Current Affairs By WARRIOR OFFICER

02 फेब्रुवारी 2025 चालू घडामोडी

☞ ग्रुप कॅप्टन शुभांशु शुक्ला हे आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाला भेट देणारे पहिले भारतीय अंतराळवीर असतील.

☞ अर्थसंकल्प 2025 मध्ये संरक्षण मंत्रालयाला सर्वाधिक रक्कम देण्यात आली आहे.

☞ 2025 च्या अर्थसंकल्पात, बिहार राज्यात मखाना लागवडीला प्रोत्साहन देण्यासाठी मखाना बोर्डाची स्थापना करण्यात आली आहे.

☞ आर्थिक सर्वेक्षण 2024-25 मध्ये सेवा क्षेत्राला 'ओल्ड वॉर हॉर्स' असे संबोधण्यात आले आहे.

☞ अलीकडे किसान क्रेडिट कार्ड (KCC) ची मर्यादा 3 लाख रुपयांवरून 05 लाख करण्यात आली आहे.

☞ आसाम राज्यात 12.7 लाख मेट्रिक टन उत्पादन क्षमता असलेला खत प्रकल्प उभारला जाईल.

☞ भारताच्या कृषी क्षेत्राने आर्थिक वर्ष 2016-17 ते 2022-23 पर्यंत वार्षिक 05% वाढ दर्शविली आहे.

☞ अलीकडेच भारताने चार नवीन रामसर साइट्स जोडल्या आहेत.

☞ 'भारतीय तटरक्षक दिन' दरवर्षी 1 फेब्रुवारी रोजी भारतात साजरा केला जातो.

☞ भारतीय रेल्वेने अखंड प्रवासासाठी स्वरेल सुपर ॲप लाँच केले आहे.

☞ किरकोळ महागाई FY2024 मध्ये 5.4% वरून FY2025 मध्ये 4.9% पर्यंत घसरली आहे.

☞ अलीकडेच आंध्र प्रदेश राज्य सरकारने “मन मित्र” उपक्रम सुरू केला आहे.

चालु घडामोडी निगडित विस्तृत नोट्स वाचणे किती महत्वपूर्ण आहे याची प्रचिती आज आली असेल.
बऱ्याच विद्यार्थ्यांना गैरसमज होता one liner नोट्स वाचन कंबाईन ग्रुप B साठी पुरेसे आहे. पोस्ट केलेल्या नोट्स मधुन किती प्रश्न आले हे दाखविण्याची गरज सुद्धा उरली नाही. ज्यांनी नोट्स वाचन केले त्यांना चालु घडामोडी प्रश्न सोडविता आले.

खोल महासागर मोहीम
भूविज्ञान मंत्रालयाने अलीकडेच जाहीर केले की, देश खोल महासागर मोहिमेचा एक भाग म्हणून आपले पहिले मानवी पाण्याखाली पाणबुडी (डीप-सी मॅनेड व्हेइकल) लाँच करण्याच्या तयारीत आहे.

खोल महासागर मोहीम:
- भारत सरकारच्या ब्लू इकॉनॉमी इनिशिएटिव्हला पाठिंबा देण्यासाठी एक मिशन-मोड प्रकल्प.
- हिंद महासागरातील खोल समुद्रातील सजीव आणि निर्जीव संसाधने अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी एक उच्च-स्तरीय बहु-मंत्रालयीय, बहु-अनुशासनात्मक कार्यक्रम.
- दोन टप्प्यांसाठी (2021-2026) 4,077 कोटी रुपयांच्या अंदाजे खर्चासह केंद्रीय क्षेत्र योजना म्हणून सुरू केली.
- नोडल मंत्रालय: पृथ्वी विज्ञान मंत्रालय (MoES) या बहु-संस्थात्मक मिशनच्या अंमलबजावणीसाठी जबाबदार आहे.

मिशनचे प्रमुख घटक:
1. यासाठी तंत्रज्ञानाचा विकास:
- खोल समुद्र खाणकाम
- मानवयुक्त सबमर्सिबल
- अंडरवॉटर रोबोटिक्स
2. महासागर हवामान बदल सल्लागार सेवांचा विकास.
3. खोल समुद्रातील जैवविविधतेचा शोध आणि संवर्धन करण्यासाठी तांत्रिक नवकल्पना.
4. खोल महासागर सर्वेक्षण आणि अन्वेषण.
5. महासागरातून ऊर्जा आणि गोडे पाणी.
6. महासागर जीवशास्त्रासाठी प्रगत सागरी स्टेशनची स्थापना.

समुद्रयान प्रकल्प:
- डीप ओशन मिशनचा भाग.
- तीन लोकांना 6,000 मीटर खोलीपर्यंत नेण्यासाठी मानवयुक्त सबमर्सिबलच्या विकासावर लक्ष केंद्रित केले आहे.
- मत्स्य 6000 असे या वाहनाचे नाव आहे, जे महासागर शोध आणि निरीक्षणासाठी वैज्ञानिक सेन्सर्सने सुसज्ज आहे.

मेगालिथिक संस्कृतीचा लोखंडाशी संबंध
मेगालिथिक संस्कृती:
हा एक प्रागैतिहासिक काळ आहे, जो दफनविधी, पवित्र स्थळे आणि विधींसाठी वापरल्या जाणाऱ्या मोठ्या दगडी रचनांद्वारे चिन्हांकित आहे.
दक्षिण भारतातील मेगालिथिक संस्कृतीचा लोखंडाच्या वापराच्या सुरुवातीशी जवळचा संबंध आहे.
लोखंडाचा वापर:
मेगालिथिक काळातील कबरींमधून सुमारे ३३ प्रकारची लोखंडी हत्यारे सापडली आहेत. हे विविध कारणांसाठी वापरले गेले:
शेती: कुदळ, विळा आणि कुऱ्हाडी.
घरगुती वापर: भांडी/मातीची भांडी आणि ट्रायपॉड स्टँड.
कारागिरीचे उपक्रम: छिन्नी आणि खिळे.
युद्ध आणि शिकार: तलवारी, खंजीर, भाले आणि बाण.
लोखंडाच्या वापराचे उल्लेखनीय पुरावे:
नायकुंड (विदर्भ): लोखंड वितळवण्याच्या भट्टीचा शोध.
माहुरझरी (नागपूर): तांब्याच्या पत्र्यापासून आणि लोखंडी गाठ्यांपासून बनवलेल्या घोड्याच्या डोक्यावरील दागिन्यांना माहुरझरी (नागपूर) म्हणून ओळखले जाते.
पैयमपल्ली (तामिळनाडू): मोठ्या प्रमाणात लोखंडी स्लॅग, स्थानिक लोखंड वितळवण्याचे पुरावे दर्शवितो.
लोह तंत्रज्ञानातील प्रगती: लोकांनी आग नियंत्रित करणे आणि धातूपासून लोह काढणे यासारख्या प्रमुख तंत्रज्ञानाचा विकास केला.

गंगा खोऱ्यात लोखंड तंत्रज्ञानामुळे शहरीकरणाला कशी मदत झाली?
शहरीकरण:
इतिहासकार आणि पुरातत्वशास्त्रज्ञ गॉर्डन व्ही. चाइल्ड यांच्या मते, शहरीकरण हे अतिरिक्त उत्पादनावर अवलंबून होते ज्यामुळे शासक वर्गाचा विकास, सामाजिक स्तरीकरण आणि स्मारकीय वास्तुकला निर्माण झाली.
याचा अर्थ शेती-आधारित अर्थव्यवस्थांकडून उद्योग, सेवा आणि व्यापार हे उत्पन्नाचे प्राथमिक स्रोत म्हणून बदलणे असा होतो.
लोह तंत्रज्ञानाची भूमिका:
गंगा खोऱ्यात दुसरे शहरीकरण (इ.स.पू. सहावे शतक) वसाहतींच्या प्रसाराने चिन्हांकित झाले आणि लोखंड तंत्रज्ञानाने यामध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली:
जंगलतोड: लोखंडी अवजारांमुळे जंगलतोड शक्य झाली, ज्यामुळे शेतीयोग्य जमीन निर्माण झाली.
शेतीची उत्पादकता वाढली: लोखंडी नांगरामुळे कार्यक्षमता आणि उत्पादकता वाढली.
कृषी अधिशेष: वाढत्या उत्पादकतेमुळे मोठ्या लोकसंख्येला आणि समाजांना आधार मिळाला.
भारतातील पहिले शहरीकरण सिंधू संस्कृतीच्या काळात (इ.स.पूर्व २५०० ते १९०० दरम्यान) झाले.
शहरीकरणावरील परिणाम:
यामुळे भारतीय उपखंडात १६ महाजनपदे विकसित झाली.
लोकसंख्या वाढ: कृषी अधिशेषामुळे लोकसंख्या वाढीला चालना मिळाली, जी शहरी केंद्रांच्या विकासासाठी आवश्यक होती.
वस्त्यांचा विकास: वस्त्यांची संख्या आणि गुंतागुंत वाढली, ज्यामुळे स्पष्ट पदानुक्रम निर्माण झाला.
सामाजिक स्तरीकरण आणि राज्य निर्मिती:
अतिरिक्त उत्पादनामुळे शासक वर्ग, सामाजिक पदानुक्रम (उदा. वर्ण व्यवस्था) आणि केंद्रीकृत सत्ता संरचनांचा उदय झाला.
व्यापार आणि हस्तकला विशेषज्ञता: अतिरिक्त संपत्तीमुळे लोकांना व्यापार आणि हस्तकला यासारख्या बिगर-कृषी क्रियाकलापांमध्ये सहभागी होता आले, ज्यामुळे आर्थिक विविधता आणि शहरी विकास झाला.

निष्कर्ष:
प्राचीन भारतातील, विशेषतः गंगा खोऱ्यातील शहरी केंद्रांच्या विकासात लोखंडी तंत्रज्ञानाने महत्त्वाची भूमिका बजावली. यामुळे कृषी उत्पादकता वाढली, लोकसंख्या वाढीला चालना मिळाली आणि सामाजिक पदानुक्रम आणि राज्य निर्मितीला चालना मिळाली, ज्यामुळे दुसऱ्या शहरीकरण टप्प्यात शहरीकरणाकडे एक महत्त्वपूर्ण वळण आले.

लोहयुग आणि शहरीकरण

चर्चेत का?
'लोखंडाची प्राचीनता: तामिळनाडूमधील अलिकडच्या रेडिओमेट्रिक तारखा' या शीर्षकाच्या अहवालात असा दावा करण्यात आला आहे की तामिळनाडूमध्ये लोखंडाचा वापर चौथ्या शतकाच्या पहिल्या तिमाहीत सुरू झाला होता.

भारतातील लोहयुगाचा उदय सिंधू संस्कृती (कांस्ययुग) नंतर, १५०० ते २००० ईसापूर्व दरम्यान झाला असे मानले जाते.

लोहयुग म्हणजे काय?
लोहयुग: लोहयुग हा कांस्ययुगानंतरचा एक प्रागैतिहासिक काळ आहे, ज्यामध्ये अवजारे, शस्त्रे आणि इतर अवजारांसाठी लोखंडाचा व्यापक वापर दिसून येतो.
फेरस धातुशास्त्रात अनेक टप्पे असतात, ज्यात धातूची खरेदी आणि उपकरणे तयार करणे समाविष्ट आहे.
भारतातील लोखंडाची प्राचीनता:
ऋग्वेदिक काळ: या काळात लोखंडाचे ज्ञान नव्हते.
प्रारंभिक ऐतिहासिक काळ: प्राचीन बौद्ध साहित्यात आणि कौटिल्याच्या अर्थशास्त्रात लोखंडी हस्तकलेचा उल्लेख आढळतो.

महत्वाची उत्खनन स्थळे:
राजा नाला माउंड (उत्तर-मध्य भारत): पूर्व-एनबीपी (नॉर्दर्न ब्लॅक पॉलिश्ड) उत्खननात (१४००-८०० ईसापूर्व) सापडलेली लोखंडी अवजारे आणि धातूचे तुकडे.
मल्हार (चंदौली, उत्तर प्रदेश): लोखंडी अवजारे, भट्ट्या आणि धातूच्या साठ्यांचे पुरावे असे सूचित करतात की ते एक महत्त्वाचे लोखंडी धातुकर्म केंद्र होते.

सांस्कृतिक संघटना:
काळे आणि लाल रंगाचे कपडे (BRW): या प्रकारच्या मातीच्या भांड्यांचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचे आतील भाग काळे असतात आणि बाहेरील भाग लाल असतात जे उलटे फायर तंत्र वापरून पेटवले जातात.
हे हडप्पा संस्कृती (गुजरात), पूर्व-पीजीडब्ल्यू संस्कृती (उत्तर भारत) आणि मेगालिथिक संस्कृती (दक्षिण भारत) मध्ये आढळतात.
पेंटेड ग्रे वेअर (PGW) संस्कृती: ते काळ्या भौमितिक नमुन्यांसह राखाडी भांड्यांद्वारे वैशिष्ट्यीकृत आहेत.
गंगेच्या खोऱ्यातील आणि दक्षिण भारतीय मेगालिथमधील अनेक ठिकाणी (ख्रिस्तापूर्वीचे पहिले सहस्राब्दी) लोखंडाच्या अस्तित्वाचे पुरावे सापडले आहेत.
नॉर्दर्न ब्लॅक पॉलिश्ड वेअर (NBPW) संस्कृती: चाकांनी बनवलेले बारीक, काळे आणि अत्यंत पॉलिश केलेले मातीचे भांडे हे उत्तर भारतातील एक महत्त्वाचे मातीचे भांडे आहे.
७०० BCE-१०० BCE (NBPW संस्कृती) दरम्यान, गंगा खोऱ्यात राज्ये निर्माण झाली आणि शहरीकरणाचा उदय झाला.
एनबीपीडब्ल्यू संस्कृती गंगा खोऱ्यातील दुसऱ्या शहरीकरणाशी (ईसापूर्व सहाव्या शतकात) संबंधित होती ज्या दरम्यान बौद्ध धर्माचा प्रसार झाला.

अहार ताम्रपाषाण संस्कृती:
मध्ययुग (२५००-२००० ईसापूर्व): लोखंडी कलाकृतींचे पुरावे.
अंतिम टप्पा (२०००-१७०० ईसापूर्व): मोठ्या प्रमाणात लोखंडाचा वापर.
मेगालिथिक संस्कृती:
लोखंडाने एकत्रित केलेले मेगालिथ (प्रागैतिहासिक संरचना बांधण्यासाठी मोठ्या दगडांचा वापर) विंध्य (दक्षिण उत्तर प्रदेश), विदिशा प्रदेश आणि दक्षिण भारतातील बहुतेक भागात आढळतात.

30 जानेवारी 2025 चालू घडामोडी

➼ राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू 31 जानेवारी रोजी सकाळी 11 वाजता लोकसभेच्या संसदेच्या दोन्ही सभागृहांच्या संयुक्त अधिवेशनाला संबोधित करतील. या संबोधनाने अर्थसंकल्पीय अधिवेशनाची औपचारिक सुरुवात होणार आहे.

➼ नॅशनल क्रिटिकल मिनरल मिशनसाठी सरकारने 16,300 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे.

➼ आसामच्या मुख्यमंत्र्यांनी दिब्रुगड शहराला राज्याची दुसरी राजधानी बनवण्याची घोषणा केली आहे.

➼ गांधीनगरमध्ये सुशासनावर राष्ट्रीय परिषद आयोजित केली जाईल.

➼ राष्ट्रीय पॅरा ॲथलेटिक्स चॅम्पियनशिप 2025 चा लोगो चेन्नईमध्ये लाँच करण्यात आला.

➼ हरियाणा राज्यात आंतरराष्ट्रीय सरस्वती महोत्सवाचे आयोजन केले जात आहे.

➼ भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था – ISRO ने बुधवार 29 जानेवारी रोजी आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथून दुसऱ्या पिढीतील नेव्हिगेशन उपग्रह NVS-02 चे यशस्वी प्रक्षेपण केले.

➼ प्रजासत्ताक दिन 2025 रोजी सादर केलेल्या उत्तर प्रदेशच्या 'महाकुंभ' झांकीने 'पीपल्स चॉईस अवॉर्ड श्रेणी' मध्ये प्रथम क्रमांक पटकावला आहे.

29 जानेवारी 2024 चालू घडामोडी


➼ 'भारतीय वृत्तपत्र दिन' दरवर्षी 29 जानेवारी रोजी भारतात साजरा केला जातो.

➼ अलीकडेच सिक्कीमच्या सोरेंग जिल्ह्यात सेंद्रिय मत्स्यपालन सुरू करण्यात आले आहे. देशातील हे पहिले सेंद्रिय मत्स्यपालन केंद्र आहे.

➼ डेटा संरक्षण दिवस दरवर्षी 28 जानेवारी रोजी जगभरात साजरा केला जातो.

➼ पंजाब केसरी म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या लाला लजपत राय यांची 160 वी जयंती 28 जानेवारी रोजी साजरी करण्यात आली.

➼ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 28 जानेवारी रोजी उत्तराखंडमधील डेहराडून येथील महाराणा प्रताप स्टेडियममध्ये 38 व्या राष्ट्रीय खेळांचे उद्घाटन केले.

➼ अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन 1 फेब्रुवारी रोजी 2025-26 या आर्थिक वर्षाचा केंद्रीय अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत.

➼ भारतीय वेगवान गोलंदाज जसप्रीत बुमराहची 2024 साठी ICC पुरुष कसोटी क्रिकेटर ऑफ द इयर निवड झाली आहे.

नॅशनल अॅडव्हान्स्ड सरफेस-टू-एअर मिसाईल सिस्टीम्स (NASAMS) ही अमेरिका आणि कोणत्या देशाने संयुक्तपणे विकसित केली आहे?
उत्तर: नॉर्वे

तैवान तैपेईचे संरक्षण करण्यासाठी उत्तर तैवानमध्ये प्रगत नॅशनल अॅडव्हान्स्ड सरफेस-टू-एअर मिसाईल सिस्टीम्स (NASAMS) तैनात करेल. NASAMS ही रेथियन (यूएसए) आणि कोंग्सबर्ग डिफेन्स अँड एरोस्पेस (नॉर्वे) यांनी विकसित केलेली मध्यम-श्रेणीची, जमिनीवर आधारित हवाई संरक्षण प्रणाली आहे. ही प्रणाली विमाने, हेलिकॉप्टर, क्रूझ क्षेपणास्त्रे, UAV आणि हवेतून पृष्ठभागावरील धोक्यांपासून संरक्षण करते. ती उच्च-मूल्यवान मालमत्ता आणि लोकसंख्या केंद्रांचे संरक्षण करते आणि २००५ पासून अमेरिकेच्या राजधानीच्या हवाई संरक्षणाचा भाग आहे. नासाम ही पहिली नेटवर्क असलेली लघु आणि मध्यम-श्रेणी प्रणाली आहे, जी इतर संरक्षण उपकरणांसह एकत्रित होते.

२०२४-२५ विजय हजारे करंडक कोणत्या क्रिकेट संघाने जिंकला आहे?
उत्तर: कर्नाटक

कर्नाटक पुरुष वरिष्ठ क्रिकेट संघाने २०२४-२५ च्या अंतिम सामन्यात विदर्भाचा ३६ धावांनी पराभव करून पाचवी विजय हजारे करंडक जिंकली. १८ जानेवारी २०२५ रोजी गुजरातमधील वडोदरा येथील कोटाम्बी स्टेडियममध्ये अंतिम सामना झाला. या विजयामुळे कर्नाटकचा पाच वर्षांचा देशांतर्गत क्रिकेटमधील जेतेपदाचा दुष्काळ संपला. बीसीसीआयने आयोजित केलेला विजय हजारे ट्रॉफी हा ३८ रणजी संघांचा समावेश असलेला ५० षटकांचा एकदिवसीय स्पर्धा आहे.

अलीकडेच बातम्यांमध्ये दिसणारा "ऑस्ट्रेलोपिथेकस" म्हणजे काय?
उत्तर: नामशेष झालेल्या प्राइमेट्सची एक प्रजाती

दक्षिण आफ्रिकेतील ३.५ दशलक्ष वर्ष जुन्या जीवाश्मांच्या समस्थानिक डेटावरून दाखवल्याप्रमाणे, ऑस्ट्रेलोपिथेकसचा वनस्पती-आधारित आहार होता. ऑस्ट्रेलोपिथेकस, प्राइमेट्सची एक नामशेष झालेली प्रजाती, ४.४ दशलक्ष ते १.४ दशलक्ष वर्षांपूर्वी प्लायोसीन आणि प्लेइस्टोसीन युगात राहत होती. पूर्व, उत्तर-मध्य आणि दक्षिण आफ्रिकेत जीवाश्म आढळले ज्याचा अर्थ "दक्षिणी वानर" असा होतो. इथिओपियातील प्रसिद्ध "लुसी" जीवाश्म ३.२ दशलक्ष वर्षांपूर्वीचा आहे. त्यांनी मानवासारखे गुणधर्म (उभे राहून चालणारे लहान कुत्रे) आणि वानरांसारखे गुणधर्म (चपटे नाक, लहान मेंदू, मजबूत हात) यांचे मिश्रण केले.

रक्ताच्या कर्करोगावर उपचार करण्यासाठी क्वार्टेमी या दुसऱ्या जिवंत औषधाला कोणत्या संस्थेने मान्यता दिली?

उत्तर: सेंट्रल ड्रग्ज स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशन (CDSCO)

सेंट्रल ड्रग्ज स्टँडर्ड कंट्रोल ऑर्गनायझेशन (CDSCO) ने क्वार्टेमी या दुसऱ्या "जिवंत औषधाला" मान्यता दिली आहे, जी रक्ताच्या कर्करोगावर उपचार करण्यासाठी डिझाइन केलेली चिमेरिक अँटीजेन रिसेप्टर (CAR) टी-सेल थेरपी आहे. "जिवंत औषधे" मध्ये रुग्णाच्या पेशींमध्ये बदल करणे आणि त्यांना शरीरात पुन्हा सादर करणे समाविष्ट आहे. CAR टी-सेल थेरपी ही एक नाविन्यपूर्ण इम्युनोथेरपी आहे जिथे कर्करोगाच्या पेशींना लक्ष्य करण्यासाठी टी-पेशी अनुवांशिकरित्या तयार केल्या जातात. रुग्णाच्या रक्तातून टी-पेशी काढल्या जातात, मानवनिर्मित रिसेप्टर (CAR) साठी एक जीन जोडून प्रयोगशाळेत सुधारित केल्या जातात, ज्यामुळे टी-पेशींना कर्करोगाच्या पेशी ओळखण्यास मदत होते. नंतर कर्करोगाच्या पेशींना मारण्यासाठी सुधारित CAR-T पेशी पुन्हा सादर केल्या जातात.

प्रलय क्षेपणास्त्र कोणत्या संस्थेने विकसित केले?
उत्तर: संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटना (DRDO)

भारताचे पहिले सामरिक अर्ध-बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र, प्रलय क्षेपणास्त्र, प्रजासत्ताक दिनाच्या संचलनात प्रदर्शित केले जाईल. हे एक कमी पल्ल्याचे जमिनीवरून जमिनीवर मारा करणारे बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र आहे ज्याची पल्ला १५०-५०० किमी आहे, जो सैन्याच्या सामरिक गरजा पूर्ण करण्यासाठी विकसित केला गेला आहे. प्रलय ३५०-७०० किलो वजनाचे पारंपारिक वॉरहेड वाहून नेऊ शकते आणि उच्च अचूकतेने शत्रूच्या ठिकाणांवर हल्ला करू शकते. हे DRDO ने विकसित केले आहे.

स्टार्टअप्ससाठी निधी निधी (FFS) योजना कोणत्या संस्थेद्वारे चालवली जाते?
उत्तर: लघु उद्योग विकास बँक ऑफ इंडिया (SIDBI)

स्टार्टअप इंडिया मिशनचे यश हे फंड ऑफ फंड्स फॉर स्टार्टअप्स (FFS) सारख्या निधी यंत्रणेचे मोठे श्रेय आहे. FFS २०१६ मध्ये १०,००० कोटी रुपयांच्या निधीसह सुरू करण्यात आले होते, जे १४ व्या आणि १५ व्या वित्त आयोगांशी सुसंगत होते. त्याचे ध्येय भारतीय स्टार्टअप परिसंस्थेला चालना देणे आणि देशांतर्गत भांडवलाची उपलब्धता प्रदान करणे आहे. FFS थेट स्टार्टअप्समध्ये गुंतवणूक करत नाही तर सेबी-नोंदणीकृत पर्यायी गुंतवणूक निधी (AIFs) ला निधी देते, जे इक्विटी आणि इक्विटी-लिंक्ड साधनांद्वारे स्टार्टअप्समध्ये गुंतवणूक करतात. ही योजना लघु उद्योग विकास बँक ऑफ इंडिया (SIDBI) द्वारे चालवली जाते.


पलामू व्याघ्र प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहे?
उत्तर: झारखंड

झारखंड वन विभाग पलामू व्याघ्र प्रकल्प (PTR) येथे घटत्या बायसन (गौर) लोकसंख्येला पुनरुज्जीवित करण्याचे मार्ग अभ्यासत आहे. ते झारखंडमधील छोटानागपूर पठारावर लातेहार जिल्ह्याच्या पश्चिम भागात स्थित आहे. हे बेतला राष्ट्रीय उद्यानाचा भाग आहे आणि 'प्रोजेक्ट टायगर' अंतर्गत पहिल्या नऊ व्याघ्र अभयारण्यांपैकी एक होते. १९३२ मध्ये पगमार्क मोजणी वापरून वाघांची गणना करण्यात आलेली पहिली अभयारण्या म्हणून याचे ऐतिहासिक महत्त्व आहे.

कलारीपयट्टू ही कोणत्या राज्यातील पारंपारिक मार्शल आर्ट आहे?
उत्तर: केरळ

केरळमधील पारंपारिक मार्शल आर्ट, कलारीपयट्टू, उत्तराखंडमधील ३८ व्या राष्ट्रीय खेळांमध्ये फक्त एक प्रात्यक्षिक कार्यक्रम म्हणून समाविष्ट आहे. पौराणिक कथेनुसार, योद्धा ऋषी परशुराम यांनी कलारीपयट्टूची ओळख करून दिली. कलारीपयट्टू हा शब्द "कलारी" म्हणजे युद्धाचे ठिकाण आणि मल्याळममध्ये "पायट्टू" म्हणजे लढाईचा समावेश करतो. उत्तराखंड २८ जानेवारी ते १४ फेब्रुवारी २०२५ या कालावधीत राष्ट्रीय खेळ २०२५ आयोजित करेल.

अलीकडेच केंद्रीय राखीव पोलिस दलाचे (CRPF) महासंचालक कोणाची नियुक्ती करण्यात आली आहे?
उत्तर: ज्ञानेंद्र प्रताप सिंह

आसामचे पोलिस प्रमुख ज्ञानेंद्र प्रताप सिंह यांची केंद्रीय राखीव पोलिस दलाचे (CRPF) महासंचालक म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे. गृह मंत्रालयाच्या अंतर्गत भारतातील प्रमुख केंद्रीय पोलिस दल, सीआरपीएफ, अंतर्गत सुरक्षा सुनिश्चित करते. १९३९ मध्ये संस्थानांमध्ये राजकीय अशांततेच्या वेळी क्राउन रिप्रेझेंटेटिव्ह्ज पोलिस म्हणून त्याची स्थापना करण्यात आली.

राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (एनडीआरएफ) कोणत्या मंत्रालयाच्या अंतर्गत काम करते?
उत्तर: गृह मंत्रालय

केंद्रीय गृह मंत्रालयाने आंध्र प्रदेशातील विजयवाडा येथे राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (एनडीआरएफ) च्या २० व्या स्थापना दिन समारंभात भाग घेतला. विशेष आपत्ती प्रतिसादासाठी २००५ च्या आपत्ती व्यवस्थापन कायदा, २००५ च्या कलम ४४ अंतर्गत २००६ मध्ये एनडीआरएफची स्थापना करण्यात आली. ही एक बहु-कुशल दल आहे जी पूर, चक्रीवादळे, भूकंप आणि अपघातांसह नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित आपत्तींना हाताळण्यासाठी सुसज्ज आहे. एनडीआरएफ गृह मंत्रालयाच्या अंतर्गत काम करते आणि त्याचे नेतृत्व महासंचालक करतात.

