ڪِتـابُ السَّـلَـف

وانەی شەشەم
 [ڪتاب فضائل القرآن لٲبي بڪر جعفر بن محمد بن الحسن الفریابي]
                  

[باب - قورئان لە ماڵەوە وە فەزڵی سوڕەتی البقرة و آل عمران]

٣٤ - ٲبو مالك الٲشعري رضي اللە عنه دەگێڕێتەوە ڪەوا رسول اللە ﷺ فەرمووی : (قورئان بەڵگەیەڪە بۆت یان لەسەرت) هەموو کەسێك بەیانی دەڪاتەوە جا خۆی دەفرۆشێت یان ئازادی دەڪات یان بەهەلاڪەتی ئەبات) .
رواە مسلم (٣/ ١٠٠)

٣٥ - لە عائشة رضي اللە عنها، لە رسول الله ﷺ فەرمووی : (نوێژەڪانتان [مەبەستی نوێژە سوننەتەڪانە واللە اعلم] لە ماڵەڪانتان بڪەن مەیڪەن بە گۆڕستان وەڪو ئەوەی یەهود و گاورەڪان ڪردوویانە  بە گۆڕستان، وە ئەو ماڵەی قورئانی تێدا دەخوێنرێت دەبینرێ و دەدرەوشێتەوە بۆ ئەهلی ئاسمان وەڪو چۆن ئەستێرەڪان دەدرەوشێنەوە بۆ ئەهلی زەوی) .

٣٦ - لە ٲبو هریرة رضي اللە عنه ڪەوا رسول اللە ﷺ فەرمووی : (ماڵەڪانتان مەڪەن بە گۆڕستان چونڪە بەڕاستی شەیتان ڕادەڪات و دووردەڪەوێتەوە لە ماڵێك ڪە سوڕەتی بەقەڕەی تێدا دەخوێنرێ) .
رواە مسلم، والترمذي (٣٠٣٧)

٣٧ - لە ٲبو هریرة رضي اللە عنه ، لە رسول اللە ﷺ فەرمووی : (ماڵەڪانتان مەڪەن بە گۆڕستان وە نوێژی تێدا بڪەن چونڪە بەڕاستی شەیتان دووردەڪەوێتەوە لە ماڵێك ڪە دەبیستێت سوڕەتی البقرة تێدا دەخوێنرێ) .


٣٨ - لە ٲنس ڪوڕی مالك رضي اللە عنه، لە رسول اللە ﷺ فەرمووی : (بەڕاستی شەیتان دەردەچێت لە ماڵێك ڪاتێك دەبیستێت سوڕەتی البقرة تێدا دەخوێنرێ) .

٣٩ - لە عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه دەفەرمووێ : قورئان تێڪەڵ مەڪەن بە جگە لەخۆی [واتە فەرموودە و جگە لەویش واللە اعلم] بۆ ئەوەی بچووڪەڪانتان گەشە بڪەن و گەورەبن تێیدا وە دووریمەخەنەوە لە گەورەڪانتان [واتە تەنها بۆ بچووڪەڪانتان نییە بەڵڪو گەورەڪانیش لەسەریانە بەردەوام بن لەسەر خوێندنەوە و تەدەبورڪردن لە قورئان، واللە اعلم] چونڪە بەڕاستی شەیتان دووردەڪەوێتەوە لە ماڵێك ڪە دەبیستێت سوڕەتی البقرة تێدا دەخوێنرێ.

رواە ابن ابي شیبە في (مصنفه) (١٠٣٠١)


٤٠ - لە عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه دەفەرمووێ : قورئان تێڪەڵ مەڪەن بە جگە لەخۆی [واتە تێڪەڵ بە فەرموودە و جگە لەویش واللە اعلم]بۆ ئەوەی بچووڪەڪانتان گەشە بڪەن و گەورەبن تێیدا وە دووریمەخەنەوە لە گەورەڪانتان [واتە تەنها بۆ بچووڪەڪانتان نییە بەڵڪو گەورەڪانیش لەسەریانە بەردەوام بن لەسەر خوێندنەوە و تەدەبورڪردن لە قورئان، واللە اعلم] چونڪە بەڕاستی شەیتان دووردەڪەوێتەوە لە ماڵێك ڪە دەبیستێت سوڕەتی البقرة تێدا دەخوێنرێ .

شعبة رحمە اللە ووتی : جا ئەوەم گێڕایەوە بۆ باوڪی التیاح ڪە شارەزای زمانی عەرەبی بوو ووتی بەڵێ ئەمرمان پێڪراوە ڪە قورئان (جرد) نەڪەین، پێیم ووت جردی قورئان چییە؟ فەرمووی : جگە لە خۆی تێڪەڵ نەکرێ) .

٤١ - لە عبد اللەی ڪوڕی مسعودەوە رضي اللە عنه فەرمووی : بێگومان ئەو قورئانە بانگێشتی ڕێزدارانەی اللە عزَّوَجَل ـە [واتە بۆ پەرستنی اللە تعالی بە تەنهایی و پەیڕەوڪردنی فەرمانەڪانی، واللە اعلم] جا هەر یەڪێك لە ئێوە توانی ڪەوا شتێڪی لێوەربگرێ با بیڪات، بەڕاستی بچووڪترین ماڵ ئەو ماڵەیە ڪەوا هیچ شتێڪی لە ڪتابی اللە عزَّوَجَل تێدا نییە وەڪو ماڵێڪی ڪاول بووە ڪە ئاودانڪردنەوەی وە بەڕاستی شەیتان دووردەڪەوێتەوە لە ماڵێك ڪە دەبیستێت سوڕەتی البقرة تێدا دەخوێنرێ .

