Current Affairs By WARRIOR OFFICER

सूर्य किरण हा भारत आणि कोणत्या देशाचा संयुक्त लष्करी सराव आहे?
उत्तर : नेपाळ

31 डिसेंबर 2024 ते 13 जानेवारी 2025 या कालावधीत नेपाळमधील सालझंडी येथे नेपाळी लष्कराने आयोजित केलेल्या 18 व्या सूर्यकिरण सरावात 334 सदस्यीय भारतीय सैन्य दल सहभागी होत आहे. वार्षिक सराव वैकल्पिकरित्या भारत आणि नेपाळद्वारे आयोजित केला जातो, 17 वी आवृत्ती 2023 मध्ये उत्तराखंडच्या पिथौरागढ येथे आयोजित करण्यात आली होती. भारतीय आणि नेपाळी लष्करातील जवानांमधील बंध मजबूत करणे आणि त्यांची व्यावसायिक कौशल्ये सुधारणे हे सूर्य किरणचे उद्दिष्ट आहे.

बातम्यांमध्ये दिसलेला हिरवा खेकडा कोणत्या प्रदेशातील आहे?
उत्तर: अटलांटिक महासागर आणि बाल्टिक समुद्र

कॅलिफोर्नियाच्या एल्खॉर्न स्लोमध्ये समुद्रातील ओटर लोकसंख्येची पुनर्प्राप्ती झाल्याने आक्रमक हिरव्या खेकड्यांचे नियंत्रण केले आहे. किनाऱ्यावरील खेकडे म्हणून ओळखले जाणारे हिरवे खेकडे जगातील शीर्ष 100 आक्रमक प्रजातींपैकी आहेत. ते अटलांटिक महासागर आणि बाल्टिक समुद्राचे मूळ आहेत. ते ऑस्ट्रेलिया, दक्षिण अमेरिका आणि दक्षिण आफ्रिकेतही पसरले आहेत. ते लहान क्रस्टेशियन मोलस्क आणि किडे खातात जे सीग्रास बेडचे नुकसान करतात आणि शिकार प्रजातींना जास्त शिकार करतात. हिरवे खेकडे किनारी परिसंस्थेमध्ये व्यत्यय आणणाऱ्या स्थानिक प्रजातींवर मात करतात.

अप्पर सियांग जलविद्युत प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहे?
उत्तर : अरुणाचल प्रदेश

तिबेटमधील यारलुंग त्सांगपोवरील चीनच्या नियोजित 60,000 मेगावॅट धरणाला सामरिक प्रतिउत्तर म्हणून भारताने अरुणाचल प्रदेशमधील 11,000 मेगावॅटचा अप्पर सियांग जलविद्युत प्रकल्प प्रस्तावित केला आहे. हा प्रकल्प सियांग नदीवर, ब्रह्मपुत्रेच्या वरच्या प्रवाहावर आहे. स्थानिकांसाठी आणे सियांग (मदर सियांग) म्हणून याला सांस्कृतिक महत्त्व आहे. चीनच्या धरण बांधण्याच्या योजनांमध्ये भारताची धोरणात्मक स्थिती मजबूत करणे आणि जलस्रोतांचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करणे हे या प्रकल्पाचे उद्दिष्ट आहे. डोंगराळ प्रदेशात मर्यादित शेती पर्यायांमुळे नदीकाठच्या शेतीवर (पाणी खेती) अवलंबून असलेल्या आदि जमातीचे प्रदेश हा प्रदेश आहे.

पुरातत्वशास्त्रज्ञांनी अलीकडेच कोणत्या हडप्पाच्या जागेवर 5,000 वर्षे जुनी जल व्यवस्थापन प्रणाली शोधून काढली?
उत्तर: राखीगढी

हरियाणाच्या हिसार जिल्ह्यातील राखीगढ़ी या प्राचीन हडप्पा स्थळावर सुरू असलेल्या उत्खननात सुमारे ५,००० वर्षांपूर्वीच्या प्रगत जल व्यवस्थापन प्रणाली आणि सांस्कृतिक पद्धती दिसून आल्या आहेत. राखीगढ़ी, हडप्पा-युगातील सर्वात मोठे ज्ञात ठिकाण, 865 एकर पसरले आहे आणि जागतिक स्तरावर त्याच्या ऐतिहासिक महत्त्वासाठी ओळखले जाते. या उत्खननात सुमारे 3.5 ते 4 फूट खोल ढिगाऱ्यांमध्ये पाणी साठविण्याचे क्षेत्र उघडकीस आले, जे प्रगत जल व्यवस्थापनाचे प्रदर्शन करते. चौतांग (द्रिशावती) नदीच्या वाळलेल्या नदीच्या पात्राचाही शोध लागला ज्यामुळे या जागेचे ऐतिहासिक महत्त्व वाढले.

हेलिकोबॅक्टर पायलोरी हा कोणत्या प्रकारचा रोगजनक आहे जो अलीकडे बातम्यांमध्ये दिसला होता?
उत्तर: जिवाणू

संशोधकांनी FELUDA हे कमी किमतीचे निदान साधन विकसित केले आहे ज्यात H pylori आणि त्याचे उत्परिवर्तन ग्रामीण भारतातील डिस्पेप्टिक रुग्णांमध्ये मर्यादित प्रयोगशाळेत प्रवेश आहे. एच पाइलोरी हा पचनमार्गातील एक सामान्य जीवाणू आहे जो जगातील 43% पेक्षा जास्त लोकसंख्येला संक्रमित करतो आणि पेप्टिक अल्सर गॅस्ट्र्रिटिस डिस्पेप्सिया आणि गॅस्ट्रिक कर्करोग होतो. हे आम्लता कमी करून आणि अस्तरात प्रवेश करून, रोगप्रतिकारक पेशी टाळून पोटात टिकून राहते. पोटदुखी, मळमळ, भूक न लागणे आणि वजन कमी होणे ही लक्षणे आहेत. उपचारामध्ये पोटातील आम्ल कमी करण्यासाठी अँटीबायोटिक्स आणि प्रोटॉन-पंप अवरोधक वापरून 14 दिवसांची तिहेरी थेरपी समाविष्ट असते.

• तुरुंगात वैवाहिक भेट

कैद्यांना वैवाहिक भेटी देण्याच्या प्रस्तावावर दिल्ली सरकार पुनर्विचार करत आहे.

• वैवाहिक स्वरूप:
हे खाजगी कौटुंबिक भेटींचा संदर्भ देते ज्यामध्ये कैदी त्यांच्या कायदेशीर जोडीदारासोबत तुरुंगात वेळ घालवतात.
हे मनोवैज्ञानिक कल्याण सुधारून आणि कैद्यांचे वैवाहिक संबंध राखून कैद्यांचे पुनर्वसन आणि दीर्घकालीन पुनर्प्राप्तीस प्रोत्साहन देते.

• न्यायालयीन निर्णय:
पंजाब आणि हरियाणा हायकोर्टाने 2014 मध्ये कैद्यांना जन्म देण्याचा अधिकार कायम ठेवला होता.
मद्रास उच्च न्यायालयाने 2018 मध्ये वैवाहिक संबंधांसाठी पॅरोलला परवानगी दिली होती.
जुलै 2023 मध्ये, मद्रास उच्च न्यायालयाचे न्यायमूर्ती एसएम सुब्रमण्यम यांनी तामिळनाडू सरकारला तुरुंगाच्या परिसरात कैद्यांसाठी वैवाहिक संबंधांना परवानगी देण्याबाबत विचार करण्याची विनंती केली होती.
इतर देश:
युएसच्या काही राज्यांमध्ये वैवाहिक भेटीची परवानगी आहे परंतु फेडरल तुरुंगांमध्ये नाही.
युरोपमध्ये, स्पेन, फ्रान्स, स्वीडन आणि डेन्मार्क सारखे देश या प्रकारच्या भेटींना परवानगी देतात, स्पेन मासिक भेटींना परवानगी देते आणि स्वीडन 9 तासांच्या भेटींना परवानगी देते.

आमचं ज्ञान homo sapiens पर्यंतच अडकल होत..!! 😂

पीएम इंटर्नशिप योजना

पीएम इंटर्नशिप योजना हा एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे ज्याचा उद्देश भारतातील तरुणांना वास्तविक-जागतिक व्यावसायिक वातावरणात प्रत्यक्ष अनुभव प्रदान करून रोजगारक्षमता सुधारणे आहे.

- उद्दिष्ट: या योजनेचे उद्दिष्ट पुढील पाच वर्षांत एक कोटी तरुणांना इंटर्नशिपच्या संधी उपलब्ध करून देणे, व्यावहारिक प्रदर्शन प्रदान करणे आणि कर्मचाऱ्यांमधील कौशल्यांमधील अंतर भरून काढण्यात मदत करणे आहे.
- अंमलबजावणी: हे कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्रालय (MCA) द्वारे व्यवस्थापित ऑनलाइन पोर्टलद्वारे सुरू केले जाईल, ज्यामुळे अर्ज आणि प्रक्रिया सुव्यवस्थित होईल.
- इंटर्नशिप कालावधी: 1 वर्ष.
- लक्ष्यित सहभागी: 21 ते 24 वर्षे वयोगटातील तरुण जे सध्या पूर्णवेळ नोकरी करत नाहीत.
- पात्रता निकष:
- शैक्षणिक आवश्यकता: किमान पात्रता इयत्ता 10वी आहे.
- बहिष्कार:
- त्यांच्या कुटुंबात सरकारी नोकरी असलेल्या व्यक्ती.
- पोस्ट-ग्रॅज्युएट आणि IIT, IIM, IISER सारख्या प्रमुख संस्थांमधून पात्रता असलेले आणि CA किंवा CMA पात्रता असलेल्या व्यक्ती पात्र नाहीत.
- 2023-24 मध्ये ₹8 लाख किंवा त्याहून अधिक उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना वगळण्यात आले आहे.

आर्थिक सहाय्य:
- स्टायपेंड:
- थेट लाभ हस्तांतरण (DBT) द्वारे केंद्र सरकारकडून ₹4,500/महिना.
- कंपनीच्या कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी (CSR) फंडातून अतिरिक्त ₹500/महिना.
- सामील होणे अनुदान: सामील झाल्यावर ₹6,000 चे एक-वेळचे अनुदान दिले जाईल.
- विमा संरक्षण: लाभार्थ्यांना पीएम जीवन ज्योती विमा योजना आणि पीएम सुरक्षा विमा योजनेअंतर्गत संरक्षण दिले जाईल.

सहभागींना होणारे फायदे:
- वास्तविक जीवनातील कार्य वातावरण आणि नोकरीवर प्रशिक्षण, व्यावहारिक कौशल्ये सुधारण्यास मदत करणे.
- इंटर्नशिप एक कुशल, कामासाठी तयार तरुण कर्मचारी तयार करेल, जे सहभागींना नोकरीच्या बाजारपेठेत अधिक स्पर्धात्मक बनवेल.
- नेटवर्किंगच्या संधी आणि शीर्ष कंपन्यांमधील उद्योग तज्ञ आणि व्यावसायिकांकडून शिकणे.

उद्योगांना होणारे फायदे:
- ही योजना कंपन्यांना मोठ्या कंपन्यांमध्ये तसेच सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग (MSME) मध्ये नोकरीसाठी तयार कुशल कामगारांची पाइपलाइन विकसित करण्यात मदत करेल.
- भविष्यातील प्रतिभेचे संगोपन करून, वास्तविक जगाचा अनुभव असलेल्या पात्र उमेदवारांपर्यंत पोहोचण्याचा उद्योगांना फायदा होईल.

ही योजना भारतातील युवा कार्यशक्ती विकसित करण्यासाठी, कौशल्य वाढवून आणि विविध क्षेत्रातील तरुण व्यक्तींसाठी संधी निर्माण करून शाश्वत आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी एक मौल्यवान उपक्रम आहे.

राष्ट्रीय लघु बचत निधी (NSSF)

दिल्ली सरकारने राष्ट्रीय लघु बचत निधी (NSSF) कडून 10,000 कोटी रुपये कर्ज घेण्याचा प्रस्ताव केंद्रीय अर्थ मंत्रालयाला सादर केला आहे.

