سایه و موسیقی

فریدون شهبازیان:
شکوفاییِ موسیقی سنتی ما در دههٔ ۱۳۵۰ مدیون حضور و مدیریت آقای هوشنگ ابتهاج (سایه) در رادیو ایران است... ایشان احاطه‌ای که بر موسیقی کلاسیک دارند مثال‌زدنی است. شناخت عمیق و گسترده‌ای که آقای ابتهاج از موسیقی داشتند سبب شد که قضاوت‌های بسیار درستی در خصوص موسیقی بکنند. علاوه بر این شخصیت ایشان سبب شد که کارهای تقریباً ناممکن در رادیو ممکن شود.

🔸«سایه ناممکن‌ها را ممکن کرد»، فریدون شهبازیان، نگاه‌نو، ش ۷۳، اردیبهشت ۱۳۸۶.
@sayeoMusighi

سه خاطرهٔ سایه از فریدون شهبازیان

استاد فریدون شهبازیان (۱۳۲۱-۱۴۰۳)، موسیقی‌دان کم‌نظیر ایرانی، امروز چشم از جهان فروبست.
گوش و هوش دقیق موسیقایی او مثال‌زدنی است. گذشته از هنر آهنگ‌سازی و تنظیم و رهبری ارکستر، او ناظر ضبط و مشاور زبده‌ای برای اهل موسیقی بود. بسیاری از آلبوم‌های موسیقی در دهه‌های شصت تا نود با نظارت و راهنمایی ایشان ضبط و منتشر شده است.
برای گرامی‌داشت یاد این هنرمند کم‌مانند چند خاطره را که از زبان #سایه دربارهٔ ایشان شنیده‌ام، و گمان می‌کنم در جایی ثبت نشده است، نقل می‌کنم.

۱) دعوت به همکاری در رادیو
سایه می‌گفت وقتی به رادیو رفتم چون سابقهٔ آشنایی و همکاری با شهبازیان را داشتم و از توانایی‌های او باخبر بودم از وی خواستم که مشاور و همراهم در کار مدیریت برنامه‌های گل‌ها باشد. خواست خود را با رضا قطبی (رئیس سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران) در میان نهادم و او مکث و تأملی کرد که دلیلش را نفهمیدم؛ اما در نهایت مثل همیشه به خواست من عمل کرد و شهبازیان را به رادیو فراخواند.
بعداً متوجه شدم چند روز قبل از ورود من به رادیو، قطبی شهبازیان را اخراج کرده بود و دلیل مکثش بعد از شنیدن درخواست من نیز همین بوده است. دلیل اخراج شهبازیان مضحک است. او نوازندهٔ ویلن اوّل ارکستر بود و یک روز که می‌رود سر جایش بنشیند می‌بیند شهرزاد افشار به جای او نشسته است. عصبانی می‌شود و می‌گوید: «خانم اینجا جای من است. بروید سر جای خودتان!». افشار همسرِ قطبی بود و از شهبازیان رنجید و خواستار اخراج وی از ارکستر شد.

۲) روابط دوستانه و سهل‌انگاری
سایه در مقام مدیری آگاه و توانا هرگز روابط شخصی خود را در ادارهٔ رادیو دخیل نکرد. شهبازیان را فردی بسیار مستعد یافته بود و به همین خاطر او را به رادیو فراخوانده بود؛ اما از نوع روابط دوستانهٔ او با هنرمندان و اینکه حب و بغض‌هایش را در کار دخالت می‌داد ناراضی بود و می‌کوشید تا جایی که می‌تواند جلوی این کار را بگیرد. می‌گفت یک بار من به سفری خارجی رفتم و کارها را به شهبازیان سپردم و با وجود سفارش‌هایی که به وی کردم نگران بودم که مبادا اشکالی ایجاد شود. وقتی برگشتم دیدم شهبازیان دو کار تولید کرده است تا به خیال خود مرا خوشحال کند؛ اما در همان دو کار هم رد پای روابط دوستانه و بده‌بستان‌های خاص او کاملاً آشکار بود. اولی تصنیف «در کوچه‌سار شب» (درین سرای بی‌کسی) با آهنگ محمد حیدری و صدای مهستی بود که من هیچ از آن خوشم نیامد و به نظرم قابل مقایسه با آهنگ #لطفی و آواز #شجریان بر این شعر نبود. دومی هم اجرای دیگری از «سرگشته» (تو ای پری کجایی) با صدای الهه بود. من صدای الهه را دوست داشتم و از این اجرا هم خوشم آمد؛ اما یقین داشتم که شهبازیان به خاطر مناسبات غیرهنری خواندن این کار را به الهه سپرده بود (در سال‌های بعد الهه به دلایلی واهی با سایه دشمن می‌شود و اقداماتی ناشایست و باورنکردنی می‌کند که از نقل آنها صرف نظر می‌کنم).
خلاصه اینکه سایه همیشه گله‌مند بود که شهبازیان قدرِ هنر والا و استعداد عالی خود را نمی‌داند.

۳) احترام نابجا
فریدون شهبازیان برای پدر هنرمندش، حسین شهبازیان (۱۲۹۷-۱۳۹۶) که عمری دراز و قریب به یک قرن یافت، احترامی ویژه قائل بود. در زندگی نیز کوشید پا جای پای پدرش بگذارد که هم ویلن‌نواز بود و هم آهنگ‌ساز و هم رهبر ارکستر. احترام به پدر هیچ‌گاه نابجا نیست؛ اما غرضم از انتخاب عنوان «احترام نابجا» نقل خاطره‌ای است از سایه که موجب رنجش وی شده بود. سایه کم پیش می‌آمد که جلوی کسی به تعریف و تمجید از وی بپردازد. بیشتر در غیاب افراد آنها را به صفات نیکشان می‌ستود. با این حال یک بار خواست جلوی شهبازیان او را بستاید و از قضا برخوردی ناخوشایند از سوی او دید که موجب پشیمانی‌اش شد. می‌گفت روزی در خیابان اتفاقاً فریدون شهبازیان را همراه پدرش دیدم. سلام و احوال‌پرسی مختصری کردیم و من برای تشویق فریدون که در سال‌های جوانی بود به پدرش گفتم: «شما باید به داشتن چنین فرزندی افتخار کنید». فریدون ناگهان انگار حرف زشتی شنیده باشد براق شد و با لحنی شکایت‌آمیز گفت: «نخیر آقا! من باید به پدرم افتخار کنم». قصد او بی‌گمان احترام گذاشتن به پدر بزرگوارش بود؛ اما نوع برخورد و لحنی که اختیار کرده بود موجب دلخوری سایه شده بود. می‌گفت با شنیدن حرف شهبازیان من دیگری چیزی نگفتم. سرم را تکان دادم و سریع از آنها جدا شدم.

