Iqtisod4i

«Давлатнинг кучи, билими бозордаги ҳолатни билишга етмайди. Жан Тиролнинг [франциялик иқтисодчи, Нобель мукофоти совриндори] гапига қайтадиган бўлсак, биз нима тўғри, нима нотўғри эканини билмаймиз. Агар камтар бўлиб тан оладиган бўлсак, биз ҳеч нарсани билмаймиз. Айниқса, давлат, бюрократик аппаратда қайси саноат ёки йўналиш фаолияти келажакда яхши бўлишини, қайси саноат ёки корхонани сақлаб қолиш халқ манфаатига хизмат қилишини билиш қобилияти йўқ».

https://www.gazeta.uz/uz/2025/02/13/botir-qobilov/

Иқтисодиёт ҳақида муҳим интервью

Декабрь ойида биз иқтисодчи Ботир Қобилов билан бир қанча мавзуларда суҳбатлашган эдик. Шу интервью бугун YouTube`га жойланди.

Ботир ака билан суҳбатимиз ўйлаганимдан бироз қисқароқ бўлди. Лекин жуда кўп мавзуларда гаплашишга улгурдик деб ўйлайман.

Хусусан, Марказий банклар нима учун кераклиги, Ўзбекистондан Гарвард докторантурасига қандай бориш мумкинлиги, Техаснинг ривожланиши, илмий фаолият, криптовалюталар ва долларнинг фарқи, молиявий тавсиялар устида гаплашдик.

Интервьюда Илон Маск, Дональд Трамп, Россия Марказий банки раиси Эльвира Набиуллина, АҚШ Марказий банки раиси Жером Пауэлл ҳақида ҳам бир қанча қизиқ фикрлар бор.

Суҳбатни кўришингиз учун ҳавола: https://youtu.be/Qkx1S44Lp-o

Маймун айбдор

Шри-Ланкада якшанба куни битта маймунни деб 22 млн киши электрсиз қолибди эмиш (маймун деб ҳақиқий маймун назарда тутиляпти бу ерда). Ҳар ҳолда Шри-Ланка энергетика вазири журналистларга электр таъминотидаги блэкаутга маймун сабаб эканини айтибди.

«Маймун бизнинг тармоқдаги трансформаторга тегиб кетган, бу эса тизимда дисбаланс келтириб чиқарди», дебди у.

Мамлакатда электр таъминоти тиббиёт муассасалари, сув тозалаш иншоотларидан бошлаб, соатлар давомида босқичма-босқич тикланган.

BBC`нинг ёзишича, 2022 йилда ҳам Шри-Ланкада электр энергияси мунтазам равишда узилиб қолган. Фақат унда маймунлар туфайли эмас, иқтисодий инқироз туфайли, мамлакатда ёқилғи учун пул йўқлиги сабабли таъминотда муаммолар кузатилган.

Қуёшни тўсишда давом этамизми?

https://www.gazeta.uz/uz/2025/02/07/quyosh-va-elektromobillar/

Raqobat tadbirkor manfaati uchun xizmat qilmasligini ta'kidlab o'tish muhimdir.
Aslida, korxonalar raqobat qilishni sevmaydilar va odatda undan o'zlarini himoya qilishga qaratilgan siyosat uchun lobbizm bilan shug'ullanadilar. Raqobatchilarning bozorga chiqishini cheklash uchun ular tez-tez to'siqlar qo'yishga urinadilar. Tartibga solish va siyosiy jarayonlar tahlilini davom ettirganimizda, korxonalarning bozor raqobatdoshligini kamaytirishga qaratilgan hatti-harakatlar bo'yicha misollarga qayta va qayta duch kelamiz. Haqiqatdan ham, oligarxlarning ma'lum mahsulot va xizmatlar bozorlarida hukmronlik muammosi post-kommunist mamlakatlarida ayniqsa keng tarqalgan.

Common Sense Economics

Асосий ставка ҳақида оддий саволлар

Иқтисодиёт ҳақида контент чиқмаганига анча бўлганди. Бу сафарги суҳбат доим Марказий банк бошқаруви йиғилишидан кейин бир қанча инсонда пайдо бўладиган саволлар, яъни асосий ставка ҳақида.

Марказий банкнинг асосий ставкаси нима дегани?

Бу ставка иқтисодиётга қандай таъсир қилади?

Агар асосий ставкани тушириш кредитлар фоизини пасайтирса нега Марказий банк асосий ставкани 0 фоизга тушириб қўя қолмайди?

Аксинча агар ставкани кўтариш инфляцияни пасайтирса, нега Марказий банк инфляцияни пасайтириш учун уни оширмайди?

Марказий банкда асосий ставкани ким ва қайдай белгилайди?

Меҳмон: Марказий банкнинг Пул-кредит сиёсати департаменти директори Самиғжон Иноғомов.

Кўринг, улашинг, яна саволлар бўлса изоҳларда ёзиб қолдиринг.

https://youtu.be/-EWuSSWq6og?feature=shared

1. Трамп жиннилигидан олдин.
2. Трамп жиннилигидан кейин.
3. Трамп жиннилигини кейинроққа қолдиргандан кейин.

Қўшнилар билан уришиш эмас, савдолашиш керак

Путин уруш бошлаганига рус иқтисодчилари айтган ва ундан олдин ҳам ҳамма қайтариб келган оддий фалсафа шундай эди: Қўшнилар билан уришиш эмас, савдолашиш керак. Ўша вақтда бу гапни сал туриб Америкага қараб айтишади деб ўйламагандим, дунё қизиқ.

Савдо уруши (тарифлар, нотариф тўсиқлар ва бошқалар) ҳам урушнинг бир тури. Одамларни ўлдирмайди, жароҳатламайди, албатта. Лекин камбағаллаштиради, фарқларни кенгайтиради, камбағаллардан олиб бойлар ва ҳукуматни рақобатга нотўғри аралашиш учун олиб келганларга беради.

Хуллас, Трамп АҚШ президентлигидан кетишига 1448 кун қолди.

https://t.me/uzbekonomics/1095

“Kontekst” podkast: Milliy termaga yangi murabbiy keldi

O‘tgan haftada o‘zbek futbolida yana bir muhim o‘zgarish kuzatildi. Jahon chempionati saralashining hal qiluvchi o‘yinlari oldidan milliy terma jamoada murabbiy o‘zgardi.

Bu voqea fonida “Kontekst” podkastining navbatdagi soni Srechko Katanes iste’fosi, Temur Kapadze bosh murabbiy etib tayinlangani, chet ellik murabbiy varianti kabi mavzularga bag‘ishlandi.

Podkastning bu galgi mehmoni futbol jurnalisti Jamoliddin Bobojonov bo‘ldi.

Videoni ko‘rish uchun havola: https://youtu.be/lSlLVDV4hUE

@gazetauzmaxsus

Яна бир бож, бу сафар дориларга

Ўзбекистонда бир қатор дори воситаларига товар божхона қийматининг 2 фоизи миқдорида бож жорий этилди.

Фармагентлик буни қуйидагича изоҳлаяпти:

Маҳаллий корхоналар ишлаб чиқарган дорилар улуши бозорда 43 фоиз, 2030 йилгача буни 70 фоизга етказишмоқчи. Мамлакатда GMP стандарти талабига жавоб берадиган 54 та корхона бор. Улар ишлаб чиқариш қувватларининг 60 фоизи билан ишлаяпти.

Яъни, биз энди фармкорхоналаримизни ҳам ҳимоя қилишимиз ва дориларни қимматроққа олишимиз керак.

Мазкур бож бир қатор дори воситаларига, шу жумладан, тайёр шаклдаги антибиотикларга (масалан, амоксициллин, азитромицин, цефтриаксон), оғриқ қолдирувчи ва яллиғланишга қарши дориларга (ибупрофен, парацетамол, диклофенак), вирусга қарши (осельтамивир, ремдесивир) ва бошқаларга қўлланилади.

https://www.gazeta.uz/uz/2025/01/29/duty-on-medicines/

Ривожланган мамлакатлар билан муҳим фарқимиз шуки, у ерда газ билан бошқа ресурслардан қайси бири қимматроқ эканини истеъмолчига бозор айтади, амалдорлар эмас. Албатта, бунинг учун авваламбор бозорнинг ўзи мавжуд бўлиши керак.

Эркинликка ишонадиган одамларнинг фарқланиб турувчи хусусияти камтарлик бўлса, патерналистларда бу такаббурлик.

Белорусдаги сайловларда кутилмаганда Александр Лукашенко ғалаба қозонибди.

Абдуқодир бугуннинг ўзида дебют қилади!

Qoʻshtirnoq podkastda iqtisodiyot samaradorligi va oʻsish haqida suhbatlashdik.

https://youtu.be/quiFzi1FKJQ?feature=shared

Сергели машина бозори ва ахборот асимметрияси

Instagram`да яқин ойларда бир машина сотуви ҳақида видеолар қўйиладиган профиль эгаси анча машҳур бўлди. Эҳтимол, лентангиздан чиққан бўлса ҳам керак. У Сергели машина бозорида ишлайди ва ўз фаолиятини тармоқда ёритиб боради. Кўпчилик мижозлари уни шу тармоқдаги видеолари орқали танийди ва ҳатто узоқ ҳудудлардан машина олиш учун олдига келишади.

Иккиламчи автомобиль бозорида одатда харидор ва сотувчи ўртасида ахборот жуда нотекис тақсимланган бўлади. Яъни, машинани сотаётган одам у ҳақида деярли барча нарсани билса, харидор автомобилнинг ҳолати ҳақида деярли маълумотга эга бўлмайди. Оддий харидор одатда машинанинг параметрларини текширишга ҳам қодир эмас. Шунинг учун бунда уларга машина усталари ва ўша ердаги бошқа одамлар ёрдамга келади.

Энди Instagram’даги ўша блогер ҳақида нега ёзганимга келсак. Ўша одам қайсидир маънода бозордаги шу ахборот асимметрияси муаммосига ечим бераётгани учун пул топяпти дейиш мумкин. Унинг ўзи алдамаслигига ким кафолат беради дерсиз. Айнан шу ижтимоий тармоқдаги репутатция уни мижозларни алдамаслигини озми-кўпми кафолатлайди.