बातम्यांमध्ये दिसणारा अब्द अल-कुरी बेट कोणत्या महासागरात आहे?
उत्तर: हिंदी महासागर

उपग्रह प्रतिमांमध्ये येमेनच्या अब्द अल-कुरी बेटावर जवळजवळ पूर्ण झालेला हवाई पट्टी दाखवला आहे जो कदाचित युएईने बांधला असावा. अब्द अल-कुरी बेट सोकोट्राच्या नैऋत्येस, हिंद महासागरात, सोकोट्रा द्वीपसमूहाचा भाग आहे. जरी ते येमेनचे असले तरी, हे बेट भौगोलिकदृष्ट्या सोमालियाच्या जवळ आहे, केप ग्वार्डाफुईच्या ईशान्येस सुमारे ११० किमी अंतरावर आहे. हे बेट ३५ किमी लांब आणि ५ किमी रुंद आहे आणि त्याचा सर्वोच्च बिंदू ७०० मीटर उंचीवर माउंट जेबेल सालेह आहे. ५०० पेक्षा कमी रहिवासी असलेले, येथील रहिवासी प्रामुख्याने मासेमारीवर अवलंबून असतात आणि वस्त्या मातीच्या रस्त्यांनी जोडल्या जातात. या बेटावर स्थानिक युफोर्बिया अब्दलकुरी वनस्पती आढळते.

'ग्लोबल रिस्क रिपोर्ट २०२५' कोणत्या संस्थेने प्रसिद्ध केला?
उत्तर: जागतिक आर्थिक मंच

जागतिक आर्थिक मंचाने २००६ मध्ये पहिल्यांदा प्रकाशित केलेला जागतिक धोका अहवाल प्रसिद्ध केला, ज्यामध्ये अति हवामानाला "पर्यावरणीय धोका" म्हणून वर्गीकृत केले गेले. २०२४-२०२५ चा अहवाल जागतिक जोखीम धारणा सर्वेक्षण (GRPS) वर आधारित आहे आणि अल्पकालीन (१-२ वर्षे) आणि दीर्घकालीन (१० वर्षे) कालावधीतील जोखमींचे मूल्यांकन करतो. अल्पकालीन जोखमींमध्ये चुकीची माहिती, अत्यंत हवामान घटना आणि राज्य-आधारित सशस्त्र संघर्ष यांचा समावेश आहे. दीर्घकालीन जोखमींमध्ये अत्यंत हवामान घटना, जैवविविधतेचे नुकसान, परिसंस्थेचा नाश आणि गंभीर पृथ्वी प्रणालीतील बदल यांचा समावेश आहे. जागतिक जोखीम आकार देणारे चार प्रमुख क्षेत्र म्हणजे तांत्रिक, भू-रणनीतिक, हवामान आणि लोकसंख्याशास्त्रीय, जे तीव्र होण्याची अपेक्षा आहे. अहवालात ब्लॅक कार्बन, मिथेन आणि हायड्रोफ्लोरोकार्बन सारख्या अल्पकालीन हवामान प्रदूषकांना संबोधित करण्यावर प्रकाश टाकण्यात आला आहे.

ट्राजन १५५ मिमी टोव्ड आर्टिलरी गन सिस्टम भारत आणि कोणत्या देशाने विकसित केली आहे?
उत्तर: फ्रान्स

भारत आणि फ्रान्सने विकसित केलेल्या ट्राजन १५५ मिमी टोव्ड आर्टिलरी गन सिस्टमला आर्मेनियाकडून निर्यात ऑर्डर मिळाली आहे. ही १५५ मिमी, ५२-कॅलिबरची टोव्ड गन सिस्टीम आहे जी लार्सन अँड टुब्रो (एल अँड टी) आणि केएनडीएस फ्रान्स यांनी संयुक्तपणे विकसित केली आहे आणि भारतात उत्पादित केली आहे. दारूगोळ्यानुसार या तोफेची रेंज ४० किमीपेक्षा जास्त आहे आणि ती आधुनिक लढाईसाठी डिझाइन केलेली आहे. यात प्रगत लक्ष्यीकरण, अग्नि-नियंत्रण प्रणाली, सोप्या वाहतुकीसाठी मॉड्यूलर डिझाइन, जलद गोळीबार दर आणि भूप्रदेश अनुकूलता समाविष्ट आहे.

नॉर्ड स्ट्रीम पाइपलाइन कोणत्या समुद्राखाली बांधली गेली आहे?
उत्तर: बाल्टिक समुद्र

संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रम (UNEP) च्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की २०२२ च्या नॉर्ड स्ट्रीम पाइपलाइन स्फोटांमुळे आतापर्यंतचा सर्वात मोठा मानवी-प्रेरित मिथेन उत्सर्जन झाला. नॉर्ड स्ट्रीम ही बाल्टिक समुद्राखालील एक प्रमुख नैसर्गिक वायू पाइपलाइन आहे, जी रशियातील व्हायबोर्गला जर्मनीतील ग्रीफ्सवाल्ड जवळील लुबमिनशी जोडते. ही एक जुळी पाइपलाइन प्रणाली आहे जी युरोपसाठी, विशेषतः जर्मनीसाठी ऊर्जा सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे. ही पाइपलाइन ट्रान्झिट देशांना बायपास करून रशियाकडून थेट आणि विश्वासार्ह गॅस पुरवठा प्रदान करते.

बहुराष्ट्रीय सराव LA PEROUSE च्या चौथ्या आवृत्तीत कोणते भारतीय नौदल जहाज (INS) सहभागी झाले आहे?
उत्तर: आयएनएस मुंबई

आयएनएस मुंबई, स्वदेशी बनावटीचे मार्गदर्शित क्षेपणास्त्र विनाशक, सराव LA PEROUSE च्या चौथ्या आवृत्तीत सहभागी होत आहे. या सरावात ऑस्ट्रेलिया, फ्रान्स, यूके, अमेरिका, इंडोनेशिया, मलेशिया, सिंगापूर आणि कॅनडा येथील नौदल सहभागी आहेत. हा सराव सागरी परिस्थितीजन्य जागरूकता, देखरेख, प्रतिबंध, हवाई ऑपरेशन्स आणि माहितीची देवाणघेवाण वाढविण्यावर लक्ष केंद्रित करतो. हा सराव भारताच्या नौदलाच्या समन्वय, आंतरकार्यक्षमता आणि नियम-आधारित सागरी व्यवस्थेसाठी वचनबद्धतेवर प्रकाश टाकतो. हे इंडो-पॅसिफिक प्रदेशात सुरक्षा आणि वाढ सुनिश्चित करण्यासाठी भारताच्या SAGAR व्हिजनशी सुसंगत आहे.

आवश्यक धार्मिक पद्धती

मुंबई उच्च न्यायालयाने असा निर्णय दिला की, संविधानाच्या कलम २५ किंवा कलम १९(१)(अ) अंतर्गत लाऊडस्पीकरचा वापर कोणत्याही आवश्यक धार्मिक प्रथेचा भाग नाही.

आवश्यक धार्मिक पद्धती (ERP): ERP म्हणजे धर्माच्या तत्वांशी अविभाज्य असलेल्या पद्धती, ज्यांना कलम २५ अंतर्गत संरक्षण दिले जाते. न्यायपालिका धार्मिक तत्त्वांवर आधारित ERP ठरवते.
संथारा (सल्लेखाना): सर्वोच्च न्यायालयाने राजस्थान उच्च न्यायालयाच्या २०१५ च्या निर्णयाला स्थगिती दिली, ज्यामध्ये संथारा धर्मासाठी आवश्यक नाही असे म्हटले होते आणि ही प्रथा सुरू ठेवण्यास परवानगी दिली.
तिहेरी तलाक प्रकरण: सर्वोच्च न्यायालयाने तात्काळ तिहेरी तलाक रद्दबातल घोषित केला, कारण ती एक आवश्यक इस्लामिक प्रथा नव्हती आणि महिलांच्या हक्कांचे उल्लंघन करते.
लाऊडस्पीकरबाबत उच्च न्यायालयाचा निर्णय: २०१६ मध्ये डॉ. महेश विजय बेडेकर विरुद्ध महाराष्ट्र या खटल्यात, मुंबई उच्च न्यायालयाने ध्वनी प्रदूषण नियमांची काटेकोरपणे अंमलबजावणी करण्याचा निर्णय दिला.
धार्मिक कारणांसाठी लाऊडस्पीकर आवश्यक नाहीत आणि काही धार्मिक किंवा सांस्कृतिक कार्यक्रम वगळता (वर्षातील १५ दिवस) शांतता क्षेत्रात आणि रात्री १० ते सकाळी ६ या वेळेत त्यांचा वापर करण्यास मनाई आहे, असे त्यात स्पष्ट करण्यात आले आहे.
ध्वनी हा "वायु प्रदूषक" मानला जातो आणि तो हवा (प्रदूषण प्रतिबंध आणि नियंत्रण) कायदा, १९८१ अंतर्गत नियंत्रित केला जातो.
१९८१ चा हवा (प्रदूषण प्रतिबंध आणि नियंत्रण) कायदा ध्वनीचे नियमन करतो, जो "वायु प्रदूषक" मानला जातो.
निवासी भागात दिवसा जास्तीत जास्त आवाजाची पातळी ५५ डेसिबल आणि रात्री ४५ डेसिबल ठेवण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत.

पंतप्रधान यशस्वी योजना

सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाने प्रजासत्ताक दिनी २०२५ रोजी व्हायब्रंट इंडियासाठी पीएम यंग अचिव्हर्स स्कॉलरशिप अवॉर्ड स्कीम (पीएम-यशवी) च्या विद्यार्थी लाभार्थ्यांना संबोधित केले.

पीएम-यशवी योजना: सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाने सुरू केलेल्या या योजनेअंतर्गत, दर्जेदार शिक्षणाच्या उद्देशाने दुर्लक्षित विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदत दिली जाते.
पात्रता: या योजनेअंतर्गत, इतर मागासवर्गीय (ओबीसी), आर्थिकदृष्ट्या मागासवर्गीय (ईबीसी) आणि विमुक्त जमातीतील ज्यांचे कौटुंबिक उत्पन्न वार्षिक २.५ लाख रुपयांपर्यंत आहे ते पात्र आहेत.
उप-योजना: ही एक व्यापक योजना आहे ज्यामध्ये खालील उप-योजना आहेत:
मॅट्रिकपूर्व शिष्यवृत्ती: २.५ लाख रुपयांपेक्षा कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना वार्षिक ४,००० रुपये शैक्षणिक भत्ता.
मॅट्रिकोत्तर शिष्यवृत्ती: अभ्यासक्रमाच्या श्रेणीनुसार ५,००० ते २०,००० रुपयांपर्यंतची मदत.
महाविद्यालयीन शिक्षण: उत्कृष्ट महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांना शिकवणी, राहण्याचा खर्च आणि शैक्षणिक साहित्यासह संपूर्ण आर्थिक मदत दिली जाते.
वसतिगृहे: सरकारी शाळा आणि संस्थांजवळ राहण्याची सुविधा उपलब्ध आहे.
इतर तत्सम योजना: अपंग विद्यार्थ्यांसाठी राष्ट्रीय शिष्यवृत्ती, INSPIRE शिष्यवृत्ती, मौलाना आझाद राष्ट्रीय शिष्यवृत्ती

INCOIS ला सुभाष चंद्र बोस आपत्ती व्यवस्थापन पुरस्कार २०२५

आपत्ती व्यवस्थापनातील उत्कृष्ट कार्यासाठी इंडियन नॅशनल सेंटर फॉर ओशन इन्फॉर्मेशन सर्व्हिसेस (INCOIS) ला संस्थात्मक श्रेणीमध्ये सुभाष चंद्र बोस आपत्ती व्यवस्थापन पुरस्कार-२०२५ प्रदान करण्यात आला आहे.

नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या जयंतीनिमित्त दरवर्षी २३ जानेवारी रोजी हा पुरस्कार जाहीर केला जातो. या पुरस्काराअंतर्गत, संस्थेला ५१ लाख रुपये रोख आणि प्रमाणपत्र दिले जाते आणि व्यक्तीला ५ लाख रुपये रोख आणि प्रमाणपत्र दिले जाते.

इंडियन नॅशनल सेंटर फॉर ओशन इन्फॉर्मेशन सर्व्हिसेस (INCOIS): त्याची स्थापना १९९९ मध्ये तेलंगणातील हैदराबाद येथे झाली. INCOIS हा भारताच्या आपत्ती व्यवस्थापन धोरणाचा एक अविभाज्य भाग आहे, जो महासागराशी संबंधित धोक्यांसाठी लवकर इशारा देण्यास विशेषज्ञ आहे.
हे भारतीय त्सुनामी अर्ली वॉर्निंग सेंटर (ITEWC) चालवते, जे भारत आणि २८ हिंद महासागर किनारी देशांना १० मिनिटांच्या आत इशारा देते.
युनेस्कोने याला सर्वोच्च त्सुनामी सेवा प्रदाता म्हणून मान्यता दिली आहे.
हे पृथ्वी विज्ञान मंत्रालय (MoES) आणि नवी दिल्ली येथील पृथ्वी प्रणाली विज्ञान संघटनेच्या (ESSO) एका युनिट अंतर्गत काम करते.
INCOIS ने समुद्रात हरवलेल्या व्यक्ती किंवा वस्तू शोधण्यासाठी शोध आणि बचाव सहाय्यक साधन (SARAT) आणि रिअल-टाइम डेटा एकत्रीकरणासाठी SynOPS व्हिज्युअलायझेशन प्लॅटफॉर्म विकसित केले आहे.
SynOPS ही युनेस्कोच्या आंतरसरकारी समुद्रशास्त्रीय आयोग (IOC) मधील भारतीय प्रतिनिधी मंडळाची कायमस्वरूपी सदस्य आहे.

डीआरडीओच्या स्क्रॅमजेट चाचणीमुळे हायपरसोनिक क्षेपणास्त्र विकासाला चालना मिळाली आहे.

संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटना (DRDO) ने भारताच्या हायपरसोनिक क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञानाला प्रगती देत, सुपरसोनिक ज्वलन रॅमजेट (स्क्रॅमजेट) इंजिनची यशस्वीरित्या जमिनीवरून चाचणी घेतली आहे.

स्क्रॅमजेट इंजिन: स्क्रॅमजेट इंजिन (एयर-ब्रीदिंग इंजन) हे एक प्रगत रॅमजेट आहे जे उच्च गती प्राप्त करण्यासाठी ज्वलनासाठी सुपरसोनिक एअरफ्लो वापरते. ते थ्रस्टसाठी द्रव हायड्रोजन आणि द्रव ऑक्सिजन वापरते, ज्यामुळे इंधन कार्यक्षमता चांगली होते.
टर्बोजेट इंजिनांप्रमाणे, रॅमजेट आणि स्क्रॅमजेटमध्ये कोणतेही हालणारे भाग नसतात, ज्यामध्ये फक्त एक इनलेट, एक कम्बस्टर (इंधन इंजेक्टर आणि ज्वाला धारकासह) आणि एक नोजल असते.
ध्वनीच्या वेगापेक्षा जास्त वेगाने हवेचा प्रवाह हाताळण्यासाठी हायपरसॉनिक वाहनांसाठी स्क्रॅमजेट अत्यंत महत्त्वाचे आहेत, ज्यामुळे कुशलता आणि धोरणात्मक फायदा मिळतो.
डीआरडीओची कामगिरी: जमिनीवरील चाचण्यांमुळे स्क्रॅमजेट इंजिनमध्ये स्थिर ज्वलन साध्य झाले आणि चांगल्या थंड आणि प्रज्वलनासाठी स्वदेशी एंडोथर्मिक स्क्रॅमजेट इंधन विकसित करण्यात आले.
अति तापमान सहन करण्यासाठी थर्मल बॅरियर कोटिंग देखील विकसित करण्यात आले.
हायपरसोनिक क्षेपणास्त्र: मॅक ५ पेक्षा जास्त (५,४०० किमी/तास पेक्षा जास्त) वेगाने प्रवास करताना, उच्च गतीमुळे ते उच्च-प्रभावी हल्ल्यांसह हवाई संरक्षणात प्रवेश करू शकतात.
हायपरसोनिक क्षेपणास्त्रांसाठी जागतिक स्पर्धा: अमेरिका, रशिया आणि चीन हायपरसोनिक तंत्रज्ञानात प्रगती करत आहेत.
२०२१ मध्ये, चीनने अणु-सक्षम हायपरसोनिक ग्लाइड वाहनाची चाचणी केली जी त्याच्या लक्ष्याकडे जाण्यापूर्वी जगाभोवती फिरली.

• भारतातील जहाजबांधणी आणि जहाज दुरुस्ती उद्योगातील आघाडीची कंपनी हिंदुस्तान शिपयार्ड लिमिटेड (HSL) ने तिसऱ्या PSU ट्रान्सफॉर्मेशन अवॉर्ड्स २०२४ मध्ये दोन प्रतिष्ठित पुरस्कार जिंकले.

• भारतीय दिवाळखोरी आणि दिवाळखोरी मंडळाने (IBBI) INSOL इंडियाच्या सहकार्याने नवी दिल्ली येथे “दिवाळखोरी निराकरण: विकास आणि जागतिक दृष्टीकोन” या विषयावर आंतरराष्ट्रीय परिषद २०२४ आयोजित केली.

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी जयपूर येथे रायझिंग राजस्थान ग्लोबल इन्व्हेस्टमेंट समिट २०२४ आणि राजस्थान ग्लोबल बिझनेस एक्स्पोचे उद्घाटन केले. रायझिंग राजस्थान ग्लोबल इन्व्हेस्टमेंट समिट २०२४ ची थीम ("Replete, Responsible, Ready.") "भरपूर, जबाबदार, तयार" आहे.

▪️ राजस्थान:-
राज्यपाल - हरिभाऊ बगाडे
➭अंबर पॅलेस
➭हवा महल
➭रणथंबोर राष्ट्रीय उद्यान
➭शहर राजवाडा
➭केओलादेओ घाना राष्ट्रीय उद्यान
➭सरिस्का राष्ट्रीय उद्यान.
➭ कुंभलगड किल्ला

• तामिळनाडू सरकारने राज्यातील कारागीर आणि कारागिरांना पाठिंबा देण्यासाठी कलैग्नार हस्तकला योजना जाहीर केली आहे.
➨ ही योजना केंद्राच्या प्रधानमंत्री विश्वकर्मा योजनेला प्रतिसाद आहे जी राज्य सरकार जातीवादी आणि भेदभावपूर्ण मानते.
▪️तामिळनाडू :-
➨ मुख्यमंत्री - एम के स्टॅलिन
➨ गिंडी राष्ट्रीय उद्यान
➨ मन्नारचा आखात सागरी राष्ट्रीय उद्यान
➨ सत्यमंगलम व्याघ्र प्रकल्प (STR)
➨मुदुमलाई राष्ट्रीय उद्यान
➨मुकुर्ती राष्ट्रीय उद्यान
➨ इंदिरा गांधी (अनामलाई) राष्ट्रीय उद्यान
➨कलक्कड मुंडंथुराई व्याघ्र प्रकल्प (KMTR)

• मुलींचे हक्क, शिक्षण, आरोग्य आणि सुरक्षिततेबद्दल जागरूकता पसरविण्यासाठी दरवर्षी २४ जानेवारी रोजी राष्ट्रीय बालिका दिन साजरा केला जातो.
➨भारत सरकारने २००८ मध्ये राष्ट्रीय बालिका दिन सुरू केला. महिला आणि बाल विकास मंत्रालयाने तो सुरू केला.

• पर्यटनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि देशाच्या विकासात त्याची महत्त्वाची भूमिका अधोरेखित करण्यासाठी दरवर्षी २५ जानेवारी रोजी देशभरात राष्ट्रीय पर्यटन दिन साजरा केला जातो.

➨जागतिक स्तरावर पर्यटनाचे महत्त्व जाणून घेण्यासाठी, त्याच्या सांस्कृतिक आणि आर्थिक मूल्यावर भर देण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

२०२५ च्या राष्ट्रीय पर्यटन दिनाची थीम ("Tourism for Inclusive Growth".) "समावेशक विकासासाठी पर्यटन" आहे.

२५ जानेवारी २०२५ चालू घडामोडी

• भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) म्युल अकाउंट्सच्या वापराद्वारे होणारी डिजिटल फसवणूक रोखण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी MuleHunter.AITM हे आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस (AI), मशीन लर्निंग (ML) आधारित मॉडेल सादर करण्याची घोषणा केली आहे.
◾️रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया:-
➨मुख्यालय:- मुंबई, महाराष्ट्र,
स्थापना:- १ एप्रिल १९३५, १९३४ कायदा.
➨हिल्टन यंग कमिशन
➨ पहिले गव्हर्नर - सर ऑस्बोर्न स्मिथ
➨ पहिले भारतीय गव्हर्नर - चिंतामन द्वारकानाथ देशमुख
➨ सध्याचे गव्हर्नर:- संजय मल्होत्रा

• नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा मंत्रालयाच्या अंतर्गत येणाऱ्या सोलर एनर्जी कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (SECI) लिमिटेडला 'डिस्कॉम्सना मागणीनुसार फर्म अँड डिस्पॅचेबल RE (FDRE) पुरवठा' साठी "इनोव्हेटिव्ह प्रोडक्ट डेव्हलपमेंट" श्रेणी अंतर्गत तिसरा PSU ट्रान्सफॉर्मेशन पुरस्कार मिळाला.

• हेल्थ मॅनेजमेंट इन्फॉर्मेशन सिस्टमच्या तात्पुरत्या आकडेवारीनुसार, भारतात जन्माच्या वेळी लिंग गुणोत्तर (SRB) लक्षणीयरीत्या सुधारले आहे, २०१४-१५ मध्ये ९१८ होते ते २०२३-२४ मध्ये ९३० पर्यंत वाढले आहे.

• युरोपियन स्पेस एजन्सीचे PROBA-3 मिशन PSLV-C59 वर लाँच करण्यात आले, जे PSLV ( Polar Satellite Launch Vehicle - ध्रुवीय उपग्रह प्रक्षेपण वाहन) चे ६१ वे उड्डाण होते.

➨ या मोहिमेने उपग्रह तैनात करण्यात इस्रोची प्रवीणता दर्शविली आणि युरोपियन स्पेस एजन्सी आणि न्यूस्पेस इंडिया लिमिटेडसोबतच्या सहकार्यावर प्रकाश टाकला.

• दुबई आंतरराष्ट्रीय स्टेडियमवर झालेल्या अंडर १९ आशिया कप फायनलमध्ये बांगलादेशने भारतावर ५९ धावांनी विजय मिळवला.

• ओमानच्या मस्कत येथे होणाऱ्या ४९ व्या एफआयएच वैधानिक काँग्रेसच्या निमित्ताने, तैयब इकराम यांची एफआयएच अध्यक्ष म्हणून पुन्हा निवड झाली.

• नवी दिल्ली येथे गृहनिर्माण आणि शहरी व्यवहार मंत्रालयाने (एमओएचयूए) राष्ट्रीय गृहनिर्माण बँक (एनएचबी) च्या सहकार्याने आयोजित केलेल्या प्रधानमंत्री आवास योजना - शहरी २.० (पीएमएवाय-यू २.०) वरील राष्ट्रीय कार्यशाळा आयोजित करण्यात आली होती.

➨ शहरी गरीब आणि असुरक्षित गटांसाठी परवडणाऱ्या घरांच्या उपाययोजनांना लक्ष्य करून पीएमएवाय-यू २.० अंमलात आणण्यासाठी भागधारकांमध्ये समजूतदारपणा आणि सहकार्य वाढवणे हा या कार्यशाळेचा उद्देश होता.

• भाजप आमदार राहुल नार्वेकर यांची १५ व्या महाराष्ट्र विधानसभेचे अध्यक्ष म्हणून बिनविरोध निवड झाली.

▪️ महाराष्ट्र :-
➨ संजय गांधी (बोरिवली) राष्ट्रीय उद्यान
➨ ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान
➨नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान
➨गुगामल राष्ट्रीय उद्यान
➨चांदोली राष्ट्रीय उद्यान

• युनायटेड किंग्डम अमेरिका आणि बहरीनसह व्यापक सुरक्षा एकात्मता आणि समृद्धी करार (C-SIPA) मध्ये सामील झाला.
➨ या कराराचे उद्दिष्ट अमेरिकेच्या कौशल्याचा वापर करून भू-स्थानिक प्रवेग उपक्रम सारख्या उपक्रमांद्वारे प्रादेशिक सागरी सुरक्षा आणि नेव्हिगेशन सुरक्षा वाढवणे आहे.

• भारतीय चित्रपट निर्मात्या पायल कपाडिया यांच्या 'ऑल वी इमॅजिन अ‍ॅज लाईट' या चित्रपटाने त्यांच्या शिरपेचात आणखी एक मानाचा तुरा रोवला आहे. ३० व्या वार्षिक क्रिटिक्स चॉइस अवॉर्ड्समध्ये सर्वोत्कृष्ट परदेशी भाषा चित्रपट श्रेणीत त्याला नामांकन मिळाले आहे.

११) दूरसंचार विभाग (DoT) अंतर्गत भारतातील आघाडीची दूरसंचार संशोधन आणि विकास संस्था असलेल्या सेंटर फॉर डेव्हलपमेंट ऑफ टेलिमॅटिक्स (C-DOT) ने "हाय-बँडविड्थ 6G वायरलेस लिंक्ससाठी ऑप्टिकल ट्रान्सीव्हर चिपसेट" विकसित करण्यासाठी इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी बॉम्बे (IIT बॉम्बे) सोबत भागीदारी केली आहे.

१२) ओडिशा सरकारचा इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान (E&IT) विभाग आणि ग्लोबल फायनान्स अँड टेक्नॉलॉजी नेटवर्क (GFTN) यांनी फिनटेक सहकार्याला चालना देण्यासाठी भुवनेश्वर ओडिशामध्ये ग्लोबल कॉम्पिटन्सी सेंटर स्थापन करण्यासाठी सामंजस्य करार (MoU) केला आहे.
▪️ओडिशाचे मुख्यमंत्री - मोहन चरण माझी
➨राज्यपाल - हरी बाबू कंभमपती
➨ सिमलीपाल व्याघ्र प्रकल्प
➨ सातकोसिया व्याघ्र प्रकल्प
➨ भितरकणिका खारफुटी
➨ नालाबाना पक्षी अभयारण्य
➨ टिकरपाडा वन्यजीव अभयारण्य
➨ चिल्का वन्यजीव अभयारण्य, पुरी
➨ सुनबेडा वन्यजीव अभयारण्य

१३) उत्तराखंड सरकारने 'उत्तराखंडमधील भूऔष्णिक ऊर्जेचा शोध आणि विकास' यासाठी आइसलँडच्या व्हर्किस कन्सल्टिंग इंजिनिअर्ससोबत सामंजस्य करार केला आहे.