سایه شهبازیان را بسیار دوست می‌داشت. امروز شهبازیان نیز به سایه و یاران دیگر چون شجریان و لطفی و مشکاتیان پیوست و موسیقی ایران گوهری دیگر را از دست داد. یاد تمامی این بزرگان را گرامی می‌داریم.
✍️ مهدی #فیروزیان
https://t.me/sayeoMusighi

یاد استاد فریدون شهبازیان را که امروز از میان ما رفتند با انتشار این آهنگ زیبا با تنظیم ایشان گرامی می‌داریم.

در کوچه‌سار شب
شعر #سایه
آهنگ محمدرضا #لطفی
تنظیم فریدون #شهبازیان
آواز محمدرضا #شجریان

درین سرای بی‌کسی کسی به در نمی‌زند
به دشت پرملال ما پرنده پر نمی‌زند

یکی ز شب‌گرفتگان چراغ برنمی‌کند
کسی به کوچه‌سار شب در سحر نمی‌زند

نشسته‌ام در انتظار این غبار بی‌سوار
دریغ کز شبی چنین سپیده سر نمی‌زند

گذرگهی‌ست پرستم که اندر او به‌غیر غم
یکی صلای آشنا به رهگذر نمی‌زند

چه چشم پاسخ است ازین دریچه‌های بسته‌ات؟
برو که هیچ‌کس ندا به گوش کر نمی‌زند

نه سایه دارم و نه بر، بیفکنندم و سزاست
اگرنه بر درخت تر کسی تبر نمی‌زند

🎶 همراه با ۱۲۰ تصویر از استادان سایه، شجریان، لطفی و شهبازیان
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

ای عاشقان
شعر #سایه
آهنگ محمدرضا #لطفی
سرپرستی گروه و سه‌تار مسعود شعاری
آواز حمیدرضا دلیری
(اجرای زندۀ گروه همساز)

ای عاشقان ای عاشقان پیمانه‌ها پرخون کنید
وز خون دل چون لاله‌ها رخساره‌ها گلگون کنید

آمد یکی آتش‌سوار بیرون جهید از این حصار
تا بردمد خورشید نو شب را ز خود بیرون کنید

دیوانه چون طغیان کند زنجیر و زندان بشکند
از زلف لیلی حلقه‌ای در گردن مجنون کنید

نوری برای دوستان، دودی به چشم دشمنان
من دل بر آتش می‌نهم، اين هيمه را افزون كنيد

چندین که از خم در سبو خون دل ما می‌رود
ای شاهدانِ بزم کین، پیمانه‌ها پرخون کنید

💐 ۲۲ دی زادروز مسعود شعاری (۱۳۴۰، تهران)

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

سوگ در سوگ

در ۱۸ دی سالروز سرنگون‌سازی هواپیمای ایران به اوکراین، در تلاطم امواج سوگ‌های پیاپی و داغ‌های مکرر که از آن روز تا امروز همواره بر دل و جان مردم سرزمین ما باریده است یاد آن قربانیان مظلوم را گرامی می‌داریم:

بنشین و با من گریه سر کن
گریه سر کن...

🕊با آرزوی آزادی ایران از چنگال دیو بیداد و استبداد و فساد

@sayeoMusighi

دلِ تنگم
شعر #سایه
آواز احمد شکوری
سه‌تار هدایت کلاری


من آن ابرم که می‌خواهد ببارد
دل تنگم هوای گریه دارد
دل تنگم غریب این در و دشت
نمی‌داند کجا سر می‌گذارد

🖤 در سوگ فراموش‌ناشدنی قربانیان پرواز تهران-کی‌یف

@sayeoMusighi

گل پرپر
شعر #سایه
آواز احمد شکوری
سه‌تار هدایت کلاری


گل پرپر کجا گیرم سراغت؟
صدای گریه می‌آید ز باغت
صدای گریه می‌آید شب و روز
که می‌سوزد دل بلبل ز داغت

🥀 در سوگ فراموش‌ناشدنی قربانیان پرواز تهران-کی‌یف

@sayeoMusighi

خنده‌ای شیرین با شعری تلخ

لطفی: دریغ کز شبی چنین پرنده پر نمی‌زند
سایه: سپیده سر نمی‌زند!
لطفی: آقا نشد دیگه! 😅

محمدرضا #لطفی در حال اجرای تصنیف «در کوچه‌سار شب» از ساخته‌های خود روی غزل #سایه است و در به یاد آوردن شعر دچار لغزش می‌شود.

💐 یاد استاد محمدرضا لطفی (۱۳۲۵-۱۳۹۳) را در زادروزشان گرامی می‌داریم. لطفی از محبوب‌ترین هنرمندان موسیقی نزد سایه بود. سایه بود که پای لطفی را به رادیو گشود و این گوهر ناب را به دوستداران موسیقی ایرانی شناساند.

