@salayevilmiymaktab

#табиат.

Тошкентда бугун қиш чилласи айни ўз кульминациясда…

P.S. Загар олиш мумкин!

#ФАКТ.

Тадқиқотлар кўрсатишича, ялқов инсонлар умрининг 75 %ини уйқуда ўтказишади.

P.S. Нормал ҳолатда ушбу кўрсаткич учдан бир қисмни ташкил қилади.

https://www.batimes.com.ar/news/amp/argentina/what-the-tunnel-to-rob-banco-macro-in-san-isidro-is-like.phtml

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Ўғирликка суиқасд?!

2024 йил 8 август куни ҳайдовчиларнинг қандайдир тушунарсиз шовқиндан шикоят қилганлари сабабли ўтказилган тегишли тадбирлар натижасида Аргентина махсус хизматлари Буенос-Айреснинг шимолий чеккасида жойлашган Сан-Исидро шаҳрида банкни ўғирлаш учун қурилган узунлиги 150 метрдан ортиқ мураккаб туннелни топдилар.

Полиция ичкариси ёғоч бўлган, вентиляция ва электр чироқлари ўрнатилган туннелни аниқлаганликларини тасдиқлади, аммо ҳали айбдорлар аниқланмаган. Терговчиларнинг ҳисоб-китобларига кўра, қурилиш олти ойдан тўққиз ойгача давом этган ва ўғирлик кейинги ҳафта охирида содир бўлиши мумкин эди.

2006 йилда Акасусо шаҳридаги Banco Rio банк филиалида содир бўлган "robo del siglo" (аср ўғрилиги) ўғирликда жиноятчилар банкдан тахминан 19 миллион АҚШ долларини ўғирлаб, туннел орқали қочиб кетишган.

P.S. Талон-тарож билан боғлиқ қилмишларда жиноят содир этиш босқичларини аниқлаш мураккаб ва ўзига хос хусусиятга эга масалалардан бири ҳисобланади.

#СТАТИСТИКА.

2024 йил якунлари бўйича дунёдаги жиноятчилик индекси натижалари эълон қилинди.

Жиноятчилик даражаси энг юқори бешта давлатлар – Венесуэла, Папуа-Янги Гвинея, Афғонистон, Гаити ва ЖАР бўлиб қолмоқда.

Жиноятчилик даражаси энг паст бўлган бешта давлатлар – Швейцария, Дания, Норвегия, Япония ва Янги Зеландия ҳисобланмоқда.

P.S. Numbeo маълумотлари, 2025 йил.

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

#USA.

Битта расмда - бир триллион!

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Иштирокчиликдаги омадсиз суиқасд...

P.S. "Иш қуролинг соз бўлса, машаққатинг оз бўлур".

Йигит мотоциклни қайтариб берган!

#ФАКТ.

Судья Жуди (Judith Sheindlin) йилига тахминан 47 миллион доллар ишлаб топади (бир йилда ўртача 52 кун суратга олиш ишлари олиб борилади(съёмка)).

Бир иш куни учун оладиган ойлиги "атиги" 900 000 доллардан кўпроқни ташкил этади.

У кенг жамоатчиликка 1996 йилдан бери бошловчилик қилиб келаётган "Судья Жуди" телекўрсатувининг бошловчиси сифатида танилган.

Илгари у Нью-Йоркда прокурор ва судья бўлиб ишлаган.

Унинг лойиҳаси Америка телевидениеси тарихидаги энг юқори баҳоланган кундузги дастурлардан бири ҳисобланади.

P.S. Браво!

#ХИТОЙ.

Хитой полициясининг жиноятчини қўлга олиш амалиётидан яна бир лавҳа (мастер-класс)...

P.S. Супер трюк!

#ҳолат.

Тиланчиликка қарши курашга оид қонунчилик қаерда?!

P.S. Кўчада дуч келганига садақа берувчи “кўнгли бўш”лар аслида шу ҳолатга иштирокчи ҳисобланади.

#students.

Result is near…

#ФАКТ.

Молиявий экспертлар берган хулосаларга кўра, дунё бўйича ҳар куни (кунига) 60 киши миллионерга айланади.

P.S. Сўмда эмас…

#жиноят ҳуқуқи.

Видеода жиноятдан ихтиёрий қайтиш кўрсатилган.

Айни вақтда таъкидланадики, ихтиёрий қайтиш ўз навбатида ҳам тамом бўлган, ҳам тамом бўлмаган суиқасд босқичида бўлиши мумкин...

P.S. Афтидан аёлнинг ёнидаги "эркак" ҳожатхонага шошиб кетди.

Дарвоқе, бугун Ватан ҳимоячилари куни!

#статистика.

Жиноий жавобгарликка тортилиб, судланган вояга етмаган шахслар сони 2020 йилда – 499 нафарни ташкил этган бўлса, ушбу кўрсаткич 2024 йилнинг 1-ярмида – 1 068 нафарни ташкил этган.

P.S. Олий суд маълумотлари.

#жиноят ҳуқуқи.

Босқичлар...

#saturday.

This is not, this is…

#жиноят ҳуқуқи.

"Strokes of Criminal Policy in Central Asian Countries: From Soviet Legacy to Modern Standards. Can Eastern Mentality Be Overcome?" янги мақолам билан қуйидаги ҳавола орқали танишиш мумкин (инглиз тилида):

https://multijournals.org/index.php/excellencia-imje/article/view/2794/3179

#жиноят ҳуқуқи.

Тиланчиликнинг инновацион шакли.

P.S. Жуда эҳтиёткор экан, авайлаб йиқилди ўзиям.

Ўзбекистон қонунчилигига асосан тиланчлик жавобгарликка сазовор.

#21-аср.

Хитойлик Цзянь Фенг ўзининг собиқ хотинини хунук болалар туғгани учун судга беради ва маънавий зарар сифатида 120 минг доллар талаб қилади.

Эр-хотиннинг учта фарзанди бўлган. Уларнинг ёши улғайган сари, ташқи қиёфаси жуда хунук эканликлари маълум бўлиб борган. Ғазабланган эр хотинини хиёнат қилганликда айблай бошлайди. Бироқ, ДНК таҳлили Фенг бу болаларнинг ҳақиқий биологик отаси эканлигини кўрсатган.

Натижада, унинг хотини ҳақиқатни тан олишга мажбур бўлган. Маълум бўлишича, у авваллари ташқи қиёфасини тубдан ўзгартиришига олиб келган бир неча бор пластик жарроҳлик амалиётини ўтказган ва бу ҳақида эрига айтмаган.

Хитой суди Фенгнинг даъволарини қаноатлантирган ва пластик жарроҳлик хизматларидан фойдаланган аёлга даъвогардан ҳақиқий юз қиёфасини яширгани учун 120 минг доллар тўлаш мажбуриятини юклаган.

P.S. Тошкентда пластик жарроҳлиги клиникалари, шунингдек "ботокс", "мезо", "филлер" ва шунга ўхшаган хизматлар кўрсатувчи салонлар роса кўпайиб қолибди.
Эҳтиёт бўлинг полвонлар!

#жиноят ҳуқуқи.

ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИДА ДЕКРИМИНАЛИЗАЦИЯ: МОҲИЯТИ, ТУРЛАРИ ВА АҲАМИЯТИ ХУСУСИДА АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР

Мақола билан қуйидаги ҳавола орқали танишиш мумкин (ўзбек тилида).

https://scienceproblems.uz/index.php/journal/article/view/2731

#жиноят ҳуқуқи...келажаги...

