تاریخ‌شناسی (حسن حضرتی)

📕ایران در عثمانی؛ برگ‌هایی از تجددگرایی نهادی ایرانیان
✍️ به‌کوشش حسن حضرتی و محمدحسین صادقی
📖 تهران: یام، ۱۴۰۳
📚 ۲۱۷ صفحه، شومیز

✅ از متن کتاب

"تا تمام افراد ملت دست اتحاد و اتفاق به همدیگر نداده و محافظه ملیت و استقلال مملکت و نگهبانی وطن را فریضه خود نشمارند، حیات قومیت و ملیت‌شان از دست می‌رود و همه محو و اسیر می‌گردند."

🎨 نقاشی دیواری از استاد شجریان، مدرسه نظام‌الملک روستای رادکان

🌐 خرید آسان از طریق پیوند زیر
https://zarinp.al/637268

🔺در زمان اتصال به درگاه پرداخت، حتما از خاموش بودن فیلترشکن مطمئن باشید.

🆔 نشر یام در اینستاگرام
🆔 نشر یام در تلگرام

📞 تماس با مرکز پخش: ۰۹۰۱۰۱۵۱۳۰۷


🆔@Yaam_pub

ویدیو را از صفحه اینستاگرام مهردادحجتی برداشتم.
استادمنوچهرستوده هنگامی که محمدحسین‌ اسلام‌پناه شعری از نیما را می‌خواند با لحنی توام با مزاح به نیما و او می‌تازد که ایرج افشار وارد می‌شود. همه عزیزان درون این قاب افرادی سرشناس و فرهیخته‌ با کارنامه‌ای درخشانند و جلسه جلسه‌ای خصوصی با ویژگی‌های آن که کم‌وبیش همه‌مان نظیرش را تجربه کرده‌ایم اما برای من منش و کنش استاد ایرج افشار جالب است: معقول و منصف با نگاهی افزودنی و تکمیل‌کننده. ستارگان درخشان عالم ادب و اندیشه چنین‌اند در همه‌حال منصف و در همه حال معقول.
@sahandiranmehr

📝 منابع تاریخی و منابع تاریخ‌نگارانه

✅ تقسیم منابع تاریخی به «منابع تاریخی» و «منابع تاریخ‌نگارانه» از مورخ و فیلسوف فرانسوی پل وین Paul Veyne (2022-1930م.) است. پل وین در اثر تأثیرگذار خود به زبان فرانسوی با عنوان Comment on écrit l'histoire (چگونه تاریخ نوشته می‌شود؟) به بررسی و تفکیک منابع تاریخی historical sources از منابع تاریخ‌نگارانه historiographical sources می‌پردازد. این کتاب در سال 1971م. منتشر شده و وین در آن به جستجوی ماهیت دانش تاریخی و شیوه‌های مواجهه مورخان با منابع تاریخی به معنای اعم آن می‌پردازد. مشخصات چاپی این اثر به زبان فرانسوی و انگلیسی به شرح زیر است:
Comment on écrit l'histoire: essai d'épistémologie, Paris Le Seuil, 1970
Writing History: Essay on Epistemology, Oxford, The Wesleyan Edition, 1984

🆔@Hassanhazrati50

شوربختانه در پوشه شنیداری بالا در جایی جمله نامناسبی را درباره استاد ارجمند جناب آقای دکتر آزاد ارمکی به کار برده‌ام. بابت این لغزش زبانی از ایشان صمیمانه عذرخواهی می‌کنم. امیدوارم پوزش بنده را بپذیرند.