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

دلی در آتش
شعر #سایه
آهنگ مهیار علیزاده
رهبر ارکستر سهراب کاشف
آواز علیرضا قربانی

چه غم دارد ز خاموشی درون شعله‌پروردم
که صد خورشید آتش برده از خاکستر سردم

به بادم دادی و شادی، بیا ای شب تماشا کن
که دشت آسمان دریای آتش گشته از گردم

شرارانگیز و طوفانی، هوایی در من افتاده‌ست
که همچون حلقۀ آتش درین گرداب می‌گردم

به شوق لعل جان‌بخشی که درمان جهان با اوست
چه طوفان می‌کند این موج خون در جان پردردم

درآن شب‌های طوفانی که عالم زیر و رو می‌شد
نهانی شبچراغ عشق را در سینه پروردم

💐 ۱۵ دی زادروز مهیار علیزاده (۱۳۶۰، تهران)

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

بازآی دلبرا...
شعر #سایه
آواز: علیرضا #قربانی
موسیقی زمینه: مهیار #علیزاده

@sayeoMusighi

بعد از نیما
شعر #سایه
آواز حسین پیرحیاتی
پیانو ماهان فرزاد
تار کوشا وحدتی

توضیحی دربارۀ این غزل برگرفته از کتاب #شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی (ص ۷۵):

غزل «بعد از نیما» در بهمن ۱۳۳۸ نزدیک یک ماه پس از درگذشت #نیما یوشیج (درگذشتۀ ۱۳ دی ۱۳۳۸) سروده شده؛ ولی سایه در آن به‌جای پرداختن به نیما، همان‌گونه که از ردیف «تو بمانِ» غزل برمی‌آید، درازی عمر #شهریار را آرزو کرده است:
با منِ بی‌کسِ تنهاشده، یارا تو بمان
همه رفتند ازین خانه، خدا را تو بمان...

شهریارا تو بمان بر سر این خیل یتیم
پدرا، یارا، اندوه‌گسارا تو بمان

💐 سیزدهم دی، سالروز درگذشت نیما یوشیج

@sayeoMusighi

نفس تو
شعر #سایه
آواز ایرج
ویلن پرویز یاحقی
سنتور منصور صارمی

ای دوست حدیثِ وصل و هجران بگذار
کاین عشقِ من و تو داستانی دگرست

چون نی نفسِ تو در من افتاد و مرا
هر دم ز دلِ خسته فغانی دگرست

#گل‌های_تازه (شمارۀ ۵)
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی

💐 ۱۱ دی‌ماه زادروز استاد حسین خواجه‌امیری با نام هنری ایرج (۱۳۱۱)
@sayeoMusighi

ساقی‌نامه
شعر #سایه
آهنگ و پیانو پوریا خادم
(بر اساس آهنگ ساقی‌نامه در ردیف موسیقی دستگاهی ایران)
آواز نیکا افکاری

بیا ساقی آن می که جام آفرید
به من ده که جان جامه بر تن درید

کجا تن کشد بار هنگامه‌اش
که او جان جان است و جان جامه‌اش

بیا ساقی آن می که خون حیات
ازو شد روان در رگ کائنات

به من ده که خورشید رخشان شوم
ز گنج نهان گوهرافشان شوم

بیا ساقی آن می که چون بنگریم
ز خون سیاووش یاد آوریم

به من ده که داغ دلم تازه شد
سر دردمندم پرآوازه شد

بیا ساقی آن می که چون روشنی
به روز آرد این شام اهریمنی

🎥 اجرای تصویری این آهنگ را در اینجا می‌توان دید.
❌ مصرع «ز خون سیاووش یاد آوریم» در این آهنگ با تصرفی ناروا به این شکل خوانده شده است: «ز خون سیاوش‌ها یاد آوریم»

#حمایت_از_آوای_بانوان
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

کهربا
شعر #سایه
آهنگ ساسان بازگیر
آواز محمدعلی امیدی

من نه خود می‌روم، او مرا می‌کشد
کاه سرگشته را کهربا می‌کشد

چون گریبان ز چنگش رها می‌کنم
دامنم را به قهر از قفا می‌کشد

دست و پا می‌زنم می‌رباید سرم
سر رها می‌کنم دست و پا می‌کشد

لذت نان شدن زیر دندان او
گندمم را سوی آسیا می‌کشد

سایۀ او شدم چون گریزم ازو؟
در پی‌اش می‌روم تا کجا می‌کشد

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

طلوع سایه

آلبومی تازه با اشعار استاد امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) تحت عنوان «طلوع سایه» منتشر شد. آهنگ‌ساز این مجموعه ساسان بازگیر و خوانندۀ آن محمدعلی امیدی است. زنده‌یاد جمشید عندلیبی نیز در این مجموعه به هنرنمایی پرداخته است.

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

زندان شب یلدا
شعر #سایه
آهنگ، سه‌تار و آواز حامد نیک‌پی
رقص شاهرخ مشکین‌قلم
(اجرای زنده)

چند این شب و خاموشی؟
وقت است که برخیزم
وین آتش خندان را
با صبح برانگیزم

گر سوختنم باید
افروختنم باید
ای عشق بزن در من
کز شعله نپرهیزم

صد دشت شقایق چشم
در خون دلم دارد
تا خود به کجا آخر
با خاک درآمیزم

چون کوه نشستم من
با تاب و تب پنهان
صد زلزله برخیزد
آن‌گاه که برخیزم

چون گریه گلو گیرد
از ابر فروبارم
چون خشم رخ افروزد
در صاعقه آویزم

ای سایه! سحرخیزان
دلواپس خورشیدند
زندان شب یلدا
بگشایم و بگریزم

@sayeoMusighi

درد ديرينه
شعر #سایه
سه‌تار و دکلمۀ صائب کاکاوند

همزاد دل است درد دیرینۀ من
اندوه جهان است در آیینۀ من
ای کوه کهن! صدای نالیدن توست
این ناله که برمی‌شود از سینۀ من

💐 ۲۸ آذر زادروز صائب کاکاوند (۱۳۶۲) نوازندۀ تار و سه‌تار

@sayeoMusighi

آوای بانوان
تقدیم به پرستو احمدی (برای
کنسرت کاروانسرایش)