१४) भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) अंतराळात काळ्या डोळ्याच्या वाटाणा (लोबिया) बियाण्यांचे यशस्वीरित्या अंकुरीकरण केले. ऑर्बिटल प्लांट स्टडीज (CROPS) साठी कॉम्पॅक्ट रिसर्च मॉड्यूल वापरून हे साध्य करण्यात आले.
▪️भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो) :

➨स्थापना :- १५ ऑगस्ट १९६९
➨मुख्यालय :- बंगळुरू, कर्नाटक, भारत
➨अध्यक्ष :- व्ही. नारायणन

१५) विवाह, घटस्फोट, उत्तराधिकार आणि वारसा यांच्याशी संबंधित वैयक्तिक कायदे सोपे आणि प्रमाणित करण्याच्या उद्देशाने समान नागरी संहिता (UCC) लागू करणारे उत्तराखंड हे भारतातील पहिले राज्य बनले आहे.
➨हा कायदा उत्तराखंड राज्याच्या संपूर्ण क्षेत्राला लागू होतो आणि उत्तराखंडच्या बाहेर राहणाऱ्या राज्यातील रहिवाशांवर देखील लागू होतो.
▪️उत्तराखंडचे मुख्यमंत्री :- पुष्कर सिंह धामी
राज्यपाल :- गुरमित सिंह
➠आसन संवर्धन राखीव
➠देशातील पहिले मॉस गार्डन
➠देशातील पहिले परागकण उद्यान
➠एकात्मिक आदर्श कृषी गाव योजना
➠राजाजी व्याघ्र प्रकल्प
➠जिम कॉर्बेट राष्ट्रीय उद्यान

२४ जानेवारी २०२५ चालू घडामोडी

१) केंद्रीय मंत्री डॉ. वीरेंद्र कुमार यांनी मध्य प्रदेशातील सिहोर येथे दिव्यांगजनांसाठी मानसिक आरोग्य पुनर्वसन करण्यासाठी समर्पित राष्ट्रीय मानसिक आरोग्य पुनर्वसन संस्थेचे (NIMHR) उद्घाटन केले.

▪️मध्य प्रदेश: -
गांधी सागर धरण
बर्गी धरण
बनसागर धरण
नौरादेही वन्यजीव अभयारण्य
ओंकारेश्वर धरण
मडीखेडा धरण
इंदिरा सागर धरण
पचमढी बायोस्फीअर रिझर्व्ह

२) मिझोरामचे २५ वे राज्यपाल म्हणून व्ही. के. सिंह यांनी शपथ घेतली आहे, १९८७ मध्ये राज्याचा दर्जा मिळाल्यापासून राज्याच्या कारभारात हा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

३) भारत सरकारने हिमाचल प्रदेशातील मंडी जिल्ह्यात असलेल्या शिकारी देवी वन्यजीव अभयारण्याच्या आसपासच्या क्षेत्रांना पर्यावरण-संवेदनशील क्षेत्र (ESZ) म्हणून नियुक्त केले आहे जेणेकरून शहरीकरण आणि विकासात्मक उपक्रमांचा आसपासच्या संरक्षित क्षेत्रांवर होणारा परिणाम कमी होईल.

▪️ हिमाचल प्रदेश :-
मुख्यमंत्री :- सुखविंदर सिंग सुखू
➠किनौरा जमात, लाहौले जमात, गद्दी जमात आणि गुज्जर जमात
➠संकट मोचन मंदिर.
➠तारा देवी मंदिर
➠ग्रेट हिमालयीन राष्ट्रीय उद्यान
➠पिन व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान
➠सिंबलबारा राष्ट्रीय उद्यान
➠इंदरकिल्ला राष्ट्रीय उद्यान

४) इंडियन नॅशनल सायन्स अकादमी (INSA) ने भारत बायोटेकचे सह-संस्थापक आणि कार्यकारी अध्यक्ष डॉ. कृष्णा एला यांना २०२५ साठीची प्रतिष्ठित इंडिया फेलोशिप प्रदान केली, ज्यांनी भारतातील पहिली स्वदेशी विकसित कोविड-१९ लस, कोव्हॅक्सिन विकसित केली.

५) ७७ व्या सैन्य दिनाच्या समारंभात लाँच करण्यात आलेले भारत रणभूमी दर्शन अॅप युद्धभूमी पर्यटनाला प्रोत्साहन देण्याचे उद्दिष्ट ठेवते.

➨ या उपक्रमामुळे पर्यटकांना १९६२, १९७१, १९९९ मधील युद्धे, २०२० मधील गलवान संघर्ष आणि सियाचीन बेस कॅम्प यासारख्या प्रमुख संघर्षस्थळांबद्दल माहिती मिळू शकते.

६) चीनने लाँग मार्च-२डी रॉकेटचा वापर करून जिउक्वान उपग्रह प्रक्षेपण केंद्रातून पाकिस्तानचा पहिला स्वदेशी इलेक्ट्रो-ऑप्टिकल उपग्रह (PRSC-EO1) यशस्वीरित्या प्रक्षेपित केला.

७) उस्मानिया जनरल हॉस्पिटल (OGH), उच्च न्यायालय आणि राज्य मध्यवर्ती ग्रंथालयासह हैदराबादच्या मुसी नदीच्या इमारतींना २०२५ च्या जागतिक स्मारक वॉचमध्ये स्थान मिळाले आहे.

➨ न्यू यॉर्कमधील जागतिक स्मारक निधी (WMF) ने जगभरातील २०० हून अधिक नामांकनांमधून या संरचनांची निवड केली, ज्यामुळे पर्यावरणाचा ऱ्हास, दुर्लक्ष, अतिक्रमण आणि शहरी विस्तारामुळे त्यांना भेडसावणाऱ्या आव्हानांकडे जागतिक लक्ष वेधले गेले.

८) सरकारने अशोक चंद्रा यांची पंजाब नॅशनल बँकेचे (पीएनबी) व्यवस्थापकीय संचालक (एमडी) आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी (सीईओ) म्हणून आणि बिनोद कुमार यांची इंडियन बँकेचे एमडी आणि सीईओ म्हणून नियुक्ती केली आहे.

९) नीती आयोगाने नवी दिल्लीतील विज्ञान भवन येथे "कार्बन कॅप्चर, युटिलायझेशन आणि स्टोरेज (सीसीयूएस) इन द इंडियन सिमेंट सेक्टर" या शीर्षकाची कार्यशाळा आयोजित केली आहे.

१०) गुजरातमधील वडोदरा येथील कोटांबी स्टेडियममध्ये झालेल्या अंतिम सामन्यात कर्नाटकने विदर्भाचा ३६ धावांनी पराभव करून पाचवे विजय हजारे ट्रॉफी विजेतेपद पटकावले.

• दोन वेळा ऑलिंपिक पदक विजेती आणि जागतिक बॅडमिंटन आयकॉन असलेल्या पी.व्ही. सिंधूने पुमा इंडियासोबत अनेक वर्षांच्या सहकार्याने भागीदारी केली आहे, ज्यामुळे बॅडमिंटन क्षेत्रात ब्रँडचा अधिकृत प्रवेश झाला आहे.

• वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालयाच्या अंतर्गत येणाऱ्या डीपीआयआयटीने देशातील स्टार्टअप इकोसिस्टमला बळकटी देण्यासाठी आयटीसी लिमिटेड या आघाडीच्या भारतीय समूहासोबत भागीदारी केली आहे.

• १९७५-७७ च्या आणीबाणीच्या काळ्या काळात ज्यांनी दुःख सहन केले त्यांच्या सन्मानार्थ ओडिशा सरकारने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे.

➨ सरकारने आणीबाणीच्या काळात तुरुंगात असलेल्या व्यक्तींसाठी मासिक २०,००० रुपये पेन्शन आणि मोफत आरोग्य सेवा सुरू करण्याची पुष्टी केली.

▪️ओडिशाचे मुख्यमंत्री - मोहन चरण माझी
➨राज्यपाल - हरी बाबू कंभमपती
➨ सिमलीपाल व्याघ्र प्रकल्प
➨ सातकोसिया व्याघ्र प्रकल्प
➨ भितरकणिका खारफुटी
➨ नालाबाना पक्षी अभयारण्य
➨ टिकरपाडा वन्यजीव अभयारण्य
➨ चिल्का वन्यजीव अभयारण्य, पुरी
➨ सुनबेडा वन्यजीव अभयारण्य

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी मुंबई महाराष्ट्रातील नौदल डॉकयार्ड येथे तीन प्रमुख नौदल मालमत्ता - आयएनएस सुरत आयएनएस निलगिरी आणि आयएनएस वाघशीर - यांना सेवेत नियुक्त केले.
▪️ महाराष्ट्र: -
➨ संजय गांधी (बोरिवली) राष्ट्रीय उद्यान
➨ ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान
➨ नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान
➨ गुगामल राष्ट्रीय उद्यान
➨ चांदोली राष्ट्रीय उद्यान

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) स्पाडेक्स डॉकिंग प्रयोग यशस्वीरित्या पार पाडला आणि हा ऐतिहासिक पराक्रम करणारा भारत हा अमेरिका, रशिया आणि चीननंतर चौथा देश बनला.
▪️भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो): -
➨स्थापना: - १५ ऑगस्ट १९६९
➨मुख्यालय: - बंगळुरू, कर्नाटक, भारत
➨अध्यक्ष: - व्ही. नारायणन

२३ जानेवारी २०२५ चालू घडामोडी

• केंद्रीय सांस्कृतिक मंत्रालय आणि गुजरात सरकारने वडनगरमध्ये एका अत्याधुनिक संग्रहालय आणि पुरातत्व व्याख्या केंद्राचे उद्घाटन केले.
➨२,५०० वर्षे जुने वडनगर शहर प्राचीन व्यापारी मार्गांचे केंद्र होते आणि त्यात कीर्ती तोरण, हटकेश्वर महादेव मंदिर आणि शर्मिष्ठा तलाव यांसारखी समृद्ध वारसा स्थळे आहेत.
▪️गुजरात: -
➨मुख्यमंत्री - भूपेंद्र पटेल
➨नागेश्वर मंदिर
➨सोमनाथ मंदिर
➠ सागरी (कच्छचे आखात) WLS
➠नल सरोवर पक्षी अभयारण्य
➠ काकरापार अणुऊर्जा प्रकल्प
➠ नारायण सरोवर वन्यजीव अभयारण्य
➠ सरदार सरोवर जलविद्युत प्रकल्प
➠ पोरबंदर तलाव वन्यजीव अभयारण्य

• पायाभूत सुविधा क्षेत्रातील प्रमुख कंपनी लार्सन अँड टुब्रो (L&T) ने चेन्नईजवळील त्यांच्या कट्टुपल्ली शिपयार्ड येथून भारतीय नौदलासाठी दुसरे बहुउद्देशीय जहाज लाँच केले आहे.

➨पहिल्या MPV INS समर्थकच्या लाँचिंगच्या तीन महिन्यांतच INS उत्कर्ष नावाच्या या जहाजाचे लाँचिंग करण्यात आले आहे.

• सिंगापूरने इंडस्ट्री चेंबर कॉन्फेडरेशन ऑफ इंडियन इंडस्ट्री (CII) चे माजी महासंचालक तरुण दास यांना सिंगापूर आणि भारतामधील द्विपक्षीय संबंधांना चालना देण्यासाठी दिलेल्या योगदानाबद्दल मानद नागरिक पुरस्कार प्रदान केला आहे.

• भारतीय अ‍ॅथलेटिक्स फेडरेशन (AFI) च्या अ‍ॅथलीट्स कमिशनच्या अध्यक्षपदी प्रसिद्ध लांब उडीपटू अंजू बॉबी जॉर्ज यांची नियुक्ती करण्यात आली आहे.

• उपाध्यक्ष श्री जगदीप धनखड यांनी नवी दिल्लीतील उपाध्यक्ष एन्क्लेव्ह येथे वरिष्ठ वकील डॉ. के.एस. चौहान यांनी लिहिलेल्या "संसद: अधिकार, कार्ये आणि विशेषाधिकार एक तुलनात्मक संविधानात्मक दृष्टीकोन" या पुस्तकाचे प्रकाशन केले.

• वीज तोटा आणि पायाभूत सुविधांच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी उत्तर प्रदेशने दक्षिणांचल आणि पूर्वांचल विद्युत वितरण निगमचे खाजगीकरण करण्याचा निर्णय घेतला आहे, जे प्रत्येकी २१ जिल्ह्यांना सेवा देतात.

➨ या हालचालीचे उद्दिष्ट ऑपरेशनल कार्यक्षमता वाढवणे आणि अक्षय ऊर्जा प्रसारणाला चालना देणे आहे.

▪️उत्तर प्रदेश: -
➨चंद्रप्रभा वन्यजीव अभयारण्य
➨दुधवा राष्ट्रीय उद्यान
➨राष्ट्रीय चंबळ अभयारण्य
➨गोविंद वल्लभ पंत सागर तलाव
➨काशी विश्वनाथ मंदिर
➨किशनपूर वन्यजीव अभयारण्य
➨कासव वन्यजीव अभयारण्य
➨बखीरा वन्यजीव अभयारण्य
➨हस्तिनापूर वन्यजीव अभयारण्य

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली केंद्रीय मंत्रिमंडळाने आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथील इस्रोच्या सतीश धवन अंतराळ केंद्रात तिसरे लाँच पॅड (TLP) स्थापन करण्यास मान्यता दिली.
▪️आंध्र प्रदेश: -
➨मुख्यमंत्री - चंद्राबाबू नायडू
➨राज्यपाल - एस. अब्दुल नझीर
➨ वेंकटेश्वर मंदिर
➨श्री भ्रमरम्मा मल्लिकार्जुन मंदिर
➨नागर्जुनसागर-श्रीशैलम व्याघ्र प्रकल्प
➨कोरिंगा वन्यजीव अभयारण्य
➨पुलिकॅट तलाव वन्यजीव अभयारण्य
➨कोलेरू तलाव
➨राजीव गांधी (रामेश्वरम) राष्ट्रीय उद्यान
➨पापीकोंडा राष्ट्रीय उद्यान

• मेस्से फ्रँकफर्ट येथे वस्त्रोद्योग मंत्र्यांनी हेमटेक्स्टिल २०२५ येथील भारतीय मंडपाचे उद्घाटन केले, जे भारताच्या वस्त्रोद्योगातील प्रगतीचे प्रदर्शन करते.

• भारतीय प्राणीशास्त्र सर्वेक्षण (ZSI) च्या शास्त्रज्ञांनी अरुणाचल प्रदेशात पेंगोलिनची एक नवीन प्रजाती शोधली आहे, ज्याचे नाव इंडो-बर्मीज पेंगोलिन (मानिस इंडोबर्मनिका) आहे.
➨ ही प्रजाती भारतात आढळणाऱ्या चिनी आणि भारतीय पेंगोलिनपेक्षा अनुवांशिकदृष्ट्या वेगळी आहे.

• नोवाक जोकोविचने सर्वाधिक ग्रँड स्लॅम सामने खेळण्याचा एक नवीन विक्रम प्रस्थापित केला आहे, त्याने ४३० वा सामना खेळून रॉजर फेडररला मागे टाकले आहे.
➨ ऑस्ट्रेलियन ओपनच्या दुसऱ्या फेरीत पोर्तुगीज पात्रतापटू जेम फारियावर जोकोविचच्या विजयानंतर हा टप्पा गाठला गेला.

The Hindu वर्तमानपत्र सुरू होताना काही तांत्रिक बिघाड दाखवत आहे, पुन्हा व्यवस्थित सुरू झालं की newspaper pdf Post केली जाईल.

बायोटेक्नॉलॉजी विभाग (DBT) आणि बायोटेक्नॉलॉजी रिसर्च अँड इनोव्हेशन कौन्सिल (BRIC) यांनी भारताच्या प्रचंड सूक्ष्मजीव क्षमतेचे प्रदर्शन करण्यासाठी 'वन डे वन जीनोम' उपक्रम सुरू केला.

वित्तीय सेवा संस्था ब्युरोने इंडियन बँकेच्या मुख्य कार्यकारी अधिकारी आणि व्यवस्थापकीय संचालक पदासाठी विनोद कुमार यांची शिफारस केली.

भारताने त्यांची पहिली एआय डेटा बँक सुरू करून राष्ट्रीय सुरक्षेसाठी कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा फायदा घेण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे.
➨ हा उपक्रम उपग्रह, ड्रोन आणि आयओटी उपकरणांमधून रिअल-टाइम विश्लेषणावर लक्ष केंद्रित करतो जेणेकरून प्रशासन, व्यवसाय आणि सायबर सुरक्षेमध्ये स्केलेबल एआय सोल्यूशन्सना समर्थन मिळेल.

आंध्र प्रदेश विधानसभेने घरे आणि व्यावसायिक संकुलांवर लादण्यात आलेला कचरा संकलन कर रद्द करण्यास मान्यता दिली आहे.
➨ या हालचालीचा उद्देश नागरिकांवरील आर्थिक दबाव कमी करणे आणि कराशी संबंधित कथित कंत्राटदारांच्या फायद्यांची चौकशी करणे आहे.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी, ग्रेनाडाचे पंतप्रधान डिकन मिशेल यांच्यासह, जॉर्जटाऊन, गयाना येथे दुसऱ्या भारत-कॅरिकॉम शिखर परिषदेचे सह-अध्यक्ष होते.
➨भारत आणि कॅरिबियन समुदाय (CARICOM) यांच्यातील संबंध मजबूत करण्यासाठी ही उच्चस्तरीय बैठक एक महत्त्वाचा टप्पा ठरली.

१२ वा आंतरराष्ट्रीय पर्यटन मेळावा आसाममधील युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळ काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यानात आयोजित केला जात आहे.
➨याचे उद्घाटन केंद्रीय पर्यटन आणि संस्कृती मंत्री श्री गजेंद्र सिंह शेखावत यांच्या हस्ते झाले.
▪️आसाम
मुख्यमंत्री - डॉ. हिमंता बिस्वा सरमा
➨दिब्रू सैखोवा राष्ट्रीय उद्यान
➨आकाशीगंगा धबधबे
➨काकोचांग धबधबा
➨चपनाला धबधबे
➨काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान
➨नामेरीय राष्ट्रीय उद्यान
➨मानस राष्ट्रीय उद्यान

२२ जानेवारी २०२५ चालू घडामोडी

भारताने त्यांच्या नव्याने कार्यरत झालेल्या पाणबुडी आयएनएस अरिघाटमधून के-४ अणु-सक्षम बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी केली आहे, ज्यामुळे देशाच्या संरक्षण क्षमतेत लक्षणीय प्रगती झाली आहे.

➨ भारतीय नौदलाने बंगालच्या उपसागरात ही चाचणी केली, ज्यामुळे भारताची अणुप्रतिरोधकता आणि दुसऱ्या हल्ल्याची क्षमता वाढवण्याची वचनबद्धता दिसून आली.

पुढील प्रमुख संयुक्त राष्ट्र हवामान परिषद COP30, २०२५ मध्ये ब्राझीलमध्ये आयोजित केली जाईल.
➨ ही घोषणा बाकू येथे COP29 मध्ये केलेल्या वचनबद्धतेनंतर झाली आहे ज्यामध्ये १.३ ट्रिलियन डॉलर्सचे हवामान वित्त उद्दिष्ट आणि २०२५ पासून सुरू होणाऱ्या नुकसान आणि नुकसान निधीची स्थापना समाविष्ट होती.

पॅरिस २०२४ ऑलिंपियन एन. श्रीराम बालाजी आणि त्यांचे सहकारी भारतीय भागीदार रित्विक बोलीपल्ली यांनी इटलीतील एटीपी चॅलेंजर टूरवर सिट्टा' डी रोव्हेरेटो २०२४ मध्ये पुरुष दुहेरीचे विजेतेपद जिंकले.

स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका लढवण्यासाठी दोन मुलांची प्रचलित पद्धत रद्द करण्याचा निर्णय आंध्र प्रदेशने घेतला आहे.
➨ हा नियम जवळजवळ तीन दशकांपासून लागू होता आणि मुख्यमंत्री एन. चंद्राबाबू नायडू यांनी तो रद्द करण्याची घोषणा केली.
▪️आंध्र प्रदेश :-
➨मुख्यमंत्री - चंद्राबाबू नायडू
➨राज्यपाल - एस. अब्दुल नझीर
➨ वेंकटेश्वर मंदिर
➨श्री भ्रमरा मल्लिकार्जुन मंदिर
➨नागर्जुनसागर-श्रीशैलम व्याघ्र प्रकल्प
➨कोरिंगा वन्यजीव अभयारण्य
➨पुलिकॅट तलाव वन्यजीव अभयारण्य
➨कोलेरू तलाव
➨राजीव गांधी (रामेश्वरम) राष्ट्रीय उद्यान
➨पापीकोंडा राष्ट्रीय उद्यान

आयएनएसव्ही तारिणी ही नाविका सागर परिक्रमा-२ मोहिमेत वापरण्यात आलेली जहाज आहे. या उपक्रमाचा उद्देश लिंग समानता, सागरी सहकार्य आणि भारताच्या सागरी वारशाला प्रोत्साहन देणे आहे.
➨या मोहिमेला नौदल प्रमुख अॅडमिरल दिनेश के. त्रिपाठी यांनी हिरवा झेंडा दाखवला.

➨ मोहिमेच्या दुसऱ्या टप्प्यासाठी आयएनएसव्ही तारिणी ऑस्ट्रेलियातील फ्रीमँटल येथून निघाली.

एस अँड पी ग्लोबलने २०२४-२५ साठी भारताचा जीडीपी वाढीचा अंदाज ६.८% वर कायम ठेवला. त्यानंतरच्या वर्षांमध्ये सुधारणा करूनही, हा आकडा नमूद केलेल्या कालावधीसाठी भारताच्या आर्थिक स्थिरतेवरील विश्वास दर्शवितो.

डॉ. जितेंद्र सिंह यांनी उद्घाटन केलेले व्हिजन पोर्टल (विकसित भारत इनिशिएटिव्ह फॉर स्टुडंट इनोव्हेशन अँड आउटरीच नेटवर्क) वंचित तरुणांना शिक्षण, कौशल्य विकास आणि शाश्वत उपजीविकेद्वारे सक्षम बनवण्याचे उद्दिष्ट ठेवते.

४० वी अखिल भारतीय गव्हर्नर्स गोल्ड कप आंतरराष्ट्रीय फुटबॉल स्पर्धा २०२४ सिक्कीममधील गंगटोक येथील पालजोर स्टेडियम येथे आयोजित करण्यात आली होती. हे सिक्कीम फुटबॉल असोसिएशनने आयोजित केले आहे.

केरळमधील कासारगोड येथील कान्हिरापोइल परिसरात महत्त्वाचे पुरातत्वीय शोध लागले आहेत, ज्यात २४ जोड्या प्रागैतिहासिक पावलांचे ठसे आणि एका खडकावर कोरलेली एक मानवी आकृती यांचा समावेश आहे, जी मेगालिथिक काळातील आहे.

➨ खडकांवर कोरलेले हे पावलांचे ठसे, कदाचित मृतांच्या आत्म्यांचे प्रतिनिधित्व करतात, जे लोखंडी हत्यारांचा वापर करून प्राचीन संस्कृतींच्या अत्याधुनिक कारागिरीचे प्रदर्शन करतात.

भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाची सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक, पंजाब नॅशनल बँक (पीएनबी) ने कार्बन अकाउंटिंग फायनान्शियल्स (पीसीएएफ) मध्ये भागीदारी केली आहे, शाश्वतता आणि हवामान कृतीसाठी त्यांची वचनबद्धता दर्शविली आहे.

Indian Men's Kho Kho team has made history, clinching the inaugural Kho Kho World Cup with a thrilling 54 - 36 victory over Nepal. 🇮🇳 🇳🇵

Indian Women's Team won the first ever Kho Kho World Cup by defeating Nepal.

पीपीआय धारकांना यूपीआय व्यवहार सुविधा

रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने त्यांच्या नियमांमध्ये सुधारणा करून संपूर्ण KYC प्रीपेड पेमेंट इन्स्ट्रुमेंट (PPI) धारकांना थर्ड-पार्टी UPI अॅप्सद्वारे युनिफाइड पेमेंट इंटरफेस (UPI) व्यवहार करण्याची परवानगी दिली आहे.

उद्दिष्ट: डिजिटल वॉलेट आणि गिफ्ट कार्ड वापरकर्त्यांसारख्या पीपीआय धारकांना फोनपे, गुगल पे आणि पेटीएम सारख्या तृतीय-पक्ष अॅप्सद्वारे यूपीआय पेमेंट करण्याची आणि प्राप्त करण्याची परवानगी देणे, जे पूर्वी फक्त जारीकर्त्याच्या अॅपपुरते मर्यादित होते.
याचा उद्देश कस्टमायझेशन, ग्राहकांचे समाधान आणि वापरणी सुलभता वाढवणे आणि डिजिटल पेमेंट इकोसिस्टममध्ये अधिकाधिक सहभाग वाढवणे आहे.
पीपीआय: पीपीआय ही डिजिटल वॉलेट्स आणि पेमेंट साधने आहेत जी वापरकर्त्यांना वस्तू आणि सेवा खरेदी करण्यास आणि निधी हस्तांतरित करण्यास तसेच त्यावर लोड केलेल्या पैशांचा वापर करून वित्तीय सेवांमध्ये प्रवेश करण्यास अनुमती देतात.
भारतात बँका आणि बिगर-बँकांकडून १.१४ अब्ज पेक्षा जास्त पीपीआय जारी केले जातात.
यूपीआय: ही एक रिअल टाइम पेमेंट सिस्टम आहे जी एनपीसीआयने मोबाईल फोनद्वारे आंतर-बँक व्यवहार सुलभ करण्यासाठी विकसित केली आहे.
२०२३-२४ मध्ये भारतातील डिजिटल व्यवहारांमध्ये UPI चा वाटा ७०% असेल.
ऑक्टोबर २०२४ मध्ये, UPI ने २३.४९ लाख कोटी रुपयांचे १६.५८ अब्ज व्यवहार केले, जे २०२३ च्या तुलनेत ४५% वाढ आहे.
भारत सरकार आंतरराष्ट्रीय स्तरावर UPI आणि Rupay कार्डचा प्रचार करत आहे.

ट्रायकोफिटन इंडोटिनी

भारत आणि इतर १३ देशांतील त्वचारोगतज्ज्ञांनी ट्रायकोफायटन (टी.) इंडोटीने या नवीन बुरशीजन्य प्रजातीच्या प्रदेश-विशिष्ट नामकरणावर टीका केली आहे.

ट्रायकोफायटन (टी.) इंडोटिने: ही एक नवीन बुरशीजन्य प्रजाती आहे जी उपचार करण्यास कठीण असलेल्या त्वचेच्या संसर्गास कारणीभूत ठरते आणि बहुतेक बुरशीविरोधी उपचारांना प्रतिरोधक असते.
भारत आणि नेपाळमधील रुग्णांमध्ये जपानी त्वचारोगतज्ज्ञांनी २०२० मध्ये टी इंडोटिने प्रथम ओळखले होते आणि तेव्हापासून ४० हून अधिक देशांमध्ये ते आढळून आले आहे.
२०१० च्या दशकात बहुऔषध-प्रतिरोधक टिनिया संसर्गाच्या साथीच्या आधी ऑस्ट्रेलिया, ओमान आणि इराणमध्ये तो आढळून आला होता, त्यामुळे त्याचे मूळ अद्याप अस्पष्ट आहे.
या प्रजातीवर प्रदेश-विशिष्ट नावे वापरल्याबद्दल टीका झाली आहे, ज्यामुळे भारताशी (आणि "इंडोटिनी") संबंध असल्याचे सूचित होते, ज्यामुळे कलंक आणि चुकीची माहिती निर्माण होऊ शकते.
प्रजातीचे हे नाव देणे हानिकारक आहे आणि जागतिक आरोग्य संघटना आणि अमेरिकन सोसायटी ऑफ मायक्रोबायोलॉजी सारख्या संस्थांनी ठरवलेल्या मार्गदर्शक तत्त्वांच्या विरुद्ध आहे.
नामकरणाची टीका: रोगांची नावे देण्याच्या सर्वोत्तम पद्धतींमध्ये लक्षणे, तीव्रता किंवा ऋतू यासारख्या विशिष्ट वैशिष्ट्यांवर आधारित वर्णनात्मक संज्ञा वापरण्यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
ही मार्गदर्शक तत्त्वे जागतिक आरोग्य संघटनेने OIE आणि FAO आणि आंतरराष्ट्रीय रोग वर्गीकरण (ICD) यांच्या सहकार्याने तयार केली आहेत.
विशिष्ट ठिकाणांना बुरशीचे नाव देणे दिशाभूल करणारे आणि हानिकारक असू शकते, उदाहरणार्थ "स्पॅनिश फ्लू" किंवा "दिल्ली बॉयल".