Афтидан бошқа соҳалар қаторида Жиноят ҳуқуқини яқин келажакда (10-20 йил) катта чақириқлар кутмоқда.

Ушбу ҳолат нафақат жиноят қонунини қўллаш амалиётида (қонунчиликда), балки Жиноят ҳуқуқи назариясида ҳам туб, фундаментал ўзгаришлар ва ислоҳотлар қилишни муқаррар тарзда талаб қилади.

Бу рад этиб этиб бўлмайдиган ҳақиқат - аксиома.

P.S. Бу борада дунёдаги ҳолатни (ўзгаришларни) реал ва прагматик баҳолаш, прогностик нуқтаи назарни кучайтириш ва тегишли чоралар амалга оширишнинг айни вақти...

#замонавий жиноят ҳуқуқи ва AI...

АҚШнинг Флорида штатида судя дастлабки суд мажлисида ҳимоячиларга тахмин қилинган жиноятнинг виртуал симуляциясидан далил сифатида фойдаланишга рухсат берди.

Судя ва суд процессинининг бошқа иштирокчилари ўзини ҳимоя қилиш ҳолатини (зарурий мудофаа) қайта тиклаш учун Oculus Quest 2 VR дубулғалари (шлем) билан таъминланган.

Адвокатнинг ғояси - суд залидаги барчага судланувчининг ўша пайтдаги ҳолатини кўрсатиб бериш эди.

Жумладан адвокат шундай дейди:
- “Биз судя, прокурор ва гувоҳга наушниклар бердик ва судя менинг мижозимнинг нигоҳи билан, маст зиёфатчилар қуршовида бўлганида нимага қарши турганини ўз нуқтаи назаридан кўра олди (ҳис қила олди).

Мижозим унга бўлган ҳужумдан ўз ҳаёти ва мулкини ҳимоя қилиш учун тажовузчининг қуролини тортиб олиш кераклигини ҳис қилди”.

VR симуляциясига рухсат бериш судя томонидан ишнинг тугатилиши ёки ҳакамлар ҳайъати муҳокамасига юборилишини аниқлайдиган дастлабки суд мажлисида берилган.

Агар иш ҳакамлар ҳайъати муҳокамасига ўтса, суд февраль ойида давом этиши кутилмоқда.

P.S. Дунё давлатларида қилмишни жиноийлигини истисно қилувчи ҳолатларни аниқлашда сунъий интеллект имкониятларидан самарали фойдаланиш тобора фаоллашиб бормоқда. Ва нафақат...

#виктимология.

Уйдан чиқишдан олдин смартфонингизни чўнтагингизга қўйганингизда, уни бошқа шахс томонидан олиш қанчалик осонлигини ўйлаб кўрганмисиз?

Хитой полицияси вакили баъзан жамоат жойида одамларнинг чўнтагидан смартфонни тортиб олиш қанчалик осон эканлигини кўрсатди.

Бу орқали полиция фуқаролардан виктим хулқ-атворга эътибор қаратиш зарурлигини эслатиб ўтмоқда.

P.S. "Ўзингга эҳтиёт бўл, Қўшнингни ўғри тутма".

#криминалистика.

19-асрда криминалист олимлар ва терговчилар қотилнинг сурати жабрланувчининг кўзига муҳрланиб, (худди камерада суратга олиш каби) ўлимдан кейин ҳам ўша ерда қолиши мумкинлиги тўғрисидаги версияни илгари суришган.

P.S. Фанда ушбу гипотеза "Суд оптографияси" деб ном олган.

#1-январь. Кимга таниш шу ҳолат?!

Барчангизни янги 2025 йил билан самимий табриклайман! Кетмонингиз доим учаверсин!

#лапландия!

#almost…

#somehow…

#fact.

“Хайр, мен Янги Тошкент томонга кетдим”…

P.S. Дарвоқе, куни кеча Тошкент шаҳрининг 2045 йилгача бўлган бош режаси тасдиқланди…

#google...

Испанияда полиция Google Maps ёрдамида қотилликни фош қилди.

48 ёшли Мануэл Исла Гальярдо севган қизининг бошқа йигити борлигини билиб, уни Тахуэко қишлоғида ўлдиришга қарор қилади.

Қотиллик содир бўлган куни Google автомашинаси юқоридаги ҳудуд кўчаларида айланиб, харита учун суратлар олаётган эди.

Гальярдо "бахтига" мурдани машинасининг юкхонасига солиб тургани камерага тушиб қолган. Сурат ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари томонидан ўрганилган, шундан сўнг жиноятчи қўлга олинган.

Қизиғи сўнгги 15 йил ичида биринчи марта Google автомобили Тахуэко орқали ўтиши эди.

P.S. "Омадсиз джентельмен"!.

#жиноят ҳуқуқи.

Жазо тизимини эмас, таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш кўпроқ самарали…

P.S. Ultima Ratio!

#жиноят ҳуқуқи.

90-йиллар ностальгия…(воқеа яқинда содир бўлган).

#weekend.

Don’t google please! Work! Work! Work!

#21-аср.

Фаббинг- суҳбатдош билан мулоқот вақтида тўхтовсиз тарзда телефонга (гаджетга) чалғиш билан боғлиқ салбий одат.

P.S. Экспертлар хулосаларига кўра, ушбу ҳолат нафақат шахсдаги муомала (мулоқот) маданиятсизлиги, балки психологик оғишнинг бошланиши сифатда қайд этилган.

#Криминология.

Дунёда ҳар йили тахминан 40 миллиондан ортиқ аёллар, болалар ўз оила-аъзолари ёки қариндошлари томонидан уриб, жисмонан ва психологик азобланади.

Шу жумладан жинсий зўрлик ҳолатларига дуч келади, бироқ амалда шуларнинг атиги 50 фоизи жавобгарликка тортилади.

P.S. Латент жиноятларга қарши кураш бутун дунёда долзарблигича қолмоқда.

Илмий тадқиқотлар учун актуал йўналиш.

#ҚОНУН. Паққилдоқ паққиллатманг.

Ўзбекистон Жиноят кодексининг
250-моддасида портловчи, тез алангаланувчи, ўювчи моддаларни ёхуд пиротехника буюмларини сақлаш, ҳисобга олиш, улардан фойдаланиш, уларни ташиш, жўнатиш қоидаларини бузганлик учун 5 йилгача;

Жиноят кодексининг 250-1-моддасида пиротехника буюмларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, жўнатиш, улардан фойдаланиш, худди шунингдек уларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кириш (Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш) ёки ўтказиш учун
10 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси назарда тутилган.

P.S. Янги йил яқин.

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ, КРИМИНОЛОГИЯ, ВИКТИМОЛОГИЯ.

Сўнгги пайтларда телефон (интернет) фирибгарлиги фаоллашиб қолди. Ўзим атрофимдаги дўстларим ҳам (гарчанд улар ҳаммаси профессионал юристлар бўлса-да) уларнинг қурбонига айланиш хавфи пайдо бўлди.

Шу муносабат билан қуйидагиларга эътибор қаратиш фойдали бўлади деб ўйлайман.