राष्ट्रीय लघु बचत निधी (NSSF)

1. NSSF हा एक फंड आहे जो विविध लहान बचत योजनांमधून पैसे गोळा करतो.

2. भारताच्या सार्वजनिक खात्यामध्ये 1999 मध्ये त्याची स्थापना करण्यात आली.

3. नॅशनल स्मॉल सेव्हिंग्स फंड (कस्टडी आणि इन्व्हेस्टमेंट) नियम, 2001 अंतर्गत हा निधी वित्त मंत्रालयाद्वारे प्रशासित केला जातो. हे नियम संविधानाच्या कलम 283(1) वर आधारित आहेत.

4. NSSF मध्ये ठेवलेला पैसा केंद्र आणि राज्ये त्यांची वित्तीय तूट भरून काढण्यासाठी वापरतात. उर्वरित रक्कम केंद्र आणि राज्य सरकारच्या रोख्यांमध्ये गुंतवली जाते.

5. NSSF कडून घेतलेली कर्जे बाजारातील कर्जापेक्षा जास्त महाग आहेत.

अल्पबचत योजनांबद्दल

1. ही सर्व वयोगटातील नागरिकांना सातत्याने बचत करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी डिझाइन केलेली सरकार-समर्थित बचत साधने आहेत.

2. बचत योजना निधी तारण, मुलाचे शिक्षण, विवाह किंवा वैद्यकीय आणीबाणीसाठी वापरला जाऊ शकतो.

3. वैशिष्ट्ये:

ते बँकेच्या मुदत ठेवींपेक्षा जास्त परतावा देतात.

ते सार्वभौम हमीसह येतात आणि कर लाभ देतात.

लहान बचत योजनांवरील व्याज दर तिमाहीत सुधारित केले जातात.

4. लहान बचत योजनांचे तीन हेड अंतर्गत गट केले जाऊ शकतात:

(a) पोस्ट ऑफिस ठेवी: पोस्ट ऑफिस बचत खाते, पोस्ट ऑफिस वेळ ठेवी (1,2,3 आणि 5 वर्षे), पोस्ट ऑफिस आवर्ती ठेवी आणि पोस्ट ऑफिस मासिक खाते.

(b) बचत प्रमाणपत्रे: राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र आणि किसान विकास पत्र

(c) सामाजिक सुरक्षा योजना: सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी, ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना आणि सुकन्या समृद्धी खाते

SLINEX 2024

अलीकडेच SLINEX 24 (श्रीलंका-भारत नौदल सराव 2024) विशाखापट्टणम, भारत येथे आयोजित करण्यात आला होता. भारत आणि श्रीलंका यांच्यातील हा द्विपक्षीय नौदल सराव आहे.

सरावाच्या सागरी टप्प्यात दोन्ही नौदलाच्या विशेष दलांनी तोफा गोळीबार, दळणवळण प्रक्रिया, नेव्हिगेशन कौशल्ये तसेच नेव्हिगेशन डेव्हलपमेंट आणि हेलिकॉप्टर ऑपरेशन्सचा संयुक्त सराव समाविष्ट केला ज्यामध्ये भारतीय बाजूने आयएनएस सुमित्राद्वारे भाग घेतला.
भारत आणि श्रीलंका 2005 पासून SLINEX चा सराव करत आहेत.
भारत आणि श्रीलंका यांच्यातील सांस्कृतिक आणि आर्थिक संबंधांचा इतिहास २५०० वर्षांपूर्वीचा आहे.
SAARC मधील भारत हा श्रीलंकेचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार असून आर्थिक वर्ष 2023-24 मध्ये द्विपक्षीय व्यापार US$5.5 अब्ज पर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे. भारत श्रीलंकेला जीवनावश्यक वस्तूंची निर्यात करतो आणि भारत-श्रीलंका मुक्त व्यापार कराराचा फायदा होतो.
इतर भारत-श्रीलंका द्विपक्षीय सराव आहेत: मित्र शक्ती (सेना) सराव.

पीएम केअर फंड

2022-23 या आर्थिक वर्षात पंतप्रधान नागरिक सहाय्य आणि आपत्कालीन परिस्थितीत मदत निधी (पीएम केअर्स फंड) मध्ये योगदान म्हणून 912 कोटी रुपये मिळाले.
2020 मध्ये नोंदणी कायदा 1908 अंतर्गत पीएम केअर फंडाची सार्वजनिक धर्मादाय ट्रस्ट म्हणून नोंदणी करण्यात आली.
कोविड-19 महामारीच्या पार्श्वभूमीवर याची स्थापना करण्यात आली.
उद्दिष्ट: कोविड-19 साथीच्या रोगामुळे उद्भवलेल्या कोणत्याही आपत्कालीन किंवा संकटाच्या परिस्थितीला सामोरे जाणे आणि बाधितांना दिलासा देणे.
शासन: पंतप्रधान हे PM CARES फंडाचे पदसिद्ध अध्यक्ष आहेत तर संरक्षण मंत्री गृहमंत्री आणि वित्त मंत्री या निधीचे पदसिद्ध विश्वस्त आहेत.
हा सरकारी बजेटचा भाग नाही आणि त्याचे कामकाज सरकारच्या थेट आर्थिक नियंत्रणापासून वेगळे आहे.
कर लाभ: पीएम केअर्स फंडाला देणग्या प्राप्तिकर कायदा 1961 अंतर्गत 100% सवलतीसाठी 80G लाभांसाठी पात्र ठरतील.
देणग्या कंपनी कायदा 2013 अंतर्गत कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी (CSR) खर्च म्हणून गणल्या जातील.

२९ डिसेंबर २०२४ चालू घडामोडी

➼ 'काँग्रेस स्थापना दिवस' भारतात दरवर्षी 28 डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो. 28 डिसेंबर 1885 रोजी काँग्रेसचे पहिले अधिवेशन झाले होते.

➼ मध्य प्रदेश विज्ञान आणि तंत्रज्ञान परिषद आणि विज्ञान भारती यांच्या संयुक्त विद्यमाने 27 ते 30 डिसेंबर दरम्यान जांबोरी मैदानावर '11वा भोपाळ विज्ञान मेळा' आयोजित केला जाईल.

➼ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 29 डिसेंबर रोजी ऑल इंडिया रेडिओवरील 'मन की बात' कार्यक्रमात देश-विदेशातील लोकांसोबत आपले विचार मांडतील.
मासिक रेडिओ कार्यक्रमाचा हा 117 वा भाग असेल.

➼ अलीकडेच, मध्य प्रदेशातील बांधवगड व्याघ्र प्रकल्पामध्ये फेज-44 जनगणना सुरू झाली आहे. यामध्ये व्याघ्र प्रकल्पातील 9 भागात 640 ठिकाणी 1200 हून अधिक ट्रॅप कॅमेरे बसविण्यात आले आहेत. या गणनेनंतर, डेटा संकलित करून वन्यजीव संस्था, डेहराडूनला पाठविला जाईल.

➼ 'प्रजासत्ताक दिन परेड-2025' मध्ये 'साहसी खेळ' वर आधारित उत्तराखंडची झांकी कर्तव्य पथावर प्रदर्शित केली जाईल. रॉक क्लाइंबिंग, पॅराग्लायडिंग, बंजी जंपिंग, ट्रेकिंग यासारखे साहसी खेळ या टॅब्युमध्ये दाखवले जाणार आहेत.

➼ नेमबाजी ऑलिम्पियन 'विजयवीर सिद्धू' याने 67 व्या राष्ट्रीय स्पर्धेत पुरुषांच्या 25 मीटर रॅपिड फायर पिस्तूल प्रकारात सुवर्णपदक जिंकले आहे.

➼ 2023-24 मध्ये सलग सहाव्या वर्षी भारतीय बँकांच्या नफ्यातही वाढ झाली आहे. भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या अहवालानुसार, भारतीय बँकांची आर्थिक स्थिती मजबूत राहिली आहे आणि बँकांच्या कर्ज आणि ठेवींमध्ये सातत्याने वाढ होत असल्याचेही दिसून येते.

➼ देशात 2023-24 मध्ये आतापर्यंतचे सर्वाधिक कोळशाचे उत्पादन झाले आहे. 2022-23 मधील 893.191 दशलक्ष टनांच्या तुलनेत 2023-24 मध्ये 997.826 दशलक्ष टन कोळशाचे उत्पादन झाले जे सुमारे 11.71 टक्के अधिक आहे.

➼ 18 व्या बटालियन स्तरावरील संयुक्त लष्करी सराव 'लष्करी सराव सूर्य किरण' मध्ये सहभागी होण्यासाठी भारतीय लष्कराची तुकडी 29 डिसेंबर रोजी नेपाळला रवाना झाली. या तुकडीमध्ये 334 सैनिकांचा समावेश आहे. हा सराव 31 डिसेंबर ते 13 जानेवारी 2025 या कालावधीत सालझंडी, नेपाळ येथे होणार आहे.

उत्तर प्रदेश सरकारने ‘अटल युवा महाकुंभ’ चे उद्घाटन कोणत्या शहरात केले?
उत्तर : लखनौ

उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ आणि संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी लखनौमध्ये ‘अटल युवा महाकुंभ’ चे उद्घाटन केले. हा कार्यक्रम माजी पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या जन्मशताब्दी वर्षाचे औचित्य साधत आहे. विविध स्पर्धांमध्ये उत्तीर्ण झालेल्या गुणवंत विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र व पारितोषिके प्रदान करण्यात आली.

नवी दिल्ली येथे प्रगती बैठकीच्या 45 व्या आवृत्तीचे अध्यक्षपद कोणी भूषवले?
उत्तर : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी प्रगतीच्या 45 व्या आवृत्तीचे अध्यक्षपद भूषवले, जो सक्रिय प्रशासन आणि वेळेवर अंमलबजावणीसाठी एक व्यासपीठ आहे. सहा मेट्रो प्रकल्प, एक रस्ता जोडणी आणि एक औष्णिक ऊर्जा प्रकल्प यासह ₹1 लाख कोटींहून अधिक किमतीच्या आठ मोठ्या प्रकल्पांचा आढावा घेण्यात आला. सुधारित व्हेंडर इकोसिस्टम आणि जलद प्रक्रियांसह पीएम सूर्य घर मुफ्त बिजली योजनेंतर्गत छतावरील सौर प्रतिष्ठापना वाढवण्याचे निर्देश राज्यांना देण्यात आले. प्रगतीने 45 आवृत्त्यांमध्ये ₹19.12 लाख कोटी किमतीच्या 363 प्रकल्पांचे पुनरावलोकन केले आहे. प्रगती हे 25 मार्च 2015 रोजी लाँच केलेले बहुउद्देशीय व्यासपीठ आहे. हे प्रमुख सरकारी कार्यक्रम आणि प्रकल्पांचे निरीक्षण करताना सामान्य लोकांच्या तक्रारींचे निराकरण करते. प्लॅटफॉर्म केंद्र आणि राज्य सरकारच्या दोन्ही प्रकल्पांचा आढावा घेतो. हे स्टेकहोल्डर्समध्ये ई-पारदर्शकता आणि ई-जबाबदारीला प्रोत्साहन देते.

कान्हा, पेंच आणि बांधवगड व्याघ्र प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहेत?
उत्तर : मध्य प्रदेश

केंद्र सरकारच्या मंजुरीनंतर मध्य प्रदेश 15 वाघ (12 वाघीण आणि 3 वाघ) राजस्थान, छत्तीसगड आणि ओडिशामध्ये स्थलांतरित करेल. बांधवगड, कान्हा आणि पेंच व्याघ्र प्रकल्पातून वाघांचे स्थलांतर केले जाईल. हे व्याघ्र प्रकल्प मध्य प्रदेशात आहेत. वाघांच्या संख्येत मध्य प्रदेश ७८५ वाघांसह भारतात आघाडीवर आहे, त्यानंतर कर्नाटक (५६३) आणि उत्तराखंड (५६०) आहे. रतापाणी जंगलाला नुकतेच एमपीचे आठवे व्याघ्र प्रकल्प म्हणून अधिसूचित करण्यात आले.