• आर्थिक वर्ष २०२५-२६ साठी भारताचा जीडीपी विकास दर बँक ऑफ बडोदाने ६.८% आणि संयुक्त राष्ट्रांनी ६.६% असा अंदाज वर्तवला आहे. खाजगी वापर, जीएसटी संकलन, सेवा पीएमआय आणि कृषी विकास हे प्रमुख घटक आहेत.

• २१ व्या थर्ड आय आशियाई चित्रपट महोत्सवाची सुरुवात मुंबईत झाली, ज्यामध्ये पुरस्कार विजेत्या चिनी नाटक 'द ब्लॅक डॉग'सह ६१ चित्रपट दाखवण्यात आले.
➨प्रसिद्ध गीतकार आणि पटकथा लेखक जावेद अख्तर यांना आशियाई सिनेमा संस्कृती पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. सत्यजित रे स्मृती पुरस्कार ज्येष्ठ चित्रपट पत्रकार रफिक बगदादी यांना देण्यात आला.

• सौदी अरेबियातील प्रख्यात भारतीय डॉक्टर डॉ. सय्यद अन्वर खुर्शीद यांना प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार २०२५ प्रदान करण्यात आला आहे.

• श्री विनीत जोशी यांनी शिक्षण मंत्रालयाच्या उच्च शिक्षण विभागाचे सचिव म्हणून पदभार स्वीकारला आहे. या नियुक्तीपूर्वी, श्री जोशी मणिपूरचे मुख्य सचिव म्हणून कार्यरत होते.

• पोलिस सेवांबद्दल नागरिकांचा अभिप्राय वाढवण्यासाठी तेलंगणा पोलिसांनी एक नाविन्यपूर्ण, तंत्रज्ञान-आधारित उपक्रम सुरू केला. पोलिस महासंचालक (डीजीपी) डॉ. जितेंद्र यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या व्हर्च्युअल बैठकीत हा उपक्रम सुरू करण्यात आला.
▪️तेलंगणा :-
➨मुख्यमंत्री - ए. रेवंत रेड्डी
➨केबीआर राष्ट्रीय उद्यान
➨अमराबाद व्याघ्र प्रकल्प
➨कावल व्याघ्र प्रकल्प
➨ पखाल तलाव आणि वन्यजीव अभयारण्य
➨पोचाराम धरण आणि वन्यजीव अभयारण्य
➨महावीर हरिणा वनस्थळी राष्ट्रीय उद्यान

• माजी लष्करप्रमुख व्हीके सिंह यांनी मिझोरामचे २५ वे राज्यपाल म्हणून शपथ घेतली. त्यांनी ओडिशाचे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती झालेल्या हरि बाबू कंभमपती यांची जागा घेतली.

• इंडिया मोबिलिटी ग्लोबल एक्स्पो २०२५ चे उद्घाटन करताना पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारताला जागतिक गतिशीलतेचे भविष्य म्हणून घोषित केले.
➨ पंतप्रधान मोदींनी भारतात दरवर्षी २.५ कोटी वाहनांची विक्री आणि गेल्या चार वर्षांत ३६ अब्ज डॉलर्सच्या थेट परकीय गुंतवणुकीचे (एफडीआय) आकर्षण अधोरेखित केले.

चालू घडामोडी १८ जानेवारी २०२५

• उत्तर प्रदेश सरकारने उत्तर प्रदेश ओपन नेटवर्क फॉर अॅग्रिकल्चर (UPONA) लाँच करण्यासाठी गुगल क्लाउड (इंडिया) सोबत सामंजस्य करार (MoU) केला आहे.
▪️उत्तर प्रदेश :-
➨चंद्रप्रभा वन्यजीव अभयारण्य
➨दुधवा राष्ट्रीय उद्यान
➨राष्ट्रीय चंबळ अभयारण्य
➨गोविंद वल्लभ पंत सागर तलाव
➨काशी विश्वनाथ मंदिर
➨किशनपूर वन्यजीव अभयारण्य
➨कासव वन्यजीव अभयारण्य
➨ बखिरा वन्यजीव अभयारण्य
➨हस्तिनापूर वन्यजीव अभयारण्य

• "भाव गायकन" म्हणून ओळखले जाणारे पी जयचंद्रन हे एक प्रसिद्ध पार्श्वगायक होते ज्यांचे वयाच्या ८० व्या वर्षी निधन झाले.

• भारतातील पहिल्या डेटा संरक्षण कायदा समितीचे अध्यक्ष असलेले प्रख्यात निवृत्त न्यायमूर्ती बी एन श्रीकृष्ण यांची EQUAL च्या सल्लागार मंडळाचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे.

• गेल्या दशकात भारताच्या राष्ट्रीय महामार्ग नेटवर्कने उल्लेखनीय ६०% वाढ साध्य केली आहे, २०१४ मध्ये ९१,२८७ किमीवरून २०२४ मध्ये १४६,१९५ किमी पर्यंत वाढ झाली आहे.

• स्विगीने १०-१५ मिनिटांत अन्न पोहोचवण्यासाठी स्नॅक नावाचे एक स्वतंत्र अॅप लाँच केले आहे. बेंगळुरूस्थित या कंपनीने गुगलच्या प्ले स्टोअर आणि अॅपलच्या अॅप स्टोअरवर हे अॅप लाँच केले आहे.

• केंद्रीय मंत्री डॉ. जितेंद्र सिंह यांनी जम्मूमध्ये हवामान अंदाज आणि संबंधित सेवा वाढविण्यासाठी प्रादेशिक हवामान केंद्र स्थापन करण्याची घोषणा केली.
➨ जम्मू विद्यापीठ आणि SKUAST सारख्या संस्थांसोबत सहयोगी करार हवामानशास्त्रातील संशोधनाला चालना देण्याचे उद्दिष्ट ठेवतात.

• माजी पंतप्रधानांच्या राज्याच्या विकासातील योगदानाच्या सन्मानार्थ हिमाचल प्रदेशने त्यांच्या सार्वजनिक प्रशासन संस्थेचे नाव डॉ. मनमोहन सिंग हिमाचल प्रदेश सार्वजनिक प्रशासन संस्था असे ठेवले.
▪️हिमाचल प्रदेश :-
मुख्यमंत्री:- सुखविंदर सिंग सुखू
➠किन्नौरा जमात, लाहौले जमात, गद्दी जमात आणि गुज्जर जमात
➠ संकटमोचन मंदिर.
➠ तारा देवी मंदिर
➠ग्रेट हिमालयीन राष्ट्रीय उद्यान
➠पिन व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान
➠सिंबलबारा राष्ट्रीय उद्यान
➠इंद्रकिला राष्ट्रीय उद्यान

• "पाणी-३६० अंश" या थीमवर इंडियन वॉटर वर्क्स असोसिएशनची ५७ वी वार्षिक परिषद छत्तीसगडमधील रायपूर येथे सुरू झाली.
➨ छत्तीसगडचे मुख्यमंत्री विष्णू देव साई यांच्या हस्ते उद्घाटन झालेल्या या कार्यक्रमात शाश्वत विकासासाठी जलसंवर्धन आणि व्यवस्थापनाचे महत्त्व अधोरेखित करण्यात आले.

• केंद्रीय विद्यालय आयआयटी खरगपूरला ३४ व्या राष्ट्रीय युवा संसद पुरस्कारांचे राष्ट्रीय विजेते घोषित करण्यात आले, ज्यामध्ये केंद्रीय मंत्री किरेन रिजिजू यांनी संसदीय लोकशाहीच्या महत्त्वावर भर दिला.

• हेन्ले पासपोर्ट इंडेक्स २०२५ मध्ये भारताचा पासपोर्ट रँकिंग ८५ व्या स्थानावर घसरला आहे, ज्यामुळे ५७ देशांमध्ये व्हिसा-मुक्त प्रवेश मिळेल. दरम्यान, सिंगापूरने पुन्हा अव्वल स्थान मिळवले आणि संयुक्त अरब अमिराती पहिल्या १० मध्ये सामील झाली.

वर्तमानपत्र आणि रात्री येणाऱ्या नोट्स यांचा वापर कसा करावा या बद्दल माहिती.
1.दररोज सकाळी तीन वर्तमान पत्रांची कात्रन एकत्र करून news paper नावाने एक PDF post केली जाते.
2.बऱ्याच वेळा इंग्रजी वर्तमान पत्रातील बातमी आणि संपादकीय लेख हे स्पर्धा परीक्षेसाठी किती उपयुक्त आहेत या बद्दल शंका असते.
३. हे सर्व दररोज का वाचावे ? कारण आपला इंग्रजी शब्दसंग्रह वाढावा, इंग्रजी वाक्य रचना कशी बनते याची माहिती वारंवार नजरेसमोर असेल तर फायदा होतो.
४. सरळसेवा परीक्षा देणाऱ्या परीक्षार्थीना वर्तमानपत्रातून थेट प्रश्न विचारले जातात.
५. ज्या वर्ग २ किंवा राज्यसेवा यूपीएससी सारख्या स्पर्धा परीक्षा आहेत ज्या मध्ये interview आणि निबंध लेखन सारखे विषय असतात त्या विद्यार्थ्यांना संबंधित विषयाची सखोल माहिती लिहिण्यास व समजून घेण्यास मदत मिळते.
६. दररोज रात्री संबंधित वर्तमानपत्र जे सकाळी पोस्ट केलेले असते त्या वर्तमान पत्राचे मराठी नोट्स पोस्ट केलेले असतात.

18 जानेवारी 2024 चालू घडामोडी

➼ इंडोनेशियाचे राष्ट्रपती 'प्रबोवो सुबियांतो' ७६ व्या प्रजासत्ताक दिन सोहळ्याचे प्रमुख पाहुणे असतील. प्रबोवो सुबियांतो राष्ट्रपती म्हणून 25 जानेवारीला भारताच्या पहिल्या दौऱ्यावर येणार आहेत.

➼ दरवर्षी 17 जानेवारीला अमेरिकेत 'बेंजामिन फ्रँकलिन डे' (बेंजामिन फ्रँकलिन डे 2025) साजरा केला जातो. फ्रँकलिन हे एक राजकारणी, मुत्सद्दी, लेखक, वैज्ञानिक आणि शोधक होते, वसाहती अमेरिकेतील सर्वात अष्टपैलू आणि प्रतिभावान व्यक्ती आणि अमेरिकन स्वातंत्र्यलढ्यातील एक प्रमुख व्यक्ती होते.

➼ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी शुक्रवारी, 17 जानेवारी रोजी नवी दिल्ली येथे भारत मोबिलिटी ग्लोबल एक्स्पो 2025 चे उद्घाटन करतील. भारत मंडपम येथे आयोजित हा देशातील सर्वात मोठा मोबिलिटी एक्स्पो आहे. त्याची थीम आहे- सीमांच्या पलीकडे: भविष्यातील ऑटोमोटिव्ह व्हॅल्यू चेन सह-निर्मिती. 

➼ राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू 17 जानेवारी रोजी 2024 साठीचे राष्ट्रीय क्रीडा पुरस्कार प्रदान करतील. गेल्या चार वर्षांत क्रीडा क्षेत्रात चमकदार आणि उत्कृष्ट कामगिरी करणाऱ्या खेळाडूंना हा पुरस्कार दिला जातो.

➼ उपाध्यक्ष जगदीप धनखर १७ जानेवारीपासून लक्षद्वीपच्या तीन दिवसीय दौऱ्यावर जाणार आहेत. पदभार स्वीकारल्यानंतर त्यांचा हा पहिलाच केंद्रशासित प्रदेशाचा दौरा असेल.

➼ वाणिज्य मंत्रालयाच्या आकडेवारीनुसार, डिसेंबर 2024 मध्ये भारताची इलेक्ट्रॉनिक्स निर्यात 35.11 टक्क्यांनी वाढून 3.58 अब्ज डॉलरच्या दोन वर्षांच्या उच्चांकावर पोहोचली आहे, जी गेल्या वर्षी याच महिन्यात 2.65 अब्ज डॉलर होती.

➼ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी शनिवार, 18 जानेवारी रोजी व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे 10 राज्ये आणि दोन केंद्रशासित प्रदेशांमधील 50 हजारांहून अधिक गावांमधील मालमत्ता मालकांना स्वामीत्व योजनेअंतर्गत (SVAMITVA SAMPATTI CARD) 65 लाखांहून अधिक प्रॉपर्टी कार्ड वितरित करतील.

➼ QS वर्ल्ड फ्यूचर स्किल्स इंडेक्सने कॅनडा आणि जर्मनीच्या पुढे डिजिटल कौशल्यांसाठी भारताला दुसरा क्रमांक दिला आहे.
 

गड्डी कुत्रा

भारतीय कृषी संशोधन परिषद-नॅशनल ब्युरो ऑफ अ‍ॅनिमल जेनेटिक रिसोर्सेस (ICAR-NBAGR) ने हिमालयीन प्रदेशातील मूळ जातीच्या गड्डी कुत्र्याला अधिकृतपणे मान्यता दिली आहे.

गड्डी कुत्रा हा नोंदणीकृत जातीमध्ये समाविष्ट होणारा चौथा स्थानिक कुत्रा आहे, तामिळनाडूतील राजापलयम आणि चिप्पीपराई जाती आणि कर्नाटकातील मुधोल हाउंड जातीनंतर.
या जातीचे नाव हिमाचल प्रदेशातील गड्डी जमातीवरून ठेवण्यात आले आहे, जी भक्षकांपासून मेंढ्या आणि शेळ्यांचे संरक्षण करण्यासाठी वापरली जाते आणि हिम बिबट्यासारख्या मांसाहारी प्राण्यांपासून संरक्षण करण्याच्या क्षमतेमुळे 'इंडियन पँथर हाउंड' म्हणून देखील ओळखली जाते. किंवा ' भारतीय बिबट्या शिकारी प्राणी'.
हिमाचल प्रदेशातील गद्दी जमात ही एक अर्ध-भटक्या जमात आहे जी पारंपारिकपणे मेंढपाळ आणि लोकर प्रक्रिया करण्यात गुंतलेली आहे.
शारीरिक वैशिष्ट्ये: गड्डी कुत्रा त्याच्या मोठ्या, कमानीदार मान आणि स्नायुमय, स्नायुयुक्त शरीरासाठी ओळखला जातो, ज्यामध्ये काळा कोट असतो आणि काही कुत्र्यांना पांढरे पट्टे असतात.
घटत्या संख्येत: १,००० पेक्षा कमी लोकसंख्या असलेल्या गड्डी कुत्र्याला कमकुवत जनुक पूल आणि प्रजनन कार्यक्रमांच्या अभावामुळे नामशेष होण्याचा धोका आहे.
संवर्धन प्रयत्न: ही मान्यता गड्डी जातीचे जतन करण्यास मदत करण्यासाठी आहे, जी अद्याप प्रमुख केनेल क्लबद्वारे मान्यताप्राप्त नाही.

मधमाश्यांना धोका

सायन्स जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, मातीतील कीटकनाशकांचे अवशेष परागीकरणासाठी आवश्यक असलेल्या ७०% पेक्षा जास्त मधमाश्यांच्या प्रजातींसाठी धोका निर्माण करतात.
अभ्यासाचा निष्कर्ष: सध्याचे कीटकनाशक जोखीम मूल्यांकन प्रामुख्याने मधमाश्यांवर केंद्रित आहे. यामध्ये जमिनीत घरटे बांधणाऱ्या मधमाश्यांवर होणारा परिणाम समाविष्ट नाही. सायन्ट्रानिलिप्रोल सारखी कीटकनाशके मधमाशांचे अस्तित्व आणि पुनरुत्पादन यश कमी करून त्यांचे नुकसान करतात, ज्यामुळे भविष्यातील पिढ्यांसाठी धोका निर्माण होतो.
मधमाश्यांचे महत्त्व: अनेक अन्न पिकांच्या परागीकरणासाठी मधमाश्या महत्त्वाच्या असतात, ज्यामुळे अन्न सुरक्षेत थेट हातभार लागतो. अन्न आणि कृषी संघटनेच्या (FAO) मते, जगातील अन्न उत्पादनापैकी एक तृतीयांश त्यांच्यावर अवलंबून आहे.
मोठ्या प्रमाणात पसरलेल्या मधमाश्या सामाजिक डिटॉक्सिफिकेशन पद्धती वापरून कीटकनाशकांचे परिणाम कमी करू शकतात, जे विषारी पदार्थ नियंत्रित करण्यासाठी गट वर्तन आहेत. मधमाश्या कीटकनाशकांच्या संपर्कात येण्यास अधिक संवेदनशील असतात.
परागण: वनस्पतीच्या परागकणांपासून परागकणांची त्या वनस्पतीच्या कलंकापर्यंत पोहोचण्याची प्रक्रिया. ही प्रक्रिया फलन आणि बियाण्यांच्या निर्मितीस मदत करते.
परागकणांच्या संख्येत घट झाल्यामुळे होणारे परिणाम: अधिवास नष्ट होणे, कीटकनाशके आणि हवामान बदलामुळे मधमाश्यांच्या संख्येत घट होत असल्याने परागीकरणासाठी मधमाशांवर अवलंबून असलेल्या वनस्पतींना धोका निर्माण होतो, ज्यामुळे जागतिक अन्न सुरक्षा, मधमाशी पालन (किंवा मधमाशी पालन) आणि जैवविविधतेवर परिणाम होतो.

स्वामित्व योजना

पंतप्रधान श्री. नरेंद्र मोदी १८ जानेवारी २०२५ रोजी स्वामित्व मालमत्ता कार्डांचे ई-वितरण करतील. स्वामित्व योजना (गावांच्या आबादींचे सर्वेक्षण आणि ग्रामीण भागात सुधारित तंत्रज्ञानासह मॅपिंग) २४ एप्रिल २०२० (राष्ट्रीय पंचायती राज दिन) रोजी सुरू करण्यात आली.
ही पंचायती राज मंत्रालयाच्या अंतर्गत एक केंद्रीय क्षेत्रातील योजना आहे.
या योजनेचे उद्दिष्ट ग्रामीण मालमत्ता मालकांना मालमत्ता कार्ड जारी करून कायदेशीर मालकी रेकॉर्ड प्रदान करणे आहे, ज्यामुळे ग्रामीण प्रशासन आणि आर्थिक समावेशन वाढेल.

योजनेची अंमलबजावणी
अचूक जमीन सीमांकन: ही योजना ड्रोन तंत्रज्ञान आणि भौगोलिक माहिती प्रणाली (GIS) साधनांचा वापर करून ग्रामीण भागातील जमिनीच्या तुकड्यांचे अचूक सीमांकन सुनिश्चित करते, ज्यामुळे जमिनीच्या सीमांवरील वाद कमी होतात.
मालमत्ता मालकी हक्क: ही योजना स्वामित्व मालमत्ता कार्डद्वारे हक्कांचे रेकॉर्ड (RoR) प्रदान करते, ज्यामुळे वस्ती असलेल्या ग्रामीण भागातील (आबादी) मालमत्ता मालकांना कायदेशीर मान्यता मिळते.

आठवा वेतन आयोग

केंद्र सरकारने आठव्या वेतन आयोगाच्या स्थापनेला मान्यता दिली आहे.

उद्देश: केंद्रीय सरकारी कर्मचारी आणि निवृत्तीवेतनधारकांचे वेतन, भरपाई आणि भत्ते वेतन आयोग ठरवतो.
महागाईचा परिणाम कमी करण्यासाठी महागाई भत्ता (डीए) आणि महागाई सवलत (डीआर) समायोजनासाठी सूत्रे प्रस्तावित करणे.
वेतन आयोगाची शिफारस बंधनकारक नाही.

कालावधी: वेतन आयोग साधारणपणे दर १० वर्षांनी स्थापन केले जातात. २०२५ मध्ये ७ व्या वेतन आयोगाचा कालावधी संपण्यापूर्वी ८ वा वेतन आयोग स्थापन केला जात आहे, ज्यामुळे पुनरावलोकन आणि अंमलबजावणीसाठी पुरेसा वेळ मिळतो.
न्यायाधीश ए. के. माथूर यांच्या अध्यक्षतेखालील ७ वा वेतन आयोग २०१६ मध्ये लागू करण्यात आला आणि किमान १८,००० रुपये/महिना वेतन मॅट्रिक्स सादर करण्यात आला. कमाल २,५०,००० रुपये/महिना.
रचना: सहसा सर्वोच्च न्यायालयाच्या निवृत्त न्यायाधीशाच्या नेतृत्वाखाली.

• मुसी नदी

तेलंगणातील हैदराबाद येथील मुसी नदीच्या ऐतिहासिक इमारतींना जागतिक स्मारक निधी (WMF) द्वारे प्रतिष्ठित २०२५ जागतिक स्मारक निरीक्षणात समाविष्ट करण्यात आले आहे.

२०२५ जागतिक स्मारक निरीक्षण: हा जागतिक स्मारक निधी (WMF) (न्यू यॉर्कस्थित गैर-नफा संस्था) द्वारे द्वैवार्षिक कार्यक्रम आहे जो हवामान बदल, शहरीकरण आणि नैसर्गिक आपत्तींसारख्या आव्हानांमुळे धोक्यात असलेल्या सांस्कृतिक वारशाच्या जतनासाठी जागरूकता निर्माण करण्याचा आणि कृती एकत्रित करण्याचा प्रयत्न करतो.

मुसी नदी: नदीचा उगम तेलंगणा जिल्ह्यातील रंगारेड्डी येथील अनंतगिरी टेकड्यांमध्ये होतो. ती कृष्णा नदीच्या प्रमुख उपनद्यांपैकी एक आहे.
ही नदी उस्मानसागर आणि हिमायतसागर जलाशयांमध्ये वाहते जे पूर नियंत्रित करण्यासाठी आणि हैदराबादसाठी पिण्याच्या पाण्याचे स्रोत म्हणून काम करण्यासाठी बांधण्यात आले होते.

• कंपाला घोषणापत्र

२०२६ ते २०३५ पर्यंतच्या आफ्रिकेच्या कृषी-अन्न प्रणालींसाठी कंपाला घोषणापत्र व्यापक आफ्रिका कृषी विकास कार्यक्रम (CAADP) वरील असाधारण आफ्रिकन युनियन शिखर परिषदेत स्वीकारण्यात आले.
ही नवीन घोषणा मालाबो घोषणापत्राची उत्तराधिकारी आहे.
शिखर परिषदेदरम्यान आफ्रिकन नेत्यांनी दहा वर्षांच्या CAADP कृती योजनेला (२०२६-२०३५) मान्यता दिली, ज्यामध्ये संपूर्ण आफ्रिकेतील शेतीमध्ये परिवर्तन घडवून आणण्यासाठी सविस्तर रोडमॅपची रूपरेषा देण्यात आली.

कंपाला घोषणापत्राची उद्दिष्टे
शाश्वत अन्न उत्पादन, कृषी-औद्योगिकीकरण आणि व्यापार तीव्र करणे,
वेगवान कृषी अन्न प्रणाली परिवर्तनासाठी गुंतवणूक आणि वित्तपुरवठा वाढवणे,
अन्न आणि पोषण सुरक्षा सुनिश्चित करणे,
समावेशकता आणि समतापूर्ण उपजीविका वाढवणे,
लवचिक कृषी अन्न प्रणाली निर्माण करणे,
कृषी अन्न प्रणाली प्रशासन मजबूत करणे.

मलाबो घोषणापत्र
२००३ मध्ये, मोझांबिकमधील मापुटो येथे झालेल्या आफ्रिकन युनियन असेंब्लीच्या दुसऱ्या सामान्य सत्रादरम्यान, आफ्रिकेतील कृषी आणि अन्न सुरक्षेवरील मापुटो घोषणापत्र स्वीकारण्यात आले.
या घोषणेने व्यापक आफ्रिका कृषी विकास कार्यक्रम (किंवा CAADP) ची अधिकृत सुरुवात केली.

• ग्लोबल साउथ

केंद्रीय मंत्री पियुष गोयल यांनी WCDM-DRR पुरस्कारांमध्ये केलेल्या भाषणात मानवतावादी संकटांच्या वेळी ग्लोबल साउथला प्रथम प्रतिसाद देणारा म्हणून भारताची ओळख आहे.
ग्लोबल साउथ म्हणजे विकसनशील किंवा कमी विकसित देश, बहुतेक आफ्रिका, आशिया आणि लॅटिन अमेरिकेतील देश.

उत्पत्ती:

"ग्लोबल साउथ" हा शब्द प्रथम १९६९ मध्ये कार्ल ओग्लेस्बी यांनी वापरला होता आणि १९९१ मध्ये सोव्हिएत युनियनच्या विघटनानंतर त्याला महत्त्व प्राप्त झाले, १९५२ पासून वापरल्या जाणाऱ्या "थर्ड वर्ल्ड" या शब्दाची जागा घेतली.
हे सामायिक राजकीय, भू-राजकीय आणि आर्थिक परिस्थिती प्रतिबिंबित करते.
वैशिष्ट्ये: ग्लोबल नॉर्थ (उत्तर अमेरिका, युरोप आणि ओशनियामधील श्रीमंत राष्ट्रे) च्या तुलनेत कमी उत्पन्न, उच्च असमानता आणि गरीब राहणीमान हे त्याचे वैशिष्ट्य आहे.
ग्लोबल साउथमधील देश मोठ्या प्रमाणात साम्राज्यवाद आणि वसाहतवादाचे बळी होते, ज्यामुळे त्यांचा राजकीय आणि आर्थिक दृष्टिकोन आकारला जात असे, ज्यामुळे अनेकदा मोठ्या शक्तींशी असंलग्नता निर्माण होते.
भारताचे हस्तक्षेप: भारताला एक विश्वासार्ह आणि जबाबदार भागीदार म्हणून ओळखले जाते, विशेषतः जागतिक दक्षिणेत आणि SAGAR Security and Growth for All in the Region) या दृष्टिकोनाद्वारे इंडो-पॅसिफिक प्रदेशात सुरक्षा आणि विकासाला प्रोत्साहन देते.
भारत सरकार 'लस मैत्री' उपक्रमाद्वारे कोविड-१९ साथीच्या काळात जागतिक नेतृत्व दाखवून देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपत्ती निवारण प्रयत्नांना पाठिंबा देते.

• सियाचीन हिमनदी

जगातील सर्वात उंच आणि सर्वात थंड युद्धभूमी असलेले सियाचीन हिमनदी आता हाय-स्पीड 4G आणि 5G कनेक्टिव्हिटीने सुसज्ज करण्यात आली आहे.
सियाचीन हिमनदी ही एक पिडमोंट हिमनदी आहे जी पर्वतांच्या पायथ्याशी असलेल्या मैदानावर पसरलेली आहे. ताजिकिस्तानमधील फेडचेन्को हिमनदीनंतर ही जगातील दुसरी सर्वात लांब ध्रुवीय हिमनदी आहे.
हे काराकोरम पर्वतरांगेत, पश्चिमेला साल्टोरो पर्वतरांग आणि पूर्वेला मुख्य काराकोरम पर्वतरांग यांच्यामध्ये स्थित आहे.
हिमनदी मध्य आशिया आणि भारतीय उपखंडातील सीमा चिन्हांकित करणाऱ्या इंदिरा कोल वेस्टजवळ उगम पावते.
हिमनदी श्योक नदीची उपनदी असलेली नुब्रा नदीला पाणी देते. श्योक नदी ही मोठ्या सिंधू नदी प्रणालीचा भाग आहे.
भारताने ऑपरेशन मेघदूत (१९८४) अंतर्गत हिमनदीवर ताबा मिळवला आणि पाकिस्तानच्या त्यावर कब्जा करण्याच्या योजनांना रोखले.