Яъни, кўчадаги бегона одам сизга ёмон машинани сотиб кетса унга бунинг ҳеч қандай ёмон оқибати бўлмаслигини биласиз. Лекин ўша блогердан олган машинангиз айтилгани каби соз ҳолатда чиқмайдиган бўлса, битта видео орқали унинг репутатциясига катта зарба беришингиз мумкин (ҳар ҳолда бунинг эҳтимоли баланд).

Ўз навбатида ўша блогер аканинг ўзи ҳам бу нарсани жуда яхши тушунади ва обрўсини хавф остига қўймаслик учун ҳам харидорларга катта эҳтимол ёлғон маълумотлар билан машина сотмайди.

Uzbekonomics подкастининг навбатдаги эпизодида айнан ахборот асимметрияси ҳақида гап борган. Албатта, бу жуда катта тушунча ва фақатгина иккиламчи автомобиль бозори билан чекланмайди. Лекин шу бозор бу мавзуни тушунтириш учун энг кўп фойдаланиладиган мисол саналади. Тўлиқ подкастни мана бу ҳавола орқали томоша қилишингиз мумкин.

https://youtu.be/wyjglQwPfZc

Абдуқодирга Англиянинг ўзидан 12 клуб қизиқиш билдирган экан

Бундан ташқари, Ҳусановга Германия, Италия ва Испания чемпионатларидан ҳам таклифлар бўлган.

Футболчи агентининг маълум қилишича, «Манчестер Сити» аллақачон Ҳусановни Премьер лигада иштирок этиш учун рўйхатдан ўтказган. Яъни мураббий танловига қараб у 25 январдаги «Челси»га қарши ўйиндаёқ ўзининг дебют учрашувини ўтказиши мумкин.

Яна бир қизиқ маълумот, «Манчестер Сити»нинг биргина медиамарказида 70 га яқин одам ишлар экан, улар орасида фотографлар ва операторлар, шунингдек, ижтимоий тармоқларни юритиш учун масъул инсонлар ҳам бор.

Тўлиқ интервью: https://www.gazeta.uz/uz/2025/01/21/gayrat-khasbullin/

Ҳақиқатдан ҳам, барча нутқлари тўлалигича ўзбек тилида кетаётгани бошқача қувонтиряпти одамни.

Qaysidir ma’noda shu katta gilamning bir burchagida men ham oʻtiribman deyishga istalgan oʻzbekistonlikning haqqi bor (c).

Трамп АҚШ президентлигидан кетишига 1461 кун қолди.

https://t.me/meduzalive/120497

Аввал шунга ўхшашроқ гап бўлганди, кўп бора такрорланган ҳам:

Солиқ ва бюджет сиёсатини назорат қила олмайдиган парламент бу салони чиройли безатилган, барча шароитлар яратилган, лекин учмайдиган самолётга ўхшайди.

Самолёт учиши керак, агар у учмаса, бошқа барча сифатлари аҳамиятини йўқотади. Йўқлиги ва борлиги аҳамиятсиз бўлади.

https://t.me/iqtisodchi_kundaligi/3159

“Kontekst” podkast: Abduqodir Husanov "Manchester Siti"da

Yanvar oyining eng muhim voqealaridan biri O‘zbekiston terma jamoasi himoyachisi Abduqodir Husanovning Angliyaning so‘nggi yillardagi eng kuchli jamoasi - "Manchester Siti"ga transfer qilinayotgani bo‘ldi.

Bu voqealar fonida “Kontekst” podkastning yangi soni Husanov transferi, “Siti”dagi hozirgi inqiroz, Gvardiola himoyachidan qanday foydalanishi mumkinligi ва o‘zbek futbolchisi jahon futbolining eng katta ligasiga borib qo‘shilayotganiga bag‘ishlandi.

Podkastning bu safargi mehmoni futbol sharhlovchisi, jurnalist Xayrulla Hamidov bo‘ldi.

Videoni ko‘rish uchun havola: https://youtu.be/xNB5MSPcRZY

@gazetauzmaxsus

Мана бу ерда футболчимизнинг яна бир қисқа интервьюсини томоша қилишингиз мумкин айтганча:
https://www.youtube.com/watch?v=CscYlTbkMv0

Ўзбекистонликлар барчасини уддалай олади

Январь ойида барчамиз учун энг қувонарли воқеа Абдуқодир Ҳусановнинг «Манчестер Сити»га трансфери бўлди. 20 ёшли ўзбек йигитининг ўз соҳасида энг юқори чўққига қараб кетаётгани, албатта, жуда катта воқеа.

Абдуқодирнинг шу пайтгача босиб ўтган йўлида бир қатор қизиқ ва хулоса қилишга ундайдиган ҳолатлар бор. Ўз вақтида у «Бунёдкор»нинг ўринбосарлар жамоасига қабул қилинмаган. Шундан сўнг 17 ёшли футболчи Беларуснинг «Энергетик-БГУ» жамоасига борган.

Лекин у ерда ҳам Абдуқодир 18 га тўлмагани учун клуб ҳимоячини рўйхатдан ўтказа олмаган. Йил давомида шунчаки машғулот ўтказиб юрган, бирорта ўйинда, ҳатто ўртоқлик учрашувларида ҳам майдонга тушмаган. Орада бир жароҳат ҳам олган — оёғи синиб, гипсда юрган.

Айнан шу давр Абдуқодирнинг ҳаётида энг катта бурилиш нуқтаси бўлганини футболчининг ўзи ҳам таъкидлайди.

Шу қийинчиликлардан кейин Абдуқодир Беларусь чемпионатидаги биринчи мавсумидаёқ, 18 ёш бўлишига қарамай, «Энергетик-БГУ»нинг асосий таркиб футболчисига айланади, жамоанинг Беларусь вице-чемпиони бўлишига катта ҳисса қўшади, 2022 йил якунларига кўра чемпионатнинг рамзий терма жамоасидан ўрин олади. Шундан сўнг унга аста-секин кучлироқ чемпионатларнинг жамоаларидан қизиқиш бўла бошлайди.

«Бошида Россиядан келишди, Туркиядан келишди. Аммо Кучли бешлик (Англия, Испания, Италия, Германия, Франция)дан таклиф келишини охиригача кутдик. Охирида, кутганимдек бўлди — Франциянинг „Ланс“ клуби таклиф билан чиқди», — деб эслайди Ҳусанов.

Абдуқодир ўзбекистон иқтидорларга тўла эканиниинг бугунги кундаги ёрқин далили. Футболчининг бунгача босиб ўтган йўли эса қийинчиликларга сабр қилган, меҳнат қилган ва мақсаддан чалғимаган инсон ўзи истаган жойигача албатта етиб боришини яна бир бор барчамизга кўрсатиб берди.

https://www.gazeta.uz/uz/2025/01/12/khusanov/

Бу ватанни хавфсизроқ, барқарорроқ, эркинроқ қилишга ҳисса қўшаётган барчани байрам билан табриклайман!

Кругман ёзяпти: «Агар Трамп мендан иқтисодиётга оид қандай чоралар кўрай деб сўраганида, иложи борича қўлингни теккизма деган бўлардим».

Байдендан, албатта, жуда яхши иқтисодиёт қоляпти.

https://paulkrugman.substack.com/p/this-economy-is-too-good-for-donald

Тест ечинглар бир, мана: https://www.gazeta.uz/uz/2025/01/04/who/

Очиқ суд жамият учун энг фойдали нарсалардан бири деган фикрим янаям мустаҳкамланди.

https://youtu.be/oMAH8f-oZ6Q

“Ҳақ сўзни айтган оғизларни тош билан қонатмоқ эмас, ҳақиқат тамалини қулатмоққа кўтарилган қўлларни кесмоқ зарур”, дейди Навоий тилида Ойбек.

“Сўқир бахтдан кўрар кўзли бахтсизлик афзал”, дея оҳ тортади Мақсуд Шайхзода Мирзо Улуғбек тилида.

https://t.me/Behzod_Fazliddin/4312

2024 йил канал учун анча яхши йил бўлди дея оларканман. Йил давомида бу ерда ёзилган фикрларни кузатиб бораётганлар сони деярли икки баравар кўпайибди. Постлар 700 мингдан зиёд ўқилибди.

Кузатиб бораётган ҳар бир инсонга самимий миннатдорчилик билдираман. Инсон учун эшитилиш муҳим. Бу канал менга шундай муҳим имкониятни беради. Яхши ҳам борсизлар.

Барчангизни байрам билан табриклайман. 2025 йил ҳаётингизга янада катта муваффақиятлар олиб келсин. Энг муҳими — барчамиз доимо соғ-саломат бўлайлик. Яна бир бор байрамингиз билан!

Фақат Дудь қисқа форматдаги видеолар учун очилган каналига 36 минутлик видео жойласа керак🙂

Кеча вафот этган Картер деярли 44 йил собиқ президент бўлиб яшагани (бу даврда АҚШда 7 киши президентликка келди), шу давр ичида Тинчлик йўналишида Нобель олгани унинг биографиясидаги қизиқ жиҳатлардан бири.

Шунингдек, Картер 2023 йилда вафот этган хотини билан 77 йилдан ортиқ бирга умр кечирган экан. 100 йилдан ортиқ яшаган собиқ президент рафиқаси вафотидан кейин бир йил яшаб, ўзи ҳам оламдан ўтди.

Молдова ҳукумати Молдовагаз компаниясини национализация қилмоқчи

«Газпром»нинг 1 январдан Молдовага газ етказиб беришни тўхтатиш тўғрисидаги қарори муносабати билан Молдова бош вазири Дорин Речан ҳукуматга «Молдовагаз» национализациясига тайёргарлик кўришни бошлаш топшириғини берган. Ҳозир компаниянинг 51 фоиз акцияси «Газпром»га тегишли.

28 декабрь куни «Газпром» Молдовага газ етказиб беришни тўхтатишини эълон қилиб, мамлакат 2021 йилда тузилган шартнома бўйича ўз мажбуриятларини бажармаётгани ва 709 млн доллар қарзи борлигини айтганди.