 📝 درباره پوشه شنیداری بالا

✅ من روز سه‌شنبه ۲۴ مهر ۱۴۰۳ از طرف انجمن علمی دانشجویان گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس برای مناظره با دکتر آقاجری درباره «نسبت تاریخ و نظریه» دعوت شده بودم. وقتی برای بنده پیغام فرستادند که می‌خواهیم مناظره‌ای بین شما و دکتر آقاجری برگزار کنیم، بنده عرض کردم اسمش مناظره نباشد؛ چون رابطه من با دکتر، رابطه استاد و شاگردی است و عنوان نشست، گفتگوی علمی باشد بهتر است. اما در اصل قرار بود درباره تفاوت دیدی که بین من و استاد در این باره است، گفتگوی صریحی داشته باشیم.
✅ بنده نظراتم را درباره نسبت تاریخ و نظریه و مهم‌ترین وظیفه رشته‌ای مورخان در چند جستار و نیز در کتاب «روش پژوهش در تاریخ شناسی» نوشته و منتشر کرده بودم. اما دکتر آقاجری به صورت مستقیم و غیرمستقیم و در قالب سخنرانی و مصاحبه‌هایی پاسخ‌هایی داده بودند.
به دستور دکتر، بنده در این نشست شروع به سخن کردم و عرض کردم که پرسش اصلی این است که مرکز ثقل و اقتدار رشته تاریخ در چیست؟ توضیح دادم که پاسخ بنده به این پرسش این است که اقتدار رشته تاریخ «توصیف عمیق و گسترده» است. در ادامه، رویکرد دکتر را هم نقد کردم که کاربست نظریه را در مطالعات تاریخی بسیار فربه کرده‌اند و چنان از مطالعات بین‌رشته‌ای سخن می‌گویند که انگار رشته تاریخ به‌عنوان رشته‌ای مستقل فاقد ارزش، اهمیت و هویت علمی است، مگر اینکه به سمت مطالعه بین‌رشته‌ای برود.
✅ پاسخ آقای دکتر می‌توانست این باشد که این پرسشی که من طرح کرده‌ام پرسش خوبی است ولی پاسخ من پاسخ بی‌خودی است و پاسخ مناسب خودشان را درباره اقتدار دانش تاریخ ارائه می‌دادند. یا اینکه اساساً عنوان می‌کردند که هم پرسش طرح شده و هم هر پاسخی بدان بی‌خود است و دوره این پرسش‌ها و پاسخ بدان‌ها گذشته است. اما جناب استاد در طول نزدیک به سه ساعت گفتگوی صریح بین من و ایشان، بدون اینکه پاسخی به پرسش اصلی مناظره بدهند، فقط به دو نکته تأکید کردند و اصرار ورزیدند: یک: هیچ‌کدام از نوشته‌های بنده را نخوانده‌اند و اصلاً مدتی است که هیچ نوشته فارسی را نمی‌خوانند و دو: حضرتی هیچ نمی‌فهمد، هیچ نمی‌داند و هیچ نخوانده ‌است.
از استاد عزیز بابت همه هیچ ها و همه چیزها سپاسگزارم. سایه‌شان مستدام.  

🆔@Hassanhazrati50

🔶 نشست :

مورخ ، نظریه و روش

🔺 سخنرانان:

هاشم آقاجری
حسن حضرتی

🔹️دبیر نشست: فرهاد زینی وند نژاد 

زمان: سه شنبه 24 مهر ماه 1403
ساعت ۱۵ الی ۱۷


🔷 گروه و انجمن علمی - دانشجویی تاریخ  دانشگاه تربیت مدرس با همکاری انجمن ایرانی تاریخ

📍دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده‌ی علوم انسانی، طبقه‌ی چهارم، سالن شهید رئیسی

🔹️لینک ورود به جلسه مجازی:

Connect.modares.ac.ir/humalt


انتشار با ذکر منبع بلامانع است .

کانال سخنرانی ها ، درس گفتارها و گفت و گوها :

https://t.me/Vortrags

📕ایران در عثمانی؛ برگ‌هایی از تجددگرایی نهادی ایرانیان
✍️ به‌کوشش حسن حضرتی و محمدحسین صادقی
📖 تهران: یام، ۱۴۰۳
📚 ۲۱۷ صفحه، شومیز

✅ بریده‌ای از متن
«باید هر بچه ایرانی تاریخ مملکت خود را بداند و به مفاخر دیرین ملت خود ببالد. باید هر بچه ایرانی وطن خود را به‌قدر خانه خود بشناسد و دوست بدارد. باید هر ایرانی آثار قدیمه نیاکان خود را ببیند و کسانی را که درپی خراب کردن آنها هستند، بدترین دشمنان ملت خود بداند. باید آن آثار را از دستبرد و غارت و ویرانی نگهداری بکند. باید همیشه تصویر آنها را جلوی چشم خود داشته همواره با نظر تأثر و حیرت بدانها نگاه بکند. باید وزارت معارف ایران، تعلیم مباحث تاریخی و ملی را در همه مدرسه‌ها اجباری کند. باید ناطقان و خطیبان و واعظان و روضه‌خوانان ترغیب بر حفظ اساس‌های ملیت را وظیفه خود بشمارند و بیانات و وعظ‌ها و پندهای خودشان را منتهی به مسائل ملی و وطنی بسازند.»