युनायटेड नेशन्स डिसेंगेजमेंट ऑब्झर्व्हर फोर्स (UNDOF) मिशनची स्थापना कोणत्या सैन्यांमध्ये शांतता राखण्यासाठी करण्यात आली?
उत्तरः इस्रायल आणि सीरिया

यूएनचे सरचिटणीस अँटोनियो गुटेरेस यांनी गोलन हाइट्समध्ये यूएन डिसेंगेजमेंट ऑब्झर्व्हर फोर्स (UNDOF) सोबत सेवा करणारे भारताचे ब्रिगेडियर जनरल अमिताभ झा यांना श्रद्धांजली वाहिली. UNDOF ची स्थापना 1974 मध्ये युद्धविराम राखण्यासाठी आणि इस्रायल आणि सीरिया यांच्यातील डिमिलिटराइज्ड बफर झोनवर देखरेख करण्यासाठी करण्यात आली. मिशनच्या आदेशाचे दर सहा महिन्यांनी नूतनीकरण केले जाते आणि जून 2025 पर्यंत वाढवले ​​जाते. UNDOF ला दरवर्षी UN जनरल असेंब्लीद्वारे निधी दिला जातो. UNDOF मध्ये भारत हा तिसरा सर्वात मोठा सैन्य दल आणि पोलीस योगदानकर्ता आहे. गोलान हाइट्स हा एक डोंगराळ प्रदेश आहे, सीरियाचा एक भाग, 1967 पासून इस्रायलच्या ताब्यात आहे. UNDOF चे मुख्यालय कॅम्प फौअर येथे आहे.

कावेरी इंजिन कोणत्या संस्थेने विकसित केले?
उत्तर: संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO)

DRDO च्या गॅस टर्बाइन रिसर्च एस्टॅब्लिशमेंट (GTRE) ने कावेरी इंजिनला इनफ्लाइट चाचणीसाठी मंजुरी दिली आहे. भारताच्या लाइट कॉम्बॅट एअरक्राफ्ट (LCA) तेजसला उर्जा देण्यासाठी 1980 च्या उत्तरार्धात कावेरी इंजिन प्रकल्प सुरू झाला. हे संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO) अंतर्गत गॅस टर्बाइन रिसर्च एस्टॅब्लिशमेंट (GTRE) ने विकसित केले आहे. मंजुरी भारताच्या स्वदेशी एरो-इंजिन तंत्रज्ञान विकासातील प्रगती दर्शवते.

राष्ट्रीय सणांची माहिती सुलभपणे उपलब्ध करून देण्यासाठी कोणत्या मंत्रालयाने ‘राष्ट्रपर्व’ वेबसाइट आणि ॲप सुरू केले आहे?
उत्तर: संरक्षण मंत्रालय

संरक्षण मंत्रालयाने ‘राष्ट्रपर्व’ वेबसाइट आणि मोबाइल ॲप लॉन्च केले. हे मंत्रालयाद्वारे आयोजित केलेल्या राष्ट्रीय सणांची माहिती नागरिकांना सहज उपलब्ध करून देते. संरक्षण सचिव राजेश कुमार सिंह यांनी कार्यक्रमांबद्दल माहिती ठेवण्यासाठी आपल्या सोयींवर प्रकाश टाकला. प्लॅटफॉर्मचा उद्देश राष्ट्रीय उत्सवांबद्दल सहभाग आणि शिकण्यासाठी तपशील प्रदान करणे आहे. हे प्रवेशयोग्यता, रिअल-टाइम अद्यतने आणि वापरकर्ता-अनुकूल अनुभव सुनिश्चित करते. या उपक्रमाद्वारे नागरिकांना सर्वसमावेशक कार्यक्रमाची माहिती मिळू शकते.

भारतात दरवर्षी कोणता दिवस वीर बाल दिवस म्हणून साजरा केला जातो?
उत्तर: 26 डिसेंबर

गुरु गोविंद सिंग यांचे धाकटे पुत्र जोरावर सिंग आणि फतेह सिंग यांच्या शौर्याचे स्मरण म्हणून दरवर्षी २६ डिसेंबर रोजी वीर बाल दिवस साजरा केला जातो. 1705 मध्ये त्यांना आनंदपूर साहिब येथे मुघल सैन्याने पकडले आणि इस्लाम स्वीकारण्यासाठी दबाव आणला आणि नकार दिल्याबद्दल शहीद झाले. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी त्यांच्या बलिदानाचा सन्मान करण्यासाठी 2022 मध्ये 26 डिसेंबर हा वीर बाल दिवस म्हणून घोषित केला. 2024 मध्ये पीएम मोदींनी नवी दिल्लीतील सुपोषित पंचायत अभियान सुरू केलेल्या कार्यक्रमाला हजेरी लावली.

माईया सांडू यांनी नुकतीच कोणत्या देशाच्या राष्ट्राध्यक्षपदाची शपथ घेतली?
उत्तर: मोल्दोव्हा

माईया सांडू यांनी 24 डिसेंबर 2024 रोजी मोल्दोव्हाच्या दुसऱ्या टर्मसाठी राष्ट्राध्यक्ष म्हणून शपथ घेतली. 2020 मध्ये ती पहिल्यांदा अध्यक्ष बनली आणि 1991 मध्ये मोल्दोव्हाला स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून ते पद भूषवणाऱ्या पहिल्या महिला आहेत.
मोल्दोव्हाची राज्यघटना अध्यक्षांना प्रत्येकी चार वर्षांच्या दोन टर्मची सेवा करण्याची परवानगी देते. तिच्या नेतृत्वाखाली, मोल्दोव्हा रशियापासून दूर गेला आणि युरोपियन युनियनशी मजबूत संबंधांचा पाठपुरावा केला. 2022 मध्ये, मोल्दोव्हाने 27-राष्ट्रीय गटाशी जवळून एकीकरण करण्याच्या उद्देशाने युरोपियन युनियनमध्ये सदस्यत्वासाठी अर्ज केला.

नुकत्याच बातम्यांमध्ये दिसणारी महासागर अनॉक्सिक घटना 1a (OAE 1a) कोणत्या काळात घडली?
उत्तर: क्रेटेशियस

सायन्स ॲडव्हान्सेस मधील अलीकडील अभ्यासाने माउंट अशिबेट्सू जपानमधील खडक आणि जीवाश्मांचे विश्लेषण करून महासागर ॲनोक्सिक इव्हेंट 1a (OAE 1a) चा कालावधी शुद्ध केला आहे. OAE 1a क्रेटासियस कालखंडात (145-66 दशलक्ष वर्षांपूर्वी) जेव्हा पृथ्वीवरील महासागर ऑक्सिजन-कमी झाले तेव्हा घडले. मोठ्या प्रमाणावर ज्वालामुखीच्या उद्रेकामुळे CO₂ सोडल्यामुळे ग्लोबल वार्मिंग आणि महासागरांमध्ये ऑक्सिजन कमी झाल्यामुळे हे घडले. यामुळे ॲनॉक्सिक सागरी खोऱ्यातील सागरी प्रजाती विशेषत: प्लँक्टन नष्ट झाल्या आणि सेंद्रिय कार्बनने समृद्ध असलेल्या काळ्या शेलची निर्मिती झाली.

विकसित पंचायत कर्मयोगी उपक्रम कोणत्या मोहिमेचा भाग आहे?
उत्तरः प्रशासन गाव की ओरे

केंद्रीय कार्मिक, सार्वजनिक तक्रार आणि निवृत्ती वेतन मंत्री यांच्या हस्ते सुशासन दिनानिमित्त ‘विक्षित पंचायत कर्मयोगी’ उपक्रमाचा शुभारंभ करण्यात आला. नाविन्यपूर्ण साधने आणि क्षमता-निर्माण फ्रेमवर्कद्वारे पंचायती राज संस्थांना (PRIs) मजबूत करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. ओडिशा, आसाम, गुजरात आणि आंध्र प्रदेशमध्ये प्रायोगिक तत्त्वावर चालवलेले, ते प्रशासन आणि सेवा वितरण वाढविण्यासाठी ई-लर्निंग प्लॅटफॉर्म, एआय चॅटबॉट्स आणि मोबाइल ॲप्स वापरते. हा कार्यक्रम तळागाळात विकेंद्रित प्रशासन आणि सहभागात्मक निर्णय घेण्यास प्रोत्साहन देतो. ‘प्रशासन गाव की और’ मोहिमेचा एक भाग, हे PRI अधिकाऱ्यांना प्रभावी प्रशासन आणि शाश्वत ग्रामीण विकासासाठी सुसज्ज करते.

28 डिसेंबर 2024 चालू घडामोडी

➼ दरवर्षी 27 डिसेंबर रोजी जगभरात 'आंतरराष्ट्रीय साथीच्या तयारीचा दिवस' साजरा केला जातो.

➼ भारताचे माजी पंतप्रधान 'डॉ मनमोहन सिंग' यांचे वयाच्या ९२ व्या वर्षी निधन झाले.

➼ 'हॉकी इंडिया लीग' 27 डिसेंबरपासून राउरकेला ओडिशात सुरू होत आहे. बिरसा मुंडा हॉकी स्टेडियमवर दिल्ली एसजी पाइपर्स आणि गोनासिका यांच्यात सलामीचा सामना खेळवला जाईल.

➼ माहेश्वरी चौहान आणि अनंतजीत सिंग नारुका या जोडीने नवी दिल्ली येथे राष्ट्रीय नेमबाजी चॅम्पियनशिप 2024 मध्ये त्यांच्या गृहराज्य राजस्थानसाठी स्कीट मिश्र सांघिक विजेतेपद पटकावले आहे.

➼ भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने वित्तीय क्षेत्रात कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या जबाबदार आणि नैतिक वापरासाठी एक फ्रेमवर्क विकसित करण्यासाठी आठ सदस्यीय समितीची स्थापना केली आहे. या समितीचे अध्यक्ष डॉ पुष्पक भट्टाचार्य असतील.

➼ नुकतेच आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेने 'चॅम्पियन्स ट्रॉफी'चे वेळापत्रक जाहीर केले आहे. ही स्पर्धा पाकिस्तान आणि संयुक्त अरब अमिराती यांच्या संयुक्त विद्यमाने होणार आहे. ही स्पर्धा 19 फेब्रुवारीला सुरू होईल तर अंतिम सामना 9 मार्चला खेळवला जाईल.

➼ महाराष्ट्रातील अमरावती जिल्ह्यातील 'करीना थापा' हिला 'प्रधानमंत्री राष्ट्रीय बाल पुरस्कार' जाहीर झाला आहे.

➼ केंद्रीय माहिती आणि प्रसारण मंत्री अश्विनी वैष्णव यांच्या मते, WAVES OTT ॲपने एका महिन्यात 10 लाखांहून अधिक डाउनलोड केले आहेत.

➼ उत्तराखंडचे मुख्यमंत्री पुष्कर सिंह धामी यांनी २६ डिसेंबर रोजी नैनिताल जिल्ह्यातील हल्द्वानी येथून ‘३८व्या राष्ट्रीय खेळां’च्या टॉर्च रिलेचे प्रक्षेपण केले.

➼ 'भारतीय निवडणूक आयोगा'नुसार, 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत 64 कोटी 64 लाख मतदान झाले. यामध्ये महिला मतदारांची संख्या ६५.७८ टक्के असून ती पुरुषांपेक्षा जास्त आहे.

➼ अलीकडेच बाल्ड ईगलला अधिकृतपणे यूएसएचा राष्ट्रीय पक्षी घोषित करण्यात आले आहे.

27 डिसेंबर 2024 चालू घडामोडी

➼ 'वीर बाल दिवस' भारतात दरवर्षी २६ डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो. शिखांचे दहावे गुरू - गुरू गोविंद सिंग जी यांच्या चार शूर पुत्रांच्या अद्वितीय त्याग आणि शौर्याचा आदर करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

➼ राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते 26 डिसेंबर रोजी नवी दिल्ली येथे 7 श्रेणींमध्ये 17 मुलांना त्यांच्या अपवादात्मक कामगिरीबद्दल 'पंतप्रधान राष्ट्रीय बाल पुरस्कार' प्रदान करण्यात येणार आहे. 14 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशातील मुलांना पुरस्कार देण्यात येणार आहेत.

➼ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 27 डिसेंबर रोजी 'स्वामित्व योजने' अंतर्गत 58 लाखांहून अधिक मालमत्ता कार्ड वितरित करतील.

