پژوهش‌های تاریخ اسلام

📜فردی که ناصبی باشد، کمیاب یا نایاب است

🔹️شهید ثانی بر این باور است که شخصی که نسبت به اهل بیت کینه بورزد و با آنان دشمن باشد، به ندرت پیدا می شود.

🏷متى عرف منه البغض لأهل البيت عليهم السلام فهو ناصبيّ و إن لم يعلن به...فهذا أمر عزيز في المسلمين الآن لا يكاد يتّفق إلّا نادرا فلا تغترّ بمن يتوهّم غير ذلك.

📚مسالک الأفهام: 7، 404.

🔺️شیخ محمد حسن نجفی، نویسنده جواهر الکلام با دیدگاه شهیدثانی همصدا بوده و معتقد است، حدیثی که در آن، امام معصوم گفته در این زمانه کسی را نمی یابی بگوید من کینه آل محمد را به دل دارم، مؤید باور شهید ثانی است.

🏷الظاهر ندرة ذلك في هذا الزمان أو عدمه، كما اعترف به في المسالك و أومأ اليه عليه السلام‌ في خبر .. بقوله: «إنك لا تجد أحدا يقول: إنى أبغض آل محمد» فلا يلتفت الى دعوى كون الناصب مطلق المخالف.

📚جواهر الکلام: 30، 103.
🏠 @chsiqs

📜 برادریِ اسلامی مشروط به تشیع نیست

🔹️علامه امینی بر این باور است که به نص قرآن، مسلمانان برادران یکدیگرند و این نص قرآنی به شیعه بودن افراد قید نخورده است. به باور وی، شیعیان، چنانچه مشکلی برای یکی از مسلمانان غیر شیعه و شیعه پیش بیاید، نا آرام و اندوهگین می شوند.

🏷والشيعة جمعاء تحترم نفوس المسلمين ودمائهم وأعراضهم وأموالهم مطلقا من غير فرق بين السني والشيعي فهي تستاء إذا ما انتابت أي أحد منهم نائبة، ولم تقيد الأخوة الإسلامية المنصوصة عليها في الكتاب الكريم بالتشيع.

📚الغدیر: 3، 268.
🏠 @chsiqs

📜رفتار پیامبرانه یا عائشه منشانه

🔹️بنابر گزارش کلینی از امام باقر، با اسنادی معتبر، روزی یکی از یهودیان جزیرة العرب به خانه پیامبر رفت و همان ابتدا به ایشان گفت: «السام علیکم» «مرگ بر شما». پیامبر در جواب یهودی، به کلمه «وعلیکم» «وبر شما». دو یهودی دیگر نیز به همین نحو وارد بر پیامبر شدند و پیامبر نیز همینگونه پاسخ داد. عائشه که شاهد صحنه مرگ خواهی آن سه یهودی برای پیامبر بود، خشمگین شد و به آنان گفت: بر شما مرگ و لعنت باد، ای میمون ها و ای خوک ها. پیامبر به عائشه تذکر داد و به او گوشزد کرد که اگر بنا باشد، برای فحش و ناسزا مجسمه ای بسازند، قطعا آن مجسمه زشت و کریه خواهد بود. نرمش و مدارا مایه قشنگی کردار انسان است و رفتاری که در آن نرمش و مدارا نیست، زشت و ناپسند می باشد.

🏷دخل یهودي على رسول الله و عائشة عنده فقال: السام عليكم فقال رسول الله: عليكم، ثمَّ دخل آخر فقال: مثل ذلك فرد عليه على ما رد على صاحبه ثمَّ دخل آخر فقال مثل ذلك فرد رسول الله سلم كما رد على صاحبه فغضبت عائشة فقالت عليكم السام و الغضب و اللعنة يا معشر اليهود، يا إخوة القردة و الخنازير فقال لها رسول الله: يا عائشة: إن الفحش لو كان ممثلا لكان مثال سوء، إن الرفق لم يوضع على شي‏ء قط إلا زانه و لم يرفع عنه قط إلا شانه. قالت: يا رسول الله أ ما سمعت إلى قولهم: السام عليكم؟ فقال: بلى أ ما سمعت ما رددت عليهم.

📚الکافی: 2، 648.‏

🔺️گفتنی است، احمد بن حنبل گزارش بالا را از انس بن مالک، با اسنادی معتبر و با الفاظ یکسان و تفاوتی ناچیز، نقل کرده است.