رواە ابن ابي شیبە في (مصنفه) (١٠٠٧١) .

وانەی شەشەم

وانەی پێنجه‌م
 [ڪتاب فضائل القرآن لٲبي بڪر جعفر بن محمد بن الحسن الفریابي]
                  

٢٨ - لە ٲُسید ڪوڕی حضیر رضي اللە عنه دەفەرمووێ : شەوێڪیان نوێژم دەڪرد بە وێنەی گڵۆپە زێڕینەڪان ڕووناڪیم بینی دادەبەزی، ڪەوتمە سوجدە بردن پاشان ئەوەم باسڪرد بۆ رسول اللە ﷺ فەرمووی : ( ئایا بەردەوام نەبوویت ئەی باوڪی عەتیك؟)، وتی : نەمتوانی رسول اللە ﷺ ڪاتێك بینیم یەڪسەر ڪەوتمە سوجدە بردن .
فەرمووی : (ئەگەر بەردەوام بوویتایە ئەوا شتی سەیرت دەبینی فریشتە دادەبەزین بۆ بیستنی قورئان) .


[باب - الُملك]

٢٩ - عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه دەفەرمووێ ئەو ئایەتەی خوێندەوە ڪە اللە عزَّوَجَل دەفەرمووێ : (تَبَٰرَكَ ٱلَّذِي بِيَدِهِ ٱلۡمُلۡكُ) فەرمووی : ئەوە ڕێگرە ڕێگری دەڪات لە سزای گۆڕ و پارێزگاری لە ڪەسەڪە دەڪات، جا سزا لەلای پێیەڪانیەوە بۆی دێت پێیەڪانی دێنە قسەو دەڵێن هیچ ڕێگەیەڪتان نییە لەلای ئێمەوە بێگومان ئەو سوڕەتی (الملك)ی دەخوێند لەسەر ئێمە .
وە سزا لەلای سڪیەوە بۆی دێت جا سڪی دەڵێت : هیچ ڕێگەیەڪتان نییە لەلای منەوە، بێگومان ئەو تێگەیشتووە [لێی تێگەشتووە و لەبەری ڪردووە]سوڕەتی الملك، جا لەلای سەریەوە بۆی دێت سەری دەڵێت هیچ ڕێگەیەڪتان نییە لەلای منەوە بێگومان ئەو سوڕەتی الملك ـی لەناومدا دەخوێند، عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه وتی : سوڕەتی الملك لە تەوڕاتدا سی ئایەتە ئەوەی بیخوێنێتەوە لە شەوێڪدا ئەوا بەڕاستی [پاداشتی] زیاتر دەبێت و [ڪردەوەڪانی] چاك دەبێت) .

٣٠ - لە حمیدی ڪوڕی عبد الرحمن ـی ڪوڕی عوف، هەواڵی پێدراوە ڪە (قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ) [الإخْلَاص : ١]، سێیەڪی قورئانە، وە هەروەها (تَبَٰرَكَ ٱلَّذِي بِيَدِهِ ٱلۡمُلۡكُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ) [المُلْك : ١]، گفتوگۆ دەڪات لەبارەی خاوەنەڪەی [واتە دەیپارێزێت لە سزای گۆڕ واللە اعلم] .

٣١ - عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه دەفەرمووێ : سزا لەلای قاچی بەندەوە دێت جا قاچەڪانی دەڵێن : هیچ ڕێگایەڪتان بۆ نییە لەلای ئێمەوە بەڕاستی شەو هەڵدەستایەوە و سوڕەتی (الملك) ـی بەسەرماندا دەخوێند ، جا لەلای سڪیەوە دێت و جا دەڵێت : هیچ ڕێگایەڪتان بۆ نییە لەلای منەوە بەڕاستی سوڕەتی (الملك) ـی هەڵگرتووە لە ناومدا، جا لەلای سەریەوە دێت و زمان و سەری دەڵێن هیچ ڕێگایەڪتان بۆ نییە لەلای منەوە چونڪە بەڕاستی سوڕەتی (الملك)ی بە من دەخوێند وە ئەو سوڕەتەش ڕێگرە ڕێگری دەڪات لە سزای گۆڕ وە نووسراوە لە تەوڕاتدا ئەوە سوڕەتی (الملك)ە ئەوەی بیخوێنێتەوە لە شەوێڪدا ئەوا بێگومان [پاداشت و ڪارەڪان] بۆی زیاتر و چاڪتر دەبێت) .


٣٢ - زر بن حبیش دەڵێت : باسی سوڕەتی (الملك) ڪرا لەلای عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه جا فەرمووی : (ئەو سوڕەتە ڕێگرە ڕێگری دەڪات لە سزای گۆڕ وە نووسراوە لە تەوڕاتدا ئەوە سوڕەتی (الملك)ە ئەوەی بیخوێنێتەوە لە شەوێڪدا ئەوا بێگومان [پاداشت و ڪردەوەی] بۆی زیاتر و چاڪتر دەبێت) .