➼ बिहार केडरचे 1992 च्या बॅचचे भारतीय प्रशासकीय सेवा अधिकारी अरुणिश चावला यांची वित्त मंत्रालयात महसूल सचिव म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे. ते सध्या रसायन आणि खते मंत्रालयात फार्मास्युटिकल्स सचिव म्हणून कार्यरत आहेत.

➼ कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संघटनेच्या (EPFO) सदस्यांच्या संख्येत यावर्षी ऑक्टोबर महिन्यात 13 लाख 41 हजार सदस्यांनी वाढ झाली आहे.

➼ 38व्या राष्ट्रीय खेळांची मशाल रॅली 26 डिसेंबरपासून सुरू होत आहे. ही रॅली हल्दवणी येथून सुरू होणार असून पस्तीस दिवसांत 3 हजार 823 किलोमीटरचे अंतर कापून राज्यातील तेरा जिल्ह्यांतून 99 ठिकाणी जाणार आहे.

➼ केंद्र सरकारने राजस्थान आणि ओडिशाच्या ग्रामीण स्थानिक स्वराज्य संस्थांसाठी 2024-25 या वर्षासाठी 15 व्या वित्त आयोगाचे अनुदान जारी केले आहे.

➼ केंद्र सरकारने 'आरिफ मोहम्मद खान' यांची बिहारचे नवे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती केली आहे. यापूर्वी ते केरळचे राज्यपाल होते.

➼ आता 'भारतपोल' ही जगातील दुसरी सर्वात मोठी संस्था इंटरपोलच्या धर्तीवर भारतात सुरू होणार आहे. हा प्रकल्प केंद्रीय अन्वेषण ब्युरो (CBI) ने तयार केला आहे आणि भारतातील सर्व राज्यांच्या पोलिसांमध्ये अधिक चांगली समन्वय निर्माण करणे हा त्याचा उद्देश आहे. यासोबतच परदेशात लपून बसलेल्या गुन्हेगारांना पकडण्यातही मदत होणार आहे.

On 26 Dec 2024, a majestic statue of  Shri Chhatrapati Shivaji Maharaj was inaugurated on the banks of Pangong Tso at an altitude of 14,300 feet.

छ्त्रपती शिवाजी महाराज की जय..!!

26 डिसेंबर 2024 चालू घडामोडी

➼ दरवर्षी 25 डिसेंबर रोजी ख्रिसमस डे जगभरात साजरा केला जातो जो येशू ख्रिस्ताचा वाढदिवस म्हणून साजरा करण्याची परंपरा आहे. ख्रिस्ती धर्मात या सणाला विशेष महत्त्व आहे.

➼ भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ-BCCI ने 2025 अंडर-19 T20 विश्वचषक स्पर्धेसाठी 15 सदस्यीय भारतीय महिला क्रिकेट संघाची घोषणा केली आहे. निक्की प्रसाद संघाचे नेतृत्व करणार आहे. तर सानिका चाळकेला उपकर्णधारपद देण्यात आले आहे.

➼ फ्रान्सचे पंतप्रधान फ्रँकोइस बायरो यांनी नवीन सरकारची घोषणा केली आहे. माजी पंतप्रधान मॅन्युएल वॉल्स आणि एलिझाबेथ बोर्न यांचाही नव्या मंत्रिमंडळात समावेश करण्यात आला आहे.

➼ नेपाळ सरकारने म्यानमार, थायलंड, कंबोडिया आणि लाओस येथे प्रवास करणाऱ्या नागरिकांसाठी तीन-बिंदू प्रवास सल्लागार जारी केला आहे.

➼ केंद्र सरकारने '15 व्या वित्त आयोग अनुदान' अंतर्गत उत्तर प्रदेश आणि आंध्र प्रदेशमधील ग्रामीण विकासासाठी दोन हजार कोटी रुपयांहून अधिक रक्कम जारी केली आहे. पंचायती राज मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, उत्तर प्रदेशसाठी एक हजार 598 कोटी रुपयांहून अधिक आणि आंध्र प्रदेशसाठी 446 कोटी रुपयांहून अधिक निधी जारी करण्यात आला आहे.

➼ जीवाश्म इंधनावरील अवलंबित्व कमी करण्याच्या उद्देशाने 'पंजाब सरकारने' 4 मेगावॅट क्षमतेचे 66 सौर ऊर्जा प्रकल्प उभारण्याचा निर्णय घेतला आहे.

➼ केन-बेतवा नदी जोड प्रकल्पाची पायाभरणी 25 डिसेंबर रोजी पंतप्रधान मोदींच्या हस्ते करण्यात आली.

आपल्या WARRIOR OFFICER ग्रुप मेंबर यांनी स्वतः बनवलेले चालू घडामोडी नोट्स आहेत. त्यांच्या मेहनतीसाठी एक लाईक द्या

Phantom – India’s First Red Dot Sight Pistol! Made by ASTR Defence.

Born in भारत 🇮🇳

वज्र प्रहार स्पेशल फोर्सेस सराव

• भारत-अमेरिका संयुक्त स्पेशल फोर्सेस सराव वज्र प्रहारच्या 15 व्या आवृत्तीला आयडाहो यूएसए मधील ऑर्चर्ड कॉम्बॅट ट्रेनिंग सेंटरमध्ये सुरुवात झाली.
• 2010 मध्ये सुरू करण्यात आलेला हा सराव वाळवंट/अर्ध वाळवंट वातावरणात संयुक्त विशेष सैन्याच्या ऑपरेशन्स राबविण्यासाठी एकत्रित क्षमता वाढवेल.
• वज्र प्रहार या सरावाचे उद्दिष्ट इंटरऑपरेबिलिटी, संयुक्तता आणि विशेष ऑपरेशन रणनीतींची परस्पर देवाणघेवाण वाढवून भारत आणि अमेरिका यांच्यातील लष्करी सहकार्याला चालना देणे हे आहे.

इतर लष्करी सराव ज्यात भारत-यूएसएचा समावेश आहे
द्विपक्षीय लष्करी सराव:
• युद्ध अभ्यास (लष्कर),
• कोप इंडिया (वायुसेना),
• टायगर ट्रायम्फ (ट्राय-सर्व्हिस)
• संगम (नौदल विशेष दल).
बहुपक्षीय लष्करी सराव:
• मलबार (नेव्ही),
• रिम-ऑफ-द-पॅसिफिक (RIMPAC, नेव्ही),
• मिलान (नेव्ही),
• ला पेरोस (नेव्ही),
• पिच ब्लॅक (एअर फोर्स),
• रेड फ्लॅग (वायुसेना).

• सरदार वल्लभभाई पटेल यांची १४९ वी जयंती

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सरदार वल्लभभाई पटेल यांना त्यांच्या 149 व्या जयंतीनिमित्त पुष्पांजली अर्पण केली आणि गुजरातमधील केवडिया येथील स्टॅच्यू ऑफ युनिटी येथे राष्ट्रीय एकता दिवस सोहळ्यात सहभागी झाले.

राष्ट्रीय एकता दिवस
2014 पासून राष्ट्रीय एकता दिवस म्हणून ओळखला जाणारा राष्ट्रीय एकता दिवस दरवर्षी 31 ऑक्टोबर रोजी सरदार पटेल यांच्या जयंती निमित्त साजरा केला जातो.
विविध रियासतांना एकाच राष्ट्रात एकत्रित करण्याच्या त्यांच्या प्रयत्नांची आठवण करून देणारे आणि देशातील लोकांमध्ये एकतेची भावना वाढवण्याचे काम ते करते.

सरदार पटेल यांचे प्रारंभिक जीवन
31 ऑक्टोबर 1875 रोजी नाडियाद गुजरात येथे जन्मलेले ते बॅरिस्टर, कार्यकर्ते, स्वातंत्र्यसैनिक आणि भारतीय प्रजासत्ताकच्या संस्थापकांपैकी एक होते.
सुरुवातीच्या काळात ते भारतीय राजकारणाबद्दल उदासीन होते. पण नंतर त्यांच्यावर महात्मा गांधींचा प्रभाव पडू लागला आणि 1917 पर्यंत त्यांनी गांधींचे सत्याग्रह (अहिंसा) तत्त्व स्वीकारले.
1917 ते 1924 पर्यंत पटेल यांनी अहमदाबादचे पहिले भारतीय म्युनिसिपल कमिशनर म्हणून काम केले आणि 1924 ते 1928 पर्यंत ते निवडून आलेले नगराध्यक्ष होते.

भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामातील योगदान
खेडा सत्याग्रह १९१७: गुजरातच्या खेडा जिल्ह्यातील एक प्रमुख स्थानिक नेते म्हणून पटेल यांनी महात्मा गांधींना ब्रिटीशांनी लादलेल्या अन्यायी जमीन महसूल कराच्या विरोधात सत्याग्रह आयोजित करण्यात पाठिंबा दिला.
असहकार चळवळ 1920-22: अंदाजे 300,000 सदस्यांची भरती करून आणि 1.5 दशलक्ष रुपये उभारून पटेल यांनी असहकार चळवळीवर लक्षणीय परिणाम केला.
त्यांनी ब्रिटीश वस्तूंवर बहिष्कार टाकणे आणि खादीचा आर्थिक आणि सांस्कृतिक स्वयंपूर्णतेचे प्रतीक म्हणून वापर करण्याचा सल्ला दिला.
बारडोली सत्याग्रह १९२८: बारडोली सत्याग्रहादरम्यान पटेलांनी दुष्काळग्रस्त स्थानिक लोकसंख्येला पाठिंबा दिला आणि जमीन कर वाढवला.
सविनय कायदेभंग चळवळ 1930-34: ब्रिटीश मिठाच्या मक्तेदारी विरुद्धच्या अहिंसक आंदोलनात त्यांनी मिठाच्या सत्याग्रहात सक्रिय सहभाग घेतला.
भारत छोडो आंदोलन 1942: त्यांनी ब्रिटीश राजवटीच्या विरोधात निदर्शने आणि स्ट्राइक आयोजित केले आणि संपूर्ण भारतभर सक्तीची आणि विद्युतप्रवाह देणारी भाषणे दिली आणि लोकांना मोठ्या प्रमाणात निषेधांमध्ये सामील होण्यासाठी प्रेरित आणि एकत्रित केले.

भारताच्या एकीकरणात योगदान
भारताचे राजकीय एकीकरण: भारताचे राजकीय एकीकरण आणि 1947 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
संस्थानांचे एकत्रीकरण: त्यांनी अत्यंत कमी कालावधीत 565 रियासतांना भारतीय संघराज्यात समाकलित करण्याचे कार्य यशस्वीरित्या पार पाडले - इतिहासात अभूतपूर्व असा पराक्रम.
प्रशासकीय सुधारणा: सरदार पटेल यांनी दिलेले आणखी एक उल्लेखनीय योगदान म्हणजे अखिल भारतीय सेवांची निर्मिती. त्यांनी या सेवांची ‘स्टील फ्रेम ऑफ इंडिया’ म्हणून कल्पना केली होती जी देशाची एकता आणि अखंडतेचे रक्षण करेल.
राष्ट्रीय एकात्मतेचा प्रचार: त्यांनी एक राष्ट्र म्हणून ‘आयडिया ऑफ इंडिया’चा प्रचार केला आणि देशाची विविधता असूनही, देश एकसंध उभा राहिला पाहिजे यावर भर दिला.

इतर योगदान
घटनात्मक भूमिका: त्यांनी विविध घटनात्मक समित्यांचे नेतृत्व केले जसे की अल्पसंख्याक आणि आदिवासी आणि बहिष्कृत क्षेत्र प्रांतीय घटना समितीवरील मूलभूत हक्क समितीवरील सल्लागार समिती. त्यांनी पहिले उपपंतप्रधान तसेच स्वतंत्र भारताचे पहिले गृहमंत्री म्हणूनही काम केले.