"Скриптлар" ёки фирибгарлар ҳаракатларининг алгоритмлари ҳар хил бўлиши мумкин, аммо уларнинг деярли барчаси психологик ҳийлалар комбинациясидан фойдаланади. Ушбу фокуслар амалиёт ва илмий усуллар билан синовдан ўтган ва вазиятга қараб турли даражада ишлайди:

Шошилинч (чекланган вақт эффекти).
Фирибгарлар шошилинчлик туйғусини яратадилар: "Кодни зудлик билан тасдиқланг, акс ҳолда сизнинг ҳисобингиз блокланади!" Шошилинчлик инсоннинг танқидий фикрлаш қобилиятига путур етказади. Инсон ақл билан эмас, балки ҳиссиёт билан ҳаракат қилади.

Авторитет (Милгрэм эффекти).
Фирибгарлар ўзларини банк ёки тегишли ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар (ИИВ, Прокуратура, ДХХ) ходимлари сифатида кўрсатишади, чунки ҳокимиятга бўйсуниш кўпчиликнинг табиатига хосдир. Ишончли, эҳтимол бироз қўпол оҳанг ҳам бу таъсирга ёрдам беради.

Эмоционал (ҳиссий) босим (қўрқув ёки айбдорлик).
Улар сизни қўрқитишади (масалан, "қариндошларингиз муаммога дуч келишди") ёки ўзингизни айбдор ҳис қилишга ҳаракат қилишади ("сизнинг хатоингиз туфайли тизим блокланган"). Қўрқув ва айбдорлик мантиқий фикрлаш қобилиятини ҳам сусайтиради ва бўйсунишга олиб келади.

Ишонч иллюзияси (ижтимоий далил).
Ижтимоий исбот - бу психологик принцип бўлиб, унга кўра одамлар бошқа одамларнинг хатти-ҳаракатларига қараб нима қилишни танлашади. Фирибгарлар: "Ҳамма буни қилади", "Дўстларингиз аллақачон рўйхатдан ўтган" деб, сизни инонтиришга уринади.

Мақтов ва илтифотлар.
Фирибгарлар сизнинг "идрок"ингизни мақташлари ёки илтифот қозониш учун баъзи "ноёб мақом"ни эслатиб ўтишлари мумкин. Масалан, улар ўзларини ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ходими сифатида кўрсатиб, жиноятчини аниқлашда ёрдам сўрашлари мумкин. Ушбу ўлжага тушган жабрланувчи мақомга мослашишга ва ишончни қозонишга ҳаракат қилади.

Билим етишмаслигини манипуляция қилиш.
Жиноятчилар гўёки ўзларини тажрибали қилиб кўрсатиш учун мураккаб терминологиядан фойдаланиши мумкин, бунда жиноят қурбони масалани нотўғри тушуниш ва гўёки кулгуга қолмаслик учун таклифга розилик беради.

Сохта шахсийлаштириш.
Бу маркетинг усули бўлиб, унда сунъий интеллект алгоритмлари фойдаланувчи учун шахсийлаштирилган тажриба иллюзиясини яратишга ҳаракат қилади, лекин аслида улар стандарт андозалар ва маълумотлардан фойдаланадилар. Фирибгарлар сиз ҳақингизда ҳамма нарсани билишларини кўрсатиш учун исмингиз ва ота исмингиз билан мурожаат қилишади.

Катта имтиёзлар сари кичик қадамлар ("эшикда оёқ" техникаси).
"Оёғи эшик олдида" эффекти, биринчи сўровда осон ёрдам кўрсатган одам, ўзини яхши ишда бошқаларга ёрдам беришга тайёр, сезгир шахс эканлигини англай бошлаганлиги билан изоҳланади. Бу шахснинг ўзига бўлган ҳурматини оширади ва инсон онгсиз равишда ёки онгли равишда ўзига ахлоқий мажбуриятларни юклайди - келажакда худди шундай (зарур, сезгир) бўлиш. Жиноятчилар "Исмингизни айтинг" каби кичик сўров билан мулоқотни бошлаб, кейин кўпроқ маълумотларни талаб қилади.

Энг қийини, улар сизни манипуляция қилишга уринаётганини пайқашдир. Агар сиз психологик ҳийланинг моҳиятини тушунсангиз, буни англаш анча осон бўлади.

Юқоридагилардан келиб чиқиб, қуйидагиларга риоя қилиш ўринли бўлади:

Ҳиссиётларингизни назорат остида сақланг ва қарор қабул қилишга вақт ажратинг.

Маълумотни расмий манба орқали текширинг.

Мулоқотни рад этишдан ёки тўхтатишдан қўрқманг.

Жиноятчиларнинг ҳийла-найрангларини тан олиш учун молиявий ва рақамли саводхонликни оширинг.

P.S. Эндиликда жиноятчиликнинг хилма-хил шакллари, уни содир этишнинг замонавий усуллари фақат кўпайиб боради, буни бутунлай тўхтатиш имконсиз.

Шу сабабли ҳар бир шахс ўзини-ўзи ҳимоя қилишни ўрганиши, атрофда содир бўлаётган янги чақириқ ва хавфлардан доимий хабардор бўлиб бориши зарур.

#КРИМИНОЛОГИЯ.

Европа Комиссияси (https://www.statewatch.org/) разведка хизматларининг ваколатларини сезиларли даражада кенгайтириш имкониятини кўриб чиқмоқда.

Ҳуқуқ-тартиботни таъминлаш ва самарали ҳимоя қилишга оид Тавсияларга мувофиқ, мобил илова яратувчилардан ҳуқуқ-тартибот органлари ўзларига керак бўлган фойдаланувчи контентига киришлари учун имконият қолдиришларини талаб қилади.

Бундан ташқари, Тавсиялар муаллифларининг таъкидлашича, ЕИга аъзо давлатларнинг тергов тузилмалари ишлаб чиқувчилар томонидан тақдим этилган “универсал калит” ёрдамида WhatsApp ёки Telegram каби мессенжерларда шифрлашни четлаб ўта олиши керак.

P.S. Айни вақтда жиноятчилар томонидан дунёнинг барча давлатларида содир этилаётган жиноятлар (унга тайёргарлик кўриш ва ҳоказо) у ёки бу даражада интернетдан ва айниқса мессенжерлардан фойдаланилмоқда.

Ушбу жараённи кузатиш ва бошқа оператив тадбирлар ўтказишдаги муаммолар жиноятчиликка қарши курашишга салбий таъсир кўрсатиши мумкин.

Шундай бўлса-да юқоридаги қарор бироз баҳсли...

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Талион (лотинча talis - худди шундай) - юриспруденция ва ахлоқнинг алоҳида ўзига хос категорияси ҳисобланади.

Унга кўра жазо жиноят содир этиш натижасида етказилган зарарга аниқ, том маънода мос келиши керак - "қонга қон, жонга жон".

Ҳозирда талион принципи юридик амалиётда ўзининг аввалги аҳамиятини йўқотиб, уни адолат (одиллик) тамойилларидан келиб чиқадиган жазо назариялари ва доктриналарида математик тенглик сифатида сақлаб қолган.

P.S. Иммануил Кант ва Георг Гегелнинг жазолаш ҳақидаги фалсафий назариялари кейинчалик Жиноят ҳуқуқининг классик мактабига асос бўлган талион ғоясининг ривожланишига асосланади.