Молдова ташаббуси билан 2023 йилда ўтказилган халқаро аудитга кўра эса давлатнинг қарзи бор-йўғи 8,6 млн бўлиб чиққан.

Молдова бош вазири келишувни айнан «Газпром»нинг ўзи бузганини, Молдованинг қарзи йўқлигини таъкидлаб, Россия компаниясининг ҳаракатларини "энергетик шантаж" деб атади.

2024 йил кино ва сериаллари ҳақида гаплашдик. Тўлиғи бу ерда: https://youtu.be/nlZcmKCJLuE?feature=shared

«Дорисиз жаннатларга кетган болалар». «Док-1 Макс» иши қурбонлари хотирасига бағишланади

«Док-1 Макс» иши — Ўзбекистонни ларзага солган ҳодиса. Унинг асоратлари дори-дармон, тиббиёт, ҳуқуқ-тартибот каби соҳалар учун ҳам оғир синов бўлди. Фожиага икки йил тўлиши муносабати билан «Газета.uz» шу дорилар сабаб вафот этган 68 боланинг сўнгги кунларини ёдга олади — улар унутилмаслиги керак.

https://www.gazeta.uz/uz/2024/12/29/dok-1-maks/

Telegram | Instagram | YouTube

Трампнинг АҚШ президентлигидан кетишига 1485 кун қолди.
https://t.me/muhrim2022/3682

Активларни қайсидир олигархга бериб юбориш ёки ўз нархидан паст баҳода сотиш — сиз энг истамайдиган нарса. Шунинг учун рақобат муҳитини яратишингиз керак.

(Жан Тироль)

СССР давридан қолган, раислари ҳукуматнинг давомига айланиб кетган уюшмаларнинг барчаси тугатилиши керак.

Уюшмалар ўз моҳиятига кўра фақат маълум соҳа вакилларининг ўз манфаатини ҳимоя қилиш учун тузилган, фақат улар томонидан бошқариладиган, иҳтиёрийликка асосланган тузилма бўлиши керак.

Nima uchun yo‘llarda minglab odamlar o‘lishda davom etyapti?

Har yili O‘zbekistonda 2 mingdan ortiq inson yo‘l-transport hodisalari qurboniga aylanadi. Jumladan, yuzlab bolalar maktabdan qaytayotganda, yo‘ldan o‘tayotganda va boshqa vaziyatlarda turli sabablar bilan hayotdan bevaqt ko‘z yumadi.

Shu bilan birga, O‘zbekistondagi bu raqamlar sezilarli darajada yuqori bo‘lib, ularni normal deb qabul qilib bo‘lmaydi. “Gazeta.uz”ning “Kontekst” podkasti bu gal shu mavzuga bag‘ishlandi.

O‘zbekistonda yo‘l harakati xavfsizligi bilan bog‘liq vaziyat qanday? Boshqa mamlakatlarda-chi? Yo‘llarda bunchalik ko‘p inson vafot etayotganining sabablari nima? Nima qilsak, bunday bo‘lmaydi?

Quyidagi podkastda shu kabi savollarga javob izlangan.

https://youtu.be/uCC_kFoujmU

Podkastni keyinroq tinglashni istasangiz, ushbu postni Saqlangan xabarlar (Избранное / Saved Messages)ga joʻnatib qoʻying.

@gazetauzmaxsus

Гуриев каби илм одамларини эшитиб ўтириш доим ёқимли машғулот. Янги интервьюси: https://youtu.be/XlvKc4TeJZw?feature=shared

«Келгуси йил якунига қадар рақобатли савдолар орқали электр энергияси улгуржи бозори яратилади» — президент

Батафсил — https://www.gazeta.uz/uz/2024/12/14/renewable-energy/

Марказий банк баёнотидан икки муҳим иқтибос:

«Аҳолининг бирламчи эҳтиёжлари доирасидаги айрим харажатларнинг ўзгариши ва об-ҳаво совуши билан энергия нархлари эркинлаштирилишининг иккиламчи таъсирлари юзага чиқиши иқтисодиёт субъектларининг инфляцион кутилмаларида ҳам намоён бўлмоқда».

«Иқтисодиётдаги жорий юқори талаб ва нархларга оширувчи босимлар келгуси чоракларда кучайиши бўйича эҳтимоллар ва асослар юзага келган тақдирда асосий ставка ошириш томонга қайта кўриб чиқилиши мумкин».

https://www.gazeta.uz/uz/2024/12/12/rate/

Нега одамлар газ ва бензин учун заправкаларда навбат кутяпти? Нима қилсак, бунақа бўлмайди?

9 декабрь куни Энергетика вазирлиги автомобилларга газ қуйиш шохобчалари фаолиятига вақтинчалик чекловлар киритилаётганини маълум қилди. Чекловлар ортидан мамлакат бўйлаб нафақат газ, балки бензин учун ҳам навбатлар кузатила бошлади.

«Газета.uz» август ойида эълон қилинган интервьюда иқтисодчи Беҳзод Ҳошимовдан нима учун одамлар заправкаларда навбат кутиши ва қандай чора кўрилса, бундай бўлмаслиги ҳақида сўраганди.

Мана унинг жавоби:

Doʻxtirlarni xatolari va inson umrini baholash haqida.

Bugun qiziqib koʻrdim, AQShda ayrim turdagi doʻxtirlarni xatolariga taaluqli sugʻurta yiliga 100-150 ming dollargacha borar ekan.

Doʻxtirni xatosi bilan bemorga shikast yetsa, yoki oʻlim holatiga kelsa, sugʻurta kompaniyasi oʻnlab million dollar kompensatsiya toʻlaydi. Sugʻurta bunchalik qimmatligini bilmas edim, riski balandroq doʻxtirlarda, masalan jarrohlarda shunga oʻxshagan raqamlar boʻlsa, risk darajasi kamroq doʻxtirlar, tabiiyki, kamroq sugʻurtaga toʻlashadi. Alal oqibat, bemorlarni hayotlari saqlanib qolishi ehtimoli oshadi, chunki doʻxtrini xatoligi ehtimolini, jumladan, sugʻurta kompaniyalarni ham bosh ogʻrigʻiga aylanadi. Axir sugʻurta kompaniyalari millionlab dollarlik kompensatsiya toʻlashga koʻzlari uchib turgani yoʻq, foyda qilishni yagona yoʻli — bunday xodisalarni kamaytirish, doʻxtrilarni xatosi ehtimolini nolga yaqinlashtirish.

Men uchun nomi eng zoʻr tanlangan kitoblardan biri bu — “Everything was forever, until it was no more”.

Айни вақтда иқтисодиёт бўйича бу йилги Нобель мукофоти совриндорларининг махсус маърузасини жонли кўриш мумкин:

https://www.youtube.com/live/YcuxbYUW8R8?feature=shared

Айтганча, бу ўзгартиришлар ташқи қарз бўйича лимитни оширишни ҳам ўз ичига олган.

2024 йил учун Давлат бюджети тўғрисидаги қонунда Ўзбекистон ҳукумати 2024 йилда жалб қилиши мумкин бўлган суммага чекловлар белгиланганди. Хусусан, умумий қиймати 5 млрд доллардан юқори бўлган қарз (ташқи қарз) бўйича янги халқаро битимларни имзолаш тақиқланган. Маблағнинг 2,5 млрд долларини бюджетни қўллаб-қувватлашга, 2,5 млрд долларини инвестиция лойиҳаларига йўналтириш режалаштирилганди.

Бироқ парламентнинг қуйи палатаси ташқи қарз чегарасини 2,3 млрд долларга — 7,3 млрд долларгача оширишни маъқуллади: 3,2 млрд доллар (+700 млн доллар) бюджет тақчиллигини молиялаштириш учун, 4,1 млрд доллар (+1,6 млрд доллар) инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш учун.

Ўтган йили ҳам лимит 4,5 млрд доллардан 5,5 млрд долларгача оширилган.

https://www.gazeta.uz/uz/2024/12/05/limit/

9 дақиқа, +9,98 трлн сўм

https://www.gazeta.uz/uz/2024/12/05/budget-2024/

Парламент билан келишмагани учун ишончсизлик вотуми

Франция парламентининг қуйи палатаси бош вазир Мишель Барнье ҳукуматига ишончсизлик вотумини қўллаб-қувватлабди. Ишончсизлик вотуми туфайли бош вазир ва ҳукумат истеъфога чиқади. Ҳукуматга ишончсизлик вотумига Барньенинг келаси йил учун ижтимоий суғурта бўйича бюджетни парламент билан келишмасдан тасдиқлаш қарори сабаб бўлган.

Пол Кругман Трампнинг иқтисодий «ислоҳотлари» ҳақида: Америкага crony capitalism келмоқда

...

«Тушунишимча, «crony capitalism» атамаси Филиппинда 1965 йилдан 1986 йилгача ҳукмронлик қилган Фердинанд Маркос диктатураси даврида вазият қандай бўлганини тасвирлаш учун ўйлаб топилган.

У қуйидагича ҳолат учун ишлатилади: crony capitalism`да мамлакатда бизнеснинг муваффақияти яхши бошқарувдан кўра, ҳокимият билан керакли алоқаларга эга бўлишга кўпроқ боғлиқ бўлади. Бундай имтиёзларга эса кўпинча ҳокимиятдагиларга сиёсий ёки молиявий хизматлар кўрсатиш эвазига эришилади.

Масалан, Transparency International Виктор Орбан бошчилигидаги Венгрияда иқтисодиётнинг қарийб тўртдан бир қисмидан кўпроғи ҳукмрон партия билан яқин алоқада бўлган корхоналар томонидан назорат қилинади деб ҳисоблайди. Ҳозир эса crony capitalism Америкага ҳам кириб келаётганга жуда ўхшаяпти».

...

«Нима учун тарифлар бошқа солиқларга қараганда кронизм учун кўпроқ имкониятлар яратади? Чунки қонунларимиз бўйича уларни турли доираларга турлича қўллаш учун катта имконият мавжуд. Молия вазири ўз дўстларини даромад солиғидан шунчаки озод қилиб қўя олмайди. Бироқ президент ўз иттифоқчиларини тарифлардан озод қилиши мумкин. Хўш, кимдир Трамп маъмурияти бундай қилишга уялади, деб ишонадими?»