सन्मान आणि ओळख
भारताचा लोहपुरुष: देशाच्या फाळणीच्या पार्श्वभूमीवर त्यांनी ज्या पद्धतीने गृहमंत्री म्हणून अंतर्गत स्थैर्य आणले आणि राखले त्यामुळे त्यांना ‘लोहपुरुष’ म्हणून लौकिक मिळाला.
भारतरत्न: 1991 मध्ये त्यांना मरणोत्तर भारतरत्न या देशातील सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
स्टॅच्यू ऑफ युनिटी: हा जगातील सर्वात उंच पुतळा आहे ज्याचे अनावरण 31 ऑक्टोबर 2018 रोजी केवडिया गुजरात येथे त्यांच्या 143 व्या जयंतीनिमित्त करण्यात आले.

सरदार पटेल यांचा वारसा राजकारणाच्या पलीकडे जाऊन त्यांनी देशाच्या कल्याणासाठी एकात्मता आणि वचनबद्धतेचे प्रतीक मानले.
त्यांचे जीवन नेतृत्व समर्पणाच्या सामर्थ्याचा आणि त्यांच्या देशावरील अतूट प्रेमाचा पुरावा आहे जे भारताला अधिक मजबूत एकसंध राष्ट्र बनविण्यात मदत करते.

चालू घडामोडी

दिवाळी संपली आहे आता पुन्हा अभ्यासाला सुरुवात करा.

Another example of how deep the preparation of the Indian Army is behind every operation. 🇮🇳 🪖

चालू घडामोडी

ISRO says, "India’s first analog space mission kicks off in Leh! A collaborative effort by Human Spaceflight Centre, ISRO, AAKA Space Studio, University of Ladakh, IIT Bombay, and supported by Ladakh Autonomous Hill Development Council, this mission will simulate life in an interplanetary habitat to tackle the challenges of a base station beyond Earth."

नोट्स वाचुन झाले फायदेशीर वाटले की लाईक्स 👍 देण्यासाठी विसरू नका. तुम्ही दिलेलं एक लाईक आमच्या साठी अविरत नोट्स पोस्ट करण्याची प्रेरणा आहे.
मागील साधारण १.५ वर्षात झालेल्या यूपीएससी पासुन सरळसेवा पर्यंत सर्व परीक्षा यांच्या मध्ये आलेले चालु घडामोडी निगडीत सर्व प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे नोट्स स्वरूपात आपण आधीच पोस्ट केली होती.
सर्व नोट्स मोफत जरी असल्या तरी त्या अतिशय दर्जेदार आहेत, येणाऱ्या परीक्षेच्या काळात तुम्हाला नक्की फायदा होईल.
फक्त लाईक्स 👍 स्वरूपात तुमचा पाठिंबा कायम ठेवा..!!

महाकाय खत (फर्टिलाइजर) बॉम्ब

• "प्रोसिडिंग्स ऑफ द नॅशनल ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेस" मध्ये प्रकाशित केलेल्या अभ्यासात असे सूचित होते की 3.26 अब्ज वर्षांपूर्वी उल्कापाताचा प्रभाव पृथ्वीवरील प्रारंभिक जीवनाच्या संदर्भात एक महाकाय खत बॉम्ब म्हणून काम करत होता.
• पोषक वितरण: उत्तर-पूर्व दक्षिण आफ्रिकेतील बार्बर्टन ग्रीनस्टोन पट्ट्यातील प्राचीन खडक उल्कापाताच्या प्रभावानंतर सूक्ष्मजीवांचे पुनरुज्जीवन आणि वाढ झाल्याचे पुरावे देतात.
• कार्बोनेशियस कॉन्ड्राईट उल्कापासून फॉस्फरस आणि लोह यासारख्या आवश्यक पोषक तत्वांच्या उपलब्धतेमुळे सुरुवातीच्या सूक्ष्मजीवांच्या वाढीस मदत झाली.
• प्रभाव: डायनासोरांना मारणाऱ्या लघुग्रहापेक्षा 23-36 मैल व्यासाच्या आणि 50-200 पट मोठ्या या उल्कापिंडाने मोठ्या प्रमाणावर विनाश घडवून आणला.
• त्याच्या प्रभावामुळे, बाष्पाचे प्रचंड ढग तयार झाले आणि त्सुनामीची परिस्थिती निर्माण झाली, परिणामी बराच काळ अंधार आणि उष्णता निर्माण झाली, ज्यामुळे त्यावेळच्या जनजीवनावर गंभीर परिणाम झाला.
• सुरुवातीच्या जीवांचे रूपांतर: प्रारंभिक विनाश असूनही, या प्रभावामुळे निर्माण झालेल्या पोषक-समृद्ध वातावरणाने सूक्ष्मजीवांसाठी अनुकूल वातावरण प्रदान केले.
• हा शोध उल्कापिंडाचा प्रभाव पूर्णपणे विनाशकारी होता या कल्पनेला आव्हान देतो. यासह, सुरुवातीच्या जीवनाला चालना देण्यासाठी त्यांची संभाव्य भूमिका अधोरेखित केली आहे.

भारतीय सांकेतिक भाषेचा (ISL) विस्तार

• अलीकडेच भारताने आधार कार्ड ब्लॉकचेन उर्सा नेबुला इत्यादी सारख्या भारतीय सांकेतिक भाषा (ISL) शब्दकोशात इंग्रजी आणि हिंदी शब्दांसह सुमारे 2500 नवीन शब्द जोडले आहेत.
• आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिन 2024 च्या उत्सवादरम्यान " सांकेतिक भाषा अधिकारांसाठी साइन अप करा " या थीमसह नवीन शब्द जोडले गेले.
• 2017 मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेने 23 सप्टेंबर हा आंतरराष्ट्रीय सांकेतिक भाषा दिन म्हणून घोषित केला होता जो 2018 मध्ये पहिल्यांदा साजरा करण्यात आला.
• वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ द डेफ (WFD) ची स्थापना 23 सप्टेंबर 1951 रोजी झाली.
• ISL च्या विस्तारामुळे कर्णबधिर समुदायाचा सहभाग सुलभ झाला, विशेषत: वैज्ञानिक, सांस्कृतिक आणि इंटरनेट-संबंधित संदर्भांमध्ये.
• ISL शब्दकोशाचा विस्तार भारतीय सांकेतिक भाषा संशोधन आणि प्रशिक्षण केंद्र (ISLRTC) द्वारे करण्यात आला.
• ISRLRTC ही संस्था नोंदणी कायदा 1860 अंतर्गत स्थापन केलेली स्वायत्त संस्था आहे. आणि सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाच्या अंतर्गत काम करते.
• हे संशोधन शैक्षणिक प्रवेशास प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि भारतीय सांकेतिक भाषेला भाषिक प्रणाली म्हणून प्रोत्साहन देण्यासाठी समर्पित आहे.

Happy Diwali from Indian Army
🇮🇳🪖🚀🔫

जन्म आणि मृत्यू नोंदणीसाठी मोबाइल ॲप

केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी "तंत्रज्ञानासह प्रशासनाचे एकत्रीकरण" करण्यासाठी नागरी नोंदणी प्रणाली (CRS) मोबाईल ऍप्लिकेशन लॉन्च केले.

नागरी नोंदणी प्रणाली (CRS) ॲप
भारताचे रजिस्ट्रार जनरल आणि जनगणना आयुक्त यांनी तयार केलेल्या मोबाईल ॲपमुळे जन्म आणि मृत्यूच्या नोंदणीसाठी लागणारा वेळ लक्षणीयरीत्या कमी होण्याची अपेक्षा आहे.
जन्म आणि मृत्यूची नोंदणी (सुधारणा) कायदा 2023 नुसार 1 ऑक्टोबर 2023 पासून देशातील सर्व नोंदवलेले जन्म आणि मृत्यू डिजिटल पद्धतीने नोंदवले जातील.
शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश, सरकारी नोकऱ्या आणि विवाह नोंदणी यासारख्या विविध सेवांसाठी जन्मतारीख सिद्ध करण्यासाठी डिजिटल जन्म प्रमाणपत्रे एकच कागदपत्र असतील.
केंद्रीकृत डेटाबेस राष्ट्रीय लोकसंख्या नोंदणी (NPR) शिधापत्रिका मालमत्ता नोंदणी आणि मतदार यादी अद्ययावत करण्यात मदत करेल.

कुंभमेळा

उत्तर प्रदेश 2025 च्या महाकुंभची तयारी करत आहे.
हा 45 दिवसांचा धार्मिक कार्यक्रम आहे जो 12 वर्षातून एकदा आयोजित केला जातो.
14 जानेवारी 2025 रोजी सुरू होणार आहे.
यात्रेकरू पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करण्यासाठी येतात आणि विश्वास ठेवतात की ते त्यांच्या पापांची शुद्धी करते आणि आध्यात्मिक मुक्तीला प्रोत्साहन देते.
मेळ्याचे स्थानही चार तीर्थक्षेत्रांमध्ये फिरत राहते
उत्तराखंडमधील गंगेवर हरिद्वारमध्ये कुंभमेळा.
मध्य प्रदेशातील शिप्रा नदीवर उज्जैनमध्ये कुंभमेळा.
महाराष्ट्रातील गोदावरी नदीवर नाशिक येथे कुंभमेळा.
उत्तर प्रदेशातील गंगा, यमुना आणि सरस्वतीच्या संगमावर प्रयागराजमध्ये कुंभमेळा.
सूर्य, चंद्र आणि गुरूच्या ज्योतिषीय स्थानांनुसार प्रत्येक साइट निवडली जाते.
हा मेळा नेमक्या वेळी आयोजित केला जातो जेव्हा ही तीन पदे पूर्णपणे व्यापली जातात आणि हिंदू धर्मातील हा सर्वात पवित्र काळ आहे.
महा कुंभमेळा: हा 12 पूर्ण कुंभमेळ्यांनंतर दर 144 वर्षांनी एकदा येतो.
महाकुंभ फक्त प्रयागराजमध्येच होतो.

राष्ट्रपती भवनातील कोणार्क चाकाच्या प्रतिकृती

अलीकडेच राष्ट्रपती भवन सांस्कृतिक केंद्र आणि अमृत उद्यान येथे वाळूच्या दगडापासून बनवलेल्या कोणार्क चाकांच्या प्रतिकृती स्थापित करण्यात आल्या आहेत, ज्याचा उद्देश भारताचा ऐतिहासिक वारसा अभ्यागतांमध्ये दाखवणे आणि त्याचा प्रचार करणे आहे.

कोणार्क व्हील्स हे ओडिशामधील कोणार्क सूर्य मंदिराचे एक प्रतिष्ठित वैशिष्ट्य आहे, जे युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळाचे ओडिशा मंदिर वास्तुकलेचे शिखर दर्शवते.
हे मंदिर 13व्या शतकात राजा नरसिंहदेव I (1238-64 CE) यांनी बांधले होते, मंदिराची रचना सूर्यदेवाला घेऊन जाणाऱ्या विशाल रथाच्या आकारात करण्यात आली आहे.
रथ 24 गुंतागुंतीच्या कोरीव चाकांनी सुशोभित केलेला आहे, प्रत्येक चाकांचा व्यास सुमारे 12 फूट आहे, जो काळ आणि जीवनाच्या चक्राचे प्रतीक आहे.

आर्किटेक्चरल चमत्कार
चाकांच्या स्पोकमध्ये सावल्या पडतात ज्याचा उपयोग दिवसाच्या वेळेची विलक्षण अचूकतेने गणना करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
कलात्मक सौंदर्य आणि वैज्ञानिक अचूकतेचे हे मिश्रण प्राचीन भारतीय वास्तुविशारद आणि कारागीर यांच्या प्रगत ज्ञान आणि कारागिरीवर प्रकाश टाकते.

प्राचीन सिल्क रोड
- सिल्क रोड हे चीन आणि सुदूर पूर्वेला मध्य पूर्व आणि युरोपशी जोडणारे व्यापारी मार्गांचे जाळे होते.
- कडक हिवाळा वगळता वर्षभर पूर्वेकडून पश्चिमेकडे रेशमाची वाहतूक केली जात असे ज्यामुळे सोने आणि चांदीची नाणी आणि इतर मौल्यवान वस्तू बदल्यात परत येतात.
- चीनमधील हान राजवंशाने 130 बीसी मध्ये पश्चिमेसोबत अधिकृतपणे व्यापार उघडला तेव्हा त्याची स्थापना झाली. 1453 पर्यंत ऑट्टोमन साम्राज्याने चीनसोबतच्या व्यापारावर बहिष्कार घालून ते बंद करेपर्यंत सिल्क रोड मार्ग वापरात राहिले.