🌐 لینک خرید مستقیم با ارسال رایگان 👇
https://zarinp.al/637268

🔺در زمان اتصال به درگاه پرداخت، حتما از خاموش بودن فیلترشکن مطمئن باشید

🆔 نشر یام در اینستاگرام
🆔 نشر یام در تلگرام

📞 تماس با مرکز پخش: ۰۹۰۱۰۱۵۱۳۰۷

🆔@Yaam_pub

🔰 پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار می‌کند:

✅ همایش دوره‌بندی در تاریخ

🔻محورهای همایش

۱. مباحث نظری و مفهومی
۲. اصول و قواعد علمی در دوره‌بندی‌های تاریخی
۳. الگوی اروپامحوری در دوره‌بندی تاریخ جهان؛ محاسن و معایب
۴. سودمندی و ناسودمندی در دوره‌بندی‌ها در تاریخ‌ورزی
۵. نسبت دوره‌بندی‌های تاریخی با امر سیاسی
۶. دوره‌بندی‌های تطبیقی؛ کارکردها و الزامات
۷. دوره‌بندی‌های تاریخی و نسبت آن با حیث التفاتی مورخان
۸. دوره‌بندی‌های تجویزی و پیشنهادی

✅ علاقمندان می‌توانند آثار خود را به نشانی ایمیل دبیرخانه همایش ارسال نمایند.

🔴 آخرین فرصت ارسال چکیده مبسوط (۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کلمه) مقالات: ۱۵ آبان ۱۴۰۳

📅 تاریخ برگزاری همایش: چهارشنبه ۳۰ آبان ماه و پنجشنبه ۱ آذر ماه ۱۴۰۳

📍محل برگزاری: تهران- خیابان ولیعصر- خیابان شهید عباسپور- خیابان رستگاران- کوچه شهروز شرقی- پلاک ۹

📩 ایمیل: [email protected]

☎️ شماره تلفن: ۳-۸۸۶۷۶۸۶۱

انجمن ایرانی تاریخ برگزار می کند:

کارگاه آموزشی:
انواع تبیین تاریخی

دکتر حسن حضرتی: عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
جهت ثبت نام با شماره ۰۹۲۱۶۷۳۴۷۰۱ تماس حاصل فرمایید و یا به آی دی زیر پیام دهید: @soumyeIraji
هزینه دوره: ۱۰۰ هزار تومان
برای دانشجویان و اعضای انجمن ۷۵ هزار تومان
واریز به شماره حساب: ۰۲۸۵۴۰۹۰۱۲ در بانک تجارت
یا انتقال به شماره کارت ۵۸۵۹۸۳۷۰۰۰۱۶۲۴۱۸ به نام انجمن ایرانی تاریخ
با ارائه گواهینامه معتبر از سوی انجمن ایرانی تاریخ
یک جلسه ۲ ساعته، به صورت آنلاین در بستر google meet
زمان برگزاری: دوشنبه ۲۶ شهریور ماه ۱۴۰۳، ساعت ۱۶ تا ۱۸ عصر

🎙 پوشه سخنرانی

✅ تاریخ‌نگاری مشروطه‌خواهان آذربایجانی استانبول
🔹 حسن حضرتی

📆 چهارشنبه ۱۷ مرداد ۱۴۰۳

🏢 خوی، سالن اجتماعات شهرداری

🆔@iranosmani

🔻چکیده‌ای از سخنرانی دکتر قدیمی قیداری در نشست مشروطه و مردم:

✅ دکتر قدیمی قیداری از دانشگاه تبریز، واپسین سخنران در نشست مشروطه و مردم بودند و در سخنرانی خویش، روایتی انتقادی از چیستی و کیستی کنشگران سیاسی در دوره مشروطه ارائه دادند. ناگفته نماند که ایشان در آغاز سخنرانی خویش به این نکته اشاره کردند که موضوع سخنرانی ایشان بر حسب اتّفاق با بخشی از موضوع سخنرانی دکتر فراست‌خواه همپوشانی دارد.
✅ دکتر قدیمی بحث خویش را با این مقدّمه آغاز کردند که پژوهشگران به صورت سنتی، علما، تجّار و روشنفکران را پیشروان نهضت مشروطه ایران دانسته‌اند. به گمان دکتر قدیمی، با پذیرش این کلان‌روایت عملاً جنبه ملی و مردمی جنبش مشروطه ایران زیر سوال می‌رود. نکته دیگری که دکتر قدیمی در مقدّمه سخنرانی خویش بدان اشاره کردند، رویکرد تاریخ‌نگاران و تاریخ‌پژوهان مشروطه به نقش مردم در نهضت مشروطیت است. به باور ایشان، تاریخ‌نگارانی چون ناظم‌الاسلام کرمانی و بعدها فریدون آدمیت با نگاهی نخبه‌گرا به بازیگران جنبش مشروطه پرداخته‌اند و در سوی دیگر، مورّخانی چون احمد کسروی و تا حدودی ژانت آفاری، به نقش و فعالیت‌های طبقات فرودست جامعه در پیشبرد این نهضت تمرکز کرده‌اند‌. کسروی که اساساً کتاب تاریخ مشروطه ایران خود را با انگیزه توصیفِ نقش و عملکرد این "بی‌چیزانِ بی‌شکوه" نگاشته بود، مهم‌ترین روایتگر تاریخ جنبش مشروطه ایران از منظر همین گروه‌های فرودست است.
✅ دکتر قدیمی در ادامه سخنرانی خویش، به این واقعیت نیز پرداختند که مشروطه‌خواهی هیچگاه در تمامی لایه‌ها و سطوح جامعه ایران نفوذ نداشت و تکاپوهای مشروطه‌خواهی را تنها در بخشی از لایه‌های جامعه شهری ایران می‌توان جست‌وجو کرد. ایشان با این مقدّمات، چهار محور اساسی زیر را به عنوان رئوس مطالب سخنرانی خویش معرّفی کردند که هر یک به نوعی، از پیامدها و دستاوردهای جنبش مشروطه در جامعه ایران بودند:

۱-پیدایش کنشگران جدید در عرصه سیاست پس از مشروطه.
۲-شیوه‌های جدید کنشگری سیاسی‌.
۳-محل‌های جدید در عرصه کنشگری سیاسی.
۴-اهداف و انگیزه‌های جدید در عرصه سیاست‌ورزی.

✅ یکی کنشگران جدید سیاسی پس از مشروطه، همان جماعت "بی‌چیزان بی‌شکوه" به تعبیر احمد کسروی بودند؛ یعنی اصناف، کسبه شهری، لوتیان، تهی‌دستان شهرنشین و گروهی که امروزه از آنان ذیل "طبقه فرودست شهری" یاد می‌شود. اعضای این گروه غالباً مردمانی بی‌سواد بودند که آگاهی ایشان بیشتر از طریق شفاهی و گفت‌وگو در محل‌هایی چون مساجد، حمام‌ها و قهوه‌خانه‌ها شکل می‌گرفت. سوای این گروه، دانش‌آموزان مدارس، مجاهدان و زنان از گروه‌های دیگری بودند که با مشروطه، به عنوان چهره‌های جدید وارد عرصه کنشگری سیاسی شدند.
✅ مبحث دوم ناظر به پیدایش شیوه‌های جدید کنشگری و مطالبه‌گری سیاسی پس از مشروطه است. برای نمونه، عریضه‌نویسی که سنتی دیرینه در تاریخ ایران بود، با مشروطه تغییر ماهیت و کارکرد یافت و از نوع عرایض شخصی به عرایض ملی و وطنی تبدیل شد. اعتصاب، شب‌نامه‌نویسی و برگزاری "میتینگ" نیز از شیوه‌های جدید کنشگری در عرصه سیاسی بودند. بسیاری از این شیوه‌های جدید، جنبه مسالمت‌آمیز و مدنی داشتند، اما گاه به رفتارهای خشونت‌آمیز و ترور نیز منتهی می‌شدند.
✅ مسئله دیگری که با مشروطه به صورت جدی و گسترده در شهرهای ایران پدید آمد، پیدایش فضاهای جدید برای کنشگری سیاسی بود. برای نمونه، خیابان‌ها، انجمن‌ها و اوراق جراید و مطبوعات به عرصه‌هایی برای کنشگری تبدیل شدند. برخی فضاهای قدیمی چون مساجد نیز کمابیش با مشروطه‌خواهی همراه شدند.
✅ واپسین نکته‌ای که دکتر قدیمی بدان اشاره کردند، پیدایش اهداف و انگیزه‌های جدید در حوزه سیاست‌ورزی بود‌. با مشروطه، کنشگران جدید اهداف و آمال نوینی مطرح کردند و انگیزه‌های ایشان از ابعاد شخصی بیرون آمد و وارد حوزه‌های ملی و اجتماعی شد.
🆔@Hassanhazrati50

🔻چکیده‌ای از سخنرانی دکتر مقصود فراست‌خواه در نشست مشروطه و مردم:

✅ دکتر مقصود فراست‌خواه از دانشگاه شهید بهشتی تهران، چهارمین سخنران نشست مشروطه و مردم در تبریز بودند. موضوع سخنرانی ایشان، نقد تبارشناسانه گفتمان مردم در تاریخ ایران بود و اینکه چگونه گفتمان مردم در دوره مشروطه زایش پیدا کرد و اصطلاحاً صبغه هستی‌شناسانه به خود گرفت. دکتر فراست‌خواه برآنند که گفتمان مردم در دوره پیش از مشروطه، یک گفتمان زبان‌شناسانه بود، نه یک گفتمان هستی‌شناسانه و مردم در هسته و بدنه اجتماعی، وارد لحظه عینیت نشده بودند و فقط لحظه‌های کوتاهی را می‌توان یافت که در آن‌ها، جلوه‌ای از مردم مشهود است. نمونه چنین لحظه‌هایی را می‌توان در حوزه‌هایی چون چاپ و مطبوعات، عکّاسی و شکل‌گیری شرکت‌ها و کمپانی‌های جدید مشاهده کرد. پیش از پرداختن به موضوع شرکت‌ها و کمپانی‌ها، بایستی خاطرنشان کرد که اساساً عرصه فناوری (تکنولوژی) جدید، یکی از بسترهای مهمی بود که زمینه ورود مردم به گفتمان هستی‌شناسانه را فراهم کرد.
✅ باری؛ در ایرانِ روزگارِ پیش از مشروطه، به تدریج شرکت‌ها و کمپانی‌های جدیدی با کوشش شماری از بازرگانان ایرانی شکل می‌گیرند و هدف از راه‌اندازی آن‌ها، تلاش برخی از تجّار برای ورود به شبکه تجارت نوینی بود که در عرصه جهانی پدید آمده بود. این شرکت‌ها زمینه را برای گذر مردم از گفتمان زبان‌شناسانه به گفتمان و موجودیتی هستی‌شناسانه فراهم کردند. ناگفته نماند که در سراسر جهان، شرکت‌ها یکی از مهم‌ترین بایسته‌ها برای گسترش مشارکت‌های سیاسی و اجتماعی هستند و در هر جایی که شرکت‌ها فراوان بودند، مشارکت مردم و آزادی‌خواهی بیشتر و پررنگ‌تر بود.
✅ شکل‌گیری شرکت‌ها در ایران با پیدایش مدارس نو همگام گردید و این پیوند، یکی از جلوه‌های شگرف تاریخ دو سده اخیر ما است. روی‌هم‌رفته، شرکت‌ها و کمپانی‌های به وجود آمده در دوره پیش از مشروطه و پس از آن‌، منشا اثر شدند، اما توان رقابت را با تجارت جهانی نداشتند و با شرکت‌های بین‌المللی به مشکل برخوردند. همین عامل به نوبه خود، سبب گردید تا بورژوازی نوظهور ایرانی که از دل این روند پدید آمده بود، بسیار درون‌گرا شود. سوای شرکت‌ها و کمپانی‌ها، صنف‌ها نیز از لحظه‌های دیگری بودند که مردم در آن‌ها فرصت زایش هستی‌شناسانه یافتند.
✅ با پیروزی جنبش مشروطه و صدور فرمان مشروطیت، نظام‌نامه‌های مجلس شورای ملی و انتخابات نگاشته شد و در آن، ایرانیان وارد عرصه کنشگری شدند و به تدریج و با تاسیس احزاب، کوشیدند تا به این امر جهت دهند. با وجود همه این تحوّلات، پرسش اینجاست که چرا شخصیتی چون فروغی در سال‌های پس از مشروطه، آشکارا اذعان می‌کند که ایران ملت ندارد و در آن، صدای مردم شنیده نمی‌شود؟ به عبارت دیگر، چرا ملت ایران هنوز ملت نشده است؟ به گمان دکتر فراست‌خواه، پاسخ این پرسش را از یک منظر بایستی با نگاهی تطبیقی به نمونه‌های جهانی و مقایسه شرایط و تجربه‌های آن‌ها با تجربه ایران جست‌وجو کرد و به دست آورد. پرسش‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توان درباره آن‌ها اندیشید؛ از جمله اینکه چرا و چگونه جنبش مشروطه ایران به رادیکالیسم انجامید و به یک روندِ خودتخریب‌گر تبدیل شد؟ چرا در ایرانِ عصر مشروطه به‌رغم شمار فراوان انجمن‌ها، الگویی منطقی برای شکل‌گیری و فعالیت انجمن‌ها به وجود نیامد؟
🆔@Hassanhazrati50