• थारू समुदाय आणि माघी महोत्सव

मोरंग जिल्ह्यातील थारू सांस्कृतिक संग्रहालय आठवडाभर चालणारा माघी पर्व (माघी उत्सव) आयोजित करत आहे.
मकर संक्रांती, ज्याला माघी म्हणूनही ओळखले जाते, थारू समुदायाच्या लोक त्यांच्या नवीन वर्षाची सुरुवात म्हणून साजरी करतात.
चंद्र दिनदर्शिकेनुसार नेपाळी महिन्याच्या माघच्या पहिल्या दिवशी हा सण साजरा केला जातो.
नृत्य: झुमारा, मयूर, लठवा आणि मघौता यासारख्या सणांमध्ये थारू समुदाय पारंपारिक नृत्य सादर करतो.

थारू समुदाय
थारू समुदाय हा एक स्थानिक वांशिक गट आहे जो प्रामुख्याने नेपाळच्या तराई प्रदेशात आणि भारतातील उत्तर प्रदेश, बिहार आणि उत्तराखंडच्या लगतच्या भागात राहतो.
ते थारू किंवा थरुहती नावाची भाषा बोलतात, जी इंडो-आर्यन भाषा गटाचा भाग आहे.
भारत सरकारने १९६७ मध्ये थारू जमातीला अनुसूचित जमाती म्हणून मान्यता दिली.

• काशी तमिळ संगमम

केंद्रीय शिक्षणमंत्र्यांनी काशी तमिळ संगमम (KTS) च्या तिसऱ्या आवृत्तीसाठी नोंदणी पोर्टल लाँच केले.
ते १५ फेब्रुवारी २०२५ रोजी उत्तर प्रदेशातील वाराणसी येथे सुरू होईल.
शिक्षण मंत्रालयाने आयोजित केले आहे.
लाँच केले आहे: २०२२.
विद्यापीठे: आयआयटी मद्रास आणि बनारस हिंदू विद्यापीठ (BHU).
उद्दिष्ट: तामिळनाडू आणि काशी यांच्यातील जुने संबंध पुन्हा स्थापित करणे आणि साजरे करणे.
हे NEP २०२० च्या भारतीय ज्ञान प्रणालींना आधुनिक ज्ञान प्रणालींशी एकत्रित करण्यावर भर देण्याच्या जोराशी सुसंगत आहे.
हे दोन्ही प्रदेशांमधील विद्वान, विद्यार्थी, तत्वज्ञानी आणि कलाकारांना त्यांचे ज्ञान सामायिक करण्याची संधी प्रदान करते.
हे युवकांना जागरूक करणे आणि सांस्कृतिक एकतेचा अनुभव घेणे देखील उद्दिष्ट ठेवते.
काशी आणि चेन्नई दोन्ही शहरांना युनेस्कोने 'संगीताची सर्जनशील शहरे' म्हणून मान्यता दिली आहे.

दैनंदिन वर्तमानपत्र कात्रणात लोकसत्ता मराठी वर्तमानपत्राची कात्रण समाविष्ट केली आहेत. वर्तमानपत्र रोज वाचन करा कारण स्पर्धा परीक्षांसाठी हि अतिशय महत्वाची गोष्ट आहे.

भारताची १६ वर्षीय उदयोन्मुख स्क्वॅश स्टार अनाहत सिंगने ब्रिटिश ज्युनियर ओपन २०२४ मध्ये इजिप्तच्या मलिका एल कराक्सीचा पराभव करून १७ वर्षांखालील मुलींच्या एकेरी गटाचे विजेतेपद जिंकले.

इस्रायलने भारतीय नागरिकांसाठी ई-व्हिसा प्रणाली सुरू केली आहे, ज्यामुळे त्यांना प्रवास अधिकृततेसाठी ऑनलाइन अर्ज करण्याची परवानगी मिळते.
➨ही प्रणाली इस्रायलच्या एंट्री ट्रॅव्हल ऑथोरायझेशन (ETA) शी एकत्रित होते, ज्यामुळे सुरक्षित आणि कार्यक्षम प्रक्रिया सुनिश्चित होते.

एस सोमनाथ यांच्या जागी व्ही नारायणन यांची इस्रोचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे. आयआयटी खरगपूरचे माजी विद्यार्थी असलेले नारायणन यापूर्वी इस्रोच्या लिक्विड प्रोपल्शन सिस्टम्स सेंटर (एलपीएससी) चे संचालक म्हणून काम करत होते.
▪️भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो):-
➨स्थापना :- १५ ऑगस्ट १९६९
➨मुख्यालय :- बंगळुरू, कर्नाटक, भारत
➨अध्यक्ष :- व्ही. नारायणन

कर्नाटक वन विभागाने अतिक्रमण, शिकार आणि बेकायदेशीर कत्तल यासारख्या वन गुन्ह्यांना सामोरे जाण्यासाठी गरुडक्षी पोर्टल ही ऑनलाइन एफआयआर प्रणाली सुरू केली आहे. या प्रणालीचा उद्देश वन संवर्धन प्रयत्नांमध्ये केस व्यवस्थापन, कार्यक्षमता आणि लोकसहभाग सुधारणे आहे.
▪️कर्नाटक:-
मुख्यमंत्री:- सिद्धरामय्या
नागरहोल राष्ट्रीय उद्यान
बांदीपूर राष्ट्रीय उद्यान
कुद्रेमुख राष्ट्रीय उद्यान
भाषा - कन्नड
स्थापना - १ नोव्हेंबर १९५६
बंदर:- न्यू मंगलोर बंदर
अंशी राष्ट्रीय उद्यान
बन्नेरघट्टा राष्ट्रीय उद्यान

चालू घडामोडी १५ जानेवारी २०२५

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी मध्य काश्मीरमधील गंदरबल जिल्ह्यातील सोनमर्ग भागातील गगनगीर येथे झेड-टर्न बोगद्याचे उद्घाटन केले.
➨हा बोगदा केंद्र सरकारच्या भारत-चीन सीमा रस्ते उपक्रमाचा एक भाग आहे ज्याचा उद्देश उत्तर आणि ईशान्य सीमेवर रस्ते पायाभूत सुविधा निर्माण करणे आहे.
▪️जम्मू आणि काश्मीर:-
➨जम्मू आणि काश्मीरचे राज्यपाल - मनोज सिन्हा
➨राजपारियन वन्यजीव अभयारण्य
➨हिरापोरा वन्यजीव अभयारण्य
➨गुलमर्ग वन्यजीव अभयारण्य
➨दाचिगम राष्ट्रीय उद्यान
➨सलीम अली राष्ट्रीय उद्यान

आयआयटी-मद्रासने थायुर येथील डिस्कव्हरी कॅम्पसमध्ये आशियातील सर्वात मोठे उथळ लाटा बेसिन यशस्वीरित्या कार्यान्वित केले आहे.
➨ही संशोधन सुविधा जटिल किनारी अभियांत्रिकी आव्हानांना तोंड देण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे आणि सागरी विज्ञान आणि अभियांत्रिकीमध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान देण्याची अपेक्षा आहे.

खो-खो विश्वचषकाच्या पहिल्या आवृत्तीला नवी दिल्लीतील इंदिरा गांधी इनडोअर स्टेडियममध्ये सुरुवात झाली.
➨खो खो विश्वचषक नवी दिल्ली येथे भारतीय खो खो फेडरेशनने भारतीय ऑलिंपिक असोसिएशनच्या सहकार्याने आयोजित केला आहे.

बहादूर सिंग सागू यांची अ‍ॅथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया (एएफआय) चे नवे अध्यक्ष म्हणून बिनविरोध निवड झाली.
➨५१ वर्षीय सागू हे आदिल सुमारीवाला यांच्या जागी ते काम पाहतील, जे २०१२ पासून सर्वोच्च पदावर होते आणि चार वर्षांचा कार्यकाळ पूर्ण करतील.

रशियन सरकारी मालकीच्या रोसाटॉमने तामिळनाडूच्या तिरुनेलवेली जिल्ह्यातील कुडनकुलम येथे उभारल्या जाणाऱ्या कुडनकुलम अणुऊर्जा प्रकल्पाचे सहावे आणि शेवटचे युनिट रवाना केले आहे.

भारत आणि अमेरिकेने पाण्याखालील शोध आणि देखरेखीसाठी डिझाइन केलेली प्रगत उपकरणे, सोनोबॉयजची सह-निर्मिती करण्यासाठी सहकार्य केले आहे.
➨या भागीदारीत भारत डायनॅमिक्स लिमिटेड आणि अल्ट्रा मेरीटाईम यांचा समावेश आहे, जे पाणबुडीविरोधी युद्ध क्षमता वाढवण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.

संजीव कुमार शर्मा यांची सिग्नेचर ग्लोबलचे सीएफओ म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे. ते एक चार्टर्ड अकाउंटंट आहेत ज्यांना वित्त, एम अँड ए, कर आणि धोरणात्मक निर्णय घेण्यामध्ये जवळजवळ 30 वर्षांचा अनुभव आहे.

आसाम सरकारने त्यांच्या प्रमुख शिक्षण मूल्यांकन कार्यक्रमाचा पहिला टप्पा, गुणोत्सव २०२५ सुरू केला.
➨या अभ्यासाचे उद्दिष्ट राज्यातील सुमारे १४.११ लाख विद्यार्थ्यांच्या कामगिरीचे मूल्यांकन करणे आहे. ‘गुणोत्सव २०२५’ ची थीम “दर्जेदार शिक्षण सुनिश्चित करणे” आहे.

२०२५ मध्ये होणाऱ्या प्रजासत्ताक दिनाच्या संचलनात प्रमुख पाहुणे म्हणून उपस्थित राहण्याचे भारताचे निमंत्रण इंडोनेशियाचे राष्ट्रपती प्रबोवो सुबियांतो यांनी स्वीकारले आहे.
➨ ही भेट भारत आणि इंडोनेशियामधील संबंध मजबूत करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे, जे भारताच्या अ‍ॅक्ट ईस्ट धोरणाचे प्रतिबिंब आहे.

२०२३-२४ या आर्थिक वर्षासाठी नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा मंत्रालयासोबत (MNRE) स्वाक्षरी केलेल्या सामंजस्य करारात भारतीय नवीकरणीय ऊर्जा विकास एजन्सी लिमिटेडला त्यांच्या कामगिरीसाठी "उत्कृष्ट" रेटिंग मिळाले आहे.

अलिकडेच बातम्यांमध्ये दिसलेला डिएगो गार्सिया बेट कोणत्या महासागरात आहे?
उत्तर: हिंदी महासागर

ब्रिटिश हिंद महासागर प्रदेश (BIOT) मधील डिएगो गार्सियाजवळ तामिळनाडूच्या पंधरा मच्छिमारांना सागरी सीमा ओलांडल्याबद्दल ताब्यात घेण्यात आल्याचे वृत्त आहे. डिएगो गार्सिया हा मध्य हिंद महासागरातील चागोस द्वीपसमूहातील सर्वात मोठा आणि दक्षिणेकडील बेट असलेला कोरल अ‍ॅटोल आहे. तो व्ही-आकाराच्या के आणि खुल्या तलावासह 44 चौरस किमी व्यापतो. युकेने 1966 मध्ये डिएगो गार्सियाला लष्करी तळासाठी अमेरिकेला भाड्याने दिले, ज्यामुळे तेथील रहिवासी विस्थापित झाले.

भारतीय नौदलासाठी अलीकडेच लाँच केलेल्या दुसऱ्या बहुउद्देशीय जहाजाचे (MPV) नाव काय आहे?
उत्तर: INS उत्कर्ष

लार्सन अँड टुब्रोने चेन्नईजवळील कट्टुपल्ली शिपयार्ड येथे भारतीय नौदलासाठी दुसरे बहुउद्देशीय जहाज, INS उत्कर्ष लाँच केले. INS उत्कर्ष, ज्याचा अर्थ "चालण्यात श्रेष्ठ" असा होतो, हे L&T शिपबिल्डिंग लिमिटेडने बांधले आहे. हे जहाज १०६ मीटर लांब, १८.६ मीटर रुंद, ३,७५० टनांपेक्षा जास्त विस्थापन आणि १५ नॉट्सची कमाल गती असलेले आहे. हे नौदलाच्या सागरी देखरेख, गस्त आणि आपत्ती निवारण क्षमता वाढवेल. तीन महिन्यांत पहिल्या MPV, INS समर्थक नंतर हे प्रक्षेपण केले जाईल. हे भारताच्या आत्मनिर्भर भारत आणि मेक इन इंडिया उपक्रमांशी सुसंगत आहे, जे स्वदेशी जहाजबांधणी प्रगती दर्शवते.

पंतप्रधान इल्झा अमाडो वाझ, ज्यांनी अलीकडेच राजीनामा जाहीर केला आहे, त्या कोणत्या देशाच्या आहेत?
उत्तर: साओ टोम आणि प्रिन्सिपे

साओ टोम आणि प्रिन्सिपे पंतप्रधान इल्झा अमाडो वाझ यांनी राष्ट्रपती कार्लोस विला नोव्हा यांना माहिती देण्यापूर्वी त्यांची प्रस्तावित मंत्रिमंडळ यादी सार्वजनिकरित्या लीक झाल्यानंतर राजीनामा दिला. पॅट्रिस ट्रोव्होआडा यांचे सरकार बरखास्त झाल्यानंतर माजी न्यायमंत्री अमाडो वाझ यांना पंतप्रधान म्हणून नियुक्त करण्यात आले. साओ टोम आणि प्रिन्सिपे हे गिनीच्या आखातातील १,००० चौरस किमीपेक्षा जास्त क्षेत्रफळाचे एक लहान द्वीपसमूह आहे.

रणथंभोर व्याघ्र प्रकल्प कोणत्या दोन पर्वतरांगांच्या संगमावर आहे?
उत्तर: अरावली आणि विंध्य

राजस्थानमधील एक प्रमुख नदी-जोड सिंचन प्रकल्प रणथंभोर व्याघ्र प्रकल्प (RTR) चा ३७ चौरस किमी भूभाग बुडेल, ज्यामुळे तो दोन भागात विभागला जाईल. हे राजस्थानमधील अरावली आणि विंध्य पर्वतरांगांच्या संगमावर स्थित आहे. एकेकाळी जयपूरच्या महाराजांसाठी ते एक शाही शिकार स्थळ होते आणि आता ते उत्तर भारतातील सर्वात मोठ्या व्याघ्र प्रकल्पांपैकी एक आहे. हे अभयारण्य त्याच्या अद्वितीय हवामान आणि वनस्पतींमुळे वाघांच्या देखरेखीसाठी आदर्श आहे. दक्षिणेस चंबळ नदी आणि उत्तरेस बनास नदीच्या सीमेवर आहे. युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळ असलेला रणथंभोर किल्ला या अभयारण्यात आहे.

नाग एमके २ क्षेपणास्त्र कोणत्या संस्थेने विकसित केले आहे?
उत्तर: संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटना (DRDO)

नाग एमके २ क्षेपणास्त्राच्या यशस्वी क्षेत्र मूल्यांकन चाचण्यांबद्दल संरक्षण मंत्र्यांनी DRDO चे अभिनंदन केले. नाग एमके २ हे तिसऱ्या पिढीतील स्वदेशी विकसित केलेले अँटी-टँक फायर-अँड-फॉरगेट गाईडेड क्षेपणास्त्र आहे. हे संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटना (डीआरडीओ) ने विकसित केले आहे. कमीत कमी ऑपरेटर हस्तक्षेपासह अचूक लक्ष्यीकरणासाठी त्यात फायर-अँड-फॉरगेट तंत्रज्ञान आहे. हे क्षेपणास्त्र स्फोटक प्रतिक्रियाशील कवच (ईआरए) वापरून आधुनिक बख्तरबंद वाहनांना निष्क्रिय करू शकते. नाग मिसाइल कॅरियर आवृत्ती-२ चे देखील फील्ड मूल्यांकन करण्यात आले आणि शस्त्र प्रणाली आता भारतीय सैन्यात समाविष्ट करण्यासाठी सज्ज आहे.

सूर्य किरण हा भारत आणि कोणत्या देशाचा संयुक्त लष्करी सराव आहे?
उत्तर : नेपाळ

31 डिसेंबर 2024 ते 13 जानेवारी 2025 या कालावधीत नेपाळमधील सालझंडी येथे नेपाळी लष्कराने आयोजित केलेल्या 18 व्या सूर्यकिरण सरावात 334 सदस्यीय भारतीय सैन्य दल सहभागी होत आहे. वार्षिक सराव वैकल्पिकरित्या भारत आणि नेपाळद्वारे आयोजित केला जातो, 17 वी आवृत्ती 2023 मध्ये उत्तराखंडच्या पिथौरागढ येथे आयोजित करण्यात आली होती. भारतीय आणि नेपाळी लष्करातील जवानांमधील बंध मजबूत करणे आणि त्यांची व्यावसायिक कौशल्ये सुधारणे हे सूर्य किरणचे उद्दिष्ट आहे.

बातम्यांमध्ये दिसलेला हिरवा खेकडा कोणत्या प्रदेशातील आहे?
उत्तर: अटलांटिक महासागर आणि बाल्टिक समुद्र

कॅलिफोर्नियाच्या एल्खॉर्न स्लोमध्ये समुद्रातील ओटर लोकसंख्येची पुनर्प्राप्ती झाल्याने आक्रमक हिरव्या खेकड्यांचे नियंत्रण केले आहे. किनाऱ्यावरील खेकडे म्हणून ओळखले जाणारे हिरवे खेकडे जगातील शीर्ष 100 आक्रमक प्रजातींपैकी आहेत. ते अटलांटिक महासागर आणि बाल्टिक समुद्राचे मूळ आहेत. ते ऑस्ट्रेलिया, दक्षिण अमेरिका आणि दक्षिण आफ्रिकेतही पसरले आहेत. ते लहान क्रस्टेशियन मोलस्क आणि किडे खातात जे सीग्रास बेडचे नुकसान करतात आणि शिकार प्रजातींना जास्त शिकार करतात. हिरवे खेकडे किनारी परिसंस्थेमध्ये व्यत्यय आणणाऱ्या स्थानिक प्रजातींवर मात करतात.

अप्पर सियांग जलविद्युत प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहे?
उत्तर : अरुणाचल प्रदेश

तिबेटमधील यारलुंग त्सांगपोवरील चीनच्या नियोजित 60,000 मेगावॅट धरणाला सामरिक प्रतिउत्तर म्हणून भारताने अरुणाचल प्रदेशमधील 11,000 मेगावॅटचा अप्पर सियांग जलविद्युत प्रकल्प प्रस्तावित केला आहे. हा प्रकल्प सियांग नदीवर, ब्रह्मपुत्रेच्या वरच्या प्रवाहावर आहे. स्थानिकांसाठी आणे सियांग (मदर सियांग) म्हणून याला सांस्कृतिक महत्त्व आहे. चीनच्या धरण बांधण्याच्या योजनांमध्ये भारताची धोरणात्मक स्थिती मजबूत करणे आणि जलस्रोतांचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करणे हे या प्रकल्पाचे उद्दिष्ट आहे. डोंगराळ प्रदेशात मर्यादित शेती पर्यायांमुळे नदीकाठच्या शेतीवर (पाणी खेती) अवलंबून असलेल्या आदि जमातीचे प्रदेश हा प्रदेश आहे.

पुरातत्वशास्त्रज्ञांनी अलीकडेच कोणत्या हडप्पाच्या जागेवर 5,000 वर्षे जुनी जल व्यवस्थापन प्रणाली शोधून काढली?
उत्तर: राखीगढी

हरियाणाच्या हिसार जिल्ह्यातील राखीगढ़ी या प्राचीन हडप्पा स्थळावर सुरू असलेल्या उत्खननात सुमारे ५,००० वर्षांपूर्वीच्या प्रगत जल व्यवस्थापन प्रणाली आणि सांस्कृतिक पद्धती दिसून आल्या आहेत. राखीगढ़ी, हडप्पा-युगातील सर्वात मोठे ज्ञात ठिकाण, 865 एकर पसरले आहे आणि जागतिक स्तरावर त्याच्या ऐतिहासिक महत्त्वासाठी ओळखले जाते. या उत्खननात सुमारे 3.5 ते 4 फूट खोल ढिगाऱ्यांमध्ये पाणी साठविण्याचे क्षेत्र उघडकीस आले, जे प्रगत जल व्यवस्थापनाचे प्रदर्शन करते. चौतांग (द्रिशावती) नदीच्या वाळलेल्या नदीच्या पात्राचाही शोध लागला ज्यामुळे या जागेचे ऐतिहासिक महत्त्व वाढले.

हेलिकोबॅक्टर पायलोरी हा कोणत्या प्रकारचा रोगजनक आहे जो अलीकडे बातम्यांमध्ये दिसला होता?
उत्तर: जिवाणू

संशोधकांनी FELUDA हे कमी किमतीचे निदान साधन विकसित केले आहे ज्यात H pylori आणि त्याचे उत्परिवर्तन ग्रामीण भारतातील डिस्पेप्टिक रुग्णांमध्ये मर्यादित प्रयोगशाळेत प्रवेश आहे. एच पाइलोरी हा पचनमार्गातील एक सामान्य जीवाणू आहे जो जगातील 43% पेक्षा जास्त लोकसंख्येला संक्रमित करतो आणि पेप्टिक अल्सर गॅस्ट्र्रिटिस डिस्पेप्सिया आणि गॅस्ट्रिक कर्करोग होतो. हे आम्लता कमी करून आणि अस्तरात प्रवेश करून, रोगप्रतिकारक पेशी टाळून पोटात टिकून राहते. पोटदुखी, मळमळ, भूक न लागणे आणि वजन कमी होणे ही लक्षणे आहेत. उपचारामध्ये पोटातील आम्ल कमी करण्यासाठी अँटीबायोटिक्स आणि प्रोटॉन-पंप अवरोधक वापरून 14 दिवसांची तिहेरी थेरपी समाविष्ट असते.

• तुरुंगात वैवाहिक भेट

कैद्यांना वैवाहिक भेटी देण्याच्या प्रस्तावावर दिल्ली सरकार पुनर्विचार करत आहे.

• वैवाहिक स्वरूप:
हे खाजगी कौटुंबिक भेटींचा संदर्भ देते ज्यामध्ये कैदी त्यांच्या कायदेशीर जोडीदारासोबत तुरुंगात वेळ घालवतात.
हे मनोवैज्ञानिक कल्याण सुधारून आणि कैद्यांचे वैवाहिक संबंध राखून कैद्यांचे पुनर्वसन आणि दीर्घकालीन पुनर्प्राप्तीस प्रोत्साहन देते.

• न्यायालयीन निर्णय:
पंजाब आणि हरियाणा हायकोर्टाने 2014 मध्ये कैद्यांना जन्म देण्याचा अधिकार कायम ठेवला होता.
मद्रास उच्च न्यायालयाने 2018 मध्ये वैवाहिक संबंधांसाठी पॅरोलला परवानगी दिली होती.
जुलै 2023 मध्ये, मद्रास उच्च न्यायालयाचे न्यायमूर्ती एसएम सुब्रमण्यम यांनी तामिळनाडू सरकारला तुरुंगाच्या परिसरात कैद्यांसाठी वैवाहिक संबंधांना परवानगी देण्याबाबत विचार करण्याची विनंती केली होती.
इतर देश:
युएसच्या काही राज्यांमध्ये वैवाहिक भेटीची परवानगी आहे परंतु फेडरल तुरुंगांमध्ये नाही.
युरोपमध्ये, स्पेन, फ्रान्स, स्वीडन आणि डेन्मार्क सारखे देश या प्रकारच्या भेटींना परवानगी देतात, स्पेन मासिक भेटींना परवानगी देते आणि स्वीडन 9 तासांच्या भेटींना परवानगी देते.

आमचं ज्ञान homo sapiens पर्यंतच अडकल होत..!! 😂

पीएम इंटर्नशिप योजना

पीएम इंटर्नशिप योजना हा एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे ज्याचा उद्देश भारतातील तरुणांना वास्तविक-जागतिक व्यावसायिक वातावरणात प्रत्यक्ष अनुभव प्रदान करून रोजगारक्षमता सुधारणे आहे.

- उद्दिष्ट: या योजनेचे उद्दिष्ट पुढील पाच वर्षांत एक कोटी तरुणांना इंटर्नशिपच्या संधी उपलब्ध करून देणे, व्यावहारिक प्रदर्शन प्रदान करणे आणि कर्मचाऱ्यांमधील कौशल्यांमधील अंतर भरून काढण्यात मदत करणे आहे.
- अंमलबजावणी: हे कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्रालय (MCA) द्वारे व्यवस्थापित ऑनलाइन पोर्टलद्वारे सुरू केले जाईल, ज्यामुळे अर्ज आणि प्रक्रिया सुव्यवस्थित होईल.
- इंटर्नशिप कालावधी: 1 वर्ष.
- लक्ष्यित सहभागी: 21 ते 24 वर्षे वयोगटातील तरुण जे सध्या पूर्णवेळ नोकरी करत नाहीत.
- पात्रता निकष:
- शैक्षणिक आवश्यकता: किमान पात्रता इयत्ता 10वी आहे.
- बहिष्कार:
- त्यांच्या कुटुंबात सरकारी नोकरी असलेल्या व्यक्ती.
- पोस्ट-ग्रॅज्युएट आणि IIT, IIM, IISER सारख्या प्रमुख संस्थांमधून पात्रता असलेले आणि CA किंवा CMA पात्रता असलेल्या व्यक्ती पात्र नाहीत.
- 2023-24 मध्ये ₹8 लाख किंवा त्याहून अधिक उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना वगळण्यात आले आहे.

आर्थिक सहाय्य:
- स्टायपेंड:
- थेट लाभ हस्तांतरण (DBT) द्वारे केंद्र सरकारकडून ₹4,500/महिना.
- कंपनीच्या कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी (CSR) फंडातून अतिरिक्त ₹500/महिना.
- सामील होणे अनुदान: सामील झाल्यावर ₹6,000 चे एक-वेळचे अनुदान दिले जाईल.
- विमा संरक्षण: लाभार्थ्यांना पीएम जीवन ज्योती विमा योजना आणि पीएम सुरक्षा विमा योजनेअंतर्गत संरक्षण दिले जाईल.

सहभागींना होणारे फायदे:
- वास्तविक जीवनातील कार्य वातावरण आणि नोकरीवर प्रशिक्षण, व्यावहारिक कौशल्ये सुधारण्यास मदत करणे.
- इंटर्नशिप एक कुशल, कामासाठी तयार तरुण कर्मचारी तयार करेल, जे सहभागींना नोकरीच्या बाजारपेठेत अधिक स्पर्धात्मक बनवेल.
- नेटवर्किंगच्या संधी आणि शीर्ष कंपन्यांमधील उद्योग तज्ञ आणि व्यावसायिकांकडून शिकणे.

उद्योगांना होणारे फायदे:
- ही योजना कंपन्यांना मोठ्या कंपन्यांमध्ये तसेच सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग (MSME) मध्ये नोकरीसाठी तयार कुशल कामगारांची पाइपलाइन विकसित करण्यात मदत करेल.
- भविष्यातील प्रतिभेचे संगोपन करून, वास्तविक जगाचा अनुभव असलेल्या पात्र उमेदवारांपर्यंत पोहोचण्याचा उद्योगांना फायदा होईल.

ही योजना भारतातील युवा कार्यशक्ती विकसित करण्यासाठी, कौशल्य वाढवून आणि विविध क्षेत्रातील तरुण व्यक्तींसाठी संधी निर्माण करून शाश्वत आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी एक मौल्यवान उपक्रम आहे.

राष्ट्रीय लघु बचत निधी (NSSF)

दिल्ली सरकारने राष्ट्रीय लघु बचत निधी (NSSF) कडून 10,000 कोटी रुपये कर्ज घेण्याचा प्रस्ताव केंद्रीय अर्थ मंत्रालयाला सादर केला आहे.

राष्ट्रीय लघु बचत निधी (NSSF)

1. NSSF हा एक फंड आहे जो विविध लहान बचत योजनांमधून पैसे गोळा करतो.

2. भारताच्या सार्वजनिक खात्यामध्ये 1999 मध्ये त्याची स्थापना करण्यात आली.