BRI कडे भारत कसा पाहतो?
सार्वभौमत्वाचे मुद्दे: चीन-पाकिस्तान इकॉनॉमिक कॉरिडॉर (CPEC) पाकव्याप्त काश्मीरमधून (PoK) जातो. भारत याला आपल्या प्रादेशिक अखंडतेचे उल्लंघन मानतो.
IOR मध्ये चिनी उपस्थिती: चीनसाठी हिंद महासागराचे महत्त्व त्याच्या विस्तारलेल्या व्यापार ऊर्जा वाहतूक आणि गुंतवणुकीमुळे लक्षणीय वाढले आहे.
बांग्लादेश पाकिस्तान श्रीलंका आणि म्यानमारमधील विविध बंदरांमध्ये गुंतवणुकीद्वारे भारताच्या शेजारच्या भागात आपल्या पाऊलखुणा विस्तारण्यास सुरुवात केली.
व्यापारी बंदरांचे लष्करी वापरात रूपांतर करणे सहज शक्य असल्याने या घडामोडींनी भारतीय धोरणकर्त्यांना त्रास दिला आहे.
ताणलेले भारत-चीन संबंध: भारत-चीन संबंधांमधील अनेक नकारात्मक घडामोडींनी (व्यापार तूट सीमा तणाव इ.) BRI बाबत भारताच्या धारणांवरही परिणाम केला आहे.
डेट डिप्लोमसी: बीआरआय रचनेत चिनी नव-वसाहतवादाचा धक्का बसला आहे. प्रकल्प लहान देशांना कर्जाच्या चक्रात ढकलत आहेत ज्यामुळे पर्यावरणाचा नाश होतो आणि स्थानिक समुदायांमध्ये व्यत्यय येतो.
कर्जाच्या सापळ्यामुळे त्यांचे सार्वभौमत्व कमी होत आहे आणि चीनवर अवलंबित्व निर्माण होत आहे.

आरक्षणासाठी आवाज उठवणारा भारत हा पहिला देश होता आणि BRI च्या विरोधात ठाम राहिला.
BRI प्रकल्पांवरील टीकेबद्दलही भारत बोलून दाखवत आहे की ते सार्वत्रिक मान्यताप्राप्त आंतरराष्ट्रीय मानदंड, सुशासन आणि कायद्याचे राज्य यावर आधारित असावेत आणि मोकळेपणा, पारदर्शकता आणि आर्थिक स्थिरता या तत्त्वांचे पालन करतात.
बीआरआयकडे चीन त्याच्या पायाभूत सुविधा, बौद्धिक आणि आर्थिक व्यवस्थेचा वापर करत असल्याचेही पाहिले जाऊ शकते

ब्राझीलने चीनच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्हमध्ये सामील न होण्याचा निर्णय घेतला

ब्राझीलने अलीकडेच चीनच्या अब्जावधी डॉलरच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह (BRI) मध्ये सामील होण्याचा निर्णय घेतला.
भारताने मेगा प्रोजेक्टला मान्यता देण्यास नकार दिल्यानंतर चीनच्या BRI ला हा मोठा धक्का आहे.
ब्रिक्स गटातील भारतानंतर पाठिंबा नाकारणारा ब्राझील हा दुसरा देश ठरला आहे.
ब्राझीलला चीनसोबतचे संबंध नवीन पातळीवर नेण्याची इच्छा आहे.
BRI मध्ये सामील होणे अल्पावधीत ब्राझीलसाठी कोणतेही मूर्त फायदे आणण्यात अयशस्वी होऊ शकते परंतु USA शी संबंध अधिक कठीण बनवू शकतात.

ब्रिक्स
BRICS हे एक संक्षिप्त रूप आहे जे पाच प्रमुख उदयोन्मुख राष्ट्रीय अर्थव्यवस्थांच्या समूहाचा संदर्भ देते: ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका.
नंतर, इजिप्त, इथिओपिया, इराण आणि संयुक्त अरब अमिराती यांना सदस्य राष्ट्र म्हणून स्वीकारण्यात आले.
हा शब्द मूळ अर्थशास्त्रज्ञ जिम ओ'नील यांनी 2001 मध्ये तयार केला होता.
शिखर परिषद: BRICS राज्यांची सरकारे 2009 पासून दरवर्षी औपचारिक शिखर परिषदांमध्ये भेटत आहेत.

ब्रिक्स देश तीन स्तंभांतर्गत महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर चर्चा करण्यासाठी एकत्र येतात:
1. राजकीय आणि सुरक्षा,
2. आर्थिक आणि आर्थिक आणि सांस्कृतिक आणि
3. लोक ते लोक देवाणघेवाण.
– नवीन विकास बँक (New Development Bank) : पूर्वी BRICS विकास बँक म्हणून ओळखली जाणारी ही BRICS राज्यांनी स्थापन केलेली बहुपक्षीय विकास बँक आहे.

बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह (BRI)
प्राचीन रेशीम मार्ग पुनर्संचयित करण्याच्या उद्देशाने चीनने 2013 मध्ये बीआरआयचा प्रस्ताव ठेवला होता.
सहभागी देशांमध्ये व्यापार, गुंतवणूक आणि आर्थिक वाढीस चालना देण्याच्या उद्देशाने रेल्वे, महामार्ग, बंदरे, विमानतळ आणि इतर पायाभूत सुविधा प्रकल्पांच्या नेटवर्कद्वारे आशियाला युरोप आणि आफ्रिकेशी जोडण्याचे या उपक्रमाचे उद्दिष्ट आहे.
चीनने बीआरआय एक खुली व्यवस्था म्हणून सादर केली आहे ज्यामध्ये सर्व देशांना सहभागी होण्याचे स्वागत आहे.
आतापर्यंत चीनने 150 हून अधिक देश आणि 30 आंतरराष्ट्रीय संस्थांसोबत BRI सहकार्य करार केले आहेत.
BRI मध्ये दोन मुख्य घटक समाविष्ट आहेत: सिल्क रोड इकॉनॉमिक बेल्ट आणि 21 व्या शतकातील सागरी सिल्क रोड.
सिल्क रोड इकॉनॉमिक बेल्ट चीन आणि मध्य आशिया, युरोप आणि पश्चिम आशियातील देशांमधील कनेक्टिव्हिटी आणि सहकार्य सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करते, तर 21 व्या शतकातील सागरी सिल्क रोड चीन आणि दक्षिणपूर्व आशिया, दक्षिण आशिया आणि आफ्रिका या देशांमधील सागरी सहकार्य मजबूत करण्यावर लक्ष केंद्रित करते. .
आवश्यक पायाभूत सुविधा उभारणीचा मुख्य भाग 2035 पर्यंत सुरू राहण्याची अपेक्षा आहे.

Warrior officer ग्रुप च्या सर्वेसर्वा व आपल्या सर्वांच्या आदरणीय सुप्रिया मॅडम यांना वाढदिवसाच्या खुप खुप शुभेच्छा.

प्रधानमंत्री वनबंधु कल्याण योजना

अलीकडेच भारताच्या पंतप्रधानांनी प्रधानमंत्री वनबंधू कल्याण योजनेच्या (PMVKY) महत्त्वावर भर दिला आहे आणि ‘आपल्या आदिवासी समुदायांनी निसर्गाशी सुसंगत राहण्याचा आणि आपल्या जंगलांचे रक्षण करण्याचा मार्ग दाखवला आहे’.

प्रधानमंत्री वनबंधु कल्याण योजना (PMVKY)
• आदिवासी समुदायांच्या सर्वांगीण विकासाच्या उद्देशाने 28 ऑक्टोबर 2014 रोजी सुरू करण्यात आलेला हा एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे.
• हे भारतातील आदिवासी लोकसंख्येला भेडसावणाऱ्या अद्वितीय आव्हानांना संबोधित करते जे देशाच्या लोकसंख्येच्या सुमारे 8.9% आहे.
• सर्वसमावेशक विकास धोरणांद्वारे आदिवासी समुदायांचे सक्षमीकरण करण्याचे उद्दिष्ट आहे.

मुख्य घटक:
• प्रधानमंत्री आदि आदर्श ग्राम योजना (PMAAGY): हे लक्षणीय आदिवासी लोकसंख्या असलेल्या गावांच्या एकात्मिक विकासावर लक्ष केंद्रित करते. रस्ते आणि दूरसंचार कनेक्टिव्हिटी, शिक्षण, आरोग्य सेवा आणि स्वच्छता यासारख्या मूलभूत सेवा आणि सुविधांमध्ये सुधारणा करण्याचे उद्दिष्ट आहे.
• विशेषतः असुरक्षित आदिवासी गटांचा विकास (PVTGs): हे PVTGs चा सांस्कृतिक वारसा जपत त्यांच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाला लक्ष्य करते. त्यात शिक्षण, गृहनिर्माण, उपजीविका आणि आरोग्यासाठी आर्थिक सहाय्य समाविष्ट आहे.
• आदिवासी संशोधन संस्थांना सहाय्य: आदिवासी संशोधन संस्थांची संशोधन करण्याची क्षमता वाढवणे आणि आदिवासी विकासासाठी धोरणात्मक माहिती देणे हे यामागे आहे.
• मॅट्रिकपूर्व आणि मॅट्रिकोत्तर शिष्यवृत्ती: या शिष्यवृत्ती आदिवासी विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणास मदत करतात आणि त्यांना दर्जेदार शिक्षण आणि उच्च शिक्षणाच्या संधी उपलब्ध होतात.
• प्रकल्प व्यवस्थापन युनिट्ससाठी प्रशासकीय सहाय्य: PMVKY ST च्या कल्याणाशी संबंधित योजनांचे प्रभावीपणे परीक्षण आणि अंमलबजावणी केली जाईल याची खात्री करून राज्य सरकारांमध्ये प्रकल्प व्यवस्थापन युनिट्स स्थापन करण्यासाठी निधीचे वाटप करते.

आदिवासी कल्याणासाठी सरकारच्या इतर योजना
• एकलव्य मॉडेल निवासी शाळा: 50% पेक्षा जास्त एसटी लोकसंख्या आणि किमान 20,000 आदिवासी व्यक्ती (२०११ च्या जनगणनेनुसार) असलेल्या प्रत्येक ब्लॉकमध्ये सहावी ते बारावीच्या वर्गातील एसटीच्या विद्यार्थ्यांना दर्जेदार शिक्षण देण्यासाठी हे स्थापित केले गेले आहे.
• प्रधानमंत्री जनजाती विकास मिशन (PMJVM): दोन विद्यमान योजनांचे विलीनीकरण आणि विस्तार करून त्याची पुनर्रचना केली गेली आहे: ‘किमान आधारभूत किमतीद्वारे गौण वन उत्पादनांच्या विपणनाची यंत्रणा’ आणि ‘आदिवासी उत्पादनांच्या विकास आणि विपणनासाठी संस्थात्मक समर्थन’.
• हे स्थानिक संसाधनांच्या वापराद्वारे आदिवासी समुदायांना सक्षम बनवण्याच्या उद्देशाने ‘वोकल फॉर लोकल बाय ट्रायबल’ या थीमला समर्थन देते.
• ट्रायबल कोऑपरेटिव्ह मार्केटिंग डेव्हलपमेंट फेडरेशन ऑफ इंडिया (TRIFED) या उपक्रमासाठी केंद्रीय अंमलबजावणी संस्था म्हणून काम करते.

न्यायमूर्ती के एस पुट्टास्वामी आणि गोपनीयतेचा अधिकार

‘गोपनीयतेचा हक्क’ प्रकरणातील याचिकाकर्ते न्यायमूर्ती के एस पुट्टास्वामी यांचे निधन झाले आहे, ज्यामुळे सर्वोच्च न्यायालयाने गोपनीयतेचा अधिकार हा कलम २१ अंतर्गत मूलभूत अधिकार म्हणून ओळखला होता.