Тўлиқ: https://www.nytimes.com/2024/11/25/opinion/trump-tariffs-deportations.html

Bu podkastda koʻp narsani gaplashdik, lekin men bir gʻoyani aytish esimdan chiqibdi -aytishni reja qilgan edim, suhbatga qiziqib unutibman. Insonlarni hayotini baholashni koʻpgina muhim aspektlari mavjud eng muhimi, qaror qabul qilishdagi xarajat-foyda (cost-benefit) hisob kitoblarda kerak boʻladi. Masalan tasavvur qiling, bir shaharda piyodalar oʻtishi uchun qulaylik, keng koʻchalarga svetoforlar qoʻyib chiqish kerak boʻladi. Bu uchun deylik 100 ming dollar kerakdir. Agar shu svetoforlar qoʻyilish natijasida, ehtimoliy oʻlimlar soni 10taga kamaysa, demak, kamida 15 million dollar tejaldi. Xuddi shunday, boshqa xavfsizlikka doir choralarda ham hisob kitob osonlashadi. Qandaydir chorani aniq iqtisodiy xarajati bor, xuddi shunday, agar umrlar saqlanib qolsa — nafaqat maʼnaviy balki iqtisodiy ham yutuqlarini dollar miqdorida hisoblab chiqish imkonini beradi. Qaror qilishni osonlashtiradi. Bu nafaqat oʻlimlarga oid masalalarda balki sogʻliqqa boshqa zararlarda ham. Bir zavod deylik zararli chiqindilar hisobiga, atrofdagi odamlarni umrini bir yilga qisqartirdi — buni qanday hisoblashimiz kerak? Oʻsha zavod atrofdagilar qancha kompensatsiya olishlari kerak? Bir xil payt zarar shunchalar kattaki — iqtisodiy faoliyatni davom ettirish mantiqsiz boʻlib qoladi, bir xil payt esa, zararga nisbatan potensial foyda koʻproq boʻlsa, jabr koʻrganlarga kompensatsiya toʻlab, oʻsha tashkilot faoliyatini davom ettirishi mumkin boʻladi. Boysun hodisalaridek voqealarda ham, jabr koʻrganlar — sogʻliqlariga zararni toʻliq undira olishganida edi, menimcha, bunday ofatlarni tugatishini oldini olish tezlashar edi. Hozirgi ahvolda esa, hech kim bunday xatti harakatlari uchun iqtisodiy zararlarini oʻz zimmasiga olmayapti. Xullas bunday hisob kitoblarni utilitar vazifalari juda koʻp, lekin meni hammasini aytib bera olmadim.
Yoʻl harakati xavfsizligiga kelsak, men oʻylaymanki, yoʻllarni xavfsiz boʻlishi uchun, uzluksiz mavjud boʻlgan ragʻbatlar kerak — masalan, yoʻlda mayib boʻlgan yoki halok boʻlgan insonlarga belgilanadigan toʻlovlarni sugʻurta kompaniyalari toʻlashi kerak. Shunda, ular ham, oʻz navbatida, haydovchilarni xatti-harakatlarini ichki ishlar xodimlaridan ancha yaxshiroq nazorat qilishar edi.

Биздаги рақамлар нормал ҳам эмас, табиий ҳам эмас, жуда ғайритабиий

«Мифономика» подкастдан яна бир муҳим иқтибос:

«Айниқса, автомобиллар сонига солиштирсангиз, рақамлар жуда қўрқинчли. Ўзбекистонда 2023 йилда 2282 киши ЙТҲлар сабаб вафот этди. Автомобиллар сони эса 4 миллиондан кўпроқ. Масалан, Швецияда Ўзбекистондан сал кўпроқ — 5 миллионта автомобиль бор, ўлимлар сони эса 229 нафарни ташкил этади».

«Тасаввур қилинг, бизда 2 мингдан ортиқ эмас, 200 киши вафот этса. Бу ҳам, албатта, фожиа. Лекин орада 1800 кишилик фарқ биз ўзимиз яратган рақамларимиз. Бизнинг айбимиз билан бўлаётган нарса. Бу нарса кўпчиликка имконсиз туюлиши мумкин, лекин ундай эмас. Масалан, Британияда одамлар ЙТҲлардан энг кўп 1960-йилларда вафот этган. Ундан кейин инсонлар ҳам, машиналар ҳам кўпайди, лекин ўлимлар сони каррасига камайган. Демак, бу инсонлар ўзлари тўғрилаши мумкин бўлган нарса».

Батафсил: https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/30/road-traffic-death/

Тўлиқ видео: https://youtu.be/nW-bmzTD944?feature=shared

Bu gal Anqaradan emas

Gazeta.uz nashrida “Mifonomika” degan yaxshi bir loyiha bor, asosan iqtisodiyotdagi yanglish fikr/qarashlarni muhokama qiladi.

Uning navbatdagi sonida nega iqtisodchilar bir insonning umri bahosini o’lchashi haqida so’z borgan. “Umr bebaho” deyish qanday qilib ko’pincha minglab umrlarning erta yo’qolishiga turtki bo’lib qolishi chiroyli tushuntirib berilgan.

Masalan, sizning umringiz necha pul turadi? (savol qo’polroq, ammo podkastda nega bu savol muhimligi ochib berilgan va taxminiy qiymati ham bor).

Bundan tashqari, Oʻzbekistonda uncha ommalashmagan sugʻurta masaliga biroz to’xtab oʻtilgan. Qanday qilib sugʻurta/moliya kompaniyalari insonlar hayotini asrab qola olishi, bu tizimlar rivojlangan davlatlarda rostan ish berayotgani haqida.

Podkast 43 daqiqali, bir oʻtirishda koʻrsangiz bo’ladi:

https://youtu.be/nW-bmzTD944

Yoki matn koʻrinishida ham oʻqish mumkin:

https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/28/vsl/

https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/28/insurance/

Bugun gazeta uz ning "Mifonomika" podkastini ko‘rdim. Inson hayoti qancha turadi degan savolga iqtisod nuqtayi nazaridan tushuntirish berilgan.

Hammamiz inson hayotining bahosi yo‘q, deymiz. Bu juda ko‘p hollarda go‘yoki moddiy vositalar - pul, mol-mulk va hkz lar bilan o‘lchab bo‘lmaydi degan balandparvoz yondashuv bilan inson hayotining bahosini tekinga aylantirishga obkeladi, ha, bundan kimlardir manfaatdor.

Men e'tibor bergan joyi yo‘l transporti ishtrokidagi halokatlarda bizda bir yilda ikki mingdan ortiq odam o‘lishi va bizdan ko‘ra ko‘proq avtomashinaga ega Shvetsiyada bu raqam bizga qaraganda o‘n baravar kam ekanligi haqidagi gap bo‘ldi.

Biz ajali yetgan ekan, o‘libdi deyishga o‘rganib qolganmiz. Nega unda Shvetsiyada unaqa bo‘lmayapti?! Holatning keskin farqli ekanligi odamni uyg‘otishi kerak. Nima uchun bunaqa ekanligini o‘rganish va sabablarni bartaraf qilish kerak.

Shuningdek, xususiy sug‘urta kompaniyalarining o‘zi zarar ko‘rmasligi uchun korxona, tashkilotlarning xavfsizlik choralarini kuchaytirishga majburlashi, mavjud standartlarga javob berishini talab qilishi - bu naqadar to‘g‘ri mexanizm.

Shu o‘rinda bir voqea esimga tushib ketdi. Chin dildan uzr so‘rayman, ko‘ngli bo‘shlar o‘qimasin shu joyini. Taxminan o‘n yillar oldin mahalladagi go‘zallik saloniga chiqqan kelin 2 yoshli farzandi bilan borgan. Bolaga kiriyeshki olib bergan. Bola uni yeb bo‘lib suv so‘ragan. Sartaroshning stolidagi baklajkani suv deb o‘ylab, bolasiga ichirgan. Unda esa vodorod periksi bo‘lgan.
O‘shanda sartarosh o‘zini umuman aybdor his qilmagan va hatto salonda ishini hech nima bo‘lmaganday davom ettiravergan. Aslida esa bunaqa inson hayoti uchun xavfli moddani tegishli talablarga ko‘ra saqlamagani uchun bir norasida nobud bo‘ldi.
Mana nima uchun kerak bunaqa xavfsizlik choralarini kuchaytirish.

Biz mifologik qarashlarimizdan voz kechib, mas'uliyatni o‘z qo‘limizga olishni, dunyoda qayta-qayta isbotini topib bo‘lgan ilmiy qarashlar asosida ishlashni o‘rganishimiz kerak... Bu endi... men uchun orzu...

Podkastni ko‘ring.
https://youtu.be/nW-bmzTD944?si=_0bJPptfKhsXg7oD

@psixolingvist

Кечаги подкастдан яна бир иқтибос

«Нима учун ёнғинга қарши тизимлар Ғарбда ишлайди? Улар инсофли бўлгани учун ёки ёнғин хавфсизлиги тизимида ишлайдиганлар яхшироқ бўлгани учун эмас. Агар [Ғарб мамлакатларидаги] қайсидир савдо марказида ёки кинотеатрда ёнғин пайтида фойдаланиш учун мўлжалланган эшик ишламаса, суғурта компанияси ўша корхона эгасини „бурнидан булоқ“ қилади, жаримага тортади».

«Ғарб мамлакатларида фаолияти қурилиш ва шундай нарсалар билан боғлиқ компаниялар назорат масаласида давлатдан кўра хусусий суғурта компанияларидан кўпроқ қўрқади. Чунки давлат ишчиси келиб, „сизда ҳаммаси яхши экан“, деб, қўл қўйиб кетиши, пора олиши ёки бошқа нарса қилиши мумкин. Лекин у ерда пул йўқотиши мумкин бўлган хусусий суғурта корхонаси ҳар бир инсон учун миллионлаб компенсация тўлаши мумкинлигини ҳисобга олади».

