпман.
Иккинчидан, сериаллар, кинофильмлар назаримда менга оний реакция учун хизмат қилади ва камдан кам ҳолда кўрган бадиий фильмимдан бирор информация эслаб қоламан. Ҳужжатли фильмлар эса воқеликнинг бир лавҳаси, кейинчалик уни тарих ва бугунда кечган воқеаларга боғлаб, таҳлил қилса бўлади.
Хўп, энди нималарни кўрганим ҳақида ҳозир гапириб бергим келди.
Биринчи фильмим—
«Our father» (“Бизнинг умумий отамиз”).
Бу фильмни кўриб, воқеа иштирокчиларини тинглаб даҳшатга тушдим. Тасаввур қилинг, кичик шаҳарда қизалоғингизни спорт тўгарагига олиб боряпсиз. Унинг тренери жудаям сизга ўхшайди. Худди шу тўгаракка қатнайдиган йигитча сизнинг қизингиз билан учраша бошлади ва ўша йигитча ҳам сизга жуда ўхшайди. Шубҳалана бошлайсиз... Бу сценарий Индиана штатида тахминан шунга ўхшаш ҳолатда содир бўлиш эҳтимоли юқори. Ва бу даҳшат. Қандай қилиб?
2014 йилда Жейкоб Баллард исмли аёл ўзининг ДНКсини текшириб кўради ва секин-аста у билан бир хил қариндошлик ДНКсида бўлган 8 та ака-укаларини аниқлайди. Бу инсонларнинг тарихи ўрганилганда уларнинг бепуштликдан қийналган ота-оналари индианаполислик репродуктолог шифокор Доктор Доналд Клайн клиникасида даволанган, доктор оналарга “сунъий уруғлантириш” амалиётини ўтказган. Жейкоб махсус платформада бошқа ака-укаларини қидиради ва текширувларга чорлайди. Шу тариқа, турли йилларда сунъий уруғлантиришдан туғилган 94 нафар боланинг (бу аниқлангани) биологик отаси битта одам бўлиб чиқади: Доктор Клайннинг ўзи!
Клайн унга мурожаат қилган барча аёлларга бу донор материали деб туриб ўзининг биоматериалидан фойдаланган экан. Қоида бўйича, донорлар уруғидан 3 мартадан кўп фойдаланиш мумкин эмас ва устига устак, Клайнда аутоиммун касаллик бўлган, бундай ҳолатда унинг донорлик қилишига рухсат йўқ.
Маълум бўладики, ўртача 40 км ҳудудда яшайдиган 100га яқин одам битта отадан туғилган ва улар бундан бехабар. Ҳолатнинг даҳшатини қондошларнинг интервьюларидан тушунасиз: “тасаввур қилинг, биз ҳатто фарзандларимиз ким биландир учрашишидан аввал унинг партнерини текширишимизга тўғри келади, акс ҳолда битта отанинг болалари турмуш қуриши, муносабатга киришиши мумкин”.
Хуллас, ҳужжатли фильмда жараённинг фош бўлиши, доктор Клайннинг нима мақсадда бундай тажриба ўтказгани, дастлаб нега уни жазолашмагани ва Индиана штатида донорлик фирибгарлигига оид қонун қабул қилиш кейси ҳақида батафсил ҳикоя қилинади.
Мен фильмни кўргач, нима учун кўплаб давлатларда, шунингдек, Ислом динида ҳам, католик черкови, протестантлар, яҳудийликда ҳам фақат никоҳда бўлган эр-хотин ўртасида сунъий уруғлантиришга рухсат берилганини яққолроқ тушундим. Нефтликсга обуна бўлганларга тиниқ спойлер қилган бўлсам ҳам, шахсан кўришни тавсия қиламан. Обуна бўлмаганлар эса Википедиядан Donald Cline кейсини топиб ўқишлари мумкин.
Вақтим бўлганида бошқа кўрган ҳужжатли фильмларим ҳақида ёзаман. Агар сизнинг вақтингиз бўлса, "Vatican girl" ҳужжатли фильмини кўриб турсангиз бўлади.