पुट्टास्वामी निकाल (2017): भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाने गोपनीयतेचा अधिकार हा भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 21 अंतर्गत मूलभूत अधिकार म्हणून घोषित केला जो जीवन आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्याच्या अधिकाराची हमी देतो.
ऐतिहासिक निर्णयाने गोपनीयतेच्या अधिकारांचा विस्तार केला आहे की हक्क मानवी सन्मान आणि स्वायत्ततेसाठी अंतर्निहित आहे. डेटा संरक्षण पाळत ठेवणे आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्य यांसारख्या क्षेत्रांसाठी हे महत्त्वपूर्ण उदाहरण सेट करते.
न्यायमूर्ती पुट्टास्वामी हे आधार योजनेला आव्हान देणाऱ्या पहिल्या याचिकाकर्त्यांपैकी एक असतील.
जागतिक स्तरावर मानवी हक्कांच्या सार्वत्रिक घोषणा (1948) चे कलम 12 आणि नागरी आणि राजकीय हक्कांवरील आंतरराष्ट्रीय कराराचे कलम 17 (ICCPR 1966) दोन्ही एखाद्या व्यक्तीच्या गोपनीयतेसह "मनमानी हस्तक्षेप" विरुद्ध कायदेशीर संरक्षण प्रदान करतात.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY)

•भारतातील उद्योजकता वाढवण्यासाठी सरकारने प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) अंतर्गत कर्ज मर्यादा दुप्पट करून ₹20 लाख केली आहे.
•8 एप्रिल 2015 रोजी पंतप्रधानांनी बिगर-कॉर्पोरेट बिगरशेती लघु/सूक्ष्म उद्योगांना रु. 10 लाखांपर्यंत कर्ज उपलब्ध करून देण्यासाठी लॉन्च केले होते.
•उपेक्षित आणि आतापर्यंत सामाजिक-आर्थिकदृष्ट्या उपेक्षित वर्गांना आर्थिक सर्वसमावेशकता आणि समर्थन प्रदान करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे.
•श्रेण्या : MUDRA कर्ज 'शिशू' 'किशोर आणि 'तरुण' या तीन श्रेणींमध्ये ऑफर केले जाते जे कर्जदारांच्या वाढीच्या किंवा विकासाच्या आणि निधीच्या गरजा दर्शवतात:-
•शिशू: 50,000/- पर्यंतचे कर्ज कव्हरिंग
•किशोर: रु. 50,000/- पेक्षा जास्त आणि रु 5 लाखांपर्यंतचे कर्ज कव्हर
•तरुण: 5 लाखांपेक्षा जास्त आणि 10 लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज कव्हर.
•नवीनतम घडामोडी : विशेषत: पात्र उद्योजकांसाठी ₹10 लाख ते ₹20 लाखांपर्यंतच्या कर्जासाठी नवीन “तरुण प्लस” श्रेणी सुरू केली जाईल.
•केंद्रीय अर्थसंकल्प 2024-25 दरम्यान अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी जाहीर केलेल्या या बदलाचे उद्दिष्ट "तरुण श्रेणी" अंतर्गत यापूर्वी घेतलेल्या आणि यशस्वीपणे परतफेड केलेल्या उद्योजकांना समर्थन देणे आहे.
•मायक्रो युनिट्ससाठी क्रेडिट गॅरंटी फंड (CGFMU) अंतर्गत ₹20 लाखांपर्यंतच्या रकमेसाठी PMMY कर्जाचे हमी कव्हरेज प्रदान केले जाईल.

स्पाइस 2000 बॉम्ब

इस्रायलने बेरूतमधील एक इमारत नष्ट करण्यासाठी स्पाइस 2000 बॉम्ब सोडला.
स्पाइस 2000 हा मार्गदर्शित बॉम्बचा एक प्रकार आहे ज्याला "स्मार्ट बॉम्ब" म्हणून संबोधले जाते.
हे इस्रायलच्या मालकीच्या राफेल प्रगत संरक्षण प्रणालीने बनवले आहे.
स्पाईस बॉम्ब विशिष्ट स्थानांना अचूकपणे लक्ष्य करण्यासाठी प्रगत मार्गदर्शन प्रणाली वापरतात.
विशिष्ट ठिकाणी नेव्हिगेट करण्यासाठी आणि लक्ष्य करण्यासाठी सिस्टम GPS आणि इलेक्ट्रो-ऑप्टिकल सेन्सर दोन्ही वापरते.

Current Affairs

भारतीय आदिम जाती सेवक संघाची 75 वर्षे

•अध्यक्ष द्रौपदी मुर्मू यांनी नवी दिल्लीत भारतीय आदिम जाति सेवक संघाला 75 वर्षे पूर्ण झाल्याच्या कार्यक्रमात हजेरी लावली.
•याची स्थापना 24 ऑक्टोबर 1948 रोजी दिल्लीत ठक्कर बापा (अमृतलाल विठ्ठलदास ठक्कर) यांनी भारतातील आदिवासी आणि उपेक्षित समुदायांच्या कल्याणाला चालना देण्याच्या उद्देशाने केली होती.
•डॉ राजेंद्र प्रसाद यांची BAJSS चे संस्थापक-अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली.
•आदिवासी समाजात प्रचलित असलेली गरिबी, निरक्षरता आणि खराब आरोग्य या मुद्द्यांवर ते काम करते.

ठक्कर बापा
•अमृतलाल विठ्ठलदास ठक्कर, ज्यांना ठक्कर बापा असेही म्हणतात, यांचा जन्म 29 नोव्हेंबर 1869 रोजी भावनगर, गुजरात येथे झाला.
•ते एक प्रमुख समाजसुधारक, स्वातंत्र्यसैनिक आणि मानवतावादी होते, जे भारतातील आदिवासी आणि उपेक्षित समुदायांच्या उत्थानासाठी त्यांच्या समर्पणासाठी प्रसिद्ध होते.
•सुरुवातीचे जीवन: त्यांनी अनेक वर्षे भारतात आणि परदेशात अभियंता म्हणून काम केले. पुढे त्यांना महात्मा गांधी आणि सत्य आणि अहिंसेच्या मूल्यांनी प्रेरित केले.
•स्वातंत्र्य लढ्यात योगदान: ठक्कर बाप्पा भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात सामील झाले आणि वंचित समाजाच्या कल्याणासाठी एक कट्टर वकील बनले.
•1918 मध्ये त्यांनी सक्तीचे प्राथमिक शिक्षण विधेयक मुंबई विधान परिषदेत सादर करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.
•1932 मध्ये हरिजन सेवक संघाच्या स्थापनेत ठक्कर बाप्पाचा सक्रिय सहभाग होता.
•साहित्यिक कार्य: त्यांनी 1950 मध्ये प्रकाशित झालेल्या ट्राइब्स ऑफ इंडिया या पुस्तकाचे लेखन केले.

मलबार सराव 2024

अलीकडेच विशाखापट्टणम येथे ‘मलबार 2024’ या लष्करी सरावाचा सागरी टप्पा पार पडला.
सहभागी आणि प्रमुख सराव या आवृत्तीत युद्धनौका, त्यांचे अविभाज्य हेलिकॉप्टर, लांब पल्ल्याच्या सागरी गस्ती विमाने आणि पाणबुड्यांनी पृष्ठभाग, उप-पृष्ठभाग आणि हवाई युद्धाच्या क्षेत्रातील जटिल आणि प्रगत सरावांमध्ये भाग घेतला.

•भारत आणि युनायटेड स्टेट्स दरम्यान 1992 मध्ये द्विपक्षीय नौदल सराव म्हणून सुरू झालेल्या या बहुपक्षीय सरावाचा 2007 मध्ये विस्तार करून जपान आणि ऑस्ट्रेलियाचा समावेश करण्यात आला.
•इंडो-पॅसिफिक प्रदेशात सुरक्षा सहकार्य वाढवण्याच्या त्यांच्या सामायिक उद्दिष्टाद्वारे क्वाड आणि मलबार सराव जवळून जोडलेले आहेत.
•क्वाड: 'चतुर्भुज सुरक्षा संवाद' (QSD) म्हणून ओळखले जाणारे क्वाड हे अमेरिका, भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि जपान या चार देशांचा समावेश असलेला अनौपचारिक धोरणात्मक मंच आहे.
•या गटाची पहिली बैठक 2007 मध्ये आसियान शिखर परिषदेदरम्यान झाली होती.
•इंडो-पॅसिफिक पार्टनरशिप फॉर मेरीटाइम अवेअरनेस (MAITRI) द्वारे उपलब्ध केलेल्या साधनांचा जास्तीत जास्त वापर करण्यासाठी क्वाड नेत्यांनी रिजनल मेरीटाइम इनिशिएटिव्ह फॉर ट्रेनिंग इन इंडो-पॅसिफिक रिजन (MAITRI) लाँच केले.

इतर लष्करी सराव:
•ला पेरोस: भारत, ऑस्ट्रेलिया, युनायटेड स्टेट्स, फ्रान्स, जपान आणि युनायटेड किंगडम.
•साल्वेक्स: भारत आणि अमेरिका
•सी ड्रॅगन: भारत, अमेरिका, जपान, कॅनडा आणि दक्षिण कोरिया
•वीर गार्डियन: भारत आणि जपान दरम्यान हवाई सराव
•ककडू सराव: मलबार देशांमधील द्वि-वार्षिक सराव (ऑस्ट्रेलियन नौदलाद्वारे आयोजित).

पुरवठा साखळी सुरक्षा

जागतिक पुरवठा साखळी लँडस्केपमध्ये अलिकडच्या वर्षांत लक्षणीय बदल झाले आहेत, प्रामुख्याने COVID-19 साथीच्या आजारामुळे आणि भू-राजकीय तणावामुळे. या इव्हेंट्सने काही प्रदेशांवर जास्त अवलंबून राहण्याच्या असुरक्षा आणि पुरवठा साखळींमध्ये अधिक लवचिकता आणि सुरक्षिततेची आवश्यकता अधोरेखित केली आहे.

कार्यक्षमतेकडून लवचिकतेकडे शिफ्ट: साथीच्या रोगाने कार्यक्षमता वाढवण्यापासून लवचिकता सुनिश्चित करण्याकडे लक्ष केंद्रित करण्यास भाग पाडले. यामध्ये पुरवठा साखळी वैविध्यपूर्ण करणे आणि व्यत्यय कमी करण्यासाठी अनावश्यकता निर्माण करणे समाविष्ट आहे.
इस्रायली पेजर हल्ला: सप्टेंबर 2024 मध्ये झालेल्या हल्ल्याने मूलभूत तंत्रज्ञानातील असुरक्षा वापरून लक्षणीय हानी पोहोचवण्याची क्षमता अधोरेखित केली.
चायनीज कनेक्टेड कार टेकवर यू.एस.चे निर्बंध: यूएस ने राष्ट्रीय सुरक्षेच्या कारणास्तव चिनी बनावटीच्या कनेक्टेड कार सिस्टीमच्या आयातीवर निर्बंध घालण्याचे नियम प्रस्तावित केले आहेत.
सुरक्षिततेवर वाढलेले लक्ष: या घटनांनी विश्वासार्हता आणि किफायतशीरतेच्या पारंपारिक चिंतेच्या पलीकडे, पुरवठा साखळीतील सुरक्षिततेला प्राधान्य देण्याकडे वळले आहे.

भारतासाठी परिणाम

संतुलित दृष्टिकोनाची गरज: भारताने संतुलित दृष्टिकोन स्वीकारला पाहिजे ज्यात "फक्त सुरक्षित राहण्यासाठी" आणि "केवळ बाबतीत" धोरणे या दोन्हींचा मेळ आहे.
विश्वास ठेवा परंतु सत्यापित करा: कमी गंभीर तंत्रज्ञानासाठी ऑडिट तपासणी आणि अनुपालन तपासणीद्वारे "विश्वास ठेवा परंतु सत्यापित करा" दृष्टीकोन लागू केला जाऊ शकतो.
झिरो ट्रस्ट: अत्यंत गंभीर तंत्रज्ञानासाठी सर्व उत्पादने आणि सेवांशी तडजोड केली आहे असे गृहीत धरून "शून्य विश्वास" दृष्टिकोन स्वीकारला पाहिजे.
वैविध्य आणि मैत्री: भारताने कोणत्याही एका क्षेत्रावर किंवा पुरवठादारावरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी आपल्या पुरवठा साखळ्यांमध्ये विविधता आणली पाहिजे. फ्रेंडशोअरिंग किंवा मैत्रीपूर्ण राष्ट्रांकडून सोर्सिंगचा देखील विचार केला जाऊ शकतो.