«Суғурта ёки молия инсонларнинг ҳаётини сақлаб қолувчи восита».

Батафсил: https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/28/insurance/

Тўлиқ видео: https://youtu.be/nW-bmzTD944

Кечаги подкастдан

«Инсон умри — ҳақиқатдан ҳам бебаҳо неъмат ва қадр. Иқтисодчилар инсон умрига қиймат қўйиши ҳам эриш эшитилиши табиий. Лекин бу воқеликдан келиб чиқилган нарса. Нима учун иқтисодчилар инсон умрига пул, доллар қийматини қўйишган, деган савол бўлса, бу нарса бошқа чуқур муаммоларни ҳал қилиш учун ишлаб чиқилган ҳисоблар саналади».

«Масалан, қандайдир табиий офат бўлди. Ўша табиий офат оқибатида ҳалок бўлганларга давлат қанча компенсация тўлаши керак? Ёки уруш натижасида ҳалок бўлганларга давлат қанча компенсация бериши керак деган савол мавжуд. Ёки қандайдир теракт қурбонларига давлат қанча компенсация бериши керак? Ёки қандайдир техноген авария оқибатида ўлган одамлар учун қанча компенсация тўланиши керак? Шу нарсаларда инсон умри бебаҳо деган фалсафа билан келсак, давлат бўладими, хусусий идора бўладими, масъулларнинг жавоби „ҳеч қандай компенсация бериш керак эмас, чунки умр бебаҳо-ку“, деган нотўғри ғоя ёки нотўғри хулосага олиб келиши мумкин».

Батафсил: https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/28/vsl/

Видео: https://youtu.be/nW-bmzTD944

Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг янги таркиби 26 ноябрь куни ўзининг биринчи мажлисини ўтказди. Кун тартибига кўра, 2025 йил учун бюджет лойиҳаси ҳам биринчи ўқишда кўрилиши керак эди.

Депутатлар ҳеч бўлмаганда мактаб дарсликлари ижараси учун тўловларни қайтариш масаласида саволлар берармикан деб эфирни кўришга кирсам, видео палатанинг YouTube каналидан йўқолиб қолибди (афтидан оммавий кўриш имконияти ёпиб қўйилган). Нима учун эканини тушунмадим. Умид қиламанки, кейинги мажлислар жонли эфирсиз ўтказилмайди.

Ишламаётган линк: https://www.youtube.com/watch?v=2JJdl6RkHW4

«Инсон ҳаёти бебаҳо дейдиганлар, аслида ўз айби билан йўқотилган ҳаётлар учун тўламаслик мақсадида уни текин демоқчи бўлади».

Сергей Гуриев — «Мифы экономики»

«Мифономика» подкастининг навбатдаги сонини ёздик. Бу сафар иқтисодчи, Нью-Йорк университети профессори Беҳзод ака Ҳошимов билан инсон умрининг статистик баҳоси ҳақида гаплашдик. Кўринг, улашинг ва изоҳ қолдиринг. Тўлиқ видео: https://youtu.be/nW-bmzTD944?feature=shared

Жамшид Қўчқоров ЖСТ ҳақида: «Адолатли савдо тизими»

«ЖСТга кириш Ўзбекистонга бошқа, авваламбор ривожланган, тез ривожланаётган мамлакатлар билан адолатли ва тенг, паритет шарт-шароитларда савдо қилиш имконини беради. Кимдир йўқотиши мумкин. Лекин, менинг фикримча, ЖСТ бу — адолатли савдо тартиб-тамойиллари. Шунинг учун ҳар бир Ўзбекистон тадбиркори адолатли ва очиқ рақобат шароитида ўз тадбиркорлик фаолиятини юритишни ўрганиши керак. Дунё мамлакатларининг асосий қисми ЖСТга аъзо эканидан келиб чиқиб, улар билан адолатли ва тенг савдо қилишимиз учун ташкилотга аъзо бўлишимиз керак».

https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/26/wto-uzbekistan/

Kuzatuvim:

Inson oʻzgalarning xatti-harakatlari va soʻzlari avvalo va aslida oʻsha oʻzga insonlarning ichki kurashlari, his-tuygʻulari va ruhiy holati bilan bogʻliq ekanini anglaganida, haqiqiy bagʻrikenglikni kashf etadi. Buni anglash inson qalbiga halovat va xotirjamlik beradi, chunki u boshqalarning nojoʻya harakatlarini shaxsiy adovat yoki shaxsiy bir masala deb qabul qilmay, balki oʻzgalarning oʻzlari bilan olib borayotgan kurashlarining aks-sadosi sifatida tushunishni boshlaydi. Bu narsa erkinlik beradi.

Shu bilan birga, inson tabiiy ravishda vaziyatlarga bogʻlanib qolmaslikni, hissiy mustaqillikka erishishni va ortiqcha tashvishlardan voz kechishni oʻrganadi. Bu unga nafaqat ichki xotirjamlikni, balki oʻzgalarni chuqurroq tushunish qobiliyati va samimiy hamdardlik tuygʻusini his etishni taʼminlab beradi. Bu ruhiy jarayonda inson nafaqat oʻzini balki birovlarni hayoti ham murakkabligini, har bir insonning oʻziga xos hikoyasi va sinovlari borligini anglab, ularni qabul qiladi. Muhimi, mulohaza va munosabatlarda yanada dono, mehribon va rahmdil boʻlishni osonlashtiradi.

Qisqasi — oʻzgalarni xatti-harakatlari va soʻzlari (hatto sizga qaratilgan boʻlsa ham) koʻpincha “siz” haqingizda emas, “ular” haqida. Buni tushunish qiyindir, lekin foydali.

Варшава қандай уддалади?

Бир вақтлар Польша пойтахти Варшава ҳам ҳайдовчилар, ҳам пиёдалар учун Европанинг энг хавфли шаҳарларидан бири эди. Лекин охирги 10 йилда маҳаллий ҳокимият йўл-транспорт ҳодисаларидан ўлимни 55 фоизга камайтира олди.

2021 йилда Польшада пиёдаларга ўтиш жойларида автоматик тарзда устуворлик бериш ва қоидабузар ҳайдовчилар учун жарималарни 5000 злотийгача (тахминан 1250 доллар) ошириш тўғрисидаги қонун қабул қилинди. Бу ойига ўртача 6500 злотий (тахминан 1550 доллар) маош оладиган мамлакат учун жиддий жазо.

2016 йилда Варшаванинг пиёдалар ўтиш жойлари ўрганилди. Улардан 400 таси (умумий соннинг тахминан 10 фоизи) алоҳида хавф туғдирувчилар сифатида белгиланди. Ўшандан бери шаҳар ҳар йили уларни модернизация қилиш учун 40 миллион злотийгача (тахминан 10 миллион доллар) маблағ сарфлайди: у ерда ёритиш тизими яхшиланади, кўтарма ажратувчи полосалар ва ҳалқасимон ечимлар татбиқ этилади.

Автотранспорт тезлигини пасайтириш ва пиёдалар ўтиш жойларининг кўринувчанлигини ошириш учун шаҳар ҳокимияти кўпроқ «сунъий дўнгликлар»ни ўрнатди ва йўл четидаги парковкаларни олиб ташлади.

Варшава йўл хўжалиги департаменти директори ўринбосари Томаш Тоша тезликни асосий муаммо деб айтяпти.

«Амалда ишлайдиган ягона нарса — фан. Агар биз ўлим ҳолатлари асосан кинетик энергия туфайли содир бўлишини билсак, унда кинетик энергияни камайтириш керак», — дейди у.

Яна бир иқтибос: «Одамлар машина ҳайдар экан, тўқнашувлар муқаррар. Аммо ҳеч бир ўлим, ҳатто йўл-транспорт ҳодисаларида бўлса ҳам, ахлоқий нуқтаи назардан қабул қилиб бўлмасдир», — дейди Тоша.

Шаҳарда ҳозирча тезликни назорат қилувчи камералар йўқ экан, чунки уларни ўрнатиш учун Польша ҳукуматининг рухсати керак бўларкан. Бу муаммо ҳам танқид қилиняпти экан.

Батафсилроқ: https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/20/warsaw/

Қайтарилган пенальти завқи. Газета.uz жамоаси. Видео учун Маъмуржонга раҳмат.

https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/17/soliha/

«Биз ҳукумат сифатида тайёр эмасмиз дейишмайди, халқимиз тайёр эмас дейишади»

Қиссадан ҳисса шуки, ишлаб турган нарсани ўзгартириб, бузиб қўйманглар. Ёки ўхшаб турган ўйинни бузиб ҳимоячи туширманглар. Жаҳон чемпионатига ютқазишдан қўрқадиганлар эмас, қўрқмай ўйнашни биладиганлар боради, жаноб Катанец.

Ҳайвонлар уйларда, мактабларда, клубларда яшашарди. У ерда эса плакатлар осилган: «Мақсадимиз — бутун инсониятнинг бахти», «Дунё пролетариати ғалаба қилади», «Ленин ғоялари абадий яшайди». Колхоз идораларида — қизил байроқлар, янги ёрлиқ — вимпеллар, доҳийларнинг суратлари қоғозга бўрттириб ишланган ёрлиқлар тахламлари. Деворларда — доҳийларнинг суратлари, столларда — гипсдан ясалган доҳийлар. Ҳамма ёқда ҳарбий ёдгорликлар... Бошқача ҳайкалларни учратмадим. Шошилинч қурилган уйлар, рангпар бетон молхоналар, занг тусидаги пичан уюмлари... Яна катта ва кичик шон-шараф тепаликлари... «Бизнинг ҳаётимиз шуми?» — сўрардим ўзимдан буларнинг барига бошқача кўз билан қарарканман. — «Биз шундай яшаймизми?» Гўёки ҳарбий қабила вақтинчалик қўналғасидан қўзғалгандек... Қаергадир кетгандек...

Чернобиль миямни портлатди... Ўйлай бошладим...

© Чернобиль таваллоси - Светлана Алексиевич

«Газета.uz» пиёдаларнинг картондан ясалган фигураларини ўрнатиш нафақат кўчалар хавфсизлигини таъминламаслиги, балки, аксинча, янада хавфлироқ қилиши ҳақида кўп ёзган.