سایه به عنوان شنونده و دوستدار موسیقی، به صدای خوش خوانندگان توانای زن ازجمله قمرالملوک وزیری، دلکش، الهه و شماری دیگر از بانوان هنرمند ایرانی علاقه داشت. در مقام مدیر موفق بخش موسیقی ایرانی نیز در رادیو زنان را کم از مردان نمی‌دید و هر جا بانوی صاحب استعدادی می‌یافت از او حمایت می‌کرد و در برکشیدنش می‌کوشید؛ چنان‌که برای نمونه استعداد بانو هنگامه اخوان را در زمانی که هنرجوی آواز بود کشف کرد و او را برای نخستین بار به شنوندگان رادیوی ایران معرفی نمود.
حتی بعد از انقلاب هم یک روی کاستی از کاست‌های چاووش را به هنرنمایی بانو سیما بینا اختصاص داد که البته با مخالفت مسئولان مواجه شد و به‌ناچار آن را حذف کردند.
در سال‌های بعد همواره ناخرسندی سایه را از حذف صدای زن از موسیقی ایرانی می‌دیدم و درک می‌کردم. در کانال سایه و موسیقی مدت‌هاست هشتگ #حمایت_از_آوای_بانوان را به کار می‌برم. البته با گذشت چند دهه خوشبختانه فناوری به کمک زنان آمد و امروز در فضای مجازی هزاران و بلکه میلیون‌ها بازدیدکننده از هنرنمایی ایشان بهره‌مند می‌شوند. رسانه‌های رسمی ج. ا. به هزار و یک دلیل دیگر آن قدرت و اعتبار را ندارند و ظلم عظیمی که متحجران در حق زنان روا داشتند امروز کم‌اثرتر شده است.
با این‌همه امیدوارم روزی برسد که دیگر نیازی نباشد از هشتگ #حمایت_از_آوای_بانوان بهره ببرم. و آن روز نزدیک است!
به قول سایه جان:
می‌بینم آن شکفتنِ شادی را
پروازِ بلند آدمیزادی را
آن جشنِ بزرگ روز آزادی را

✍️ مهدی فیروزیان
@sayeoMusighi

گام زمان
شعر #سایه
آهنگ حسین ساجدی
آواز سروش دادیار

این تصنیف سنّتی با دو بیت از سایه که هر یک از غزلی برگرفته شده پدید آمده است. بیت نخست، مطلع غزلِ «با سینه‌سردان» است:
منشین چنین زار و حزین چون روی‌زردان
شعری بخوان، سازی بزن، جامی بگردان

و بیت دوم از غزل «هنر گام زمان» است:
گر مرد رهی غم مخور از دوری و دیری
دانی که رسیدن هنر گام زمان است

🔺 واژۀ نخست بیت اوّل برای رعایت وزن «منْشین» خوانده می‌شود؛ اما آهنگ‌ساز، بی توجه به وزن، واژه را با کسرۀ نون آورده‌ است: «منِشین».

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

داستان ارغوان
گفتگوی سروش صحت با علیرضا قربانی
دربارۀ شعر ارغوان #سایه و تصنیف ساختۀ مهیار علیزاده روی این شعر

ارغوان شاخۀ همخون جداماندۀ من
آسمان تو چه رنگ است امروز؟
آفتابی‌ست هوا؟
یا گرفته‌ست هنوز؟
من درین گوشه که از دنیا بیرون است
آسمانی به سرم نیست
از بهاران خبرم نیست

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

از روی تو دل کندنم آموخت زمانه
این دیده ازان‌روست که خونابه‌فشان است

@sayeoMusighi

به مناسبت ۱۶ آذر سالروز درگذشت جواد معروفی
تا تو با منی زمانه با من است

شعر #سایه
آهنگ جواد معروفی
آواز سیما بینا
@sayeoMusighi

آینه در آینه
شعر #سایه
آهنگ بهزاد عبدی
آواز مهدیه محمدخانی


مژده بده، مژده بده، یار پسندید مرا
سایۀ او گشتم و او برد به خورشید مرا

جان دل و دیده منم، گریۀ خندیده منم
یار پسندیده منم، یار پسندید مرا

کعبه منم، قبله منم، سوی من آرید نماز
کان صنم قبله‌نما خم شد و بوسید مرا

پرتو دیدار خوشش تافته در دیدۀ من
آینه در آینه شد، دیدمش و دید مرا


💐 ۱۴ آذر زادروز مهدیه محمدخانی (۱۳۶۵، تهران).
ایشان که با نوازندگی دف و پیانو هم آشنایی دارد، آواز را نزد استادانی چون محمدرضا #شجریان و غلامرضا رضایی فراگرفته است.

#حمایت_از_آوای_بانوان
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

بوی زلف تو
شعر #سایه
آواز سالار عقیلی
تار حمید متبسم
بربت حسین بهروزی‌نیا
(اجرای زنده، کنسرت گروه دستان، ۱۳۸۶)

چنان به دام غمت خو گرفت مرغ دلم
که یاد باغ بهشتش درین قفس نرود

به بوی زلف تو دم می‌زنم درین شب تار
وگرنه چون سحرم بی‌ تو یک نفس نرود


💐 ۱۱ آذر زادروز سالار عقیلی (۱۳۵۶، تهران)

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

کوی تو
شعر #سایه
آهنگ اسحاق انور
تنظیم‌ امیر بهزاد
آواز رها یوسفی

هوای روی تو دارم نمی‌گذارندم
مگر به کوی تو این ابرها ببارندم

مرا که مست توام این خمار خواهد کشت
نگاه کن که به دست که می‌سپارندم

مگر درین شب دیرانتظار عاشق‌کش
به وعده‌های وصال تو زنده دارندم

سری به سینه فروبرده‌ام مگر روزی
چو گنج گمشده زین کنج غم برآرندم

من آن ستارۀ شب‌‌زنده‌دار امّیدم
که عاشقان تو تا روز می‌شمارندم

کدام مست، می از خون سایه خواهد کرد
که همچو خوشۀ انگور می‌فشارندم

💐 ۸ آذر زادروز بانو رها یوسفی (۱۳۶۱، تهران).
ایشان فارغ‌التحصیل مهندسی عمران از دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و اکنون ساکن کاناداست. آواز را نزد حمیدرضا نوربخش، نغمه غلامی و علی‌اصغر شاه‌زیدی فراگرفته‌ و همچنین از محضر زنده‌یاد محمدرضا #لطفی در شناخت موسیقی ایرانی و راز و رمزهای آن بهره برده‌ است.