#no comment / изоҳсиз…

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Аскерлар ким эканлигини биласизми?

Аскер, инглизча “ask” яъни “сўрамоқ” маъносини англатиб, замонавий маънода тиланчилик қилишнинг алоҳида ва ўзига хос шакли ҳисобланади.

Улар кўча мусиқачилари гуруҳи аъзоси ҳисобланиб, гуруҳ аъзоси мусиқа чалганда, аскер атрофдаги одамлардан пул йиғиш функциясини бажаради.

P.S. Ўзбекистон қонунчилигига кўра тиланчилик қилиш таъқиқланган ва белгиланган тартибда маъмурий ёки жиноий жавобгарликка сабаб бўлиши мумкин (айбдор беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин).

#мудофаа ҳуқуқи.

Чикаго (АҚШ).

Чикаго университети талабаси, 21 ёшли Мэдлин унинг телефонини олиб, машинасига ўтиришга ҳаракат қилган жиноятчининг қуролини (пистолет) ушлаб, унинг магазинини ечиб олишга ва улоқтиришга муваффақ бўлган.

Жиноятчи пистолет магазинини қидириб довдираб қолган эди, лекин Мэдлин уни буталар орасига ташлайди.

Воқеа содир бўлишидан бироз аввал тўрт нафар гумонланувчи яна икки нафар талабани талон-тарож қилиб, қурол билан уларнинг нарсаларини талаб қилган.

P.S. Томошабин сифатида ҳолатни кузатаётган шахс диққатни тортади, афтидан ҳозирги "инстаграмчи полвонлар"дан бўлса керак. Яна ким билсин...

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Марҳумга тегишли мулкни ўғирлаш қандай квалификация қилинади?

Вафот этган одамга тегишли мулкнинг эгаси унинг меросхўрлари ҳисобланади, шу сабабдан ўлган шахс қабрга кўмилгунга қадар бу мулкка тажовуз қилиш талон-торож жинояти сифатида баҳоланади.

Агар ўлган одам қариндошлари, танишлари томонидан кўмилганидан сўнг, қабрдан ўликни кавлаб олиб, унинг ёнидаги мулк (масалан, марҳумнинг кийимлари, тилла узук, тилла занжир, тилла тиш каби ва ҳ.к.)лар айбдор томонидан олинадиган бўлса, бу қилмиш талон-торож жинояти сифатида эмас, балки қабрни таҳқирлаш сифатида Жиноят кодекси 134-моддаси билан квалификация қилинади.

P.S. Агар айбдор ҳарбий хизматчи бўлиб, у ҳалок бўлганлар ёки ярадорларнинг буюмларини жанговар вазиятда эгаллаган бўлса, қилмиш Жиноят кодекси 286-моддасида назарда тутилган жиноят (мародёрлик) ҳисобланади.

#ТАЛАБА ДЎСТЛАРИМГА.

Қўпорувчилик ва терроризм ўртасидаги бешта асосий фарқни биласизми ?

Қўпорувчиликни таснифлаш концепцияси ва ёндашувларини ишлаб чиқишни мураккаблаштирадиган омил – бу қўпорувчиликни террор ва терроризм билан фарқлаш муаммоси ҳисобланади. Терроризмнинг жиноят-ҳуқуқий таърифи масаласида олимлар ўртасида ягона келишув мавжуд эмас.

Ҳозирги вақтда терроризмнинг 200 га яқин тушунчалари мавжуд бўлиб, уларнинг ҳеч бири умумий қабул қилинмаган.

Жиноят кодекси 161-моддасига кўра, қўпорувчилик, яъни Ўзбекистон Республикасининг давлат органлари фаолияти ёки ижтимоий-сиёсий вазиятнинг барқарорлигига ёки иқтисодиётига путур етказиш мақсадида одамларни қириб юбориш, уларнинг соғлиғига зиён, мулкка шикаст етказиш ёки уни нобуд қилишга қаратилган ҳаракатлардан иборат.

Жиноят кодекси 155-моддасига кўра, терроризм – халқаро муносабатларни мураккаблаштириш, давлатнинг суверенитетини, ҳудудий яхлитлигини бузиш, хавфсизлигига путур етказиш, уруш ва қуролли можаролар чиқариш, ижтимоий-сиёсий вазиятни беқарорлаштириш, аҳолини қўрқитиш мақсадида давлат органини, халқаро ташкилотни, уларнинг мансабдор шахсларини, жисмоний ёки юридик шахсни бирон бир фаолиятни амалга оширишга ёки амалга оширишдан тийилишга мажбур қилиш учун зўрлик, куч ишлатиш, шахс ёки мол-мулкка хавф туғдирувчи бошқа қилмишлар ёхуд уларни амалга ошириш таҳдидидан иборат.

Терроризм тушунчаси формуласи Ўзбекистон Республикасининг "Терроризмга қарши кураш тўғрисида" ги 2000 йил 15 декабрдаги 167-II-сонли қонуни билан баён этилган (батафсил қаранг).

Қўпорувчилик ва терроризм мақсадларининг маълум бир умумийлигига қарамай, кўриб чиқилаётган ҳодисалар ўртасидаги баъзи фундаментал фарқларни аниқлаш мумкин.

Демак, қўпорувчилик ва терроризм ўртасидаги конкрет фарқлар қуйидагилардан иборат:

биринчидан, терроризм тинчлик ва инсониятнинг хавфсизлигига қарши, қўпорувчилик эса, бевосита Ўзбекистон Республикасига қарши жиноят ҳисобланади;

иккинчидан, қўпорувчиликда жиноятчиларнинг ҳаракатлари қоида тариқасида иқтисодий зарар етказишга қаратилган бўлса, терроризмда улар аҳолини қўрқитиш ва вазиятни беқарорлаштиришга қаратилган. Қўпорувчиликнинг мақсади, асосан, давлатни иқтисодий-ижтимоий жиҳатдан заифлаштириш бўлса, терроризмда эса халқаро муносабатларни мураккаблаштириш, қарор қабул қилишга мажбурлаш ёки қарор қабул қилишдан қайтариш ҳисобланади;

учинчидан, қўпорувчи одатда яширин ҳаракат қилади, террорчи эса намойишкорона ҳаракат қилади ва оммавий ахборот воситалари ва аҳолининг эътиборини тортади. "Қўпорувчилик" соф ҳарбий атамадир. Айни вақтда терроризм ҳеч қачон аноним бўлмайди. Агар намойишкорона мақсад бўлмаса, террор бутун маъносини йўқотади. Аксинча, қўпорувчиликнинг ажралмас шарти махфийликдир - операцияни из қолдирмасдан амалга ошириш;

тўртинчидан, қўпорувчиликда жиноий ҳаракатнинг моддий хусусияти биринчи даражали аҳамиятга эга. Терроризмда эса сиёсий ва салбий-ҳиссий жиҳатлар муҳим ҳисобаланди;

бешинчидан, терроризм жиноятининг мақсадлари шунчаки (қўпорувчиликдаги каби) давлат органлари фаолияти ёки ижтимоий-сиёсий вазиятнинг барқарорлигига ёки иқтисодиётига путур етказиш ёки мулкка шикаст етказиш ҳисобланмайди. Санаб ўтилган мақсадлар террорчилик ҳаракатларининг бир жиҳати холос. Терроризмда давлатнинг суверенитетини, ҳудудий яхлитлигини бузиш, хавфсизлигига путур етказиш, уруш ва қуролли можаролар чиқариш, ижтимоий-сиёсий вазиятни беқарорлаштириш устувор мақсад ҳисобланади. Қўпорувчиликда муайян инфратузилмани вайрон қилиш устувор вазифа сифатида қўйилади.