Урбанист Аркадий Гершман «Газета.uz»га берган изоҳида шундай деди: «Бу усул хавфли, чунки машина ҳайдаб кетаётган одамлар бу ерда болаларнинг картон фигуралари борлигига кўникиб қолади ва оқибатда улар бу ҳудудда тезликни пасайтирмай қўяди. Ҳақиқий болалар ва катталар ўтиш жойида пайдо бўлганда ҳам кўз ўрганиб қолгани учун ҳайдовчилар секинлашиш учун сабаб кўрмайди. Оқибатда барчаси аввалгидан ҳам ёмонроқ бўлади».

Бундан ташқари, муляжлар орқасида ҳақиқий болаларни пайқамай қолиш мумкин. Лекин юқоридаги сабабларга қарамай бутун мамлакат бўйлаб пиёдаларнинг картон фигураларини ўрнатиш давом этмоқда.

https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/14/yth/

Иқтисодчи Томас Соуэлл 1993 йил шундай деганди:

Сўнгги 30 йил ичида Ғарб дунёси ижтимоий тарихининг катта қисми ишлайдиган нарсаларни қулоққа ёқимли эшитиладиган нарсаларга алмаштиришдан иборат бўлди.

Public Administration is Great Again (c)

Лицензиялар, сертификатлар ва бошқа шу каби нотариф тўсиқлар деярли ҳар доим бозорни бир ёки бир нечта иштирокчи учун тўсиб бериш мақсадида ўйлаб топилади. Истиснолар бор, лекин жуда кам.

Шунингдек, бу тўсиқлар ҳар доим истеъмолчини ҳимоя қилиш деган важ билан амалга киритилади.

“Gazeta.uz” jamoasi 1–2-noyabr kunlari ikki oy avvalgi texnogen ofat oqibatlaridan hali ham aziyat chekayotgan Boysunda bo‘lib, vaziyat va boysunliklarning fikrini o‘rgandi.

Joriy yilning 1-sentabrida Boysun tumani Kofrun shaharchasidagi “M25” gaz konining 604-qudug‘ida avariya sodir bo‘lgan edi. Shu kunga qadar kondan chiqayotgan gazni jilovlash, aholiga ta’sirini kamaytirish uchun qilingan urinishlar samara bermadi.

Maxsus reportajni quyidagi havola orqali tomosha qilish mumkin:

https://youtu.be/aZTD27naKtQ

Otabek Turdiyev, Ma'murjon Obrahmatov

@gazetauzmaxsus

https://youtu.be/aZTD27naKtQ

Исталган цензура унинг муаллифларига яхши назорат чораси сифатида кўриниши мумкин. Гап кимдир ҳамма учун тўғрисини биламан, яхшисини ўтказиб, ёмонини тўхтата оламан деган фикрга боришида. Цензура фақат ёмон ният билан қилинмайди, у яхши ният билан ҳам қилиниши мумкинлигини эсдан чиқармаганимиз маъқул.

Мен ҳамма учун тўғрисини биламан, яхшисини ажратиб бера оламан деган беъмани патерналистик қараш тузоғига тушиб қолмаслигимиз керак.

Совет даврида ҳам асарлар цензура қилинмаган. Расмий риторика бўйича, шунчаки «фуқароларга салбий таъсир кўрсатиши ва уларнинг онгига зарар етказиши»нинг олди олинган.

Cobalt олиш осон, фақат қозоғистонлик бўлсангиз

Интернет қизиқ нарса-да, айланиб юриб бир-биридан ажойиб маълумотларга кўзинг тушади.

Мана ҳозир ҳам Қозоғистондаги Chevrolet дистрибьютори деб ёзилган Instagram аккаунтни учратдим. У мижозларига Cobalt сотиб олиш учун тўрт хил таклиф беряпти.

4.2 фоизлик имтиёзли кредит, 10 фоиз бошланғич тўлов билан 48 ойга

Бошланғич тўловсиз, 0.1 фоизлик ставка билан 24 ойга бўлиб тўлашга

50 фоизлик бошланғич тўлов билан 6 йиллик бўлиб тўлашга, қолган тўлов ойига 57 549 тенге (1,5 млн сўмдан камроқ)

30 фоиз бошланғич тўлов билан 7 йилга бўлиб тўлашга, қолган тўлов ойига 81 980 тенге (2,12 млн сўм)

Айтганча, қозоғистонликларга Onix учун ҳам 0 фоиз бошланғич тўлов ва 2 йиллик бўлиб тўлаш таклиф этилмоқда.

Баъзи қисқа видеолар жуда кўплаб саволларга жавоб бўлади. Масалан, мана бу видео ҳам.

Доллар билан бошқа валюталарнинг нима фарқи бор дея сўрашганда ҳам шу видеони кўрсатиш мумкин, шунинг ўзи етарли ҳам.

Пауэлл доимий равишда АҚШ Федерал захира тизими ўз қарорларини сиёсий оқибатларни ҳисобга олмасдан қабул қилишини, Трамп ёки бошқа биров томонидан қилинадиган жамоатчилик босими унинг сиёсатига таъсир қилмаслигини айтиб келади.

Лекин, афсуски, унинг раис сифатидаги муддати 2026 йил майигача.

Ўтган йили «Мағлуб бўлишни биладиган фуқаролар демократия учун муҳим» сарлавҳали эссе ҳақида ёзгандим.

Унда, жумладан, шундай дейилади:

Демократияда мағлуб бўла олиш ҳам асосий фуқаролик фазилатларидан бири ҳисобланади. Демократик сиёсатнинг асосий воқеликларидан бири —сайловлардаги мағлубият ва ҳокимиятдан айрилиш. Шундай экан мағлуб бўла олиш ҳам кўпчилик ҳокимияти каби демократиянинг муҳим элементларидан бири бўлиши лозим.

Агар фуқаролар мағлубиятни тан олишни рад этиб, ҳокимиятдан айрилмаслик учун ўйин қоидаларини бошқа йўллар билан ўзгартиришга интилса, улар демократияни емираётган ва авторитаризмга мурожаат қилаётган бўлади.

Ҳокимиятдан кетиш қийин нарса. Лекин бу демократия сиёсатчилардан ҳам, сайловчилардан ҳам доимий талаб қиладиган нарса. Демократия ишлаши учун доимий равишда қонуний мағлубиятларни қабул қила олиш лозим.

Мағлуб бўла олиш нафақат ҳаёт дарси, балки демократия яшаб қолиши учун муҳим фуқаролик фазилатидир.

Бугун амалдаги АҚШ президенти Жо Байден Трампни ғалаба билан табриклаб, Америка халқи тинч йўл билан ҳокимият алмашинишига лойиқлигини айтибди.

«Ватанни фақат ғалаба қозонган вақтингиздагина сева олмайсиз. Қўшнингизни фақат у билан фикрингиз бир жойдан чиққан вақтдагина ёқтира олмайсиз. Ўйлайманки, кимга овоз берган бўлсангиз ҳам, бир-бирингизни рақиб сифатида эмас, балки ватандош сифатида қабул қила оласиз», — дебди Байден.

Трамп қанчалик яхши ёки ёмон бўлмасин у очиқ, рақобатли ва қонуний тарзда ўтган сайловни ютди. Шунинг учун уни сайлаган халқ танлови ҳурмат қилиниши лозим.

Трамп лавозимга келганидан кейин АҚШ иқтисодиётида қандай ўзгариш бўлиши ҳақида тасаввур ҳосил қилиш учун Ботир аканинг фикрларини ва Uzbekonomics подкастидаги муҳокамани тинглашни тавсия қиламан.

Трамп АҚШ президентлигидан кетишига 1536 кун қолди.

Бугун бемалол гаплашиш мумкин бўлган сайлов ҳақида озгина гап сотдик - кўриш, лайк қўйиш (ёки ҳеч бўлмаса дислайк қўймаслик), коммент ёзиш (дакки бериб бўлса ҳам) ва шейр қилиш олқишланади https://youtu.be/U-dQL8tULiY

250 млрд сўм

Йил бошида цемент ишлаб чиқарувчиларга ёрдам бериш учун улар фойдаланадиган оҳактошга солиқ ставкаси 2 бараварга пасайтирилиши режалаштирилгани, кейинчалик эса ставка 2 эмас, 4 бараварга пасайтирилгани эсингиздами?

Бюджетномага кўра, йил якунида бу туфайли 250 млрд сўм маблағ корхоналарда қолиши кутиляпти, яъни бюджетга келиб тушмаган.

Куз манзаралари

Элшод Салимов АҚШнинг Чикагосида, Жанубий Кореянинг Сеулида, Туркиянинг Анқараси ва Бурсасида, Канаданинг Эдмонтонида, Венгриянинг Будапештида, Германиянинг Висбаденида куз манзаралари қандай кўриниш олгани акс этган суратларни бир фотожамланмага йиғибди.

Суратлар муаллифлари Шаҳбозбек Ҳамидов, Бекзод Киямов, Элшод Салимов, Эъзоза Олимова, Чарос Низомиддинова, Барно Дусиярова, Абдулла Маннонов.

Гўзалликни кўринг, кўпроқ суратлар бу ерда:

https://www.gazeta.uz/uz/2024/11/02/autumn/

«Излам»

Яқинда «Излам» тўпламининг иккинчи мавсуми нашрдан чиққани ҳақида билдим. Биринчи тўпламдан мен Хуршид Абдурашиднинг «Фақат у қолди» китобини олиб ўқиган эдим. Хуршид аканинг «Ўша мен эдим» шеъри айниқса жуда ёқади (бу ерда муаллифнинг ўзи ўқигани видеоси).

Иккинчи тўпламдан эса Нажмиддин Эрматовнинг «Турон соғинчи» китобини олиб ўқидим. Нажмиддин Эрматовни кўпчилик «Кўк бўри кезган сарҳад итларга талош энди» деб бошланувчи шеъри орқали танийди. Меҳриноз Аббосова мана бу ерда шоир билан яхши суҳбат қилган, вақт ажратиб кўришга арзийди.