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
#حمایت_از_آوای_بانوان
@sayeoMusighi

بذر پنهانی
شعر #سایه
موسیقی زمینه حسین #علیزاده
آواز افسانه رثایی

برآر ای بذر پنهانی سر از خوابِ زمستانی
که از هر ذرۀ دل آفتابی بر تو گستردم

💐 بانو افسانه رثایی (۷ آذر ۱۳۳۳، تهران) امروز هفتادساله شدند.
ایشان که نوۀ خوانندۀ توانای عصر قاجار، طاهر ضیاءالذاکرین (از استادانِ زنده‌یاد غلامحسین بنان)، هستند ردیف‌های آوازی را نزد استاد محمود کریمی فراگرفته‌اند.

#حمایت_از_آوای_بانوان
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

شبیخون
شعر #سایه
آواز محمدرضا #شجریان
کمانچه کیهان کلهر
(کنسرت همنوا با بم، ۱۳۸۲)

برسان باده که غم روی نمود ای ساقی
این شبیخون بلا باز چه بود ای ساقی

حالیا نقش دل ماست در آیینۀ جام
تا چه رنگ آورد این چرخ کبود ای ساقی

🌹 ۳ آذر زادروز کیهان کلهر (۱۳۴۲) گرامی باد.

@sayeoMusighi

پنج میلیون تومان!

امروز گفتگوی استاد فرهاد فخرالدینی با مجلۀ نگاه نو را می‌خواندم و تأسف می‌خوردم. ایشان هنرمندی ارزنده است و جایگاهشان با یک مصاحبه پایین نمی‌آید، چون منی را نیز نمی‌رسد که به ساحت ایشان جسارتی روا بدارم؛ شاید در مجالی دیگر نادرستی آشکار برخی از گفته‌های ایشان دربارۀ سایه را برای ناآشنایان توضیح دادم. اکنون فقط به یکی از خطاهای فاحش ایشان اشاره می‌کنم و آن این است که حافظۀ ایشان دچار لغزشی عجیب شده و رقم پنج میلیون تومان را برای بودجۀ ارکستر رادیو و تلویزیون ملی ایران در دهۀ پنجاه ذکر کرده‌اند. البته ایشان مشخص نکرده‌اند که این بودجه مربوط به چه مدت است. آیا بودجۀ سالانه مورد نظر بوده است؟ بعید است. حقوق ماهانه پرداخت می‌شد.
چنان‌که از سایه شنیده‌ام زمانی که او به رادیو رفت رادیو برای هر آهنگ حدود دویست تومان (یعنی دو هزار ریال) می‌پرداخت و در زمان مدیریت سایه در نهایت با افزایش پنج برابری به هزار تومان رسید. از این رقم‌ها برای دریافتن بودجۀ ارکستر رادیو بهره بگیرید.
اصلاح یک خطای فاحش دیگر: سایه مدیر بخش موسیقی ایرانی رادیو بود و هیچ تصرفی در کار «تلویزیون» نداشت.
@sayeoMusighi

دامنی برای گریستن

نه عشق، نه آرزو، نه امّید
دیگر چه بهانه زیستن را؟
کو دامنِ مهربانت ای مرگ؟
تا سر بنهم گریستن را
سایه

🔺سایه این شعر را تلخ‌ترین شعر خود می‌دانست و راضی به چاپ آن نبود. با اینکه اشعار چاپ‌نشده‌اش (ازجمله هجویات و هزلیاتی که کسی باور نمی‌کند از سایه باشد) را بارها برای بنده خوانده بود این شعر را هرگز از زبانش نشنیدم. دوست عزیزم دکتر میلاد عظیمی این شعر را در کتاب مستطاب پیر پرنیان‌اندیش (ص ۱۲۴۱) چاپ کرده است. در آن کتاب سایه دربارۀ دلیل راضی نبودنش به انتشار این شعر گفته است: «حق ندارم انقدر تلخ حرف بزنم». نمی‌دانم کار عظیمی خوب بوده یا نه؛ ولی از او بابت انتشار این شعر تشکر می‌کنم؛ زیرا بارها خواندن همین دو بیت تلخ به جای آنکه مرا ناامید کند، آرام کرده است. فکر می‌کنم اگر سایه واقعاً راضی به چاپ این شعر نبود آن را برای عظیمی نمی‌خواند. او فقط دوست نداشت در دفتر اشعار رسمی‌اش شعری به این تلخی وجود داشته باشد. سایه می‌خواست همواره پیام‌آور امید باشد و از یأس دم نزند. با این حال شعرهای نومیدانه هم در اشعار منتشرشده و رسمی‌اش پیدا می‌شود. این هم روی آنها!

@sayeoMusighi

بگردید
شعر #سایه
سه‌تار: محمدرضا #لطفی
ضربی‌خوانی و تنبک: ناصر #فرهنگفر


بگردید، بگردید، درین خانه بگردید
درین خانه غریبید، غریبانه بگردید
یکی مرغ چمن بود که جفت دل من بود
جهان لانه‌ی او نیست پی لانه بگردید
یکی ساقی مست است پس پرده نشسته‌ست
قدح پیش فرستاد که مستانه بگردید
یکی لذت مستی‌ست، نهان زیر لب کیست؟
ازین دست بدان دست چو پیمانه بگردید
🍀🍀🍀
درین سرای بی‌کسی اگر سری درآمدی
هزار کاروان دل ز هر دری درآمدی
ز بس‌که بال زد دلم به سینه در هوای تو
اگر دهان گشودمی کبوتری درآمدی
سماع سرد بی‌غمان خمار ما نمی‌برد
به‌سان شعله کاشکی قلندری درآمدی

❗️ فرهنگفر در بیت دوم غزل دوم، «بال زد دلم» را به‌خطا «بال و پر زدم» خوانده است.