सरकारी योजना आणि उपक्रम

आत्मनिर्भर भारत: भारताच्या स्वावलंबन मोहिमेचे उद्दिष्ट आयातीवरील अवलंबित्व कमी करणे आणि देशांतर्गत उत्पादनाला चालना देणे हे आहे.
राष्ट्रीय सुरक्षा धोरण: सरकारच्या राष्ट्रीय सुरक्षा धोरणामध्ये पुरवठा साखळी डोमेनसह देशाची लवचिकता आणि सुरक्षा वाढविण्यासाठी उपायांची रूपरेषा दिली आहे.
डिजिटल इंडिया: डिजिटल इंडिया उपक्रम डिजिटलायझेशन आणि ऑटोमेशनला प्रोत्साहन देऊन पुरवठा साखळी सुरक्षिततेमध्ये योगदान देऊ शकतो, ज्यामुळे दृश्यमानता आणि नियंत्रण सुधारू शकते.

घटनात्मक पैलू

कलम 36: राज्यघटनेने राष्ट्रीय सुरक्षा आणि आर्थिक विकास सुनिश्चित करण्यासाठीच्या उपाययोजनांसह सार्वजनिक हितासाठी कायदे करण्याचा अधिकार राज्याला दिला आहे.
अनुच्छेद 48A: हे निर्देश तत्त्व सांगते की राज्य पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी आणि देशातील जंगले आणि वन्यजीवांचे रक्षण करण्यासाठी प्रयत्न करेल. याचा पुरवठा साखळी शाश्वतता आणि सुरक्षिततेवर परिणाम होऊ शकतो.

जागतिक पुरवठा साखळींच्या विकसित होणाऱ्या लँडस्केपला भारताकडून सक्रिय आणि धोरणात्मक दृष्टिकोनाची गरज आहे. लवचिकता आणि सुरक्षेचे वैविध्यपूर्ण पुरवठा साखळी आणि सरकारी उपक्रमांचा लाभ घेऊन समतोल दृष्टीकोन अवलंबून भारत उदयोन्मुख आव्हानांना तोंड देताना आपल्या पुरवठा साखळींची विश्वासार्हता आणि मजबूतता सुनिश्चित करू शकतो.

नोट्स वाचुन झाले फायदेशीर वाटले की लाईक्स 👍 देण्यासाठी विसरू नका. तुम्ही दिलेलं एक लाईक आमच्या साठी अविरत नोट्स पोस्ट करण्याची प्रेरणा आहे.
मागील साधारण १.५ वर्षात झालेल्या यूपीएससी पासुन सरळसेवा पर्यंत सर्व परीक्षा यांच्या मध्ये आलेले चालु घडामोडी निगडीत सर्व प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे नोट्स स्वरूपात आपण आधीच पोस्ट केली होती.
सर्व नोट्स मोफत जरी असल्या तरी त्या अतिशय दर्जेदार आहेत, येणाऱ्या परीक्षेच्या काळात तुम्हाला नक्की फायदा होईल.
फक्त लाईक्स 👍 स्वरूपात तुमचा पाठिंबा कायम ठेवा..!!

current affairs

आंतरराष्ट्रीय अभिधम्म दिवस

नवी दिल्ली येथे आंतरराष्ट्रीय अभिधम्म दिवस आणि पाली भाषेला अभिजात भाषा म्हणून मान्यता मिळाल्याच्या समारंभाला पंतप्रधान मोदींनी संबोधित केले.
भगवान बुद्धांच्या स्वर्गीय आईसह देवतांना अभिधम्म शिकवल्यानंतर तावतिंस-देवलोकाच्या खगोलीय क्षेत्रातून आलेल्या बुद्धांच्या स्मरणार्थ हा उत्सव साजरा केला जातो.
साइटवरील ऐतिहासिक चिन्हक अशोकन हत्ती स्तंभ ही महत्त्वपूर्ण घटना दर्शवितो.

अभिधम्माची शिकवण
अभिधम्म वास्तवाचा शोध घेण्यासाठी एक विशेष आणि विश्लेषणात्मक दृष्टीकोन अवलंबतो.
हे अस्तित्वाचे स्वरूप समजून घेण्यासाठी, जन्म, मृत्यू आणि मानसिक घटनांच्या प्रक्रियांना अचूक आणि अमूर्त पद्धतीने संबोधित करण्यासाठी तपशीलवार फ्रेमवर्क देते.
अभिधम्म वास्तविकतेचे चार अंतिम वास्तवांमध्ये वर्गीकरण करतो: चित्त (चेतना), केटासिक (मानसिक घटक), रूप (भौतिक घटना) आणि निब्बन (बिनशर्त स्थिती, किंवा अंतिम मुक्ती).

पाली भाषेला अभिजात दर्जा
प्राचीन भाषेने भगवान बुद्धाच्या शिकवणी सुमारे 500 ईसापूर्व प्रसारित करण्याचे वाहन म्हणून काम केले
टिपिटक किंवा "थ्रीफोल्ड बास्केट" ज्यात विनय पिटक (मठातील शिस्त), सुत्त पिटक (बुद्धाचे प्रवचन) आणि अभिधम्म पिटक (तात्विक विश्लेषण) यांचा समावेश आहे हे संपूर्णपणे पालीमध्ये लिहिलेले आहे.
हे ग्रंथ थेरवाद बौद्ध तत्त्वज्ञान आणि अभ्यासाचा पाया आहेत.
पाली साहित्यात जातक कथांचा समावेश आहे ज्यात बुद्धाच्या मागील जीवनातील कथा सांगितल्या जातात.

"समर्थ" “Samarth” (Scheme for Capacity Building in Textiles Sector)

केंद्र सरकारने समर्थ योजना दोन वर्षांसाठी (आर्थिक वर्ष 2024-25 आणि 2025-26) 495 कोटी रुपयांच्या बजेटसह 3 लाख लोकांना कापड संबंधित कौशल्यांमध्ये प्रशिक्षित करण्यासाठी वाढवली.

समर्थ योजना
समर्थ हा वस्त्रोद्योग मंत्रालयाचा मागणी-आधारित आणि प्लेसमेंट-केंद्रित छत्री कौशल्य कार्यक्रम आहे.
या योजनेचे उद्दिष्ट उद्योगाला संघटित वस्त्रोद्योग आणि संबंधित क्षेत्रांमध्ये नोकऱ्या निर्माण करण्यासाठी प्रोत्साहन आणि समर्थन देणे आहे ज्यामध्ये स्पिनिंग आणि विव्हिंग वगळता कापडाची संपूर्ण मूल्य शृंखला समाविष्ट आहे.
परिधान आणि गारमेंटिंग विभागातील विद्यमान कामगारांची उत्पादकता सुधारण्यासाठी ही योजना उच्च कौशल्य/पुनः कौशल्य कार्यक्रम देखील प्रदान करते.
उपलब्धी: योजनेंतर्गत, 3.27 लाख (ज्यामध्ये 88.3% महिला आहेत) उमेदवारांनी प्रशिक्षण घेतले आहे, त्यापैकी 2.6 लाख (79.5%) यांना रोजगार मिळाला आहे.

भारताचा वस्त्रोद्योग
देशांतर्गत व्यापारात वाटा: भारतातील देशांतर्गत पोशाख आणि कापड उद्योगाचे योगदान अंदाजे आहे. देशाच्या जीडीपीमध्ये 2.3%, औद्योगिक उत्पादनासाठी 13% आणि निर्यातीसाठी 12%.
जागतिक व्यापारात वाटा: वस्त्रोद्योग आणि पोशाखांच्या जागतिक व्यापारात भारताचा वाटा ४% आहे.
निर्यात: FY22 मध्ये, 5.4% वाटा मिळवून भारत हा जागतिक स्तरावर तिसरा सर्वात मोठा कापड निर्यातदार होता.
कच्च्या मालाचे उत्पादन: भारत जगातील कापूस आणि तागाचे सर्वात मोठे उत्पादक आहे. भारत हा जगातील दुसरा सर्वात मोठा रेशीम उत्पादक देश आहे आणि जगातील 95% हाताने विणलेले कापड भारतातून येते.
रोजगार निर्मिती: उद्योग हा देशातील 45 दशलक्ष लोकांना आणि संबंधित क्षेत्रातील 100 दशलक्ष लोकांना थेट रोजगार प्रदान करणारा दुसरा सर्वात मोठा नियोक्ता आहे.
प्रदेश: आंध्र प्रदेश, तेलंगणा, हरियाणा, झारखंड आणि गुजरात ही भारतातील अव्वल कापड आणि कपडे उत्पादन करणारी राज्ये आहेत.

वस्त्रोद्योग क्षेत्रातील इतर उपक्रम
PM-MITRA: जागतिक दर्जाच्या पायाभूत सुविधांसह ग्रीनफिल्ड/ब्राऊनफील्ड साइट्समध्ये 7 PM मेगा इंटिग्रेटेड टेक्सटाईल रीजन आणि परिधान (PM MITRA) पार्क्सची स्थापना करून रोजगार निर्मितीला चालना देण्यासाठी.
उत्पादन लिंक्ड इन्सेंटिव्ह (PLI) योजना - देशातील मॅनमेड फायबर (MMF) पोशाख, MMF फॅब्रिक्स आणि तांत्रिक कापड उत्पादनांच्या उत्पादनास प्रोत्साहन देण्यासाठी कापडांसाठी PLI योजना.
सुधारित तंत्रज्ञान अपग्रेडेशन फंड योजना (ATUFS) "मेक इन इंडिया" द्वारे रोजगार निर्मिती आणि निर्यातीला प्रोत्साहन देण्यासाठी ATUFS निर्मितीमध्ये "शून्य प्रभाव आणि शून्य दोष" सह 2016 मध्ये क्रेडिट लिंक्ड कॅपिटल इन्व्हेस्टमेंट सबसिडी (CIS) प्रदान करण्यासाठी सुरू करण्यात आली.

चालु घडामोडी

Indian Prime Minister Narendra Modi holds a bilateral meeting with Chinese President Xi Jinping in Kazan, Russia on the sidelines of the BRICS Summit.
🇮🇳 🇨🇳 🇷🇺

भारताच्या सरन्यायाधीशांची नियुक्ती

• भारताचे सरन्यायाधीश डी वाय चंद्रचूड यांनी न्यायमूर्ती संजीव खन्ना यांची भारताचे ५१ वे सरन्यायाधीश म्हणून नियुक्ती करण्यासाठी सरकारकडे शिफारस केली आहे.
• भारताचे सरन्यायाधीश आणि सर्वोच्च न्यायालयाच्या इतर न्यायाधीशांची नियुक्ती भारतीय राज्यघटनेच्या कलम १२४ च्या कलम (२) अंतर्गत राष्ट्रपतीद्वारे केली जाते.
• सरन्यायाधीश हे या भूमिकेसाठी योग्य मानले जाणारे सर्वोच्च न्यायालयातील सर्वात ज्येष्ठ न्यायाधीश असावेत.
• निवर्तमान सरन्यायाधीश पुढील सरन्यायाधीशांची शिफारस केंद्रीय कायदा मंत्र्यांकडे करतात जे राष्ट्रपतींच्या मंजुरीसाठी पंतप्रधानांकडे पाठवतात.
• वरिष्ठ न्यायाधीशांच्या फिटनेसबद्दल शंका असल्यास इतर न्यायाधीशांशी (अनुच्छेद 124(2) नुसार) सल्लामसलत केली जाईल.
• सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांची नियुक्ती: जेव्हा एखादी जागा रिक्त होते तेव्हा सरन्यायाधीश प्रक्रिया सुरू करतात आणि केंद्रीय कायदा मंत्र्यांकडे शिफारसी पाठवतात.
• सरन्यायाधीश शिफारशींसाठी चार सर्वात ज्येष्ठ न्यायाधीशांच्या कॉलेजियमचा सल्ला घेतात.
• पद रिक्त असल्यास राष्ट्रपती सर्वात ज्येष्ठ उपलब्ध न्यायाधीशाची कार्यवाहक मुख्य न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती करतात.