پاشان عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه وتی : ئەگەر پیاوێك بمرێت لەوانەی ڪە سوڕەتی الملك دەخوێنێت، سزا لەلای قاچەڪانیەوە بۆی دێت جا قاچەڪانی دەڵێن : هیچ ڕێگایەڪتان بۆ نییە لەلای ئێمەوە بەڕاستی هەموو شەوێك هەڵدەستایەوە لەسەر ئێمە دەوەستا و سوڕەتی (الملك)ی دەخوێند، وە ئەگەر لەلای سڪیەوە بێت ئەوا سڪی دەڵێت : هیچ ڕێگایەڪتان بۆ نییە لەلای منەوە بەڕاستی سوڕەتی (الملك)ـی هەڵگرتووە لە ناومدا، جا ئەگەر لەلای سەریەوە بێت سەری دەڵێت : هیچ ڕێگایەڪتان بۆ نییە لەلای منەوە چونڪە بەڕاستی سوڕەتی (الملك)ی بە من دەخوێند [واتە بە زوبانی] .
عبد اللەی ڪوڕی مسعود وتی : ئەو سوڕەتە ڕێگرە ڕێگری دەڪات لە سزای گۆڕ .

٣٣ - لە ٲبو هریرة رضي اللە عنە لە رسول الله ﷺ فەرمووی : (بەڕاستی سوڕەتێك هەیە لە قورئاندا سی ئایەتە شەفاعەت دەڪات بۆ خاوەنەڪەی هەتاوەڪو لێی دەبووردرێ (تَبَٰرَكَ ٱلَّذِي بِيَدِهِ ٱلۡمُلۡكُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ ) [المُلْك : ١] .

رواە الترمذي (٣٠٥٣) ، وابو داود ( ١٤٠٠) ، وابن ماجه (٣٧٨٦) .

وانەی پێنجەم

وانەی چوارەم
 [ڪتاب فضائل القرآن لٲبي بڪر جعفر بن محمد بن الحسن الفریابي]

                  
٢٣ - لە عبد اللەی ڪوڕی مەسعود رضي اللە عنه دەفەرمووێ : بێگومان ئەم قورئانە شەفاعەتڪارو تڪاڪارە و گفتوگۆی بەڕاستخەرەوەیە، هەرڪەسێك بیخاتە بەردەم خۆیەوە [بیخوێنێتەوە و ڪاری پێبڪات] پێشڕەوی دەڪات بۆ بەهەشت، وە ئەوەی بیخاتە پاشخۆیەوە [نەیخوێنێتەوە و ڪاری پێنەڪات] دەیبات بەرەو ئاگر .


٢٤ - عقبة ڪوڕی عامر رضي اللە عنه دەفەرمووێ : قورئان حوججە و بەڵگەیە جا بۆتان یان لەسەرتان .

٢٥ - عقبة ڪوڕی عامر رضي اللە عنه دەفەرمووێ :  قورئان حوججە و بەڵگەیە جا بۆتان یان لەسەرتان  .

٢٦ - ٲبو ٲمامة الباهلي رضي اللە عنه دەفەرمووێ : بیستم رسول اللە فەرمووی : (قورئان بخوێننەوە چونڪە بەڕاستی لە ڕۆژی قیامەتدا شەفاعەت دەڪات بۆ هاوەڵەڪەی) .

رواە مسلم، و عبد الرزاق في (المصنف) (٥٩٩١) .

٢٧ - لە محمدی ڪوڕی لبید ڪه ٲُسید ڪوڕی حضیر رضي اللە عنە خۆشترین دەنگی هەبوو لە قورئان خوێندندا، شەوێڪیان قورئانی دەخوێندەوە و ئەسپەڪەشی بەستا بوویەوە لەلای خۆی و ڪوڕەڪەشی لەنزیڪی ئەسپەڪەوە خەوتبوو، جا ئەسپەڪە دەستی ڪرد بە هەڵپەو خولانەوە بەدەوری خۆیدا، زیاتری خوێندەوە ئەسپەڪە زیاتر هەڵدەبەزی و دەخولایەوە، جا ڕاوەستا لە خوێندنەوەی قورئان و ڪوڕەڪەی برد و ڕۆیشت، ترسا ڪەوا ئەسپەڪە پێ بنێت بەسەر ڪوڕەڪەیدا و لەقەیەڪی لێبدات، بەیانی ڪردەوە و ئەو ڕووداوەی باسڪرد بۆ رسول اللە ﷺ، جا رسول اللە فەرمووی : (بخوێنەوە ئەی ٲُسید) .
ٲُسَید وتی : خوێندمەوە بەڵام ئەسپەڪە لە دەوری خۆیدا دەخولایەوە، وتی : جا ڕۆیشتم بۆلای رسول اللە ﷺ ترسام ئەسپەڪەم لەقەیەك بدات لە ڪوڕەڪەم .
فەرمووی : (ئەوانە فریشتە بوون  هاتبوون لە نزیڪەوە گوێ لە دەنگت بگرن، ئەگەر بەردەوام بوویتایە لە قورئان خوێندن هەتاوەڪو بەرەبەیان، خەڵڪی فریشتەیان دەبینی لە نێوان ئاسمان و زەوی لەناو پەڵە هەورەڪاندا) .

رواە البخاري (٥٠١٨) ، ومسلم  .

وانەی چوارەم

وانەی سێیەم
 [ڪتاب فضائل القرآن لٲبي بڪر جعفر بن محمد بن الحسن الفریابي]
                  

١٦ - لە جراح ڪوڕی الضحاك بە هەمان سەنەدی پێشوو .
هەواڵی پێداین ٲبو عبد الرحمن ئا ئەوە وایلێڪردووم لەم مەجلیسە دابنیشم، وە فەزڵ و گەورەیی قورئان بەسەر تەواوی ووتەڪانی ترەوە وەڪو فەزڵ و گەورەیی پەروەردگارە بەسەر دروستڪراوەڪانیەوە لەبەر ئەوەی لە ئەوە .