P.S. Бир қарашда ўхшаш бўлган мазкур жиноят таркиблари аслида ўзаро кескин фарқ қилувчи қилмишлар ҳисобланади.

#турмадан қочишга омадсиз уруниш...

#ҚОНУН. Жиноят кодекси
142-моддасида фуқароларнинг турар жойи дахлсизлигини бузиш учун жавобгарлик белгиланган.

Ушбу жиноятни квалификация қилишда қуйидагиларга эътибор қаратиш муҳим, яъни турар жойга кириш:
1) унда яшовчиларнинг эркига хилоф бўлиши;
2) жабрланувчига нисбатан зўрлик ишлатилиши;
3) ғайриқонуний бўлиши.

Кўпчилик янгилиш ҳолатда ушбу жиноятдаги зўрлик фақат жисмоний бўлиши мумкинлигини таъкидлайди. Лекин қонун мазмунидан мазкур зўрлик ҳам жисмоний, ҳам руҳий бўлиши мумкинлиги англашилади.

P.S. Аслида ЖК 142-моддаси билан қўриқланаётган объект (қилмишнинг ижтимоий хавфлилиги) нуқтаи назаридан келиб чиқсак, моҳият эътибори билан мазкур қилмиш содир этилишида зўрлик бўлиши талаб этилмайди. Бошқа шахснинг уйига, мазкур уй эгасининг эркига хилоф тарзда, қонунга хилоф равишда киришнинг ўзи жиноят ҳисобланади.

#ФАКТ. Бола савдоси...

2022 йилда одам савдоси қурбонлари сони 115 мингдан ошган бўлиб, бунда аниқланган жабрланувчиларнинг ҳар учтадан бири – бу ёш болалар.

Одам савдосига қарши курашиш бўйича Қўшма Ташкилотининг глобал ҳисоботига кўра сўнгги 15 йил мобайнинда аниқланган жабрланганлар орасида болалар сони уч бараварга ортган.

Ўзбекистонда 2021-2023 йилларда одам савдоси билан боғлиқ жиноятлар жами 555 тага етган, шундан 129 тасини чақалоқлар савдоси ташкил этади.

P.S. Ушбу жиноятларга қарши кураш бўйича амалдаги тизим ва қонунчилик ислоҳ қилинишга муҳтож! Бинобарин илмий тадқиқотлар учун реал долзарб масала!

#ҚИЗИҚ. “Акадва Шаади” ҳақида эшитганмисиз?

Ҳиндистонда куёв ўғирлаш "Акадва Шаади (“ўғирлаш орқали никоҳ қуриш” деб таржима қилинади)" деб аталади. Келинларнинг оилалари куёвни ўғирлаш учун ўғирлаб кетувчи махсус одамларни ёллайди. Баъзида оиладаги вакиллар, яъни ота, ака-ука ёки бошқа эркак қариндошлар ўзлари бу ишни амалга оширади.

Мазкур ноодатий ҳолат асосан Ҳиндистоннинг шимолий-шарқида жойлашган Бихар штатида кенг тарқалган.

P.S. Ўзбекистон Жиноят кодексининг 136-моддасига кўра аёлнинг эркига хилоф равишда у билан никоҳда бўлиш учун ўғрилаш – уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин.

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Туҳмат ва ҳақорат қилиш ўртасидаги фарқни биласизми ёхуд шу ҳақида 5 та факт.

ФАКТ №1. Туҳмат қилиш – бу нотўғри эканлигини олдиндан била туриб, бошқа шахсни шарманда қиладиган уйдирмалар (фисқу-фасод) тарқатиш ҳисобланади. Яъни, объектив ҳақиқатга мутлақо тўғри келмайдиган, шахсни жамиятда шарманда қилиш мақсадида сунъий ўйлаб топилган маълумотларни тарқатишда ифодаланади. Бунда айбдорнинг асосий ва бош мақсади жабрланувчини шарманда қилиш ҳисобланади. Ҳақорат қилиш эса – бу шахснинг шаъни ва қадр-қимматини беодоблик билан қасддан таҳқирлаш, яъни турли сўзлар, имо-ишоралар ва бошқа ҳар қандай номақбул ҳаракатлар орқали шахсни шаъни ва қадр-қимматини таҳқирлашдан иборат.

ФАКТ №2. Туҳмат қилинганда, айбдор жабрланувчига тегишли гўёки “аниқ фактлар” тўғрисида уни шарманда қилувчи ёлғон маълумотларни қасддан тарқатади, ҳақорат қилинганда жабрланувчининг шахсиятига умумий характерга эга бўлган, унинг шаъни ва қадр-қимматини камситувчи номақбул шаклда ифодаланган салбий баҳо берилади.

ФАКТ №3. Туҳмат ва ҳақорат ўртасидаги фарқ ҳуқуқбузар ҳаракатларининг хусусиятидан келиб чиқиб белгиланиши керак. Хусусан, айбдор ҳақоратда, жабрланувчининг шахсини баҳолаш шаклини, унинг ташқи ифодасини суиистеъмол қилса, туҳмат қилишда унинг (маълумотнинг) мазмунини, моҳиятини суиистеъмол қилади. Шундай қилиб, туҳмат маълум бир туҳмат фактининг белгисини ўз ичига олади. Ҳақорат – бу одобсиз муносабатдир ва унинг мавжудлиги ёки йўқлиги жабрланувчининг шахсиятига берилган салбий баҳо ҳақиқатга мос келишига боғлиқ эмас.

ФАКТ №4. Шаклда одобсиз бўлса-да, бир вақтнинг ўзида маълум фактик ҳолатларни кўрсатиши мумкин бўлган иборалар мавжуд. Агар сўз фақат шахсга салбий баҳони билдирса, лекин аниқ фактик вазиятни кўрсатмаса, уни ҳақорат деб ҳисоблаш керак. Аксинча, ҳақоратли ибора кимнидир нохолис айблаш маъносида ишлатилса, туҳмат деб ҳисобланади. Одатда бу ҳолат лингвистик экспертиза ўтказиш орқали аниқланиши керак.

ФАКТ №5. Масалага доир амалдаги қонунчилик нормаларини чуқурроқ таҳлил қилиш ва шарҳлаш натижасида шундай хулоса қилиш мумкинки, ҳар доим ҳам қилмиш туҳмат ёки ҳақорат бўлмаслиги мумкин. Бу ўринда гарчанд бир қарашда ёки юзаки ёндошилса, гўёки шу ҳуқуқбузарлик мавжуддек кўриниши мумкинлиги назарда тутилмоқда. Мисол учун, бирор шахс ҳақида ҳақиқатга тўғри келадиган, уйдирма ҳисобланмаган, ўйлаб топилмаган, ҳақиқатда мавжуд бирор бир маълумотни тарқатилиши туҳмат қилиш ҳисобланмайди. Ҳақорат қилишда ҳам ҳар қандай ҳолатни ҳақорат сифатида баҳолаш нотўғри ҳисобланади. Мисол учун, шахс ўзига ниҳоятда юқори баҳо берганлиги сабабли ҳар қандай ҳолатни ўзига нисбатан ҳақорат деб қабул қилиши мумкин (бу унинг фантазияси бўлиб қолаверади, лекин аслида ҳақорат эмас). Ёки бирор-бир вазиятда шахс турли эмоционал ҳолатлардан келиб чиқиб, ҳис-ҳаяжон гапларни ўз-ўзига (ўз-ўзича) овоз чиқариб ёки овоз чиқармасдан талаффуз қилиши (гарчанд бу сўзлар номақбул бўлса ҳам) ҳеч қачон ҳақорат сифатида баҳоланиши мумкин эмас. Сабаби бу ҳолатда бошқа шахсга нисбатан уни қадр-қимматини камситишга уриниш мавжуд бўлмайди. Қонуннинг мазмуни ҳам, бутун дунё амалиёти ҳам айнан шундай!