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

همنشین درد
شعر #سایه
آواز حمیدرضا نوربخش
تار داریوش پیرنیاکان


بگذر شبی به خلوت این همنشین درد
تا شرح آن دهم که غمت با دلم چه کرد

خون می‌رود نهفته ازین زخم اندرون
ماندم خموش و آه که فریاد داشت درد

ساقی بیار جام صبوحی که شب نماند
وان لعل‌فام خنده زد از جام لاجورد

من برنخیزم از سرِ راهِ وفای تو
از هستی‌ام اگرچه برانگیختند گرد

❌ نوربخش در مصرع دوم بیت دوم «و» را نادیده گرفته و نخوانده است.

💐 اول آبان زادروز حمیدرضا نوربخش ( ۱۳۴۴، قم)

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

یادی از سایه و آلما

سایه در بیتی از غزلی که در زندان برای همسرش آلما سروده گفته است:
به ناز و نعمت باغ بهشت هم ندهم
کنار سفرۀ نان و پنیر و چای تو را
روزی که سایه و بنده در دولت‌سرای ایشان تنها بودیم بعد از گفتگویی تلفنی با خانم آلما که در آلمان بود، این بیت را خواند و به بنده گفت این که گفته‌ام «نان و پنیر و چای» مثال و کنایه نیست. واقعاً من و آلما سال‌ها برای شام نان و پنیر می‌خوردیم و این را خیلی هم دوست داشتم و برایم شامی مجلل حساب می‌شد.
به خاطر ندارم که این نکته در کتاب پیر پرنیان‌اندیش آمده یا نه (به ظنّ قوی نیامده است)؛ ولی چون امروز با دیدن این تصویر ناگهان این نکته به یادم آمد خواستم آن را برای ثبت در اینجا بنویسم.
✍️ مهدی فیروزیان
@sayeoMusighi

به‌مناسبت روز بزرگداشت حافظ، برگی از کتاب #موسیقی_ایرانی_در_شعر_سایه (مهدی #فیروزیان)
دربارۀ اثرگذاری #حافظ در بیت‌های موسیقایی #سایه


من همان جامم که گفت آن غمگسار
با دل خونین، لب خندان بیار

من خمش کردم خروش چنگ را
گرچه صد زخم است این دلتنگ را (بانگ نی، ص ۵۲-۵۳)

دو بیت را با هم آوردیم تا بهره‌گیری سایه از بیت زیر را آشکار کنیم:
با دلِ خونین لبِ خندان بیاور همچو جام
نی گرت زخمی رسد آیی چو چنگ اندر خروش  (حافظ، ص ۳۵۷)

«زخم» در بیت یادشده،‌ گاه...
(ادامۀ مطلب در عکس آمده است)

@sayeoMusighi

نوزدهم مهرماه زادروز استاد بزرگ شعر و ادب فارسی، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی (۱۳۱۸)، خجسته باد‌!

ای عشق! تو ما را به کجا می‌کشی ای عشق؟
جز محنت و غم نیستی اما خوشی ای عشق


لحظاتی از تکنوازی سه‌تار در بیات ترک
مهدی #فیروزیان در محضر استادان #سایه و #محمدرضا_شفیعی_کدکنی (دکتر میلاد عظیمی و دکتر الوند بهاری نیز در تصویر دیده می‌شوند)

🔸 استاد شفیعی کدکنی در میان دستگاه‌ها و آوازهای ردیف موسیقی ایرانی به بیات ترک و اندوه طربناک آن علاقه‌ای ویژه دارند.

@sayeoMusighi

🥀 چهار سال از درگذشت استاد محمدرضا شجریان (۱ مهر ۱۳۱۹ – ۱۷ مهر ۱۳۹۹) گذشت و ما همچنان به‌قول سایه‌جان زیر سرپنجۀ گرگیم...

آینۀ عیب‌نما
غزلی از #سایه برای محمدرضا #شجریان
تار محمدرضا #لطفی
دکلمه مهدی #فیروزیان و سهیلا حبیبی

رفتی ای جان و ندانیم که جای تو کجاست
مرغ شب‌خوان کجایی و نوای تو کجاست

آن چه بیگانگی و این چه غریبی‌ست که نیست
آشنایی که بپرسیم سرای تو کجاست

چه شد آن مهر و وفایی که من آموختمت
عهد ما با تو نه این بود، وفای تو کجاست؟

مردم دیدۀ صاحب‌نظران جای تو بود
اینک ای جان نگران باش که جای تو کجاست

چه پریشانم ازین فکر پریشان شب و روز
که شب و روز کجایی و کجای تو کجاست

هنر خویش به دنیا نفروشی زنهار
گوهری در همه عالم به بهای تو کجاست

چه کنی بندگی دولت دنیا؟ ای کاش
به خود آیی و ببینی که خدای تو کجاست

گرچه مشاطۀ حسنت به صد آیین آراست
صنما آینۀ عیب‌نمای تو کجاست

زیر سرپنجۀ گرگیم و جگرها خون است
ای شبانِ دل ما نالۀ نای تو کجاست

کوه ازین قصۀ پرغصه به فریاد آمد
آه و آه از دل سنگ تو، صدای تو کجاست

دل ز غم‌های گلوگیر گره در گره است
سایه آن زمزمۀ گریه‌گشای تو کجاست

@sayeoMusighi

هوای روی تو
شعر #سایه
آهنگ غلام‌رضا صادقی
سه‌تار و آواز همایون شجریان


هوای روی تو دارم نمی‌گذارندم
مگر به کوی تو این ابرها ببارندم
چه باک اگر به دل بی‌غمان نبردم راه
غم شکسته‌دلانم که می‌گسارندم

🥀 چهار سال از درگذشت استاد محمدرضا شجریان گذشت. یادشان را گرامی می‌داریم.