١٧ - لە عثمان ڪوڕی عفان رضي الله عنه دەفەرمووێ : رسول اللە ﷺ دەفەرمووێ : (باشترینتان ئەوڪەسانەن خۆی فێری قورئان دەبێت و خەڵڪیش فێر دەڪات) .


١٨ - لە عثمان ڪوڕی عفان رضي الله عنه، لە رسول الله ﷺ : (بەهەمان شێوەی سەرەوە) .

١٩ - ئیمامی علي رضي اللە عنە دەفەرمووێ : رسول اللە ﷺ فەرمووی : (باشترینتان ئەوڪەسانەن خۆی فێری قورئان دەبێت و خەڵڪیش فێر دەڪات) .

٢٠ -  ئیمامی مجاهد رحمە اللە سەبارەت بە ووتەی اللە عزَّوَجَل : ﴿وَٱلَّذِي جَآءَ بِٱلصِّدۡقِ وَصَدَّقَ بِهِۦٓ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُتَّقُونَ﴾ [الزُّمَر : ٣٣]، دەفەرمووێ : ئەوانە ئەهلی قورئانن، وتیان : ئا ئەوەی ڪەوا پێتان بەخشین شوێنی ئەوە ڪەوتین ڪەوا تێیدا بوو .

٢١ - ئیمامی مجاهد رحمە اللە سەبارەت بە ووتەی اللە عزَّوَجَل : ﴿وَٱلَّذِي جَآءَ بِٱلصِّدۡقِ وَصَدَّقَ بِهِۦٓ﴾ وتی : ئەوانەی ڪەوا لەڕۆژی قیامەت بەقورئان قسە ئەڪەن بێگومان شوێنی ڪەوتبوون، یان وتی : شوێنی ئەوە ڪەوتن ڪە تێیدا بوو .

٢٢ - لە ٲبو ڪنانة ڪەوا ٲبو موسی الٲشعري رضي اللە عنه ئەوانەی ڪۆڪردەوە ڪەوا قورئانخوێن بوون ڪە نزیڪەی سێ سەد ڪەس دەبوون وتی : قورئان بە گەورە ڕابگرن جا وتی :
(بێگومان ئەم قورئانە یان پاداشتە بۆ ئێوە، یان زاد و زەخیرەیەڪە بۆتان لە ڕۆژی دواییدا، وە یان باری تاوان و گوناهە بەسەرتانەوە، جا شوێنی قورئان بڪەون و ئەو شوێنتان ناڪەوێت، چونڪە بێگومان ئەوڪەسەی شوێن قورئان بڪەوێت بە هۆیەوە دەچێتە باغەڪانی بەهەشتەوە، وە ئەوڪەسەی قورئان شوێنی بڪەوێ بە پشتە ملی ڕادەڪێشرێ و فڕێ دەدرێتە ناو ئاگرەوە) .

وانەی سێیەم

بەڕێزان هیچ ڪات لەسەر حدیث یان ئەثەری دووبارە بۆوە باز مەدەن چونڪە هەتا گەر ڕێك قەولەڪان وەڪو یەك بن ئەوا بزانە سەنەدی ریجالەڪان جاری وایە جیایە، جگە لەوەش قەولی دووبارە بۆوە بە ڕیوایەتی جیاواز دەلالەتە لەسەر گرینگی ئەو بابەتە .

وانەی دووەم
 [ڪتاب فضائل القرآن لٲبي بڪر جعفر بن محمد بن الحسن الفریابي]
                  

٩ - عائشة رضي اللە عنها دەفەرمووێ : (باسی پیاوێك ڪرا لەلای پێغەمبەری خوا ﷺ بە چاڪە ئەویش فەرمووی : (ئایا نایبینن ڪەوا خۆی فێرە قورئان خوێندن دەڪات) .

١٠ - عثمان ڪوڕی عفّان رضي اللە عنه دەفەرمووێ : (باشترینتان ئەوانەن ڪە قورئان فێر دەبن و ڪەسانی تریش فێر دەڪەن) .

١١ - لە عثمان ڪوڕی عفان رضي الله عنه، ڪه پێغەمبەری الله ﷺ دەفەرمووێ : (باشترینتان ئەوڪەسانەن خۆی فێری قورئان دەبێت و خەڵڪیش فێر دەڪات) .
ٲبو عبد الرحمن وتی : ئا ئەوە داینیشاندووم لەم شوێنە، وە خەڵڪی فێرە قورئان خوێندن دەڪرد [واتە ئەم وتەی رسول اللە ﷺ وایلێڪردووە ڪە خەڵك فێرە قورئان بڪات، واللە اعلم] .
رواە ابو داود (١٤٥٢)، وابن ماجە (٢١١) .

١٢ - لە عثمان ڪوڕی عفان رضي الله عنه، ڪه پێغەمبەری الله ﷺ دەفەرمووێ : (باشترینتان ئەوڪەسانەن خۆی فێری قورئان دەبێت و خەڵڪیش فێر دەڪات) .
ٲبو عبد الرحمن وتی : ئا ئەوە داینیشاندووم لەم شوێنە، وە ٲبو عبد الرحمن خەڵڪی فێرە قورئان خوێندن دەڪرد .

١٣ -  لە عثمان ڪوڕی عفان رضي الله عنه دەفەرمووێ : رسول اللە ﷺ دەفەرمووێ : (باشترینتان ئەوڪەسانەن خۆی فێری قورئان دەبێت و خەڵڪیش فێر دەڪات) .