P.S. Туҳмат ҳам қилманг, ҳақорат ҳам қилманг!

#ҚОНУН.

Бир вақтнинг ўзида икки ёки ундан ортиқ аёлга уйланиш мумкинми ?

Ўзбекистон жиноят қонунчилигига (Жиноят кодексининг 126-моддаси) асосан кўп хотинли бўлиш бошқа жазолар билан бир қаторда уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

P.S. Ўзбекистонда 2018−2022 йилларда кўп хотинлик учун 34 нафар эркак судланган (Олий суд маълумотлари). 2023 йилнинг 6 ойида 4 нафар шахс жавобгарликка тортилган. 2024 йилнинг ўтган даврида 7 та.

Демак жавоб – йўқ мумкин эмас, бу қонун билан тақиқланган.

#ҚИЗИҚ.

Калифорнияда (АҚШ) 950 доллардан паст бўлган товарларни ўғирлаш жиноий эмас, балки маъмурий ҳуқуқбузарлик ҳисобланади.

Шу сабаб кўплаб дўконлар "ҳийла" ишлатишади ва барча маҳсулотларни минимал 951 долларга баҳолайди.

Чегирмалар фақат харидни амалга оширгандан сўнг амал қилади.

P.S. "Қарши механизм"...

#талаба дўстларимга.

Жиноят ҳуқуқи ва Пенитенциар тизимга оид янги адабиётлар.

P.S. ТДЮУ АРМда танишиш мумкин.

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Классик Жиноят ҳуқуқидаги "malum in se" ва "malum prohibitum" ҳақида эшитганмисиз?!

Ҳуқуқий тизим қандай бўлишидан қатъий назар Жиноят ҳуқуқи фундаментал илмида барча жиноий ҳаракатлар икки турга бўлинади:

биринчиси - бу malum in se (лотинча “ўзида ёвузлик” ёки "ўз-ўзича ёвузлик") маъносини англатади. Бунга қотиллик, ўғирлик ва зўрлик ишлатиб содир этиладиган табиатан ҳар қандай ҳолатда хавфли деб топиладиган жиноий қилмишлар киради. Ушбу қилмишлар дунёнинг исталган давлат жиноят қонунида жазога сазовор деб топилган;

иккинчиси - бу malum prohibitum (лотинча “тақиқ туфайли ёвузлик”) маъносини англатади. Бунга юқоридаги каби "табиий жиноий ҳаракатлар" эмас, балки жамиятга зарар етказиши мумкин бўлган ҳаракатлар, масалан, йўл ҳаракати хавфсизлигини бузиш ёки лицензиясиз спиртли ичимликларни сотиш ёхуд шунга ўхшаган муайян жамиятда ўрнатилган қоидаларни бузиш орқали содир этиладиган жиноий қилмишлар киради.

P.S. Malum in se билан боғлиқ қонунлар тарих давомида деярли ўзгармаган ва энг оғир жазоларни ўз ичига олган.

Malum prohibitum қонунлари жамиятдаги турмуш шароити ўзгарганда тез-тез ўзгариб туради.

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

ФЕЛОНИЯ (ингл. Felony), (айрим манбалар эски француз тилидаги felonie – ёвузлик, хиёнат, жиноят, гуноҳ) – АҚШ ва Буюк Британия жиноят ҳуқуқида оғирлик даражасига кўра давлатга хиёнат (тризн) ва унча оғир бўлмаган жиноятлар (мисдиминор) ўртасида турувчи оғир жиноятлар тоифаси.

#ФАКТ. Not proven...

Шотландия суд амалиётининг (прецедент ҳуқуқи) ўзига хослиги шундаки, жиноят иши якунлари бўйича уч хил ҳукмлардан бири чиқарилиши мумкин: "айбдор", "айбдор эмас" ёки "исботланмади".

"Исботланмади" қабилидаги ҳукм баъзан ҳазил билан "айбдор эмас, лекин буни бошқа қилманг" деб ҳам аталади.

Бундай ҳукм шахсни оқланган деб ҳисоблайди ва судда судланувчининг айбдорлиги тўғрисида етарли далиллар бўлмаса, унинг айбдорлиги ҳамма учун аён бўлса ҳам эълон қилинади.

Бу тизимга қарши мухолифларининг уни бекор қилишга уринишларига қарамай, у 18 асрдан бери амал қилиб келмоқда.

P.S. Афтидан Шотландия нафақат юбкалари билан машҳур, хуллас Nemo me impune lacessit...

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Аскерлар ким эканлигини биласизми?

Аскер, инглизча “ask” яъни “сўрамоқ” маъносини англатиб, замонавий маънода тиланчилик қилишнинг алоҳида ва ўзига хос шакли ҳисобланади.

Улар кўча мусиқачилари гуруҳи аъзоси ҳисобланиб, гуруҳ аъзоси мусиқа чалганда, аскер атрофдаги одамлардан пул йиғиш функциясини бажаради.

P.S. Ўзбекистон қонунчилигига кўра тиланчилик қилиш таъқиқланган ва белгиланган тартибда маъмурий ёки жиноий жавобгарликка сабаб бўлиши мумкин (айбдор беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин).

#ҚОНУН. Тескари эффект.

Тошкент шаҳрида тиланчилар шу даражада кўпайиб кетдики, баъзан одамлар йўлда юра олмай қолмоқда. Буни шаҳарда яшовчи ва кўчага чиқувчи бирор киши инкор эта олмаса керак. Бозор, магазин, ҳатто кўп қаватли уйларнинг атрофида, кўчаларда, чорраҳаларда сон-саноқсиз тиланчилар.

Энг хайратланарлиси, бир қарашда уларни тиланчига ўхшатиш ҳам мушкул, чунки туппа-тузук одамлар. Касал эмас, ногирон эмас ва ҳоказо.

Қизиғи, ушбу ҳолат Ўзбекистон жиноят қонунчилигига тиланчилик учун жавобгарлик белгиловчи махсус норма киритилгандан кейин кўпайиб кетди. Буни қандай тушуниш мумкин? Жазо кризисими бу?! Ёки қонуннинг тескари эффектими?!

P.S. Бир қарашда кулгули, лекин аслида ачинарли ҳолат. Тиланчилик қилиш дунёвий ва аҳлоқий қоидаларга зид иллат ҳисобланади.