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

ای عاشقان
شعر #سایه
آهنگ محمدرضا #لطفی
آواز هاله سیفی‌زاده

ای عاشقان ای عاشقان پیمانه‌ها پرخون کنید
وز خون دل چون لاله‌ها رخساره‌ها گلگون کنید

آمد یکی آتش‌سوار بیرون جهید از این حصار
تا بردمد خورشید نو شب را ز خود بیرون کنید

دیوانه چون طغیان کند زنجیر و زندان بشکند
از زلف لیلی حلقه‌ای در گردن مجنون کنید

💐 ۱۴ مهر زادروز هاله سیفی‌زاده (۱۳۶۳، کرمانشاه)

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
#حمایت_از_آوای_بانوان
@sayeoMusighi

📘 حسن کسائی؛ زندگی و موسیقی
به کوشش #محمدجواد_کسائی
✔️ مروری بر زندگی و هنر استاد #حسن_کسائی همراه با مطالب، تصاویر و گفت‌وگوهایی که برای نخستین‌بار منتشر می‌شوند
#چاپ_اول، قطع وزیری، جلد گالینکور، ۴۳۲ صفحه، ۸۵۰ هزار تومان

📚 فروش در مراکز پخش و نمایندگی‌های #هنر_موسیقی
🔸 #خرید_غیرحضوری با هزینۀ پست رایگان به سراسر ایران فقط با ارسال یک پیام به @honaremusighi در تلگرام یا ۰۹۱۹۸۰۸۶۴۱۰ در واتس‌اپ و ذکر نام کتاب

📚 #انتشارات_هنر_موسیقی دریچه‌ای برای آشنایی با آثار فاخر هنری و پژوهشی موسیقی

@honaremusighimag
🆔@honaremusighii

پیوند جاودان
امروز، دهم مهر سالروز ازدواج سایه و بانو آلما مایکیال است.
سایه و آلما حدود ۷۰ سال در کنار هم بودند. این یکی از طولانی‌ترین پیوندهای زناشویی است که دیده‌ام. امروز آن دو انسان والای عاشق در خاک خفته‌اند؛ یکی در آلمان که با نامش تناسبی آوایی دارد و یکی در رشت، زادگاهش که آن را بسیار دوست می‌داشت؛ اما جان سایه و آلما با هم است.

در چشم من سایه و آلما در کنار هم به نور مطلق پیوسته‌اند. با مهر و دلتنگی فراوانم آن دو را می‌بینم که در کنار هم قدم می‌زنند و از عشق و شیدایی و همسفری دراز زیبایشان یاد می‌کنند.

با یاد سایه و آلما تصنیف «عشق سربلند» (آهنگ علی قمصری، آواز امیر صادقین) را بشنوید؛ بر غزلی که #سایه آن را در زندان (تیرماه سال شصت و دو) برای همسر نازنینش سروده است:
بود که بار دگر بشنوم صدای تو را؟
ببینم آن رخ زیبای دلگشای تو را؟

بگیرم آن سر زلف و به روی دیده نهم
ببوسم آن سر و چشمان دلربای تو را

ز بعد این‌همه تلخی که می‌کشد دل من
ببوسم آن لب شیرین جان‌فزای تو را

کی‌ام مجال کنار تو دست خواهد داد؟
که غرق بوسه کنم باز دست و پای تو را

مباد روزی چشم من ای چراغ امید
که خالی از تو ببینم شبی سرای تو را

دل گرفتۀ من کی چو غنچه باز شود
مگر صبا برساند به من هوای تو را

چنان تو در دل من جا گرفته‌ای ای جان
که هیچ‌کس نتواند گرفت جای تو را

ز روی خوب تو بر خورده‌ام، خوشا دل من
که هم عطای تو را دید و هم لقای تو را

سزای خوبی تو برنیامد از دستم
زمانه نیز چه بد می‌دهد سزای تو را

به ناز و نعمت باغ بهشت هم ندهم
کنار سفرۀ نان و پنیر و چای تو را

به پایداری آن عشق سربلند قسم
که سایۀ تو به سر می‌برد وفای تو را

@sayeoMusigh

ای تافته در جان من چون آفتاب اندر حمل
وی من ز تاب روی تو همچون عقیق اندر یمن


🍀 به مناسبت هشتم مهر روز بزرگداشت مولانا
برگی از کتاب #موسیقی_ایرانی_در_شعر_سایه (مهدی #فیروزیان)
دربارۀ اثرگذاری #مولانا در بیت‌های موسیقایی #سایه

@sayeoMusighi

ای عاشقان
شعر سایه و مولانا
آهنگ و آواز روح‌الله یوسفی


#سایه:
ای عاشقان ای عاشقان پیمانه‌ها پرخون کنید
وز خون دل چون لاله‌ها رخساره‌ها گلگون کنید


#مولانا:
ای سرخوشان ای سرخوشان آمد طرب دامن‌کشان
بگرفته ما زنجیر او، بگرفته او دامان ما

بار دگر آغاز کن آن پرده‌ها را ساز کن
بر جمله خوبان ناز کن ای آفتاب خوش‌لقا

ای هفت گردون مست تو ما مهره‌ای در دست تو
ای هست ما از هست تو در صد هزاران مرحبا


💐 هشتم مهر روز بزرگداشت #مولانا

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

گریۀ لیلی
شعر #سایه
آواز على سالمى
موسيقى زمینه شایان کریمی‌نژاد
بربت اميرمهدى مقدم
كمانچه عليرضا دريايى

چشم گریان تو نازم، حال دیگرگون ببین
گریۀ لیلی کنار بستر مجنون ببین

برنتابد این دل نازک غم هجران دوست
یارب این صبر کم و آن محنت افزون ببین

مانده‌ام با آب چشم و آتش دل، ساقیا
چارۀ کار مرا در آب آتشگون ببین

سایه! دیگر کار چشم و دل گذشت از اشک و آه
تیغ هجران است اینجا، موج‌موج خون ببین

❌ در بیت دوم خواننده «برنتابد» را بدل به «برنتابید» کرده است.