Мен шоирнинг бир шеърини қуйида улашаман ва нафақат бу, балки «Излам»нинг бошқа китобларини ҳам олиб ўқишни тавсия қиламан.

Тил бу танглайингдан чиққан ортиғинг,
Тумшуғинг тилингни тийиш-чун бешак.
Юрагинг қўрқувни ҳис этмоқ учун,
Қанотинг шунчаки ҳуснингга безак.

Сайрамоқ? Нима у? Телбалар йўли,
Англамоқ — ахлоққа тескари ғоят.
Осмон бу қонунга зид бўлган маскан,
Учишга уриниш оғир жиноят.

Тухумдан чиққандан шундай дедилар:
Қафасдан ташқари — жиноят буткул.
Фақат ичкарини ҳақ йўл деб билди,
Энди ҳеч жиноят қилмайди булбул.

©️ Нажмиддин Эрматов

«Жумҳурият бўлди, агар биз уни сақлаб қололсак»

https://youtu.be/Kx4F1QDioCA?feature=shared

Сонин Россия Марказий банки саратонни аспирин билан даволаётгани ҳақида

«Жума куни Россия Марказий банки асосий ставкани 21 фоизгача кўтарди. Бу 20 йилдан ортиқ вақт ичидаги максимал кўрсаткич. Бу ҳаракатнинг моҳияти инфляцияга қарши курашиш. Лекин, асосий ставка орқали энг кучли фискал стимул — ҳарбий харажатлар билан аланга олдирилаётган инфляцияга қарши курашиш ракни аспирин билан даволаш кабидир. Инфляциянинг асосий драйвери —«нархлар-ойликлар» кўринишидаги спираль. Янгиликларга қаранг — корхоналар ишчилари, ҳайдовчилар, қўриқчилар ва шунга ўхшаш инсонлар Украина билан урушга кетяпти. Чунки, тўловлар, бонуслар, ҳалок бўлганлар оилаларига бериладиган пул миқдори катта ва доимий ўсиб бормоқда (бу сумма мазкур касбдагиларнинг 20 йиллик даромадларидан ошади). Яъни, ҳукумат «ойликлар» деб аталувчи газ тепкисини тўғридан-тўғри қаттиқ босяпти — урушга кетган ишчи ўрнига бошқа ишчи олиш учун кўпроқ тўлаш керак; ишчилар урушга кетиб қолмаслиги учун ҳам, урушдан қочмаслиги учун ҳам кўпроқ тўлаш керак. Яъни Марказий банк юз бераётган вазиятнинг асосий сабабини кўрмасликка оляпти ҳамда симптомларга қарши нимадир қилишга уринмоқда. Худди рак ташхисини қўйиш тақиқланган шифокор каби ҳароратни пасайтириш учун аспирин дозасини изчил ва профессионал тарзда белгилаяпти».

https://t.me/ksonin/1229

«Биз нима ишлашини аниқ билмаймиз, шундай экан, бу масалада самимий бўлишимиз лозим»

Бюджетномада бир қизиқ бандга кўзим тушди. 2025 йил ва келгуси ўрта муддатли даврда инновацион аҳамиятдаги (стартап) 30 та йўналишда лойиҳаларни эълон қилиш ҳамда камида 10 та йўналишда янги 100 та инновацион бизнес лойиҳаларни амалга ошириш режадаштириляпти экан.

Бу орқали тез ўсиш ва ривожланишга мойиллиги бор тадбиркорларни (high growth firms) танлаб олиб, уларни ривожлантириш бўйича дастурларни амалга ошириш кўзда тутиляпти экан.

Жан Тироль билан интервьюда давлатнинг саноат сиёсати ва давлатнинг ҳажми ҳақида бир нечта саволлар берилганди. Тиронинг баъзи фикрлари, менимча, иқтисодиётга ҳар бир аралашув олдидан қайта-қайта эшитиб кўрилиши керак. Мисол учун:

«Ҳукумат нима қилиш кераклигини ҳал қиладиган саноат сиёсатига ҳам турли мисоллар бор. Иқтисодий фаолиятда ким муваффақият қозониши анча мунозарали масала, чунки ҳукумат нима муваффақиятли бўлиши ва нима ўхшамаслигини ҳал қилиш учун етарлича маълумотга эга бўлмаслиги мумкин. Мисол учун, қишлоқ хўжалиги соҳасини олайлик. Қишлоқ хўжалигида сиз қайси экин фойдалию қайси бири фойдасиз бўлишини билмайсиз».

«Ким муваффақият қозонишини ҳал қиладиган саноат сиёсати ахборот билан боғлиқ муаммолар туфайли унчалик жозибадор эмас. Ҳатто меҳрибон ҳукумат ҳам ресурсларни қаерга йўналтиришни аниқлашда қийинчиликка учраши мумкин. Мисол учун, сиз углерод чиқиндиларини камайтирмоқчи бўлсангиз, водородга сармоя киритишингиз керакми ёки бошқа углерод излари билан боғлиқ лойиҳаларгами? Биз нима ишлашини аниқ билмаймиз, шундай экан, бу масалада самимий бўлишимиз лозим.

Шунинг учун ҳам асосан углерод нархини белгилаш орқали углеродни камайтиришга рағбатлар бериш яхшироқ. Углеродни нархлашимиз, инновацияларни, яшил инновацияларни рағбатлантириш орқали [иқтисодий агентларга] рағбатлар беришимиз мумкин. Лекин барибир қарор қабул қилиш қийин, чунки биз адашишимиз ҳам мумкин. Умуман олиб айтганда, қандай қилса тўғри бўлишини ҳеч ким билмайди».

https://www.gazeta.uz/uz/2024/10/22/jean-tirole/

Харажатларни кесиш учун мактаб боласини қўлига берилаётган китобдан бошқа бандлар бор бюджетимизда, масалан.

https://t.me/gazetauz_uzb/38255

Билмаганим учун сўраяпман, агар Тошкентда ҳаво ҳар тўрт кундан кейин бир марта 8 даражадан ошиб турса, қишда уйлар иситилмайдими? Энди, ҳамма нарса бўлиши мумкин-ку бу ҳаётда.

https://t.me/veoliaenergytashkent_official/918

Ҳақиқий депутат ақлли бўлиши шарт эмас, сайланган бўлиши шарт

Бугун Ўзбекистон парламенти янгиланадиган кун. Шу сабаб каналда аввалроқ парламент ҳақида ёзилган қайдларни йиғиб, бир постда улашиб қўйгим келди.

Парламент вакиллик органи ҳисобланади. Унинг вакиллилик функцияси эса ӯз навбатида у сайловчиларнинг вакили эканини англатади. Депутатлар ва сенаторлар энг ақлли, энг виждонли, энг ватанпарвар одамлар бӯлиши шарт эмас, бунга эҳтиёж йӯқ. Қонун доирасида сайловчини ӯзига ишонтира олган исталган одам мандатга эга бӯлиши керак. Парламентда ёш ёки қари, олий маълумоти бор ёки йӯқ, консерваторми ёки либерал бӯлиши мамлакат учун шармандали ҳолат эмас. Мамлакат учун шармандали ҳолат парламентда ҳеч кимнинг вакили бӯлмаган одамлар ӯтиришидир.

Парламентарийларнинг компетентлигини муҳокама қилувчи одамлар қонунларнинг ижтимоий-сиёсий табиатини тушунмайди. Қонунлар формал равишда ҳужжат бӯлса, моҳиятан умумжамият келишувини англатувчи бир битим саналади.

Мамлакатдаги 10 ёки 100 нафар энг яхши юристни йиғиб, улардан ёпиқ хонада энг яхши қонунларни ёзиб беришини сӯраш ҳеч қандай яхши оқибат олиб келмайди. Умумжамият келишувини фақат унинг вакиллари расмийлаштириши керак.

...

Жуда кам ҳолатда парламентга эътирозлар у ниманидир қабул қилгани эмас, ниманидир қабул қилмагани ортидан келиб тушади. Одатда парламент қайсидир ҳужжатни қабул қилгани учун танқидга учрайди. Чунки қонун ижодкорлигининг биринчи қоидаси шуки, тартибга солиш зарурияти бӯлмаган нарсани тартибга солмаслик керак. Нимани тартибга солишга зарурат бор, нимани тартибга солишга зарурат йӯқлигини эса фақат сайловчилар орқали аниқлаш мумкин, янги қонунга ёки эскисини ӯзгартиришга талаб айнан сайловчидан келиб тушиши керак, «бошлиқлардан» эмас.

Парламент муваффақиятига KPI қабул қилинган қонунлар эмас, сайловчининг овози қанчалик ҳукуматга таъсир ӯтказаётгани ҳисобланади. Жамоатчилик муҳокамалари улар қандай натижа беришидан ёки умуман натижа бермаслигидан қатъий муҳим қадрият ҳисобланади.

Депутатлар мажлис залида бир-бири билан муштлашиб кетиши муаммо эмас, сайловчиларнинг овози бир четда қолиб кетиб, ҳукумат уларни эшитмай қӯйиши, айни вақтда эса парламентда ӯтирганлар хор бӯлиб бир гапни маъқуллаши эса муаммо. Катта муаммо.

...

Парламентаризмнинг қон томири бюджет ҳисобланади. Тарихдаги исталган демократик тузумлар парламенти, қонун чиқарувчи органи, маҳаллий кенгашининг мавжудлиги моҳияти айнан шунда: бюджет ва солиқларда - умумий маблағни умумий эҳтиёжлар учун коллектив шаклда тақсимлашда.

Қонун яратиш фаолиятининг исталган бошқа кўриниши иккинчи даражали. Ҳар сафар айнан иқтисодий инқироз ёки танглик шароитида ҳукумат парламент эшигига ёрдам сўраб келади ва уни эшитишни, айтганини бажаришни, гапига қулоқ солишни бошлайди. Ижро этувчи ҳокимиятни тийиб туриб, унга таъсир қилишнинг бундан яхшироқ йўли йўқ.

Солиқ ва бюджет сиёсатида парламент овози бўлмаган, ижро этувчи ҳокимият мажбурий тўловларни жорий қилиш ва уни истаганича сарфлаш имкониятига эга бўлган жойда парламентнинг бошқа исталган қилаётган ишлари бир пул.