Юқоридаги факт фақат қонунга ўзгартириш киритиш билан ҳеч нарсани ўзгартира олмаслигимизнинг яна бир далили, жамият, инсонлар онгли тарзда бундай хунук иллатларга қарши муросасиз курашиши керак. Эътиборсиз бўлмайлик!
(илмий тадқиқотлар учун реал долзарб мавзу).

#ФАКТ. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг олтита расмий тили: инглиз, француз, араб, хитой, рус ва испан тиллари.

P.S. Биринчи ва иккинчи хорижий тилларни аллақачон ўзлаштириб, кейинги янги хорижий тилни ўрганишни режа қилаётган талаба дўстларим учун яхши мўлжал (ориентир) бўлса керак.

#ФАКТ. Тил билиш муҳим, юқоридаги рақамлар бу борадаги ҳар қандай баҳс-мунозараларга чек қўяди! Яна 5 йилдан кейин фақат битта хорижий тилни билиш етарли бўлмай қолади.

P.S. Ёшлар айнан шунга қараб мўлжал олишлари мақсадга мувофиқ.

#ФАКТ.

Ер юзида ҳар 4 сонияда (секундда) битта чақалоқ туғилади. Айни вақтда, бир кунда тахминан 12 та чақалоқ ўзинг ҳақиқий ота-онасига берилмай, адашиб бошқа ота-оналарга берилади.

P.S. Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси 124-моддасига кўра, тамагирлик ёки бошқа паст ниятларда қасддан болани алмаштириб қўйиш беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши мумкин. Ушбу нормани мукаммал дейиш мушкул.

#the person of dream
(in Linkedin)…

#AI/Criminal Law

AҚШ - дунёда биринчи марта робот жиноятчини қўлга олди.

Шартли озод қилиш шартларини бузган гумонланувчи полицияга қуролли қаршилик кўрсатган ва тўппончадан ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимларига қарата ўқ узган.

Натижада воқеа жойига SWAТ гуруҳи етиб келган ва ҳужумчини қўлга олиш учун махсус гуруҳ ўрнига робот юборилган.

Жиноятчи роботга қарата ўқ очган, унинг сенсорлари ва манипуляторларини чойшаб билан ёпишга ҳаракат қилган, аммо бу унга ёрдам бермаган.

Робот жиноятчига кўздан ёш оқизувчи газни сепади ва бутун массаси билан жиноятчи устидан босиб олиб, унинг ҳаракатланишини чеклашга муваффақ бўлади.

P.S. Бутун дунёда жиноятчиликка қарши кураш тизими шиддат билан ўзгариб, такомиллашиб бормоқда...

#ҚИЗИҚ. Ёмғир ва Жиноят ҳуқуқи...

17-асрда Буюк Британияда қабул қилинган "Ёмғир қонуни"га кўра, ёмғир вақти ва жойини нотўғри башорат (прогноз) қилган синоптик ўлим жазосига ҳукм қилинган.

P.S. Дарвоқе, қадимги туркий (ўзбек) тилида "ёмғир" сўзи бўлмаган. Ушбу сўз "ёғмир" деб ишлатилган. Оғзаки нутқда баъзан ёнма-ён келган ундош товушларнинг ўрни алмашиши мумкин. Бундай жараён метатеза дейилади.

0️⃣0️⃣0️⃣ • Toshkent davlat yuridik universitetida birinchi promo mahsulotlar do‘koni TSUL shop ochildi

👉 Batafsil va FOTOlar...

0️⃣0️⃣0️⃣ • В Ташкентском государственном юридическом университете открылся первый магазин промопродукции – TSUL shop

👉 Подробнее и ФОТОграфии...

0️⃣0️⃣0️⃣ • The first promotional merchandise store, TSUL Shop, has opened at Tashkent State University of Law

👉 More & PHOTOs...

👍 ❤️ 📩 @tsulofficial #yangilik #новость #news

#СТАТИСТИКА.

Жанубий Африка Республикаси зўрлашлар (номусга тегиш) сони бўйича дунёдаги етакчи давлат ҳисобланади. Таҳлилчилар ҳисоб-китобларига кўра, мамлакатдаги ҳар тўртинчи эркак ушбу жиноятни содир этган.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти томонидан ўтказилган тадқиқотга кўра, ЖАР жон бошига зўрлашлар (номусга тегиш) сони бўйича дунёда биринчи ўринда туради. 1998 йилда Community Information, Empowerment and Transparency (CIET) ташкилотининг Африка бўлими маълумотларига кўра, Йоханнесбургда сўровда қатнашган 4000 нафар аёлнинг ҳар учдан бири зўрланган.

2009 йилда Жанубий Африка Тиббий Тадқиқотлар Кенгаши томонидан сўралган Жанубий Африкалик эркакларнинг 25% дан ортиғи ҳаёти давомида номусга тегиш жиноятини содир қилганликларини тан олишган.

Ҳар йили Жанубий Африка Республикасида ўртача
500 000 та номусга тегиш жинояти содир этилади.

P.S. Даҳшат!

#AI...

Dejaview тизими –Жанубий Кореяда мутахассислар кузатув камераларидаги тасвирлар ва сунъий интеллект (AI) технологиясидан фойдаланган ҳолда жиноятларни башорат қилиш ва олдини олиш тизимини яратдилар.

Dejaview технологияси аввал содир этилган жиноятлар статистикасидан фойдаланган ҳолда реал вақт режимида видеокузатув камераларидан олинган ёзувларни таҳлил қилади. Эксперимент жараёнида лойиҳа муаллифлари 2018 йилдан бери содир этилган жиноятларни қайд этган 33 мингга яқин ёзувларни асос қилиб олишган. Натижада тизим жиноий фаолият хавфи юқори бўлган ҳудудларни аниқлашга муваффақ бўлган.

Ушбу ишланма, нафақат жиноятчиликни, балки яқинлашиб келаётган табиий офатлар, жумладан, ёнғинлар ҳақида олдиндан огоҳлантириш имкониятига ҳам эга. Бу технология асосан бутун мамлакат бўйлаб полиция ва маҳаллий ҳокимият органлари томонидан қўлланилиши кутилмоқда.

Ушбу тизим ёрдамида жиноятларни башорат қилиш самарадорлиги 83 фоизни ташкил этади.

P.S. Браво !

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

Йўл-транспорт ҳодисасида айбдор ҳайдовчи учун қуйидаги ҳолларда ЖК 117-моддаси (хавф остида қолдириш) бўйича жавобгарлик келиб чиқмайди:

агар унда жабрланувчига ёрдам кўрсатиш имконияти бўлмаса (масалан, йўл-транспорт ҳодисаси оқибатида ҳушини йўқотганлиги ёки олган тан жароҳати уни жабрланувчига ёрдам кўрсатиш имкониятидан маҳрум қилган бўлса ва ҳ.к.);

жабрланувчининг баданига етказилган тан жароҳатлари унинг ҳаёти ва соғлиғи учун хавфли бўлмаса.

#ПЕНИТЕНЦИАР ТИЗИМ.

Дунё давлатларида жазоларни ижро этиш тизимларининг бир нечта турли институционал моделлари мавжуд.