📚مسند احمد(الرسالة): 21، 167.
🏠 @chsiqs

📜نکته ای تاریخی در یکی از دعاهای ماه رجب

🔹️بنابر گزارش شیخ طوسی، از فردی با نام ابن عیاش، حسین بن روح نوبختی، نائب سوم امام زمان، وقتی در منزل خانواده ابن عیاش ساکن بود، دعائی از طرف امام زمان برای خانواده وی صادر شد تا آنان در ماه رجب آن را بخوانند. در قسمتی از این دعا به نکته ای تاریخی اشاره شده و آن اینکه امام جواد و امام هادی در ماه رجب به دنیا آمده اند.

🏷قال ابن عیاش وخرج الی أهلي على يد الشيخ الكبير ابي القاسم رضي الله عنه في مقامه عندهم هذا الدعاء في أيام رجب اللهم إني أسألك بالمولودين‏ في رجب محمد بن علي الثاني و ابنه علي بن محمد المنتخب‏

📚مصباح المتهجد: 805.

🔺️ابن عیاش، گزارشگر این دعا، روایتگر دعائی که در فرسته قبلی آمده نیز می باشد. نجاشی، با اینکه ابن عیاش از دوستان پدرش و خودش بوده و از وی روایت های زیادی شنیده ولی به دلیل اینکه استادانش او را تضعیف کرده اند، از او روایتی نقل نکرده است. علاوه بر این، بنابر گزارش نجاشی و طوسی، گویا ابن عیاش در اواخر عمرخود به اختلال ذهنی یا اختلال در گزارشگری دچار شده است.

🏷كان سمع الحديث فأكثر و اضطرب في آخر عمره‏.

📚رجال النجاشی: 85

🏷كثير الرواية، إلا أنه اختل في آخر عمره‏

📚الفهرست:33.

🔺️بنابر گزارش شیخ طوسی از ابن عیاش، او ولادت امام جواد را دهم رجب دانسته و ولادت امام هادی را در دو روز دوم و پنجم رجب گزارش کرده است. مشخص نیست، آیا وی در این که امام هادی در چه روزی به دنیا آمده، مردد بوده و از دو روز به عنوان زاد روز امام یادکرده یا اینکه مبتلا به تناقض گویی شده است.

🏷وذکر ابن عیاش أنه کان مولد ابی الحسن الثالث یوم الثانی من رجب وذکر ایضا أنه کان یوم الخامس وذکرأنه کان یوم العاشر مولد ابی جعفر الثانی.

📚مصباح المتهجد: 805.

🔺️اینکه ولادت امام جواد در ماه رجب بوده، ظاهرا اختصاص به ابن عیاش دارد و در گزارش دیگری چنین چیزی نقل نشده؛ در حالیکه بنابر گزارش مرحوم کلینی و به دنبال ایشان، شیخ مفید و شیخ طوسی، امام جواد در ماه رمضان به دنیا آمده است. از طرف دیگر، ولادت امام هادی در دوم یا سوم رجب نیز از منفردات ابن عیاش می باشد.

🏷ولد فی شهر رمضان من سنة خمس وتسعین ومئة.

📚الکافی:1، 492.

🔺️ گزارش یادشده از ابن عیاش به نوعی برای او مایه بزرگی و فخر محسوب می شود، زیرا از طرف امام زمان این دعا برای خانواده وی فرستاده شده است. البته چنین بزرگ شدنی توسط خود وی صورت گرفته و او آن را گزارش کرده است.

🔸️گفتنی است، زیارتی که در ماه رجب خوانده می شود و ابتدای «آن الحمدلله الذی اشهدنا مشهد أولیائه» می باشد را نیز ابن عیاش نقل کرده است. احتمالا وی همه این دعاها و زیارت ها و گزارش های تاریخی درباره ولادت و شهادت امامان در رجب را در کتابی که درباره اعمال ماه رجب با عنوان عمل رجب نگاشته و عنوان آن را نجاشی گزارش کرده، آورده باشد.
🏠 @chsiqs