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

هوای زمزمه‌هایت
شعر حسین منزوی و #سایه
آهنگ غلام‌رضا صادقی
آواز همایون #شجریان
دکلمه مهدی #فیروزیان

💐 نماهنگی در گرامیداشت اوّل مهر، زادروز دو استاد بزرگ شعر و موسیقی، محمدرضا شجریان (۱۳۱۹–۱۳۹۹) و حسین منزوی (۱۳۲۵–۱۳۸۳)
@sayeoMusighi

آمدنِ تو...
شعر #سایه
آهنگ و آواز مهدی #فیروزیان

ای که نهان نشسته‌ای باغِ درونِ هسته‌ای
هسته فروشکسته‌ای کاین‌همه باغ شد روان

مستِ نیازِ من شدی، پردۀ ناز پس زدی
از دلِ خود برآمدی، آمدنِ تو شد جهان

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

یار گم‌شده
غزل #سایه
دکلمه بانو روشنک
ویلن پرویز یاحقی
تنبک امیرناصر افتتاح

این اثر برگرفته از برگ سبز شمارۀ ۲۰۶ است که سال‌ها پیش از آنکه سایه به‌عنوان سرپرست بخش موسیقی به رادیو راه یابد ضبط شده است. دراین‌باره در کتاب #شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی (ص ۴۲۲) توضیحاتی آمده است.

💐  ۳۱ شهریور زادروز پرویز یاحقی (۱۳۱۴-۱۳۸۵)، آهنگ‌ساز و نوازندۀ صاحب‌سبک ویلن

@sayeoMusighi

گریز
شعر #سایه
آهنگ فریدون شهبازیان
آواز نادر گلچین

از هم گریختیم
وان نازنین پیالۀ دلخواه را دریغ
بر خاک ریختیم

دیدار ما که آن‌همه شوق و امید داشت
اینک نگاه کن که سراسر ملال گشت
وان عشق نازنین که میان من و تو بود
دردا که چون جوانی ما پایمال گشت

نخستین خواننده‌ای که شعری نیمایی از سایه را به آواز (و نیز تصنیف) خواند نادر گلچین است که در گل‌های تازۀ شمارۀ ۱۷۷ با تار فرهنگ شریف به خواندن «گریز» پرداخت (#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی، ص ۵۱۶).

💐  ۳۱ شهریور ششمین سالروز درگذشت نادر گلچین (۱۳۱۵-۱۳۹۶)

به مناسبت ۳۰ شهریور سالروز درگذشت پرویز #مشکاتیان
شعر مهدی #فیروزیان در سوگ مشکاتیان
از زبان مهدی #ستایشگر
(فرهنگسرای ارسباران، ۱۳۹۶)
@sayeoMusighi

این عشق چه عشق است؟
شعر #سایه
آهنگ مهرداد پازوکی
آواز علیرضا #افتخاری
دکلمه سهیلا حبیبی

این عشق چه عشق است؟ ندانیم که چون است
عقل است و جنون است و نه عقل و نه جنون است

فرزانه چه دریابد و دیوانه چه داند
از مستیِ این باده که هر روز فزون است


💐 ۲۹ شهریور زادروز مهرداد پازوکی (۱۳۳۳، کرمانشاه)

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

تو چراغ خود برافروز

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار برگزار می‌کند:
آشنایی با اندیشه‌های مولانا و خوانش غزلیات شمس تبریزی (دورهٔ سوم- ۴ جلسه)
مدرّس: مهدی فیروزیان

آغاز دوره: پنجشنبه ۵ مهرماه ۱۴۰۳ (جلسات هفتگی است و ساعت ۱۰ صبح پنجشنبۀ هر هفته برگزار می‌شود)
محل برگزاری: کانون زبان پارسی (تهران، خیابان ولی‌‌عصر، سه‌راه زعفرانیه، خیابان عارف‌نسب، شمارهٔ ۱۲)

این دوره برای دانشجویان با ۳۰ درصد تخفیف برگزار می‌شود.
تلفن تماس برای ثبت نام: ۲۲۷۱۳۹۳۶-۲۲۷۱۶۸۳۲

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی

@AfsharFoundation

یاد محمدحسین شهریار، شاعر بزرگ آذربایجان و ایران، در ۲۷ شهریورماه سالروز درگذشتش گرامی باد.
هنگامی که سایه برای دیدار شهریار به تبریز رفت، شهریار غزلی برای یار دیرینش سرود و بعدها آن را با همراهی کمانچۀ مجتبی میرزاده در دستگاه ماهور به آواز خواند. این آواز نشان‌دهندۀ آشنایی خوب شهریار با موسیقی ایرانی است. او ردیف را می‌شناخت، سه‌تار می‌نواخت و دوستان موسیقی‌دانی چون ابوالحسن صبا، حسین تهرانی و احمد عبادی داشت. در اشعار شهریار هم کاربرد واژه‌ها و اصطلاحات موسیقایی چشمگیر است.

«سایه» با پرچم خورشید به تبریز آمد
شهر غم از شعف و شعشعه لبریز آمد

مژدۀ یوسف گم‌گشته به یعقوب رسید
مولوی در طلب شمس به تبریز آمد

چشم خشکیدۀ شعرم قلم از مژگان ساخت
باز شعرم تر و طبعم طرب‌آمیز آمد

افق تنگ غم‌انگیز چه افتاد ای دل
که چنین در نظرم باز و دل‌انگیز آمد

دوست چون باد بهار از در هر باغ گذشت
سبزه افشان شد و گلبن همه گلبیز آمد

او گلی سرخ که سر زد به چو من برگی زرد
یا بهاری که به دلجویی پاییز آمد

شهریارا نه منم حلقۀ شعر تو به گوش
که فلک گوش به این شعر دلاویز آمد
#شهریار

@sayeoMusighi