Жазоларни ижро этиш тизимининг у ёки бу давлат идорасига қарашли эканлигига қараб, бундай тизимларни ташкил этишнинг беш моделини фарқлаш мумкин:

1) жазоларни ижро этиш тизими тўлалигича Ички ишлар вазирлиги олдида ҳисобдор бўлган модель;

2) жазоларни ижро этиш тизими тўлалигича Адлия вазирлиги томонидан бошқариладиган модель;

3) жазоларни ижро этиш тизими бирлаштирилган Адлия ва ички ишлар (полиция) вазирлиги бошқаруви остида бўлган бирлаштирилган модель;

4) жазоларни ижро этиш тизими Адлия вазирлиги томонидан ҳам Ички ишлар вазирлиги томонидан ҳам назорат қилинмайдиган алоҳида давлат департаментининг таркибида бўлган модель;

5) жазоларнинг турлари ёки процессуал мажбурлов чоралари турли идораларнинг ихтиёрига берилган аралаш модель: ҳукм қилинган шахслар сақланадиган пенитенциар муассасалар Адлия вазирлигининг, дастлабки қамоқ жойлари эса – Ички ишлар вазирлигининг ихтиёрида бўлади.

#ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ.

ЖК 116-моддаси ҳамда
117-моддаси ўртасидаги асосий фарқлар ва ўхшашликлар ҳақида...

1. Жиноят кодекси 116-моддасининг субъекти махсус, яъни касбига кўра бирор мажбуриятни бажариши шарт бўлган (116-м. биринчи қисми) ёки қонун ёки махсус қоидаларга мувофиқ касалга ёрдам кўрсатиши шарт бўлган шахслар (116-м. иккинчи қисми) саналади. Яъни, ЖК 116-моддасининг субъекти ЖК 117-моддаси субъектига нисбатан бир мунча тор доирадаги шахслар саналади.

2. Ҳар икки жиноятнинг объекти бир хил, яъни инсон ҳаёти ёки соғлиғининг хавфсизлиги ушбу жиноятларнинг объектидир. Бироқ, ЖК 116-моддаси иккинчи қисми жабрланувчиси алоҳида белгига эга – касал шахс.
117-модданинг жабрланувчилар (ҳаёти ёки соғлиғи хавф остида қолган ва ўзини ўзи ҳимоя қилиш имкониятидан маҳрум бўлган шахс) доираси бир мунча кенг доирадаги шахслардир.

3. Хавф остида қолдиришга нисбатан хавф остига солиб қўйишнинг ижтимоий хавфлилиги юқорироқ ҳисобланади. Шу жиҳатдан, ЖК 116-моддаси иккинчи қисми ва 117-моддаси объектив томони бир-бирига ўхшаб кетади. Ҳар иккала жиноят ҳам моддий таркибли бўлиб, жабрланувчига оғир ёки ўртача оғир даражадаги шикаст етишини назарда тутади.

4. ЖК 116 ҳамда 117-моддалари объектив томони, жабрланувчининг ҳуқуқий ҳолати, жабрланувчи ва айбланувчи ўртасидаги муносабатга кўра ҳам фарқланади. Хусусан, биринчидан, ЖК 116-моддаси объектив томони аралаш ҳаракатсизлик (яъни ҳам ёрдам кўрсатади, лекин лозим даражада бўлмайди), ЖК 117-моддасида эса, бутунлай ҳаракатсизлик (умуман ёрдам кўрсатмайди) бўлади; иккинчидан, ЖК 116-моддаси иккинчи қисми бўйича жабрланувчи касал ҳисобланса, ЖК 117-моддаси бўйича ҳар қандай шахс жабрланувчи бўлиши мумкин; учинчидан, ЖК 117-моддасида айбдор жабрланувчини шу аҳволга солган бўлиши лозимлиги ҳолати ҳам инобатга олинган, ваҳоланки ЖК 116-моддасида бундай аломат мавжуд эмас.

5. Муайян касб эгалари (врач, ҳамшира, қурувчи, қутқарувчи ва б.) айни вақтда содир қилган қилмиши учун ЖК 116-модда тегишли қисми ёки ЖК 117-модда билан жавобгарликка тортилиши мумкин. Савол туғилади, бу ерда ушбу нормаларни аниқ фарқловчи мезон қаерда? Агар муайян касб эгалари хизмат вақтида (иш вақтида) хизмат йўриқномасида кўрсатилган вазифаларни бажармаган ёки лозим даражада бажармаган бўлса (ёки касалга ёрдам кўрсатмаган) унинг қилмиши келиб чиққан оқибатга қараб ЖК 116-моддаси, яъни касб юзасидан ўз вазифаларини лозим даражада бажармаслик сифатида квалификация қилинади. Худди шу ходим хизматдан ташқари ҳолатда (айрим вақтларда бевосита профессионал касбига мувофиқ) шартнома асосида (одатда оғзаки) фаолият кўрсатиб муайян шахсга ёрдам кўрсатмаслиги оқибатида ЖК 117-моддада кўрсатилган оқибатлар келиб чиқса, унинг қилмиши хавф остида қолдириш сифатида баҳоланади.

Масалан, ҳамшира поликлиникада навбатчилик пайтида беморга дори қуйиш чоғида (капельница) телефонга чалғиш натижасида йўриқномада белгиланган талабларга риоя қилмайди, натижада бемор вафот этади. Унинг қилмиши ЖК 116-модда 3-қисми билан квалификация қилинади. Яна бошқа ҳолатда ҳамшира навбатчиликдан сўнг уйига қайтгач, қўшнисининг илтимосига кўра боласини қараш учун қўшнисини уйига боради, телефонга чалғиш натижасида белгиланган талабларга риоя этмаганлиги сабабли бола вафот этади, бундай ҳолатда унинг қилмиши ЖК 117-моддаси
2-қисми билан квалификация қилинади.

P.S. Профессор Ш.Ҳайдаров билан ўтказилган интервью натижалари асосида тайёрланди.

ЖК мазкур нормалар диспозицияси қайта кўриб чиқилиши, кўплаб ноаниқликлар бартараф этилиши лозим.

#СТАТИСТИКА.

Ўзбекистон Марказий Осиёдаги энг хавфсиз давлат деб топилди.

Жиноятчилик даражаси бўйича давлатлар рейтингида Ўзбекистон 136 ўриндан 99-ўринни эгаллади.

World Population Review томонидан тузилган индексга кўра бу 2023 йилда Марказий Осиё давлатлари орасида жиноятчиликнинг энг паст кўрсаткичидир.

P.S. Кўрсаткичлар яхши, лекин соҳада қилинадиган ишлар талайгина. Жиноятчиликка қарши курашиш соҳаси жиддий ислоҳотларга муҳтож. Дунё тенденцияларидан анча орқадамиз.

#ТАЛАБА ДЎСТЛАРИМГА.

"Қоронғи кечаси полизда қўриқчи сифатида эски кийимлар кийдириб тиклаб қўйилган қўриқчига қарата отиш одам ўлдиришга суиқасд қилиш, деб ҳисобланадими ёки йўқми?

- Суиқасд фақат қонун билан қўриқланадиган объектга нисбатан қилинаётган жиноят ҳисобланади. Полиз қўриқчиси сифатида тиклаб қўйилган нарса эса қонун билан қўриқланмайди. Шунга кўра, одам ўлдиришга суиқасд қилиш, деб ҳисобланмайди".

(М.Усмоналиев, П.Бакунов "Жиноят ҳуқуқи (Умумий қисм)". - Тошкент: "Насаф" нашриёти, 2010. - Б. 264).

#ТАЛАБА ДЎСТЛАРИМГА.

#tsul shop…