3. नॅशनल स्मॉल सेव्हिंग्स फंड (कस्टडी आणि इन्व्हेस्टमेंट) नियम, 2001 अंतर्गत हा निधी वित्त मंत्रालयाद्वारे प्रशासित केला जातो. हे नियम संविधानाच्या कलम 283(1) वर आधारित आहेत.

4. NSSF मध्ये ठेवलेला पैसा केंद्र आणि राज्ये त्यांची वित्तीय तूट भरून काढण्यासाठी वापरतात. उर्वरित रक्कम केंद्र आणि राज्य सरकारच्या रोख्यांमध्ये गुंतवली जाते.

5. NSSF कडून घेतलेली कर्जे बाजारातील कर्जापेक्षा जास्त महाग आहेत.

अल्पबचत योजनांबद्दल

1. ही सर्व वयोगटातील नागरिकांना सातत्याने बचत करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी डिझाइन केलेली सरकार-समर्थित बचत साधने आहेत.

2. बचत योजना निधी तारण, मुलाचे शिक्षण, विवाह किंवा वैद्यकीय आणीबाणीसाठी वापरला जाऊ शकतो.

3. वैशिष्ट्ये:

ते बँकेच्या मुदत ठेवींपेक्षा जास्त परतावा देतात.

ते सार्वभौम हमीसह येतात आणि कर लाभ देतात.

लहान बचत योजनांवरील व्याज दर तिमाहीत सुधारित केले जातात.

4. लहान बचत योजनांचे तीन हेड अंतर्गत गट केले जाऊ शकतात:

(a) पोस्ट ऑफिस ठेवी: पोस्ट ऑफिस बचत खाते, पोस्ट ऑफिस वेळ ठेवी (1,2,3 आणि 5 वर्षे), पोस्ट ऑफिस आवर्ती ठेवी आणि पोस्ट ऑफिस मासिक खाते.

(b) बचत प्रमाणपत्रे: राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र आणि किसान विकास पत्र

(c) सामाजिक सुरक्षा योजना: सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी, ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना आणि सुकन्या समृद्धी खाते

SLINEX 2024

अलीकडेच SLINEX 24 (श्रीलंका-भारत नौदल सराव 2024) विशाखापट्टणम, भारत येथे आयोजित करण्यात आला होता. भारत आणि श्रीलंका यांच्यातील हा द्विपक्षीय नौदल सराव आहे.

सरावाच्या सागरी टप्प्यात दोन्ही नौदलाच्या विशेष दलांनी तोफा गोळीबार, दळणवळण प्रक्रिया, नेव्हिगेशन कौशल्ये तसेच नेव्हिगेशन डेव्हलपमेंट आणि हेलिकॉप्टर ऑपरेशन्सचा संयुक्त सराव समाविष्ट केला ज्यामध्ये भारतीय बाजूने आयएनएस सुमित्राद्वारे भाग घेतला.
भारत आणि श्रीलंका 2005 पासून SLINEX चा सराव करत आहेत.
भारत आणि श्रीलंका यांच्यातील सांस्कृतिक आणि आर्थिक संबंधांचा इतिहास २५०० वर्षांपूर्वीचा आहे.
SAARC मधील भारत हा श्रीलंकेचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार असून आर्थिक वर्ष 2023-24 मध्ये द्विपक्षीय व्यापार US$5.5 अब्ज पर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे. भारत श्रीलंकेला जीवनावश्यक वस्तूंची निर्यात करतो आणि भारत-श्रीलंका मुक्त व्यापार कराराचा फायदा होतो.
इतर भारत-श्रीलंका द्विपक्षीय सराव आहेत: मित्र शक्ती (सेना) सराव.

पीएम केअर फंड

2022-23 या आर्थिक वर्षात पंतप्रधान नागरिक सहाय्य आणि आपत्कालीन परिस्थितीत मदत निधी (पीएम केअर्स फंड) मध्ये योगदान म्हणून 912 कोटी रुपये मिळाले.
2020 मध्ये नोंदणी कायदा 1908 अंतर्गत पीएम केअर फंडाची सार्वजनिक धर्मादाय ट्रस्ट म्हणून नोंदणी करण्यात आली.
कोविड-19 महामारीच्या पार्श्वभूमीवर याची स्थापना करण्यात आली.
उद्दिष्ट: कोविड-19 साथीच्या रोगामुळे उद्भवलेल्या कोणत्याही आपत्कालीन किंवा संकटाच्या परिस्थितीला सामोरे जाणे आणि बाधितांना दिलासा देणे.
शासन: पंतप्रधान हे PM CARES फंडाचे पदसिद्ध अध्यक्ष आहेत तर संरक्षण मंत्री गृहमंत्री आणि वित्त मंत्री या निधीचे पदसिद्ध विश्वस्त आहेत.
हा सरकारी बजेटचा भाग नाही आणि त्याचे कामकाज सरकारच्या थेट आर्थिक नियंत्रणापासून वेगळे आहे.
कर लाभ: पीएम केअर्स फंडाला देणग्या प्राप्तिकर कायदा 1961 अंतर्गत 100% सवलतीसाठी 80G लाभांसाठी पात्र ठरतील.
देणग्या कंपनी कायदा 2013 अंतर्गत कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी (CSR) खर्च म्हणून गणल्या जातील.

२९ डिसेंबर २०२४ चालू घडामोडी

➼ 'काँग्रेस स्थापना दिवस' भारतात दरवर्षी 28 डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो. 28 डिसेंबर 1885 रोजी काँग्रेसचे पहिले अधिवेशन झाले होते.

➼ मध्य प्रदेश विज्ञान आणि तंत्रज्ञान परिषद आणि विज्ञान भारती यांच्या संयुक्त विद्यमाने 27 ते 30 डिसेंबर दरम्यान जांबोरी मैदानावर '11वा भोपाळ विज्ञान मेळा' आयोजित केला जाईल.

➼ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 29 डिसेंबर रोजी ऑल इंडिया रेडिओवरील 'मन की बात' कार्यक्रमात देश-विदेशातील लोकांसोबत आपले विचार मांडतील.
मासिक रेडिओ कार्यक्रमाचा हा 117 वा भाग असेल.

➼ अलीकडेच, मध्य प्रदेशातील बांधवगड व्याघ्र प्रकल्पामध्ये फेज-44 जनगणना सुरू झाली आहे. यामध्ये व्याघ्र प्रकल्पातील 9 भागात 640 ठिकाणी 1200 हून अधिक ट्रॅप कॅमेरे बसविण्यात आले आहेत. या गणनेनंतर, डेटा संकलित करून वन्यजीव संस्था, डेहराडूनला पाठविला जाईल.

➼ 'प्रजासत्ताक दिन परेड-2025' मध्ये 'साहसी खेळ' वर आधारित उत्तराखंडची झांकी कर्तव्य पथावर प्रदर्शित केली जाईल. रॉक क्लाइंबिंग, पॅराग्लायडिंग, बंजी जंपिंग, ट्रेकिंग यासारखे साहसी खेळ या टॅब्युमध्ये दाखवले जाणार आहेत.

➼ नेमबाजी ऑलिम्पियन 'विजयवीर सिद्धू' याने 67 व्या राष्ट्रीय स्पर्धेत पुरुषांच्या 25 मीटर रॅपिड फायर पिस्तूल प्रकारात सुवर्णपदक जिंकले आहे.

➼ 2023-24 मध्ये सलग सहाव्या वर्षी भारतीय बँकांच्या नफ्यातही वाढ झाली आहे. भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या अहवालानुसार, भारतीय बँकांची आर्थिक स्थिती मजबूत राहिली आहे आणि बँकांच्या कर्ज आणि ठेवींमध्ये सातत्याने वाढ होत असल्याचेही दिसून येते.

➼ देशात 2023-24 मध्ये आतापर्यंतचे सर्वाधिक कोळशाचे उत्पादन झाले आहे. 2022-23 मधील 893.191 दशलक्ष टनांच्या तुलनेत 2023-24 मध्ये 997.826 दशलक्ष टन कोळशाचे उत्पादन झाले जे सुमारे 11.71 टक्के अधिक आहे.

➼ 18 व्या बटालियन स्तरावरील संयुक्त लष्करी सराव 'लष्करी सराव सूर्य किरण' मध्ये सहभागी होण्यासाठी भारतीय लष्कराची तुकडी 29 डिसेंबर रोजी नेपाळला रवाना झाली. या तुकडीमध्ये 334 सैनिकांचा समावेश आहे. हा सराव 31 डिसेंबर ते 13 जानेवारी 2025 या कालावधीत सालझंडी, नेपाळ येथे होणार आहे.

उत्तर प्रदेश सरकारने ‘अटल युवा महाकुंभ’ चे उद्घाटन कोणत्या शहरात केले?
उत्तर : लखनौ

उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ आणि संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी लखनौमध्ये ‘अटल युवा महाकुंभ’ चे उद्घाटन केले. हा कार्यक्रम माजी पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या जन्मशताब्दी वर्षाचे औचित्य साधत आहे. विविध स्पर्धांमध्ये उत्तीर्ण झालेल्या गुणवंत विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र व पारितोषिके प्रदान करण्यात आली.

नवी दिल्ली येथे प्रगती बैठकीच्या 45 व्या आवृत्तीचे अध्यक्षपद कोणी भूषवले?
उत्तर : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी प्रगतीच्या 45 व्या आवृत्तीचे अध्यक्षपद भूषवले, जो सक्रिय प्रशासन आणि वेळेवर अंमलबजावणीसाठी एक व्यासपीठ आहे. सहा मेट्रो प्रकल्प, एक रस्ता जोडणी आणि एक औष्णिक ऊर्जा प्रकल्प यासह ₹1 लाख कोटींहून अधिक किमतीच्या आठ मोठ्या प्रकल्पांचा आढावा घेण्यात आला. सुधारित व्हेंडर इकोसिस्टम आणि जलद प्रक्रियांसह पीएम सूर्य घर मुफ्त बिजली योजनेंतर्गत छतावरील सौर प्रतिष्ठापना वाढवण्याचे निर्देश राज्यांना देण्यात आले. प्रगतीने 45 आवृत्त्यांमध्ये ₹19.12 लाख कोटी किमतीच्या 363 प्रकल्पांचे पुनरावलोकन केले आहे. प्रगती हे 25 मार्च 2015 रोजी लाँच केलेले बहुउद्देशीय व्यासपीठ आहे. हे प्रमुख सरकारी कार्यक्रम आणि प्रकल्पांचे निरीक्षण करताना सामान्य लोकांच्या तक्रारींचे निराकरण करते. प्लॅटफॉर्म केंद्र आणि राज्य सरकारच्या दोन्ही प्रकल्पांचा आढावा घेतो. हे स्टेकहोल्डर्समध्ये ई-पारदर्शकता आणि ई-जबाबदारीला प्रोत्साहन देते.

कान्हा, पेंच आणि बांधवगड व्याघ्र प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहेत?
उत्तर : मध्य प्रदेश

केंद्र सरकारच्या मंजुरीनंतर मध्य प्रदेश 15 वाघ (12 वाघीण आणि 3 वाघ) राजस्थान, छत्तीसगड आणि ओडिशामध्ये स्थलांतरित करेल. बांधवगड, कान्हा आणि पेंच व्याघ्र प्रकल्पातून वाघांचे स्थलांतर केले जाईल. हे व्याघ्र प्रकल्प मध्य प्रदेशात आहेत. वाघांच्या संख्येत मध्य प्रदेश ७८५ वाघांसह भारतात आघाडीवर आहे, त्यानंतर कर्नाटक (५६३) आणि उत्तराखंड (५६०) आहे. रतापाणी जंगलाला नुकतेच एमपीचे आठवे व्याघ्र प्रकल्प म्हणून अधिसूचित करण्यात आले.

युनायटेड नेशन्स डिसेंगेजमेंट ऑब्झर्व्हर फोर्स (UNDOF) मिशनची स्थापना कोणत्या सैन्यांमध्ये शांतता राखण्यासाठी करण्यात आली?
उत्तरः इस्रायल आणि सीरिया

यूएनचे सरचिटणीस अँटोनियो गुटेरेस यांनी गोलन हाइट्समध्ये यूएन डिसेंगेजमेंट ऑब्झर्व्हर फोर्स (UNDOF) सोबत सेवा करणारे भारताचे ब्रिगेडियर जनरल अमिताभ झा यांना श्रद्धांजली वाहिली. UNDOF ची स्थापना 1974 मध्ये युद्धविराम राखण्यासाठी आणि इस्रायल आणि सीरिया यांच्यातील डिमिलिटराइज्ड बफर झोनवर देखरेख करण्यासाठी करण्यात आली. मिशनच्या आदेशाचे दर सहा महिन्यांनी नूतनीकरण केले जाते आणि जून 2025 पर्यंत वाढवले ​​जाते. UNDOF ला दरवर्षी UN जनरल असेंब्लीद्वारे निधी दिला जातो. UNDOF मध्ये भारत हा तिसरा सर्वात मोठा सैन्य दल आणि पोलीस योगदानकर्ता आहे. गोलान हाइट्स हा एक डोंगराळ प्रदेश आहे, सीरियाचा एक भाग, 1967 पासून इस्रायलच्या ताब्यात आहे. UNDOF चे मुख्यालय कॅम्प फौअर येथे आहे.

कावेरी इंजिन कोणत्या संस्थेने विकसित केले?
उत्तर: संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO)

DRDO च्या गॅस टर्बाइन रिसर्च एस्टॅब्लिशमेंट (GTRE) ने कावेरी इंजिनला इनफ्लाइट चाचणीसाठी मंजुरी दिली आहे. भारताच्या लाइट कॉम्बॅट एअरक्राफ्ट (LCA) तेजसला उर्जा देण्यासाठी 1980 च्या उत्तरार्धात कावेरी इंजिन प्रकल्प सुरू झाला. हे संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO) अंतर्गत गॅस टर्बाइन रिसर्च एस्टॅब्लिशमेंट (GTRE) ने विकसित केले आहे. मंजुरी भारताच्या स्वदेशी एरो-इंजिन तंत्रज्ञान विकासातील प्रगती दर्शवते.

राष्ट्रीय सणांची माहिती सुलभपणे उपलब्ध करून देण्यासाठी कोणत्या मंत्रालयाने ‘राष्ट्रपर्व’ वेबसाइट आणि ॲप सुरू केले आहे?
उत्तर: संरक्षण मंत्रालय

संरक्षण मंत्रालयाने ‘राष्ट्रपर्व’ वेबसाइट आणि मोबाइल ॲप लॉन्च केले. हे मंत्रालयाद्वारे आयोजित केलेल्या राष्ट्रीय सणांची माहिती नागरिकांना सहज उपलब्ध करून देते. संरक्षण सचिव राजेश कुमार सिंह यांनी कार्यक्रमांबद्दल माहिती ठेवण्यासाठी आपल्या सोयींवर प्रकाश टाकला. प्लॅटफॉर्मचा उद्देश राष्ट्रीय उत्सवांबद्दल सहभाग आणि शिकण्यासाठी तपशील प्रदान करणे आहे. हे प्रवेशयोग्यता, रिअल-टाइम अद्यतने आणि वापरकर्ता-अनुकूल अनुभव सुनिश्चित करते. या उपक्रमाद्वारे नागरिकांना सर्वसमावेशक कार्यक्रमाची माहिती मिळू शकते.

भारतात दरवर्षी कोणता दिवस वीर बाल दिवस म्हणून साजरा केला जातो?
उत्तर: 26 डिसेंबर

गुरु गोविंद सिंग यांचे धाकटे पुत्र जोरावर सिंग आणि फतेह सिंग यांच्या शौर्याचे स्मरण म्हणून दरवर्षी २६ डिसेंबर रोजी वीर बाल दिवस साजरा केला जातो. 1705 मध्ये त्यांना आनंदपूर साहिब येथे मुघल सैन्याने पकडले आणि इस्लाम स्वीकारण्यासाठी दबाव आणला आणि नकार दिल्याबद्दल शहीद झाले. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी त्यांच्या बलिदानाचा सन्मान करण्यासाठी 2022 मध्ये 26 डिसेंबर हा वीर बाल दिवस म्हणून घोषित केला. 2024 मध्ये पीएम मोदींनी नवी दिल्लीतील सुपोषित पंचायत अभियान सुरू केलेल्या कार्यक्रमाला हजेरी लावली.

माईया सांडू यांनी नुकतीच कोणत्या देशाच्या राष्ट्राध्यक्षपदाची शपथ घेतली?
उत्तर: मोल्दोव्हा

माईया सांडू यांनी 24 डिसेंबर 2024 रोजी मोल्दोव्हाच्या दुसऱ्या टर्मसाठी राष्ट्राध्यक्ष म्हणून शपथ घेतली. 2020 मध्ये ती पहिल्यांदा अध्यक्ष बनली आणि 1991 मध्ये मोल्दोव्हाला स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून ते पद भूषवणाऱ्या पहिल्या महिला आहेत.
मोल्दोव्हाची राज्यघटना अध्यक्षांना प्रत्येकी चार वर्षांच्या दोन टर्मची सेवा करण्याची परवानगी देते. तिच्या नेतृत्वाखाली, मोल्दोव्हा रशियापासून दूर गेला आणि युरोपियन युनियनशी मजबूत संबंधांचा पाठपुरावा केला. 2022 मध्ये, मोल्दोव्हाने 27-राष्ट्रीय गटाशी जवळून एकीकरण करण्याच्या उद्देशाने युरोपियन युनियनमध्ये सदस्यत्वासाठी अर्ज केला.

नुकत्याच बातम्यांमध्ये दिसणारी महासागर अनॉक्सिक घटना 1a (OAE 1a) कोणत्या काळात घडली?
उत्तर: क्रेटेशियस

सायन्स ॲडव्हान्सेस मधील अलीकडील अभ्यासाने माउंट अशिबेट्सू जपानमधील खडक आणि जीवाश्मांचे विश्लेषण करून महासागर ॲनोक्सिक इव्हेंट 1a (OAE 1a) चा कालावधी शुद्ध केला आहे. OAE 1a क्रेटासियस कालखंडात (145-66 दशलक्ष वर्षांपूर्वी) जेव्हा पृथ्वीवरील महासागर ऑक्सिजन-कमी झाले तेव्हा घडले. मोठ्या प्रमाणावर ज्वालामुखीच्या उद्रेकामुळे CO₂ सोडल्यामुळे ग्लोबल वार्मिंग आणि महासागरांमध्ये ऑक्सिजन कमी झाल्यामुळे हे घडले. यामुळे ॲनॉक्सिक सागरी खोऱ्यातील सागरी प्रजाती विशेषत: प्लँक्टन नष्ट झाल्या आणि सेंद्रिय कार्बनने समृद्ध असलेल्या काळ्या शेलची निर्मिती झाली.

विकसित पंचायत कर्मयोगी उपक्रम कोणत्या मोहिमेचा भाग आहे?
उत्तरः प्रशासन गाव की ओरे

केंद्रीय कार्मिक, सार्वजनिक तक्रार आणि निवृत्ती वेतन मंत्री यांच्या हस्ते सुशासन दिनानिमित्त ‘विक्षित पंचायत कर्मयोगी’ उपक्रमाचा शुभारंभ करण्यात आला. नाविन्यपूर्ण साधने आणि क्षमता-निर्माण फ्रेमवर्कद्वारे पंचायती राज संस्थांना (PRIs) मजबूत करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. ओडिशा, आसाम, गुजरात आणि आंध्र प्रदेशमध्ये प्रायोगिक तत्त्वावर चालवलेले, ते प्रशासन आणि सेवा वितरण वाढविण्यासाठी ई-लर्निंग प्लॅटफॉर्म, एआय चॅटबॉट्स आणि मोबाइल ॲप्स वापरते. हा कार्यक्रम तळागाळात विकेंद्रित प्रशासन आणि सहभागात्मक निर्णय घेण्यास प्रोत्साहन देतो. ‘प्रशासन गाव की और’ मोहिमेचा एक भाग, हे PRI अधिकाऱ्यांना प्रभावी प्रशासन आणि शाश्वत ग्रामीण विकासासाठी सुसज्ज करते.

28 डिसेंबर 2024 चालू घडामोडी

➼ दरवर्षी 27 डिसेंबर रोजी जगभरात 'आंतरराष्ट्रीय साथीच्या तयारीचा दिवस' साजरा केला जातो.

➼ भारताचे माजी पंतप्रधान 'डॉ मनमोहन सिंग' यांचे वयाच्या ९२ व्या वर्षी निधन झाले.

➼ 'हॉकी इंडिया लीग' 27 डिसेंबरपासून राउरकेला ओडिशात सुरू होत आहे. बिरसा मुंडा हॉकी स्टेडियमवर दिल्ली एसजी पाइपर्स आणि गोनासिका यांच्यात सलामीचा सामना खेळवला जाईल.

➼ माहेश्वरी चौहान आणि अनंतजीत सिंग नारुका या जोडीने नवी दिल्ली येथे राष्ट्रीय नेमबाजी चॅम्पियनशिप 2024 मध्ये त्यांच्या गृहराज्य राजस्थानसाठी स्कीट मिश्र सांघिक विजेतेपद पटकावले आहे.

➼ भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने वित्तीय क्षेत्रात कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या जबाबदार आणि नैतिक वापरासाठी एक फ्रेमवर्क विकसित करण्यासाठी आठ सदस्यीय समितीची स्थापना केली आहे. या समितीचे अध्यक्ष डॉ पुष्पक भट्टाचार्य असतील.

➼ नुकतेच आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने 'चॅम्पियन्स ट्रॉफी'चे वेळापत्रक जाहीर केले आहे. ही स्पर्धा पाकिस्तान आणि संयुक्त अरब अमिराती यांच्या संयुक्त विद्यमाने होणार आहे. ही स्पर्धा 19 फेब्रुवारीला सुरू होईल तर अंतिम सामना 9 मार्चला खेळवला जाईल.

➼ महाराष्ट्रातील अमरावती जिल्ह्यातील 'करीना थापा' हिला 'प्रधानमंत्री राष्ट्रीय बाल पुरस्कार' जाहीर झाला आहे.

➼ केंद्रीय माहिती आणि प्रसारण मंत्री अश्विनी वैष्णव यांच्या मते, WAVES OTT ॲपने एका महिन्यात 10 लाखांहून अधिक डाउनलोड केले आहेत.

➼ उत्तराखंडचे मुख्यमंत्री पुष्कर सिंह धामी यांनी २६ डिसेंबर रोजी नैनिताल जिल्ह्यातील हल्द्वानी येथून ‘३८व्या राष्ट्रीय खेळां’च्या टॉर्च रिलेचे प्रक्षेपण केले.

➼ 'भारतीय निवडणूक आयोगा'नुसार, 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत 64 कोटी 64 लाख मतदान झाले. यामध्ये महिला मतदारांची संख्या ६५.७८ टक्के असून ती पुरुषांपेक्षा जास्त आहे.

➼ अलीकडेच बाल्ड ईगलला अधिकृतपणे यूएसएचा राष्ट्रीय पक्षी घोषित करण्यात आले आहे.

27 डिसेंबर 2024 चालू घडामोडी

➼ 'वीर बाल दिवस' भारतात दरवर्षी २६ डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो. शिखांचे दहावे गुरू - गुरू गोविंद सिंग जी यांच्या चार शूर पुत्रांच्या अद्वितीय त्याग आणि शौर्याचा आदर करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

➼ राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते 26 डिसेंबर रोजी नवी दिल्ली येथे 7 श्रेणींमध्ये 17 मुलांना त्यांच्या अपवादात्मक कामगिरीबद्दल 'पंतप्रधान राष्ट्रीय बाल पुरस्कार' प्रदान करण्यात येणार आहे. 14 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशातील मुलांना पुरस्कार देण्यात येणार आहेत.

➼ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 27 डिसेंबर रोजी 'स्वामित्व योजने' अंतर्गत 58 लाखांहून अधिक मालमत्ता कार्ड वितरित करतील.

➼ बिहार केडरचे 1992 च्या बॅचचे भारतीय प्रशासकीय सेवा अधिकारी अरुणिश चावला यांची वित्त मंत्रालयात महसूल सचिव म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे. ते सध्या रसायन आणि खते मंत्रालयात फार्मास्युटिकल्स सचिव म्हणून कार्यरत आहेत.

➼ कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संघटनेच्या (EPFO) सदस्यांच्या संख्येत यावर्षी ऑक्टोबर महिन्यात 13 लाख 41 हजार सदस्यांनी वाढ झाली आहे.

➼ 38व्या राष्ट्रीय खेळांची मशाल रॅली 26 डिसेंबरपासून सुरू होत आहे. ही रॅली हल्दवणी येथून सुरू होणार असून पस्तीस दिवसांत 3 हजार 823 किलोमीटरचे अंतर कापून राज्यातील तेरा जिल्ह्यांतून 99 ठिकाणी जाणार आहे.

➼ केंद्र सरकारने राजस्थान आणि ओडिशाच्या ग्रामीण स्थानिक स्वराज्य संस्थांसाठी 2024-25 या वर्षासाठी 15 व्या वित्त आयोगाचे अनुदान जारी केले आहे.

➼ केंद्र सरकारने 'आरिफ मोहम्मद खान' यांची बिहारचे नवे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती केली आहे. यापूर्वी ते केरळचे राज्यपाल होते.

➼ आता 'भारतपोल' ही जगातील दुसरी सर्वात मोठी संस्था इंटरपोलच्या धर्तीवर भारतात सुरू होणार आहे. हा प्रकल्प केंद्रीय अन्वेषण ब्युरो (CBI) ने तयार केला आहे आणि भारतातील सर्व राज्यांच्या पोलिसांमध्ये अधिक चांगली समन्वय निर्माण करणे हा त्याचा उद्देश आहे. यासोबतच परदेशात लपून बसलेल्या गुन्हेगारांना पकडण्यातही मदत होणार आहे.

On 26 Dec 2024, a majestic statue of  Shri Chhatrapati Shivaji Maharaj was inaugurated on the banks of Pangong Tso at an altitude of 14,300 feet.

छ्त्रपती शिवाजी महाराज की जय..!!

26 डिसेंबर 2024 चालू घडामोडी

➼ दरवर्षी 25 डिसेंबर रोजी ख्रिसमस डे जगभरात साजरा केला जातो जो येशू ख्रिस्ताचा वाढदिवस म्हणून साजरा करण्याची परंपरा आहे. ख्रिस्ती धर्मात या सणाला विशेष महत्त्व आहे.

➼ भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ-BCCI ने 2025 अंडर-19 T20 विश्वचषक स्पर्धेसाठी 15 सदस्यीय भारतीय महिला क्रिकेट संघाची घोषणा केली आहे. निक्की प्रसाद संघाचे नेतृत्व करणार आहे. तर सानिका चाळकेला उपकर्णधारपद देण्यात आले आहे.

➼ फ्रान्सचे पंतप्रधान फ्रँकोइस बायरो यांनी नवीन सरकारची घोषणा केली आहे. माजी पंतप्रधान मॅन्युएल वॉल्स आणि एलिझाबेथ बोर्न यांचाही नव्या मंत्रिमंडळात समावेश करण्यात आला आहे.

➼ नेपाळ सरकारने म्यानमार, थायलंड, कंबोडिया आणि लाओस येथे प्रवास करणाऱ्या नागरिकांसाठी तीन-बिंदू प्रवास सल्लागार जारी केला आहे.

➼ केंद्र सरकारने '15 व्या वित्त आयोग अनुदान' अंतर्गत उत्तर प्रदेश आणि आंध्र प्रदेशमधील ग्रामीण विकासासाठी दोन हजार कोटी रुपयांहून अधिक रक्कम जारी केली आहे. पंचायती राज मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, उत्तर प्रदेशसाठी एक हजार 598 कोटी रुपयांहून अधिक आणि आंध्र प्रदेशसाठी 446 कोटी रुपयांहून अधिक निधी जारी करण्यात आला आहे.