١٤ - لە عثمان ڪوڕی عفان رضي الله عنه دەفەرمووێ : رسول اللە ﷺ دەفەرمووێ : (بێگومان باشترین و چاڪترینتان ئەوڪەسانەن ڪه خۆی فێری قورئان دەبێت و خەڵڪیش فێر دەڪات) .

١٥ - لە عثمان ڪوڕی عفان رضي الله عنه، لە پێغەمبەری الله ﷺ دەفەرمووێ : (باشترینتان ئەوڪەسانەن خۆی فێری قورئان دەبێت و خەڵڪیش فێر دەڪات) .
ٲبو عبد الرحمن وتی : فەزڵ و گەورەیی ووتەی پەروەردگار بەسەر تەواوی ووتەڪانی ترەوە وەڪو فەزڵ و گەورەیی پەروەردگارە بەسەر دروستڪراوەڪانیەوە .

وانەی دووەم

وانەی یەڪەم

بسم اللە الرحمن الرحیم

 [ڪتاب فضائل القرآن لٲبي بڪر جعفر بن محمد بن الحسن الفریابي]
                  

ڪورتەیەك دەربارەی ئەم ئیمامە بەڕێزە :
ناوی جعفر بن محمد بن الحسن بن المستفاض الفریابي .
(۱۲۰ هـ ـ ۲۱۲هـ).

مامۆستاڪانی :
۱ ـ ٳبراهیم بن عبد اللە الخلّال .
۲ ـ ٳبراهیم بن عبد اللە الهروي .
۳ ـ ٳبراهیم بن عبد الله بن ٲبي شیبة .
٤ ـ ٳسماعیل بن ٳسحاق ـ ٲبو ٳسحاق .
٥ ـ ٳسحاق بن راهویه الحافظ .
وە چەندین مامۆستای تریش رحمهم اللە .

قوتابیەڪانی :
۱ ـ محمد بن عمرو بن موسی .
۲ ـ محمد بن الحسین .
۳ ـ الحسن بن محمد الخلال .
٤ ـ محمد بن عبد اللە (ٲبوبڪر الشافعي) .
٥ ـ عمر بن ٲحمد شاهین .
وە جگە لەمانەش رحمهم اللە .



(باب في فضل القرآن و قراءتە)

١ - لە عقبة ـی ڪوڕی عامر الجهني رضي اللە عنە ڪەوا پێغەمبەر ﷺ دەفەرمووێ : (ئەگەر قورئان لە پێست بوایە ئەوا ئاگری بەرنەدەڪەوت) .
رواە احمد في (المسند) (٤ / ١٥٥) .

٢ - لە عقبة ـی ڪوڕی عامری الجهني رضي اللە عنە دەفەرمووێ : بیستم پێغەمبەر ﷺ فەرمووی : (ئەگەر قورئان لە پێست بێت پاشان فڕێ بدرێتە ناو ئاگرەوە ئەوا نایسوتێنێت) .

٣ - لە عائشة رضي اللە عنها دەفەرمووێ : رسول اللە ﷺ فەرمووی : (ئەو ڪەسەى قورئان دەخوێنێ و بە ڪارامەیی و لێهاتوویی دەیخوێنێتەوە، ئەوە هاودەمى فریشتە بەرێزو گوێڕاڵەڪانە، وە ئەوەى قورئان دەخوێنێ و ناتوانێ وەڪو پێویست بیخوێنێـتەوەو لەسەرى قورس و گران بێت، ئەوە دوو ئەجر و پاداشتى بۆ هەیە لاى اللە عزَّوَجَل) .
رواە مسلم (٧٩٨)، وابن ماجە (٣٧٧٩) .

٤ - لە عائشة رضي اللە عنها، لە رسول اللە-وە ﷺ فەرمووی : (بێگومان ئەوڪەسەی ڪە قورئان دەخوێنێت و قورسە لەسەری دوو پاداشتی بۆ هەیە، وە ئەوەی دەیخوێنێتەوە و سووڪە لەسەری ئەوە هاودەمی فریشتە بەرزو گوێڕایەڵەڪانە) .

٥ - لە عائشة رضي اللە عنها دەفەرمووێ : رسول اللە ﷺ فەرمووی : (ئەوڪەسەى قورئان دەخوێنێ و بە ڪارامەیی و لێهاتوویی دەیخوێنێتەوە، ئەوە هاودەمى فریشتە بەرێزو گوێڕاڵەڪانە، وە ئەوەى قورئان دەخوێنێ و ناتوانێ وەڪو پێویست بیخوێنێـتەوەو لەسەرى قورس و گران بێت، ئەوە دوو ئەجرو پاداشتى بۆ هەیە لاى اللە عزَّوَجَل) .
رواە مسلم (٧٩٨)، وابن ماجە (٣٧٧٩) .

٦ - عبد اللەی ڪوڕی مسعود رضي اللە عنه دەفەرمووێ : (هیچ ڪەسێك با پرسیار لە نەفسی خۆی نەڪات دەربارەی هیچ شتێك جگە لە قورئان، جا ئەگەر قورئانی خۆش ویست ئەوا بێگومان اللە و پێغەمبەرەڪەشی خۆشدەوێت) .

٧ - هەمان ئەثەری پێشوو .