Парламентарийлар сайланган бўлса бўлди, бошқа нарсанинг кераги йўқ.

Jan Tirol bilan intervyu ingliz tilida

Fransiyalik iqtisodchi Jan Tirol bilan intervyu eʼlon qilinganidan so‘ng bizdan suhbatning ingliz tilidagi asl variantini ham YouTube‘ga yuklashni so‘rashdi. Biz esa yukladik. Mana uning havolasi:

https://youtu.be/IP3oSBcum1A

Эминем Ҳаррисни қўллаб-қувватлагани майли, Обаманинг рэп айтишини кўриш жуда қизиқ😃

https://youtu.be/cfCAuAjrrM8

Ҳаммаси биз ҳақимизда

Ойнинг биринчи ярмида Ўзбекистонга дунёдаги энг машҳур иқтисодчилардан бири Жан Тироль келганидан хабарингиз бўлса керак. Ўша ташриф давомида Тироль билан ярим соатдан сал кўпроқ суҳбатлашиш имконияти бўлди.

Олим Ўзбекистон ҳақида деярли маълумотга эга бўлмагани учун унга қайсидир кейс бўйича тўғридан-тўғри савол бериб бўлмасди. Бир томондан бу яхши ҳам. Бутун суҳбат иқтисодиётнинг барча учун тааллуқли бўлган қонуниятлари ҳақида кечгани учун томошабин ўзига керакли параллелларни бемалол чизиб ола олади. Тасаввур ва олиш мумкин бўлган хулосалар чекланмайди.

Жан Тиролга берилган саволлар имкон қадар биз учун актуал бўлган ва фойдали бўлиши мумкин бўлган мавзуларда тузилган. Ўйлайманки, суҳбат барча учун фойдали бўлади. Ëқимли томоша. Улашишлар, изоҳлар ва лайклар учун олдиндан раҳмат! Кимгадир матнини ўқиш қулай бўлса, бу ерда ўқиш мумкин.

https://youtu.be/bKcCR3_WPc0

Ҳозирги Ўзбекистонда яшаётган одам учун бу гапларни тушуниш қийин

Ҳаёт яқиндан қараганда трагедия, узоқроқдан қараганда эса комедия дейишади-ку. Uzbekonomics подкастнинг навбатдаги сонини кўриб, яқин тарихдаги шу қадар абсурд нарсалар ҳақида ўйлаб, баъзи нуқталарда кулиб ўтирдим.

Ҳозир ёмон тушдек туюладиган бунақа нарсалар ҳеч қачон ортга қайтмайди деб умид қиламан. Қуйида подкастдан баъзи иқтибосларни келтираман.

«Ўшанда турли корхоналар конвертацияни очсангиз биз ўламиз дейишарди».

«Ҳозир қандайдир қўрқинчли туш каби туюлади».

«Бутун давлат корхоналари нима оламан деса ҳам бемалол кўчада 8 минг сўмлик долларни 4 минг сўмдан оларди».

«Олган дарсимиз шунда бўлдики, агар бундан манфаатдор гуруҳлар шу нарсанинг устида туришса, ниҳоятда ёмон қарор ҳам ўнлаб йил мамлакатни камбағаллаштирувчи бўлиб туриши мумкин. Ва кўпинча бу нарсадан чиқиб кетиш учун жуда катта сиёсий ирода талаб қилинади».

«Ҳозирги Ўзбекистонда яшаётган одам учун бу гапларни тушуниш қийин».

«Конвертацияни чеклаш назарий жиҳатдан хато эди. Биз назарияга ишонмаймиз, бизнинг йўлимиз ўзгача, биз бошқачамиз, бизга бу тааллуқли эмас деб туриб, велосипедни бошқатдан ўйлаб топмоқчи бўлдик ва ўша ботқоққа тушдик. Ҳозир ҳам биздаги кўп ислоҳот қилиниши керак бўлган жойларда одамлар «сизлар китобий билим бераяпсизлар, назарияда бу ишлаши мумкин, лекин бизнинг амалиёт биздан олдинги ва биздан кейинги бошқа ҳеч қайси жамиятга тааллуқли эмас, шунинг учун бу ишламайди» дейишади. Биз кўп нарсани амалиётда ишлайдими деган савол қўямиз, аслида назарияда ишлайдими деган савол қўйишимиз керак».

«Конвертациянинг очилиши қандайдир маънода сўз эркинлиги очилишининг оқибати бўлди. Чунки жамиятда конвертация қийшиқ тизим экани ҳақида консенсус фикр бор эди. Ва шу ҳақида одамлар ижтимоий тармоқларда ёза бошлашди, кейин эса мутасаддилар бу билан жиддий шуғулланишди. Буни амалга оширган мутасаддилар билан гаплашсангиз, «йўқ, биз бу ҳақда ҳар доим ўйлаганмиз», дейишади. Лекин агар бунақа бўлганида улар конвертацияни очиш учун 2017 йилни кутишмас эди».

https://youtu.be/HRaNXLc4SbU

Институтларнинг муҳимлиги янги гап эмас. Унда Ажемўғли, Жонсон ва Робинсон нима учун Нобель олди?

Беҳзод ака шу масалани батафсил тушунтирди: https://www.gazeta.uz/uz/2024/10/17/nobel-economic-sciences/

Нобель

Дунё учун юмшоқ куч сигнали

Дунёга қилинаётган ядровий таҳдидлар ва шантаж фонида тинчлик бўйича Нобель мукофоти Япониянинг Хиросима ва Нагасакига ташланган атом бомбаларидан жабрланганларни бирлаштирган Нихон Ҳиданкё ташкилотига топширилди. Мукофот бу ташкилотга «ядро қуролларидан бошқа ҳеч қачон фойдаланмаслик зарурлигини кўрсатгани учун» берилган.

https://www.gazeta.uz/uz/2024/10/11/nobel-peace/

It is not a bug, it is an undocumented feature

Маҳалла раиси бирдан одамларни пахтага олиб чиққиси келиб қолганига ишонасизми? Мен ишонмайман. Муаммо ҳеч қаерга кетгани йўқ. Давлатнинг моддий ёрдами билан ким таъминланишини ҳал қилишда инсон фактори қисқартирилиши керак. Маҳалла раиси қайси она бола пули олишини ҳал қилиши тизимнинг хатосими ёки ўйланган бир функциясими, унча тушунмаяпман.

https://www.gazeta.uz/uz/2024/10/10/qashqadaryo/

Яна ўша эски гап

Кўп соҳаларда бўлгани каби маданият ва санъатда ҳам унинг ривожига энг катта тўсиқ — уни бошқармоқчи бўладиган вазирлик, идора ёки бюрократлар жамоаси борлиги. Шунингдек, уларнинг қўлига турли ваколатлар берилгани.

Тасаввур қилинг, бир қанча жиддий кўринишдаги одамлар ўтириб олиб, томошабинга нима жоиз, нима ножоиз, нима салбий, нима ижобий таъсир қилишини биламиз деб ўйламоқда.

https://www.gazeta.uz/uz/2024/10/04/mass-events/

Кўпинча таклиф қилинадиган янги иқтисодий сиёсат XIX асрдаёқ номақбул деб топилган эски ғояларни қайта тирилтиришга уриниш бўлиб чиқади

Учинчи жаҳон уруши хавфини ҳисобга олмаганда, яқин келажакда АҚШнинг иқтисодий эркинлиги учун энг катта хавф тўлов баланси муаммосини энг жиддий оқибатларга олиб келадиган давлатнинг иқтисодиёт устидан назорат механизмлари орқали «ҳал қилишга» уринишдир, десак муболаға бўлмайди.

Кўпчилик ҳукуматнинг халқаро савдони назорат қилиши, давлатнинг мамлакат ичидаги иқтисодий ҳаётга аралашувидан фарқли ўлароқ, ҳеч қандай зарар келтирмайди, деб ўйлайди, шунинг учун у кўпинча «Америка турмуш тарзи»нинг бир қисми сифатида қаралади.

Аммо, аслида, бу миллий иқтисодиётни сезиларли даражада ўзгартириши ва ҳатто эркин тадбиркорлик асосларини бузиб юбориши мумкин. Тарихий тажриба шуни кўрсатадики, бозор иқтисодиётини авторитар иқтисодиётга айлантириш кўпинча валюта бозори устидан давлат назоратини жорий этишдан бошланади.

Бунинг ортидан импортга чекловлар жорий этилиши, импорт қилинадиган маҳсулотлардан фойдаланаётган ёки импорт ўрнини босувчи маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи маҳаллий ишлаб чиқарувчилар устидан назорат ва бошқа қатор чекловлар ҳамда назорат механизмлари келиши муқаррар.

Ҳатто сенатор Барри Голдуотер каби эркин тадбиркорликнинг ашаддий тарафдори ҳам «олтин оқимлари» деб аталадиган муаммони муҳокама қилиш давомида валюта бозоридаги операцияларни чеклаш «тикланиш чораси» сифатида зарур бўлиши мумкинлигини таъкидлади.

Аслида, иқтисодиёт учун бундай «тикланиш» касалликнинг ўзидан кўра хавфлироқ бўлади.

Кўпинча таклиф қилинадиган янги иқтисодий сиёсат XIX асрдаёқ номақбул деб топилган эски ғояларни қайта тирилтиришга уриниш бўлиб чиқади. Бироқ, валюта операциялари устидан тўлиқ давлат назорати ва валютанинг «конвертация қилинмайдиганга айлантирилиши» ХХ аср авторитар режимларининг меросидир.

Милтон Фридман. 1962 йил.

🍂 Shahar oralab…
@shakhdarov

Ўзбекистонда бўлиб ўтаётган футзал бўйича жаҳон чемпионатида Украиналик мухлислар ўз жамоаларини қўллаб-қувватламоқда.

Суратлар муаллифи: «Газета.uz» мухбири Мурод Юсуф

Кўпроқ суратлар ва тафсилотлар: https://www.gazeta.uz/uz/2024/09/30/brazil-ukraine/