➼ जीवाश्म इंधनावरील अवलंबित्व कमी करण्याच्या उद्देशाने 'पंजाब सरकारने' 4 मेगावॅट क्षमतेचे 66 सौर ऊर्जा प्रकल्प उभारण्याचा निर्णय घेतला आहे.

➼ केन-बेतवा नदी जोड प्रकल्पाची पायाभरणी 25 डिसेंबर रोजी पंतप्रधान मोदींच्या हस्ते करण्यात आली.

आपल्या WARRIOR OFFICER ग्रुप मेंबर यांनी स्वतः बनवलेले चालू घडामोडी नोट्स आहेत. त्यांच्या मेहनतीसाठी एक लाईक द्या

Phantom – India’s First Red Dot Sight Pistol! Made by ASTR Defence.

Born in भारत 🇮🇳

वज्र प्रहार स्पेशल फोर्सेस सराव

• भारत-अमेरिका संयुक्त स्पेशल फोर्सेस सराव वज्र प्रहारच्या 15 व्या आवृत्तीला आयडाहो यूएसए मधील ऑर्चर्ड कॉम्बॅट ट्रेनिंग सेंटरमध्ये सुरुवात झाली.
• 2010 मध्ये सुरू करण्यात आलेला हा सराव वाळवंट/अर्ध वाळवंट वातावरणात संयुक्त विशेष सैन्याच्या ऑपरेशन्स राबविण्यासाठी एकत्रित क्षमता वाढवेल.
• वज्र प्रहार या सरावाचे उद्दिष्ट इंटरऑपरेबिलिटी, संयुक्तता आणि विशेष ऑपरेशन रणनीतींची परस्पर देवाणघेवाण वाढवून भारत आणि अमेरिका यांच्यातील लष्करी सहकार्याला चालना देणे हे आहे.

इतर लष्करी सराव ज्यात भारत-यूएसएचा समावेश आहे
द्विपक्षीय लष्करी सराव:
• युद्ध अभ्यास (लष्कर),
• कोप इंडिया (वायुसेना),
• टायगर ट्रायम्फ (ट्राय-सर्व्हिस)
• संगम (नौदल विशेष दल).
बहुपक्षीय लष्करी सराव:
• मलबार (नेव्ही),
• रिम-ऑफ-द-पॅसिफिक (RIMPAC, नेव्ही),
• मिलान (नेव्ही),
• ला पेरोस (नेव्ही),
• पिच ब्लॅक (एअर फोर्स),
• रेड फ्लॅग (वायुसेना).

• सरदार वल्लभभाई पटेल यांची १४९ वी जयंती

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सरदार वल्लभभाई पटेल यांना त्यांच्या 149 व्या जयंतीनिमित्त पुष्पांजली अर्पण केली आणि गुजरातमधील केवडिया येथील स्टॅच्यू ऑफ युनिटी येथे राष्ट्रीय एकता दिवस सोहळ्यात सहभागी झाले.

राष्ट्रीय एकता दिवस
2014 पासून राष्ट्रीय एकता दिवस म्हणून ओळखला जाणारा राष्ट्रीय एकता दिवस दरवर्षी 31 ऑक्टोबर रोजी सरदार पटेल यांच्या जयंती निमित्त साजरा केला जातो.
विविध रियासतांना एकाच राष्ट्रात एकत्रित करण्याच्या त्यांच्या प्रयत्नांची आठवण करून देणारे आणि देशातील लोकांमध्ये एकतेची भावना वाढवण्याचे काम ते करते.

सरदार पटेल यांचे प्रारंभिक जीवन
31 ऑक्टोबर 1875 रोजी नाडियाद गुजरात येथे जन्मलेले ते बॅरिस्टर, कार्यकर्ते, स्वातंत्र्यसैनिक आणि भारतीय प्रजासत्ताकच्या संस्थापकांपैकी एक होते.
सुरुवातीच्या काळात ते भारतीय राजकारणाबद्दल उदासीन होते. पण नंतर त्यांच्यावर महात्मा गांधींचा प्रभाव पडू लागला आणि 1917 पर्यंत त्यांनी गांधींचे सत्याग्रह (अहिंसा) तत्त्व स्वीकारले.
1917 ते 1924 पर्यंत पटेल यांनी अहमदाबादचे पहिले भारतीय म्युनिसिपल कमिशनर म्हणून काम केले आणि 1924 ते 1928 पर्यंत ते निवडून आलेले नगराध्यक्ष होते.

भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामातील योगदान
खेडा सत्याग्रह १९१७: गुजरातच्या खेडा जिल्ह्यातील एक प्रमुख स्थानिक नेते म्हणून पटेल यांनी महात्मा गांधींना ब्रिटीशांनी लादलेल्या अन्यायी जमीन महसूल कराच्या विरोधात सत्याग्रह आयोजित करण्यात पाठिंबा दिला.
असहकार चळवळ 1920-22: अंदाजे 300,000 सदस्यांची भरती करून आणि 1.5 दशलक्ष रुपये उभारून पटेल यांनी असहकार चळवळीवर लक्षणीय परिणाम केला.
त्यांनी ब्रिटीश वस्तूंवर बहिष्कार टाकणे आणि खादीचा आर्थिक आणि सांस्कृतिक स्वयंपूर्णतेचे प्रतीक म्हणून वापर करण्याचा सल्ला दिला.
बारडोली सत्याग्रह १९२८: बारडोली सत्याग्रहादरम्यान पटेलांनी दुष्काळग्रस्त स्थानिक लोकसंख्येला पाठिंबा दिला आणि जमीन कर वाढवला.
सविनय कायदेभंग चळवळ 1930-34: ब्रिटीश मिठाच्या मक्तेदारी विरुद्धच्या अहिंसक आंदोलनात त्यांनी मिठाच्या सत्याग्रहात सक्रिय सहभाग घेतला.
भारत छोडो आंदोलन 1942: त्यांनी ब्रिटीश राजवटीच्या विरोधात निदर्शने आणि स्ट्राइक आयोजित केले आणि संपूर्ण भारतभर सक्तीची आणि विद्युतप्रवाह देणारी भाषणे दिली आणि लोकांना मोठ्या प्रमाणात निषेधांमध्ये सामील होण्यासाठी प्रेरित आणि एकत्रित केले.

भारताच्या एकीकरणात योगदान
भारताचे राजकीय एकीकरण: भारताचे राजकीय एकीकरण आणि 1947 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
संस्थानांचे एकत्रीकरण: त्यांनी अत्यंत कमी कालावधीत 565 रियासतांना भारतीय संघराज्यात समाकलित करण्याचे कार्य यशस्वीरित्या पार पाडले - इतिहासात अभूतपूर्व असा पराक्रम.
प्रशासकीय सुधारणा: सरदार पटेल यांनी दिलेले आणखी एक उल्लेखनीय योगदान म्हणजे अखिल भारतीय सेवांची निर्मिती. त्यांनी या सेवांची ‘स्टील फ्रेम ऑफ इंडिया’ म्हणून कल्पना केली होती जी देशाची एकता आणि अखंडतेचे रक्षण करेल.
राष्ट्रीय एकात्मतेचा प्रचार: त्यांनी एक राष्ट्र म्हणून ‘आयडिया ऑफ इंडिया’चा प्रचार केला आणि देशाची विविधता असूनही, देश एकसंध उभा राहिला पाहिजे यावर भर दिला.

इतर योगदान
घटनात्मक भूमिका: त्यांनी विविध घटनात्मक समित्यांचे नेतृत्व केले जसे की अल्पसंख्याक आणि आदिवासी आणि बहिष्कृत क्षेत्र प्रांतीय घटना समितीवरील मूलभूत हक्क समितीवरील सल्लागार समिती. त्यांनी पहिले उपपंतप्रधान तसेच स्वतंत्र भारताचे पहिले गृहमंत्री म्हणूनही काम केले.


सन्मान आणि ओळख
भारताचा लोहपुरुष: देशाच्या फाळणीच्या पार्श्वभूमीवर त्यांनी ज्या पद्धतीने गृहमंत्री म्हणून अंतर्गत स्थैर्य आणले आणि राखले त्यामुळे त्यांना ‘लोहपुरुष’ म्हणून लौकिक मिळाला.
भारतरत्न: 1991 मध्ये त्यांना मरणोत्तर भारतरत्न या देशातील सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
स्टॅच्यू ऑफ युनिटी: हा जगातील सर्वात उंच पुतळा आहे ज्याचे अनावरण 31 ऑक्टोबर 2018 रोजी केवडिया गुजरात येथे त्यांच्या 143 व्या जयंतीनिमित्त करण्यात आले.

सरदार पटेल यांचा वारसा राजकारणाच्या पलीकडे जाऊन त्यांनी देशाच्या कल्याणासाठी एकात्मता आणि वचनबद्धतेचे प्रतीक मानले.
त्यांचे जीवन नेतृत्व समर्पणाच्या सामर्थ्याचा आणि त्यांच्या देशावरील अतूट प्रेमाचा पुरावा आहे जे भारताला अधिक मजबूत एकसंध राष्ट्र बनविण्यात मदत करते.

चालू घडामोडी

दिवाळी संपली आहे आता पुन्हा अभ्यासाला सुरुवात करा.

Another example of how deep the preparation of the Indian Army is behind every operation. 🇮🇳 🪖

चालू घडामोडी

ISRO says, "India’s first analog space mission kicks off in Leh! A collaborative effort by Human Spaceflight Centre, ISRO, AAKA Space Studio, University of Ladakh, IIT Bombay, and supported by Ladakh Autonomous Hill Development Council, this mission will simulate life in an interplanetary habitat to tackle the challenges of a base station beyond Earth."

नोट्स वाचुन झाले फायदेशीर वाटले की लाईक्स 👍 देण्यासाठी विसरू नका. तुम्ही दिलेलं एक लाईक आमच्या साठी अविरत नोट्स पोस्ट करण्याची प्रेरणा आहे.
मागील साधारण १.५ वर्षात झालेल्या यूपीएससी पासुन सरळसेवा पर्यंत सर्व परीक्षा यांच्या मध्ये आलेले चालु घडामोडी निगडीत सर्व प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे नोट्स स्वरूपात आपण आधीच पोस्ट केली होती.
सर्व नोट्स मोफत जरी असल्या तरी त्या अतिशय दर्जेदार आहेत, येणाऱ्या परीक्षेच्या काळात तुम्हाला नक्की फायदा होईल.
फक्त लाईक्स 👍 स्वरूपात तुमचा पाठिंबा कायम ठेवा..!!

महाकाय खत (फर्टिलाइजर) बॉम्ब

• "प्रोसिडिंग्स ऑफ द नॅशनल ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेस" मध्ये प्रकाशित केलेल्या अभ्यासात असे सूचित होते की 3.26 अब्ज वर्षांपूर्वी उल्कापाताचा प्रभाव पृथ्वीवरील प्रारंभिक जीवनाच्या संदर्भात एक महाकाय खत बॉम्ब म्हणून काम करत होता.
• पोषक वितरण: उत्तर-पूर्व दक्षिण आफ्रिकेतील बार्बर्टन ग्रीनस्टोन पट्ट्यातील प्राचीन खडक उल्कापाताच्या प्रभावानंतर सूक्ष्मजीवांचे पुनरुज्जीवन आणि वाढ झाल्याचे पुरावे देतात.
• कार्बोनेशियस कॉन्ड्राईट उल्कापासून फॉस्फरस आणि लोह यासारख्या आवश्यक पोषक तत्वांच्या उपलब्धतेमुळे सुरुवातीच्या सूक्ष्मजीवांच्या वाढीस मदत झाली.
• प्रभाव: डायनासोरांना मारणाऱ्या लघुग्रहापेक्षा 23-36 मैल व्यासाच्या आणि 50-200 पट मोठ्या या उल्कापिंडाने मोठ्या प्रमाणावर विनाश घडवून आणला.
• त्याच्या प्रभावामुळे, बाष्पाचे प्रचंड ढग तयार झाले आणि त्सुनामीची परिस्थिती निर्माण झाली, परिणामी बराच काळ अंधार आणि उष्णता निर्माण झाली, ज्यामुळे त्यावेळच्या जनजीवनावर गंभीर परिणाम झाला.
• सुरुवातीच्या जीवांचे रूपांतर: प्रारंभिक विनाश असूनही, या प्रभावामुळे निर्माण झालेल्या पोषक-समृद्ध वातावरणाने सूक्ष्मजीवांसाठी अनुकूल वातावरण प्रदान केले.
• हा शोध उल्कापिंडाचा प्रभाव पूर्णपणे विनाशकारी होता या कल्पनेला आव्हान देतो. यासह, सुरुवातीच्या जीवनाला चालना देण्यासाठी त्यांची संभाव्य भूमिका अधोरेखित केली आहे.

भारतीय सांकेतिक भाषेचा (ISL) विस्तार

• अलीकडेच भारताने आधार कार्ड ब्लॉकचेन उर्सा नेबुला इत्यादी सारख्या भारतीय सांकेतिक भाषा (ISL) शब्दकोशात इंग्रजी आणि हिंदी शब्दांसह सुमारे 2500 नवीन शब्द जोडले आहेत.
• आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिन 2024 च्या उत्सवादरम्यान " सांकेतिक भाषा अधिकारांसाठी साइन अप करा " या थीमसह नवीन शब्द जोडले गेले.
• 2017 मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेने 23 सप्टेंबर हा आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिन म्हणून घोषित केला होता जो 2018 मध्ये पहिल्यांदा साजरा करण्यात आला.
• वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ द डेफ (WFD) ची स्थापना 23 सप्टेंबर 1951 रोजी झाली.
• ISL च्या विस्तारामुळे कर्णबधिर समुदायाचा सहभाग सुलभ झाला, विशेषत: वैज्ञानिक, सांस्कृतिक आणि इंटरनेट-संबंधित संदर्भांमध्ये.
• ISL शब्दकोशाचा विस्तार भारतीय सांकेतिक भाषा संशोधन आणि प्रशिक्षण केंद्र (ISLRTC) द्वारे करण्यात आला.
• ISRLRTC ही संस्था नोंदणी कायदा 1860 अंतर्गत स्थापन केलेली स्वायत्त संस्था आहे. आणि सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाच्या अंतर्गत काम करते.
• हे संशोधन शैक्षणिक प्रवेशास प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि भारतीय सांकेतिक भाषेला भाषिक प्रणाली म्हणून प्रोत्साहन देण्यासाठी समर्पित आहे.

Happy Diwali from Indian Army
🇮🇳🪖🚀🔫

जन्म आणि मृत्यू नोंदणीसाठी मोबाइल ॲप

केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी "तंत्रज्ञानासह प्रशासनाचे एकत्रीकरण" करण्यासाठी नागरी नोंदणी प्रणाली (CRS) मोबाईल ऍप्लिकेशन लॉन्च केले.

नागरी नोंदणी प्रणाली (CRS) ॲप
भारताचे रजिस्ट्रार जनरल आणि जनगणना आयुक्त यांनी तयार केलेल्या मोबाईल ॲपमुळे जन्म आणि मृत्यूच्या नोंदणीसाठी लागणारा वेळ लक्षणीयरीत्या कमी होण्याची अपेक्षा आहे.
जन्म आणि मृत्यूची नोंदणी (सुधारणा) कायदा 2023 नुसार 1 ऑक्टोबर 2023 पासून देशातील सर्व नोंदवलेले जन्म आणि मृत्यू डिजिटल पद्धतीने नोंदवले जातील.
शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश, सरकारी नोकऱ्या आणि विवाह नोंदणी यासारख्या विविध सेवांसाठी जन्मतारीख सिद्ध करण्यासाठी डिजिटल जन्म प्रमाणपत्रे एकच कागदपत्र असतील.
केंद्रीकृत डेटाबेस राष्ट्रीय लोकसंख्या नोंदणी (NPR) शिधापत्रिका मालमत्ता नोंदणी आणि मतदार यादी अद्ययावत करण्यात मदत करेल.

कुंभमेळा

उत्तर प्रदेश 2025 च्या महाकुंभची तयारी करत आहे.
हा 45 दिवसांचा धार्मिक कार्यक्रम आहे जो 12 वर्षातून एकदा आयोजित केला जातो.
14 जानेवारी 2025 रोजी सुरू होणार आहे.
यात्रेकरू पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करण्यासाठी येतात आणि विश्वास ठेवतात की ते त्यांच्या पापांची शुद्धी करते आणि आध्यात्मिक मुक्तीला प्रोत्साहन देते.
मेळ्याचे स्थानही चार तीर्थक्षेत्रांमध्ये फिरत राहते
उत्तराखंडमधील गंगेवर हरिद्वारमध्ये कुंभमेळा.
मध्य प्रदेशातील शिप्रा नदीवर उज्जैनमध्ये कुंभमेळा.
महाराष्ट्रातील गोदावरी नदीवर नाशिक येथे कुंभमेळा.
उत्तर प्रदेशातील गंगा, यमुना आणि सरस्वतीच्या संगमावर प्रयागराजमध्ये कुंभमेळा.
सूर्य, चंद्र आणि गुरूच्या ज्योतिषीय स्थानांनुसार प्रत्येक साइट निवडली जाते.
हा मेळा नेमक्या वेळी आयोजित केला जातो जेव्हा ही तीन पदे पूर्णपणे व्यापली जातात आणि हिंदू धर्मातील हा सर्वात पवित्र काळ आहे.
महा कुंभमेळा: हा 12 पूर्ण कुंभमेळ्यांनंतर दर 144 वर्षांनी एकदा येतो.
महाकुंभ फक्त प्रयागराजमध्येच होतो.

राष्ट्रपती भवनातील कोणार्क चाकाच्या प्रतिकृती

अलीकडेच राष्ट्रपती भवन सांस्कृतिक केंद्र आणि अमृत उद्यान येथे वाळूच्या दगडापासून बनवलेल्या कोणार्क चाकांच्या प्रतिकृती स्थापित करण्यात आल्या आहेत, ज्याचा उद्देश भारताचा ऐतिहासिक वारसा अभ्यागतांमध्ये दाखवणे आणि त्याचा प्रचार करणे आहे.

कोणार्क व्हील्स हे ओडिशामधील कोणार्क सूर्य मंदिराचे एक प्रतिष्ठित वैशिष्ट्य आहे, जे युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळाचे ओडिशा मंदिर वास्तुकलेचे शिखर दर्शवते.
हे मंदिर 13व्या शतकात राजा नरसिंहदेव I (1238-64 CE) यांनी बांधले होते, मंदिराची रचना सूर्यदेवाला घेऊन जाणाऱ्या विशाल रथाच्या आकारात करण्यात आली आहे.
रथ 24 गुंतागुंतीच्या कोरीव चाकांनी सुशोभित केलेला आहे, प्रत्येक चाकांचा व्यास सुमारे 12 फूट आहे, जो काळ आणि जीवनाच्या चक्राचे प्रतीक आहे.

आर्किटेक्चरल चमत्कार
चाकांच्या स्पोकमध्ये सावल्या पडतात ज्याचा उपयोग दिवसाच्या वेळेची विलक्षण अचूकतेने गणना करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
कलात्मक सौंदर्य आणि वैज्ञानिक अचूकतेचे हे मिश्रण प्राचीन भारतीय वास्तुविशारद आणि कारागीर यांच्या प्रगत ज्ञान आणि कारागिरीवर प्रकाश टाकते.

प्राचीन सिल्क रोड
- सिल्क रोड हे चीन आणि सुदूर पूर्वेला मध्य पूर्व आणि युरोपशी जोडणारे व्यापारी मार्गांचे जाळे होते.
- कडक हिवाळा वगळता वर्षभर पूर्वेकडून पश्चिमेकडे रेशमाची वाहतूक केली जात असे ज्यामुळे सोने आणि चांदीची नाणी आणि इतर मौल्यवान वस्तू बदल्यात परत येतात.
- चीनमधील हान राजवंशाने 130 बीसी मध्ये पश्चिमेसोबत अधिकृतपणे व्यापार उघडला तेव्हा त्याची स्थापना झाली. 1453 पर्यंत ऑट्टोमन साम्राज्याने चीनसोबतच्या व्यापारावर बहिष्कार घालून ते बंद करेपर्यंत सिल्क रोड मार्ग वापरात राहिले.

BRI कडे भारत कसा पाहतो?
सार्वभौमत्वाचे मुद्दे: चीन-पाकिस्तान इकॉनॉमिक कॉरिडॉर (CPEC) पाकव्याप्त काश्मीरमधून (PoK) जातो. भारत याला आपल्या प्रादेशिक अखंडतेचे उल्लंघन मानतो.
IOR मध्ये चिनी उपस्थिती: चीनसाठी हिंद महासागराचे महत्त्व त्याच्या विस्तारलेल्या व्यापार ऊर्जा वाहतूक आणि गुंतवणुकीमुळे लक्षणीय वाढले आहे.
बांग्लादेश पाकिस्तान श्रीलंका आणि म्यानमारमधील विविध बंदरांमध्ये गुंतवणुकीद्वारे भारताच्या शेजारच्या भागात आपल्या पाऊलखुणा विस्तारण्यास सुरुवात केली.
व्यापारी बंदरांचे लष्करी वापरात रूपांतर करणे सहज शक्य असल्याने या घडामोडींनी भारतीय धोरणकर्त्यांना त्रास दिला आहे.
ताणलेले भारत-चीन संबंध: भारत-चीन संबंधांमधील अनेक नकारात्मक घडामोडींनी (व्यापार तूट सीमा तणाव इ.) BRI बाबत भारताच्या धारणांवरही परिणाम केला आहे.
डेट डिप्लोमसी: बीआरआय रचनेत चिनी नव-वसाहतवादाचा धक्का बसला आहे. प्रकल्प लहान देशांना कर्जाच्या चक्रात ढकलत आहेत ज्यामुळे पर्यावरणाचा नाश होतो आणि स्थानिक समुदायांमध्ये व्यत्यय येतो.
कर्जाच्या सापळ्यामुळे त्यांचे सार्वभौमत्व कमी होत आहे आणि चीनवर अवलंबित्व निर्माण होत आहे.

आरक्षणासाठी आवाज उठवणारा भारत हा पहिला देश होता आणि BRI च्या विरोधात ठाम राहिला.
BRI प्रकल्पांवरील टीकेबद्दलही भारत बोलून दाखवत आहे की ते सार्वत्रिक मान्यताप्राप्त आंतरराष्ट्रीय मानदंड, सुशासन आणि कायद्याचे राज्य यावर आधारित असावेत आणि मोकळेपणा, पारदर्शकता आणि आर्थिक स्थिरता या तत्त्वांचे पालन करतात.
बीआरआयकडे चीन त्याच्या पायाभूत सुविधा, बौद्धिक आणि आर्थिक व्यवस्थेचा वापर करत असल्याचेही पाहिले जाऊ शकते

ब्राझीलने चीनच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्हमध्ये सामील न होण्याचा निर्णय घेतला

ब्राझीलने अलीकडेच चीनच्या अब्जावधी डॉलरच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह (BRI) मध्ये सामील होण्याचा निर्णय घेतला.
भारताने मेगा प्रोजेक्टला मान्यता देण्यास नकार दिल्यानंतर चीनच्या BRI ला हा मोठा धक्का आहे.
ब्रिक्स गटातील भारतानंतर पाठिंबा नाकारणारा ब्राझील हा दुसरा देश ठरला आहे.
ब्राझीलला चीनसोबतचे संबंध नवीन पातळीवर नेण्याची इच्छा आहे.
BRI मध्ये सामील होणे अल्पावधीत ब्राझीलसाठी कोणतेही मूर्त फायदे आणण्यात अयशस्वी होऊ शकते परंतु USA शी संबंध अधिक कठीण बनवू शकतात.

ब्रिक्स
BRICS हे एक संक्षिप्त रूप आहे जे पाच प्रमुख उदयोन्मुख राष्ट्रीय अर्थव्यवस्थांच्या समूहाचा संदर्भ देते: ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका.
नंतर, इजिप्त, इथिओपिया, इराण आणि संयुक्त अरब अमिराती यांना सदस्य राष्ट्र म्हणून स्वीकारण्यात आले.
हा शब्द मूळ अर्थशास्त्रज्ञ जिम ओ'नील यांनी 2001 मध्ये तयार केला होता.
शिखर परिषद: BRICS राज्यांची सरकारे 2009 पासून दरवर्षी औपचारिक शिखर परिषदांमध्ये भेटत आहेत.

ब्रिक्स देश तीन स्तंभांतर्गत महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर चर्चा करण्यासाठी एकत्र येतात:
1. राजकीय आणि सुरक्षा,
2. आर्थिक आणि आर्थिक आणि सांस्कृतिक आणि
3. लोक ते लोक देवाणघेवाण.
– नवीन विकास बँक (New Development Bank) : पूर्वी BRICS विकास बँक म्हणून ओळखली जाणारी ही BRICS राज्यांनी स्थापन केलेली बहुपक्षीय विकास बँक आहे.

बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह (BRI)
प्राचीन रेशीम मार्ग पुनर्संचयित करण्याच्या उद्देशाने चीनने 2013 मध्ये बीआरआयचा प्रस्ताव ठेवला होता.
सहभागी देशांमध्ये व्यापार, गुंतवणूक आणि आर्थिक वाढीस चालना देण्याच्या उद्देशाने रेल्वे, महामार्ग, बंदरे, विमानतळ आणि इतर पायाभूत सुविधा प्रकल्पांच्या नेटवर्कद्वारे आशियाला युरोप आणि आफ्रिकेशी जोडण्याचे या उपक्रमाचे उद्दिष्ट आहे.
चीनने बीआरआय एक खुली व्यवस्था म्हणून सादर केली आहे ज्यामध्ये सर्व देशांना सहभागी होण्याचे स्वागत आहे.
आतापर्यंत चीनने 150 हून अधिक देश आणि 30 आंतरराष्ट्रीय संस्थांसोबत BRI सहकार्य करार केले आहेत.
BRI मध्ये दोन मुख्य घटक समाविष्ट आहेत: सिल्क रोड इकॉनॉमिक बेल्ट आणि 21 व्या शतकातील सागरी सिल्क रोड.
सिल्क रोड इकॉनॉमिक बेल्ट चीन आणि मध्य आशिया, युरोप आणि पश्चिम आशियातील देशांमधील कनेक्टिव्हिटी आणि सहकार्य सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करते, तर 21 व्या शतकातील सागरी सिल्क रोड चीन आणि दक्षिणपूर्व आशिया, दक्षिण आशिया आणि आफ्रिका या देशांमधील सागरी सहकार्य मजबूत करण्यावर लक्ष केंद्रित करते. .
आवश्यक पायाभूत सुविधा उभारणीचा मुख्य भाग 2035 पर्यंत सुरू राहण्याची अपेक्षा आहे.

Warrior officer ग्रुप च्या सर्वेसर्वा व आपल्या सर्वांच्या आदरणीय सुप्रिया मॅडम यांना वाढदिवसाच्या खुप खुप शुभेच्छा.

प्रधानमंत्री वनबंधु कल्याण योजना

अलीकडेच भारताच्या पंतप्रधानांनी प्रधानमंत्री वनबंधू कल्याण योजनेच्या (PMVKY) महत्त्वावर भर दिला आहे आणि ‘आपल्या आदिवासी समुदायांनी निसर्गाशी सुसंगत राहण्याचा आणि आपल्या जंगलांचे रक्षण करण्याचा मार्ग दाखवला आहे’.

प्रधानमंत्री वनबंधु कल्याण योजना (PMVKY)
• आदिवासी समुदायांच्या सर्वांगीण विकासाच्या उद्देशाने 28 ऑक्टोबर 2014 रोजी सुरू करण्यात आलेला हा एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे.
• हे भारतातील आदिवासी लोकसंख्येला भेडसावणाऱ्या अद्वितीय आव्हानांना संबोधित करते जे देशाच्या लोकसंख्येच्या सुमारे 8.9% आहे.
• सर्वसमावेशक विकास धोरणांद्वारे आदिवासी समुदायांचे सक्षमीकरण करण्याचे उद्दिष्ट आहे.