٨ - عائشة رضي اللە عنها دەفەرمووێ : ( باسی پیاوێك ڪرا لەلای پێغەمبەری خوا ﷺ بە چاڪە ئەویش فەرمووی : (ئایا نایبینن ڪەوا خۆی فێرە قورئان خوێندن دەڪات) .
رواە احمد (٦/ ٦٦)

وانەی یەڪەم

- ڪتێبی (فَضائِل القُرآن) ـی ئیمام جعفر بن محمد الفِریابي (٢٠٧ - ٣٠١ هـ) بە Pdf

@KitabSalaff

- ڪتێبی (فَضائِل القُرآن) ـی ئیمام جعفر بن محمد الفِریابي (٢٠٧ - ٣٠١ هـ) رحمه الله لەم ڪەناڵە بە شێوەی پۆست بە ڪوردی إن شاء الله تعالی دائەنرێت :

https://t.me/KitabSalaff

- ڪِتاب بِرُّ الوَالدَین لـ الإمَام مُحَمَّد بن إسمَاعِیل البُخَاري بە ڪوردی

https://workupload.com/file/GdXYmuQGaD4

@KitabSalaff

دوای ڪردنە pdf ئەم ڪتێبە، چاوەڕێی ڪتێبێڪی زۆر نایاب بن ٳن شاء اللە هیچ مقدر نەبێت .

وانەی دەیەم (ڪۆتایی)
[ڪتاب برّ الوالدین لٳمام البخاري رحمه الله]


٧١ - لە عروة، دایڪمان عائشة رضي اللە عنها دەفەرمووێ : جا رسول اللە ﷺ گەڕایەوە بۆلای خدیجة رضي اللە عنها دڵی زۆر بە خێرایی لێیدەدا، هاتە ژوورەوە و وتی : دامپۆشن دامپۆشن .
ڪاتێك ئارام بوویەوە پێغەمبەر ﷺ بە خدیجةی رضي اللە عنها وت : ترسام شتێڪی خراپ بەسەرمدا بێت .
خدیجة رضي اللە عنها وتی : موژدەت لێبێت سوێند بە اللە عزَّوَجَل اللە تعالی هەرگیز زەلیل و سەرشۆڕت ناڪا، بەڕاستی تۆ قسەی ڕاست دەڪەیت و [درۆ ناڪەی] پەیوەندی خزمایەتی بەجێ دەگەیەنیت و یارمەتی هەژار و لێقەوماوان دەدەیت و ڕێز لە مێوان دەگریت و یارمەتی ڪەسانی لێقەوماو دەدەیت، پاشان دایڪمان خدیجة رضي الله عنها بردی بۆلای ڪوڕە مامی خۆی ورقة ـی ڪوڕی نوفل - ئەوڪاتە نەسڕانی بوو، پیرێڪی کوێر بوو ئینجیلی دەخوێندەوە بە زمانی عەرەبی، خدیجة رضي الله عنها پێی ووت ئەی ئامۆزاڪەم، گوێ لە برازاڪەت بگرە، ورقة پێی ووت : ئەی برازاڪەم، چیت بینیوە؟
جا پێغەمبەر ﷺ هەواڵی پێدا دەربارەی ئەوەی ڪه بینی بووی، جا ورقة پێی وت : ئەوە هەمان ئەو فریشتەیەیە [جبریل علیه السلام] ڪە دابەزی بۆ لای موسی علیە السلام، خۆزگە گەنج دەبووم، خۆزگە زیندوو بوومایە ڪاتێك قەوم و هۆزەڪەت دەرت دەڪەن، رسول اللە ﷺ فەرمووی : بەڕاستی قەومەڪەم دەرم دەڪەن؟
ورقة وتی : بەڵێ، هیچ پیاوێك نەهاتووە بەوەی ڪەوا تۆ پێی هاتووی ئیللا دوژمنایەتی ڪراوە، وە ئەگەر بگەم بەو ڕۆژە سەرت دەخەم بە سەرخستنێڪی زۆر بەهێز .
رواە البخاري (٤٩٥٣)، ومسلم (٢٥٢) .

٧٢ - بلال ـی ڪوڕی سعد لە باوڪیەوە رضي اللە عنهم دەگێڕێتەوە ڪەوا وتی : ئەی رسول اللە ﷺ، چیت هەیە بۆ جێنشینی دوای خۆت؟
فەرمووی ﷺ : وەڪو ئەوەی بۆ منە، دادپەروەر بێت لە حوڪم ڪردندا، وە دادپەروەر بێت لە دادوەریڪردندا، وە ڕەحم بڪات بە ڪەسانی بەسۆز و بەزەیی جا هەرڪەسێك جگە لەوە بڪات ئەوا لە من نییە و من لەو نیم،
وتی : دەیەوێت گوێڕایەڵی بڪرێت لە گوێڕایەڵی اللە عزَّوَجَل ـدا وە سەرپێچی لە سەرپێچی اللە عزَّوَجَل ـدا [واتە دەبێ خەلیفەی مسوڵمانان فەرمان بەوە بڪات ڪە اللە فەرمانی پێڪردووە و گوێڕایەڵی بڪرێت، وە لەوەی اللە سەرپێچی لێڪردووە ئەوانیش سەرپێچی لێبڪەن، واللە اعلم] .
رواە البخاري في (التاریخ الڪبیر ـ ٤/ ٤٦)

٧٣ - لە جابر رضي اللە عنه وتی : پیاوێك لە بەنی عوذرە ڕایگەیاند ڪەوا ڪۆیلەڪەی لە دوای مردنی ئازاد بڪرێت، جا ئەو هەواڵە گەیشتەوە بە رسول اللە ﷺ ئەویش فەرمووی : جگە لەوە موڵك و سامانی ترت هەیە؟
پیاوەڪە وتی : نەخێر، جا رسول اللە ﷺ فەرمووی : ڪێ ئەو بەندەم لێدەڪڕێ؟، نعیم ڪوڕی عبد اللەی النحام بە هەشت سەد درهەم لێی ڪڕی، جا رسول اللە ﷺ پارەڪەی هێنا و دای بە پیاوەڪە، پاشان فەرمووی : لە خۆتەوە دەست پێبڪە و خێری پێبڪە،  ئەگەر شتێڪت بۆ مایەوە ئەوا بۆ خزمەڪانت، ئا بەو شێوەیە و بەو شێوەیە، دەفەرمووێ : لەبەردەم خۆتەوە و لای ڕاستتەوە و لای چەپتەوە .
رواە مسلم (٩٩٧)

٧٤ - سعیدی ڪوڕی سمعان دەڵێت، بیستم ٲبو هریرة رضي اللە عنە پەنای دەگرت بە اللە عزَّوَجَل لە ئیماڕەتی منداڵ و گەمژەڪان .
جا سعید ڪوڕی سمعان وتی : ڪوڕی الحسن الجهني هەواڵی پێدام ڪەوا وتوویەتی بە ٲبو هریرة رضي الله عنه : نیشانەی ئەوە چییە : ٲبو هریرة وتی : سیلەی ڕەحم بپچڕێنرێ، وە گوێڕایەڵی سەرلێشێواو بڪرێ و سەرپێچی لێهاتوو و شارەزا بڪرێ .
رواە البخاري في (الٲدب المفرد ـ ٦٦)

٧٥ - لە عمرو ڪوڕی عاص رضي اللە عنە وتی، بیستم رسول اللە ﷺ دەیفەرموو بە ئاشڪرا بەبێ نهێنی : بێگومان پشتیوان و سەرخەرانم اللە عزَّوَجَل و ئەوانەن ڪە باوەڕیان هێناوە، بەڵام ئەوان پەیوەندی خزمایەتیان لەگەڵ مندا هەیە و من باش دەبم و پەیوەندی خزمایەتی  بە جێدەگەیەنم لەگەڵیان .
رواە البخاري (٥٩٩٠)، ومسلم (٣٦٦) .

٧٦ - لە ٲسامة ڪوڕی زید، ڪەوا پێغەمبەر ﷺ دەفەرمووێ : هیچ فیتنەیەڪم بەجێنەهێشتووە لە دوای خۆم زەرەر و زیانی زیاتر بێت لەسەر پیاو لە ئافرەت [واتە فیتنەی ئافرەت گەورەترین فیتنەیە] .
رواە البخاري (٥٠٩٦)، ومسلم (٢٧٤٠) .

[تێبینی : ئیمامی البخاري رحمە اللە ڪۆتایی بە ڪتابەڪەی هێناوە بەم فەرموودەیە بەبۆنەی شتێڪی زۆر سەیر و سەمەرە ڪە هەموومان بینیومانە و دەیبینین، لە زۆرێك لە حاڵەتەڪانی دادگایی دەردەڪەوێ ڪەوا ئافرەت فیتنە و هۆڪارێڪە بۆ ئەزیەتدانی دایك و باوڪ، هەر لەبەر ئەمەشە ئیمامی البخاري رحمە اللە رحمە واسعە ئەم فەرموودەیەی هێناوە لەم بابەدا و بەم فەرموودە ڪۆتایی بە ڪتێبەڪەی هێناوە] .

           ڪتێبەڪە ڪۆتایی هات

والحمدللە حق حمدە
وصلی اللە علی سیدنا محمد وعلی آله وصحبە وسلم .

وانەی دەیەم (ڪۆتایی)

هەریەك لەم وانانە گەر هەڵەیەڪی تێدابوو یان پێشنیارتان هەبوو لەم بۆتە ئاگادارمان بڪەنەوە، واتە تەنیا دەربارەی وانەڪان بێت :
@Kitabwssalaf_bot

وانەی نۆیەم
[ڪتاب برّ الوالدین لٳمام البخاري رحمه الله]


٦٤ - لە ٲبو هریرة رضي اللە عنە دەفەرمووێ : پیاوێك هاتە لای پێغەمبەر ﷺ پێی وت : بەڕاستی من خزمانێڪم هەیە پەیوەندی خزمایەتیان لەگەڵ دەگەیەنم بەڵام ئەوان دەیپچڕێنن، من ئارام و لەسەرخۆم لەگەڵیان بەڵام ئەوان نەزانانە مامەڵەم لەگەڵ دەڪەن، من بەباشە مامەڵەیان لەگەڵ دەڪەم  بەڵام ئەوان بە خراپە وەڵامم دەدەنەوە، پێغەمبەر ﷺ فەرمووی : ئەگەر بەمشێوەیە بیت وەڪو ئەوەی دەیڵێیت، ئەوا وەڪو خواردنی قوڕە [بەبێ جوین، مەبەست پێی ناڕەحەتیەڪەیە، ڪە قوڕ بخۆی بەبێ جوین، واللە اعلم]، اللە تعالی بەردەوام لەگەڵتە و سەرتدەخات، هەتاوەڪو تۆ بەردەوام بیت لەسەر ئەو ڪارەت . رواە مسلم (٢٥٥٨).
[تێبینی : وەڪو ئەوەیە ئیمامی البخارﻱ رحمە اللە ئاماژە بەوە بڪات ڪەوا دایك و باوك هەرچۆنێك بن چاڪەڪردن واجبە لەگەڵیان واللە اعلم] .