मुख्य घटक:
• प्रधानमंत्री आदि आदर्श ग्राम योजना (PMAAGY): हे लक्षणीय आदिवासी लोकसंख्या असलेल्या गावांच्या एकात्मिक विकासावर लक्ष केंद्रित करते. रस्ते आणि दूरसंचार कनेक्टिव्हिटी, शिक्षण, आरोग्य सेवा आणि स्वच्छता यासारख्या मूलभूत सेवा आणि सुविधांमध्ये सुधारणा करण्याचे उद्दिष्ट आहे.
• विशेषतः असुरक्षित आदिवासी गटांचा विकास (PVTGs): हे PVTGs चा सांस्कृतिक वारसा जपत त्यांच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाला लक्ष्य करते. त्यात शिक्षण, गृहनिर्माण, उपजीविका आणि आरोग्यासाठी आर्थिक सहाय्य समाविष्ट आहे.
• आदिवासी संशोधन संस्थांना सहाय्य: आदिवासी संशोधन संस्थांची संशोधन करण्याची क्षमता वाढवणे आणि आदिवासी विकासासाठी धोरणात्मक माहिती देणे हे यामागे आहे.
• मॅट्रिकपूर्व आणि मॅट्रिकोत्तर शिष्यवृत्ती: या शिष्यवृत्ती आदिवासी विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणास मदत करतात आणि त्यांना दर्जेदार शिक्षण आणि उच्च शिक्षणाच्या संधी उपलब्ध होतात.
• प्रकल्प व्यवस्थापन युनिट्ससाठी प्रशासकीय सहाय्य: PMVKY ST च्या कल्याणाशी संबंधित योजनांचे प्रभावीपणे परीक्षण आणि अंमलबजावणी केली जाईल याची खात्री करून राज्य सरकारांमध्ये प्रकल्प व्यवस्थापन युनिट्स स्थापन करण्यासाठी निधीचे वाटप करते.

आदिवासी कल्याणासाठी सरकारच्या इतर योजना
• एकलव्य मॉडेल निवासी शाळा: 50% पेक्षा जास्त एसटी लोकसंख्या आणि किमान 20,000 आदिवासी व्यक्ती (२०११ च्या जनगणनेनुसार) असलेल्या प्रत्येक ब्लॉकमध्ये सहावी ते बारावीच्या वर्गातील एसटीच्या विद्यार्थ्यांना दर्जेदार शिक्षण देण्यासाठी हे स्थापित केले गेले आहे.
• प्रधानमंत्री जनजाती विकास मिशन (PMJVM): दोन विद्यमान योजनांचे विलीनीकरण आणि विस्तार करून त्याची पुनर्रचना केली गेली आहे: ‘किमान आधारभूत किमतीद्वारे गौण वन उत्पादनांच्या विपणनाची यंत्रणा’ आणि ‘आदिवासी उत्पादनांच्या विकास आणि विपणनासाठी संस्थात्मक समर्थन’.
• हे स्थानिक संसाधनांच्या वापराद्वारे आदिवासी समुदायांना सक्षम बनवण्याच्या उद्देशाने ‘वोकल फॉर लोकल बाय ट्रायबल’ या थीमला समर्थन देते.
• ट्रायबल कोऑपरेटिव्ह मार्केटिंग डेव्हलपमेंट फेडरेशन ऑफ इंडिया (TRIFED) या उपक्रमासाठी केंद्रीय अंमलबजावणी संस्था म्हणून काम करते.

न्यायमूर्ती के एस पुट्टास्वामी आणि गोपनीयतेचा अधिकार

‘गोपनीयतेचा हक्क’ प्रकरणातील याचिकाकर्ते न्यायमूर्ती के एस पुट्टास्वामी यांचे निधन झाले आहे, ज्यामुळे सर्वोच्च न्यायालयाने गोपनीयतेचा अधिकार हा कलम २१ अंतर्गत मूलभूत अधिकार म्हणून ओळखला होता.

पुट्टास्वामी निकाल (2017): भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाने गोपनीयतेचा अधिकार हा भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 21 अंतर्गत मूलभूत अधिकार म्हणून घोषित केला जो जीवन आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्याच्या अधिकाराची हमी देतो.
ऐतिहासिक निर्णयाने गोपनीयतेच्या अधिकारांचा विस्तार केला आहे की हक्क मानवी सन्मान आणि स्वायत्ततेसाठी अंतर्निहित आहे. डेटा संरक्षण पाळत ठेवणे आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्य यांसारख्या क्षेत्रांसाठी हे महत्त्वपूर्ण उदाहरण सेट करते.
न्यायमूर्ती पुट्टास्वामी हे आधार योजनेला आव्हान देणाऱ्या पहिल्या याचिकाकर्त्यांपैकी एक असतील.
जागतिक स्तरावर मानवी हक्कांच्या सार्वत्रिक घोषणा (1948) चे कलम 12 आणि नागरी आणि राजकीय हक्कांवरील आंतरराष्ट्रीय कराराचे कलम 17 (ICCPR 1966) दोन्ही एखाद्या व्यक्तीच्या गोपनीयतेसह "मनमानी हस्तक्षेप" विरुद्ध कायदेशीर संरक्षण प्रदान करतात.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY)

•भारतातील उद्योजकता वाढवण्यासाठी सरकारने प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) अंतर्गत कर्ज मर्यादा दुप्पट करून ₹20 लाख केली आहे.
•8 एप्रिल 2015 रोजी पंतप्रधानांनी बिगर-कॉर्पोरेट बिगरशेती लघु/सूक्ष्म उद्योगांना रु. 10 लाखांपर्यंत कर्ज उपलब्ध करून देण्यासाठी लॉन्च केले होते.
•उपेक्षित आणि आतापर्यंत सामाजिक-आर्थिकदृष्ट्या उपेक्षित वर्गांना आर्थिक सर्वसमावेशकता आणि समर्थन प्रदान करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे.
•श्रेण्या : MUDRA कर्ज 'शिशू' 'किशोर आणि 'तरुण' या तीन श्रेणींमध्ये ऑफर केले जाते जे कर्जदारांच्या वाढीच्या किंवा विकासाच्या आणि निधीच्या गरजा दर्शवतात:-
•शिशू: 50,000/- पर्यंतचे कर्ज कव्हरिंग
•किशोर: रु. 50,000/- पेक्षा जास्त आणि रु 5 लाखांपर्यंतचे कर्ज कव्हर
•तरुण: 5 लाखांपेक्षा जास्त आणि 10 लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज कव्हर.
•नवीनतम घडामोडी : विशेषत: पात्र उद्योजकांसाठी ₹10 लाख ते ₹20 लाखांपर्यंतच्या कर्जासाठी नवीन “तरुण प्लस” श्रेणी सुरू केली जाईल.
•केंद्रीय अर्थसंकल्प 2024-25 दरम्यान अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी जाहीर केलेल्या या बदलाचे उद्दिष्ट "तरुण श्रेणी" अंतर्गत यापूर्वी घेतलेल्या आणि यशस्वीपणे परतफेड केलेल्या उद्योजकांना समर्थन देणे आहे.
•मायक्रो युनिट्ससाठी क्रेडिट गॅरंटी फंड (CGFMU) अंतर्गत ₹20 लाखांपर्यंतच्या रकमेसाठी PMMY कर्जाचे हमी कव्हरेज प्रदान केले जाईल.

स्पाइस 2000 बॉम्ब

इस्रायलने बेरूतमधील एक इमारत नष्ट करण्यासाठी स्पाइस 2000 बॉम्ब सोडला.
स्पाइस 2000 हा मार्गदर्शित बॉम्बचा एक प्रकार आहे ज्याला "स्मार्ट बॉम्ब" म्हणून संबोधले जाते.
हे इस्रायलच्या मालकीच्या राफेल प्रगत संरक्षण प्रणालीने बनवले आहे.
स्पाईस बॉम्ब विशिष्ट स्थानांना अचूकपणे लक्ष्य करण्यासाठी प्रगत मार्गदर्शन प्रणाली वापरतात.
विशिष्ट ठिकाणी नेव्हिगेट करण्यासाठी आणि लक्ष्य करण्यासाठी सिस्टम GPS आणि इलेक्ट्रो-ऑप्टिकल सेन्सर दोन्ही वापरते.

Current Affairs

भारतीय आदिम जाती सेवक संघाची 75 वर्षे

•अध्यक्ष द्रौपदी मुर्मू यांनी नवी दिल्लीत भारतीय आदिम जाति सेवक संघाला 75 वर्षे पूर्ण झाल्याच्या कार्यक्रमात हजेरी लावली.
•याची स्थापना 24 ऑक्टोबर 1948 रोजी दिल्लीत ठक्कर बापा (अमृतलाल विठ्ठलदास ठक्कर) यांनी भारतातील आदिवासी आणि उपेक्षित समुदायांच्या कल्याणाला चालना देण्याच्या उद्देशाने केली होती.
•डॉ राजेंद्र प्रसाद यांची BAJSS चे संस्थापक-अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली.
•आदिवासी समाजात प्रचलित असलेली गरिबी, निरक्षरता आणि खराब आरोग्य या मुद्द्यांवर ते काम करते.

ठक्कर बापा
•अमृतलाल विठ्ठलदास ठक्कर, ज्यांना ठक्कर बापा असेही म्हणतात, यांचा जन्म 29 नोव्हेंबर 1869 रोजी भावनगर, गुजरात येथे झाला.
•ते एक प्रमुख समाजसुधारक, स्वातंत्र्यसैनिक आणि मानवतावादी होते, जे भारतातील आदिवासी आणि उपेक्षित समुदायांच्या उत्थानासाठी त्यांच्या समर्पणासाठी प्रसिद्ध होते.
•सुरुवातीचे जीवन: त्यांनी अनेक वर्षे भारतात आणि परदेशात अभियंता म्हणून काम केले. पुढे त्यांना महात्मा गांधी आणि सत्य आणि अहिंसेच्या मूल्यांनी प्रेरित केले.
•स्वातंत्र्य लढ्यात योगदान: ठक्कर बाप्पा भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात सामील झाले आणि वंचित समाजाच्या कल्याणासाठी एक कट्टर वकील बनले.
•1918 मध्ये त्यांनी सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण विधेयक मुंबई विधान परिषदेत सादर करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.
•1932 मध्ये हरिजन सेवक संघाच्या स्थापनेत ठक्कर बाप्पाचा सक्रिय सहभाग होता.
•साहित्यिक कार्य: त्यांनी 1950 मध्ये प्रकाशित झालेल्या ट्राइब्स ऑफ इंडिया या पुस्तकाचे लेखन केले.

मलबार सराव 2024

अलीकडेच विशाखापट्टणम येथे ‘मलबार 2024’ या लष्करी सरावाचा सागरी टप्पा पार पडला.
सहभागी आणि प्रमुख सराव या आवृत्तीत युद्धनौका, त्यांचे अविभाज्य हेलिकॉप्टर, लांब पल्ल्याच्या सागरी गस्ती विमाने आणि पाणबुड्यांनी पृष्ठभाग, उप-पृष्ठभाग आणि हवाई युद्धाच्या क्षेत्रातील जटिल आणि प्रगत सरावांमध्ये भाग घेतला.

•भारत आणि युनायटेड स्टेट्स दरम्यान 1992 मध्ये द्विपक्षीय नौदल सराव म्हणून सुरू झालेल्या या बहुपक्षीय सरावाचा 2007 मध्ये विस्तार करून जपान आणि ऑस्ट्रेलियाचा समावेश करण्यात आला.
•इंडो-पॅसिफिक प्रदेशात सुरक्षा सहकार्य वाढवण्याच्या त्यांच्या सामायिक उद्दिष्टाद्वारे क्वाड आणि मलबार सराव जवळून जोडलेले आहेत.
•क्वाड: 'चतुर्भुज सुरक्षा संवाद' (QSD) म्हणून ओळखले जाणारे क्वाड हे अमेरिका, भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि जपान या चार देशांचा समावेश असलेला अनौपचारिक धोरणात्मक मंच आहे.
•या गटाची पहिली बैठक 2007 मध्ये आसियान शिखर परिषदेदरम्यान झाली होती.
•इंडो-पॅसिफिक पार्टनरशिप फॉर मेरीटाइम अवेअरनेस (MAITRI) द्वारे उपलब्ध केलेल्या साधनांचा जास्तीत जास्त वापर करण्यासाठी क्वाड नेत्यांनी रिजनल मेरीटाइम इनिशिएटिव्ह फॉर ट्रेनिंग इन इंडो-पॅसिफिक रिजन (MAITRI) लाँच केले.

इतर लष्करी सराव:
•ला पेरोस: भारत, ऑस्ट्रेलिया, युनायटेड स्टेट्स, फ्रान्स, जपान आणि युनायटेड किंगडम.
•साल्वेक्स: भारत आणि अमेरिका
•सी ड्रॅगन: भारत, अमेरिका, जपान, कॅनडा आणि दक्षिण कोरिया
•वीर गार्डियन: भारत आणि जपान दरम्यान हवाई सराव
•ककडू सराव: मलबार देशांमधील द्वि-वार्षिक सराव (ऑस्ट्रेलियन नौदलाद्वारे आयोजित).

पुरवठा साखळी सुरक्षा

जागतिक पुरवठा साखळी लँडस्केपमध्ये अलिकडच्या वर्षांत लक्षणीय बदल झाले आहेत, प्रामुख्याने COVID-19 साथीच्या आजारामुळे आणि भू-राजकीय तणावामुळे. या इव्हेंट्सने काही प्रदेशांवर जास्त अवलंबून राहण्याच्या असुरक्षा आणि पुरवठा साखळींमध्ये अधिक लवचिकता आणि सुरक्षिततेची आवश्यकता अधोरेखित केली आहे.

कार्यक्षमतेकडून लवचिकतेकडे शिफ्ट: साथीच्या रोगाने कार्यक्षमता वाढवण्यापासून लवचिकता सुनिश्चित करण्याकडे लक्ष केंद्रित करण्यास भाग पाडले. यामध्ये पुरवठा साखळी वैविध्यपूर्ण करणे आणि व्यत्यय कमी करण्यासाठी अनावश्यकता निर्माण करणे समाविष्ट आहे.
इस्रायली पेजर हल्ला: सप्टेंबर 2024 मध्ये झालेल्या हल्ल्याने मूलभूत तंत्रज्ञानातील असुरक्षा वापरून लक्षणीय हानी पोहोचवण्याची क्षमता अधोरेखित केली.
चायनीज कनेक्टेड कार टेकवर यू.एस.चे निर्बंध: यूएस ने राष्ट्रीय सुरक्षेच्या कारणास्तव चिनी बनावटीच्या कनेक्टेड कार सिस्टीमच्या आयातीवर निर्बंध घालण्याचे नियम प्रस्तावित केले आहेत.
सुरक्षिततेवर वाढलेले लक्ष: या घटनांनी विश्वासार्हता आणि किफायतशीरतेच्या पारंपारिक चिंतेच्या पलीकडे, पुरवठा साखळीतील सुरक्षिततेला प्राधान्य देण्याकडे वळले आहे.

भारतासाठी परिणाम

संतुलित दृष्टिकोनाची गरज: भारताने संतुलित दृष्टिकोन स्वीकारला पाहिजे ज्यात "फक्त सुरक्षित राहण्यासाठी" आणि "केवळ बाबतीत" धोरणे या दोन्हींचा मेळ आहे.
विश्वास ठेवा परंतु सत्यापित करा: कमी गंभीर तंत्रज्ञानासाठी ऑडिट तपासणी आणि अनुपालन तपासणीद्वारे "विश्वास ठेवा परंतु सत्यापित करा" दृष्टीकोन लागू केला जाऊ शकतो.
झिरो ट्रस्ट: अत्यंत गंभीर तंत्रज्ञानासाठी सर्व उत्पादने आणि सेवांशी तडजोड केली आहे असे गृहीत धरून "शून्य विश्वास" दृष्टिकोन स्वीकारला पाहिजे.
वैविध्य आणि मैत्री: भारताने कोणत्याही एका क्षेत्रावर किंवा पुरवठादारावरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी आपल्या पुरवठा साखळ्यांमध्ये विविधता आणली पाहिजे. फ्रेंडशोअरिंग किंवा मैत्रीपूर्ण राष्ट्रांकडून सोर्सिंगचा देखील विचार केला जाऊ शकतो.

सरकारी योजना आणि उपक्रम

आत्मनिर्भर भारत: भारताच्या स्वावलंबन मोहिमेचे उद्दिष्ट आयातीवरील अवलंबित्व कमी करणे आणि देशांतर्गत उत्पादनाला चालना देणे हे आहे.
राष्ट्रीय सुरक्षा धोरण: सरकारच्या राष्ट्रीय सुरक्षा धोरणामध्ये पुरवठा साखळी डोमेनसह देशाची लवचिकता आणि सुरक्षा वाढविण्यासाठी उपायांची रूपरेषा दिली आहे.
डिजिटल इंडिया: डिजिटल इंडिया उपक्रम डिजिटलायझेशन आणि ऑटोमेशनला प्रोत्साहन देऊन पुरवठा साखळी सुरक्षिततेमध्ये योगदान देऊ शकतो, ज्यामुळे दृश्यमानता आणि नियंत्रण सुधारू शकते.

घटनात्मक पैलू

कलम 36: राज्यघटनेने राष्ट्रीय सुरक्षा आणि आर्थिक विकास सुनिश्चित करण्यासाठीच्या उपाययोजनांसह सार्वजनिक हितासाठी कायदे करण्याचा अधिकार राज्याला दिला आहे.
अनुच्छेद 48A: हे निर्देश तत्त्व सांगते की राज्य पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी आणि देशातील जंगले आणि वन्यजीवांचे रक्षण करण्यासाठी प्रयत्न करेल. याचा पुरवठा साखळी शाश्वतता आणि सुरक्षिततेवर परिणाम होऊ शकतो.

जागतिक पुरवठा साखळींच्या विकसित होणाऱ्या लँडस्केपला भारताकडून सक्रिय आणि धोरणात्मक दृष्टिकोनाची गरज आहे. लवचिकता आणि सुरक्षेचे वैविध्यपूर्ण पुरवठा साखळी आणि सरकारी उपक्रमांचा लाभ घेऊन समतोल दृष्टीकोन अवलंबून भारत उदयोन्मुख आव्हानांना तोंड देताना आपल्या पुरवठा साखळींची विश्वासार्हता आणि मजबूतता सुनिश्चित करू शकतो.

नोट्स वाचुन झाले फायदेशीर वाटले की लाईक्स 👍 देण्यासाठी विसरू नका. तुम्ही दिलेलं एक लाईक आमच्या साठी अविरत नोट्स पोस्ट करण्याची प्रेरणा आहे.
मागील साधारण १.५ वर्षात झालेल्या यूपीएससी पासुन सरळसेवा पर्यंत सर्व परीक्षा यांच्या मध्ये आलेले चालु घडामोडी निगडीत सर्व प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे नोट्स स्वरूपात आपण आधीच पोस्ट केली होती.
सर्व नोट्स मोफत जरी असल्या तरी त्या अतिशय दर्जेदार आहेत, येणाऱ्या परीक्षेच्या काळात तुम्हाला नक्की फायदा होईल.
फक्त लाईक्स 👍 स्वरूपात तुमचा पाठिंबा कायम ठेवा..!!

current affairs

आंतरराष्ट्रीय अभिधम्म दिवस

नवी दिल्ली येथे आंतरराष्ट्रीय अभिधम्म दिवस आणि पाली भाषेला अभिजात भाषा म्हणून मान्यता मिळाल्याच्या समारंभाला पंतप्रधान मोदींनी संबोधित केले.
भगवान बुद्धांच्या स्वर्गीय आईसह देवतांना अभिधम्म शिकवल्यानंतर तावतिंस-देवलोकाच्या खगोलीय क्षेत्रातून आलेल्या बुद्धांच्या स्मरणार्थ हा उत्सव साजरा केला जातो.
साइटवरील ऐतिहासिक चिन्हक अशोकन हत्ती स्तंभ ही महत्त्वपूर्ण घटना दर्शवितो.

अभिधम्माची शिकवण
अभिधम्म वास्तवाचा शोध घेण्यासाठी एक विशेष आणि विश्लेषणात्मक दृष्टीकोन अवलंबतो.
हे अस्तित्वाचे स्वरूप समजून घेण्यासाठी, जन्म, मृत्यू आणि मानसिक घटनांच्या प्रक्रियांना अचूक आणि अमूर्त पद्धतीने संबोधित करण्यासाठी तपशीलवार फ्रेमवर्क देते.
अभिधम्म वास्तविकतेचे चार अंतिम वास्तवांमध्ये वर्गीकरण करतो: चित्त (चेतना), केटासिक (मानसिक घटक), रूप (भौतिक घटना) आणि निब्बन (बिनशर्त स्थिती, किंवा अंतिम मुक्ती).

पाली भाषेला अभिजात दर्जा
प्राचीन भाषेने भगवान बुद्धाच्या शिकवणी सुमारे 500 ईसापूर्व प्रसारित करण्याचे वाहन म्हणून काम केले
टिपिटक किंवा "थ्रीफोल्ड बास्केट" ज्यात विनय पिटक (मठातील शिस्त), सुत्त पिटक (बुद्धाचे प्रवचन) आणि अभिधम्म पिटक (तात्विक विश्लेषण) यांचा समावेश आहे हे संपूर्णपणे पालीमध्ये लिहिलेले आहे.
हे ग्रंथ थेरवाद बौद्ध तत्त्वज्ञान आणि अभ्यासाचा पाया आहेत.
पाली साहित्यात जातक कथांचा समावेश आहे ज्यात बुद्धाच्या मागील जीवनातील कथा सांगितल्या जातात.

"समर्थ" “Samarth” (Scheme for Capacity Building in Textiles Sector)

केंद्र सरकारने समर्थ योजना दोन वर्षांसाठी (आर्थिक वर्ष 2024-25 आणि 2025-26) 495 कोटी रुपयांच्या बजेटसह 3 लाख लोकांना कापड संबंधित कौशल्यांमध्ये प्रशिक्षित करण्यासाठी वाढवली.

समर्थ योजना
समर्थ हा वस्त्रोद्योग मंत्रालयाचा मागणी-आधारित आणि प्लेसमेंट-केंद्रित छत्री कौशल्य कार्यक्रम आहे.
या योजनेचे उद्दिष्ट उद्योगाला संघटित वस्त्रोद्योग आणि संबंधित क्षेत्रांमध्ये नोकऱ्या निर्माण करण्यासाठी प्रोत्साहन आणि समर्थन देणे आहे ज्यामध्ये स्पिनिंग आणि विव्हिंग वगळता कापडाची संपूर्ण मूल्य शृंखला समाविष्ट आहे.
परिधान आणि गारमेंटिंग विभागातील विद्यमान कामगारांची उत्पादकता सुधारण्यासाठी ही योजना उच्च कौशल्य/पुनः कौशल्य कार्यक्रम देखील प्रदान करते.
उपलब्धी: योजनेंतर्गत, 3.27 लाख (ज्यामध्ये 88.3% महिला आहेत) उमेदवारांनी प्रशिक्षण घेतले आहे, त्यापैकी 2.6 लाख (79.5%) यांना रोजगार मिळाला आहे.

भारताचा वस्त्रोद्योग
देशांतर्गत व्यापारात वाटा: भारतातील देशांतर्गत पोशाख आणि कापड उद्योगाचे योगदान अंदाजे आहे. देशाच्या जीडीपीमध्ये 2.3%, औद्योगिक उत्पादनासाठी 13% आणि निर्यातीसाठी 12%.
जागतिक व्यापारात वाटा: वस्त्रोद्योग आणि पोशाखांच्या जागतिक व्यापारात भारताचा वाटा ४% आहे.
निर्यात: FY22 मध्ये, 5.4% वाटा मिळवून भारत हा जागतिक स्तरावर तिसरा सर्वात मोठा कापड निर्यातदार होता.
कच्च्या मालाचे उत्पादन: भारत जगातील कापूस आणि तागाचे सर्वात मोठे उत्पादक आहे. भारत हा जगातील दुसरा सर्वात मोठा रेशीम उत्पादक देश आहे आणि जगातील 95% हाताने विणलेले कापड भारतातून येते.
रोजगार निर्मिती: उद्योग हा देशातील 45 दशलक्ष लोकांना आणि संबंधित क्षेत्रातील 100 दशलक्ष लोकांना थेट रोजगार प्रदान करणारा दुसरा सर्वात मोठा नियोक्ता आहे.
प्रदेश: आंध्र प्रदेश, तेलंगणा, हरियाणा, झारखंड आणि गुजरात ही भारतातील अव्वल कापड आणि कपडे उत्पादन करणारी राज्ये आहेत.

वस्त्रोद्योग क्षेत्रातील इतर उपक्रम
PM-MITRA: जागतिक दर्जाच्या पायाभूत सुविधांसह ग्रीनफिल्ड/ब्राऊनफील्ड साइट्समध्ये 7 PM मेगा इंटिग्रेटेड टेक्सटाईल रीजन आणि परिधान (PM MITRA) पार्क्सची स्थापना करून रोजगार निर्मितीला चालना देण्यासाठी.
उत्पादन लिंक्ड इन्सेंटिव्ह (PLI) योजना - देशातील मॅनमेड फायबर (MMF) पोशाख, MMF फॅब्रिक्स आणि तांत्रिक कापड उत्पादनांच्या उत्पादनास प्रोत्साहन देण्यासाठी कापडांसाठी PLI योजना.
सुधारित तंत्रज्ञान अपग्रेडेशन फंड योजना (ATUFS) "मेक इन इंडिया" द्वारे रोजगार निर्मिती आणि निर्यातीला प्रोत्साहन देण्यासाठी ATUFS निर्मितीमध्ये "शून्य प्रभाव आणि शून्य दोष" सह 2016 मध्ये क्रेडिट लिंक्ड कॅपिटल इन्व्हेस्टमेंट सबसिडी (CIS) प्रदान करण्यासाठी सुरू करण्यात आली.

चालु घडामोडी

Indian Prime Minister Narendra Modi holds a bilateral meeting with Chinese President Xi Jinping in Kazan, Russia on the sidelines of the BRICS Summit.
🇮🇳 🇨🇳 🇷🇺

भारताच्या सरन्यायाधीशांची नियुक्ती

• भारताचे सरन्यायाधीश डी वाय चंद्रचूड यांनी न्यायमूर्ती संजीव खन्ना यांची भारताचे ५१ वे सरन्यायाधीश म्हणून नियुक्ती करण्यासाठी सरकारकडे शिफारस केली आहे.
• भारताचे सरन्यायाधीश आणि सर्वोच्च न्यायालयाच्या इतर न्यायाधीशांची नियुक्ती भारतीय राज्यघटनेच्या कलम १२४ च्या कलम (२) अंतर्गत राष्ट्रपतीद्वारे केली जाते.
• सरन्यायाधीश हे या भूमिकेसाठी योग्य मानले जाणारे सर्वोच्च न्यायालयातील सर्वात ज्येष्ठ न्यायाधीश असावेत.
• निवर्तमान सरन्यायाधीश पुढील सरन्यायाधीशांची शिफारस केंद्रीय कायदा मंत्र्यांकडे करतात जे राष्ट्रपतींच्या मंजुरीसाठी पंतप्रधानांकडे पाठवतात.
• वरिष्ठ न्यायाधीशांच्या फिटनेसबद्दल शंका असल्यास इतर न्यायाधीशांशी (अनुच्छेद 124(2) नुसार) सल्लामसलत केली जाईल.
• सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांची नियुक्ती: जेव्हा एखादी जागा रिक्त होते तेव्हा सरन्यायाधीश प्रक्रिया सुरू करतात आणि केंद्रीय कायदा मंत्र्यांकडे शिफारसी पाठवतात.
• सरन्यायाधीश शिफारशींसाठी चार सर्वात ज्येष्ठ न्यायाधीशांच्या कॉलेजियमचा सल्ला घेतात.
• पद रिक्त असल्यास राष्ट्रपती सर्वात ज्येष्ठ उपलब्ध न्यायाधीशाची कार्यवाहक मुख्य न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती करतात.