٦٥ - عبد اللە ـی ڪوڕی عمرو رضي اللە عنهما فەرمووی، رسول اللە ﷺ دەفەرمووێ : پەیوەندی خزمایەتی بە بەرامبەری نییە، بەڵڪو ئەوڪەسە پەیوەندی خزمایەتی دەگەیەنێ ڪاتێك سیلەی ڕەحم دەپچڕێنرێ بەڵام ئەو دەیگەیەنێ .
رواە البخاري في (الٲدب المفرد - ٦٨)

٦٦ - لە براء رضي اللە عنە ووتی : دەشتەڪییەك هاتە لای رسول اللە ﷺ جا وتی : ئەی پێغەمبەری خوا ﷺ، ڪارێڪم فێر بڪە بەهۆیەوە بچمە بەهەشتەوە، فەرمووی : ئەگەر وتارەڪەت ڪورت بڪردایەتەوە ئەو مەسئەلەت دەخستەڕوو [واتە ئەوە پرسیارێڪی سادەبوو بەڵام بابەتی گەورە هەڵدەگرێت، واللە اعلم]، ئازادڪردنی ڪۆیلەیەك بەتەواوی، وە یارمەتیدانی ڪەسێ بۆ ئازاد بوون لە ڪۆیلایەتی، دەشتەڪییەڪە وتی : ئایا‌‌ ئەو دووانە یەك نین؟ فەرمووی : نەخێر، (عتق النسمة) ئەوەیە بەتەواوی لە ڪۆیلایەتی ڕزگاری بڪەی، وە (فك رقبة) یارمەتی بدەیت بۆ ڕزگاربوون لە ڪۆیلایەتی [جا بە پێدانی پارە بێت، یاخود بەژداری بڪات لە ئازادڪردنیان، واللە اعلم]، وە دیاری بەخشینی ئاژەڵ [بۆ ئەوەی سوودی لێ وەرگرێت]، وە چاڪەڪردن لەگەڵ نزیڪەڪان ئەگەرچی زاڵمیش بن، ئەگەر نەتتوانی ئەوا فەرمان بڪە بە چاڪە وە نەهی بڪە لە خراپە، ئەگەر نەتتوانی ئەوا زمانت بگرە و قسە مەڪە تەنها لە چاڪەدا نەبێت .
رواە البخاري في (الٲب المفرد - ٦٩)

٦٧ - لە عُروة ڪوڕی الزبیر، ڪەوا حڪیم ـی ڪوڕی حزام هەواڵی پێداوە، ڪەوا ووتوویەتی بە رسول اللە ﷺ : ئایا ئەو پەرستشانەی ڪەوا ڪردوومە لە جاهیلیەتدا، لە گەیاندنی پەیوەندی خزمایەتی، وە ئازادڪردنی ڪۆیلە، وە خێر و بەخشین، ئایا پاداشتم بۆ هەیە؟
حڪیم ووتی : رسول اللە ﷺ فەرمووی : مسوڵمان بوویت لەسەر ئەوڪارە چاڪانەی ڪە ڪردووتە لە پێشوودا .
رواە البخاري (١٤٣٦)، و مسلم (١٢٣) ،

٦٨ - لە میمونة رضي الله عنها هاوسەری پێغەمبەری اللە ﷺ ڪەوا ڪەنیزەڪێڪی خۆی ئازاد ڪرد جا رسول اللە ﷺ هات بۆلای ئەویش ڪارەڪەی خۆی بۆ باسڪرد جا رسول اللە ﷺ فەرمووی : اللە تعالی پاداشتت بداتەوە، بەڵام ئەگەر بتدابوایە خاڵەڪانت، ئەوا پاداشتت زیاتر بوو .
رواە ابو داود (١٦٩٠)، والنسائي في (السنن الڪبری - ٤٩١١)

٦٩ - لە میمونة رضي الله عنها هاوسەری پێغەمبەری اللە ﷺ ڪەوا ڪۆیلەیەڪی ڪچی ئازاد ڪرد جا رسول اللە ﷺ هات بۆلای ئەویش ڪارەڪەی خۆی بۆ باسڪرد جا رسول اللە ﷺ فەرمووی : ئەگەر بتدابوایە خاڵەڪانت، ئەوا پاداشتێڪی گەورەترت دەستدەڪەوت .
رواە مسلم (٩٩٩)

٧٠ - لە ٲبو هریرة رضي اللە عنه، لە پێغەمبەرەوە ﷺ فەرمووی : بێگومان اللە عزَّوَجَل دروستڪراوەڪانی دروست ڪرد ، هەتاوەڪو تەواوبوو لە دروستڪردنیان، ڕەحم وتی : ئەی پەروەردگارم لەم شوێنەدا من پەنا بەتۆ دەگرم لەو ڪەسانەی ڪە دەمپچڕێنن، اللە عزَّوَجَل فەرمووی :  بەڵێ، ئایا ڕازی نابیت بەوەی ڪەوا پەیوەندیم باش بێت لەگەڵ ئەوڪەسەی ڪەوا دەتگەیەنێ، وە پەیوەندی بپچڕێنم لەگەڵ ئەوەی ڪەوا دەتپچڕێنێ؟
ڕەحم وتی : بەڵێ ئەی پەروەردگارم،
اللە عزَّوَجَل فەرمووی : ئەوە بۆ تۆیە،
رسول اللە ﷺ فەرمووی : جا بیخوێننەوە ئەگەر ویستتان، اللە عزَّوَجَل دەفەرموێ : ﴿فَهَلۡ عَسَيۡتُمۡ إِن تَوَلَّيۡتُمۡ أَن تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَتُقَطِّعُوٓاْ أَرۡحَامَكُمۡ﴾، [مُحَمّد : ٢٢] .
رواە البخاري (٥٩٨٧)

وانەی نۆیەم