📜تعابیر عجیب یکی از دعاهای روزانه ماه رجب و راوی آن

🔹️بنابر نقل شیخ طوسی از فردی به نام ابن عیاش، از محمد بن عثمان، نائب دوم امام زمان، گزارش شده که امام زمان در توقیعی توصیه کرده که در هر روز ماه رجب، دعائی خوانده شود. مشروح این دعا که با اللهم انی اسئلک بمعانی جمیع مایدعوک به ولاة امرک شروع می شود، در نقل شیخ طوسی آمده و در مفاتیح الجنان هم گزارش شده است. دعای یادشده با دعائی که شیخ طوسی در جائی دیگر از امام صادق نقل کرده شباهت زیادی دارد (ر.ک: التهذیب:3، 72) ولی مهمترین تفاوت آن در این است که در نقلی که از امام زمان آمده، صاحبان امر به عنوان سرچشمه کلمات الهی و پایه های توحید و نشانه های خدا معرفی شده و سپس گفته شده که آن کلمات الاهی، با خدا تفاوتی ندارند جز اینکه آنها بندگان خدا هستند.

🏷اللهمّ إنّي أسئلك بمعاني‏ جميع‏ ما يدعوك به ولاة أمرك المأمونون على سرّك المستبشرون بأمرك الواصفون لقدرتك المعلنون لعظمتك وأسألك‏ بما نطق فيهم من مشيّتك فجعلتهم معادن لكلماتك وأركانا لتوحيدك و آياتك و مقاماتك الّتي لا تعطيل لها في كلّ مكان يعرفك بها من عرفك لا فرق بينك و بينها إلّا أنّهم عبادك و خلقك ... أعضاد وأشهاد..

📚مصباح المتهجد: 803.

🔺️بنابر گزارش نجاشی، ابن عیاش که از نائب دوم امام زمان در غیبت صغری، دعای مورد نظر را نقل کرده، معاصر نجاشی بوده و نجاشی از او روایت های زیادی شنیده است ولی چون مشاهده کرده که مشایخش او را تضعیف می کنند، از او روایتی نقل نکرده و از او دوری کرده است.

🏷وكان صديقا لي و لوالدي‏ وسمعت منه شيئا كثيرا و رأيت شيوخنا يضعفونه فلم أرو عنه شيئا وتجنبته.

📚رجال النجاشی: 86.

🔺️در وسط این دعا آمده «لافرق بینک و بینها الا انّهم عبادک وخلقک» مرجع ضمیر مؤنث و غائب در این جمله، یکی از واژه های مؤنث مانند معادن لکلماتک یا مقاماتک می باشد ولی مرجع ضمیر مذکر غائب، ولاة امرک است. درحالیکه، ظاهرا از جهت دستور زبان عربی، استثنای موجود در عبارت، اقتضای این را دارد که همچنانکه در قسمت مستثنی منه، ضمیر مؤنث آمده، در مسثتنی هم ضمیر غائب بیاید. از طرف دیگر، به نظر می رسد، این استثنا معنای روشنی ندارد، زیرا چنین عبارت و استثنائی مانند این جمله است که کسی بگوید میان مالک و مملوک تفاوتی نیست الا اینکه اختیار آن مملوک، به دست مالک است. اینجاست که مخاطب، گوینده را تخطئه کرده و این استثناء را مستهجن دانسته و به او گوشزد می کند که همین که اختیار مملوک در دست مالک است، بالاترین تفاوت مملوک و مالک است و چنانچه گوینده معنای دیگری را از استثنای خود، در نظر گرفته، بایستی آن را با عبارتی روشن تر و رساتر و بدون آوردن استثنای نازیبا بیان کند، به ویژه اگر او سخنوری بلیغ باشد.

🔺️در ادامه دعا، اوصافی نسبت به کسانی که با خدا تفاوتی ندارند ولی بنده خدا و مخلوق او هستند، آمده که یکی از آن ها، کلمه «اعضاد» است. این کلمه، جمع عضد به معنای بازو می باشد. گویا در این دعا، گوینده می خواهد به این اشاره کند که صاحبان امر، بازوهای خدا هستند که به نظر می رسد چنین تعبیر و بیانی برگرفته از ادبیات مفوضه شیعه باشد.

🔸️آیت الله خوئی نسبت به دعای یادشده، بر این باور است که محتوای آن برای متشرعه نا آشنا بوده و نمی توان آن را به معصوم نسبت داد. مرحوم شوشتری نیز آن را از جهت معنایی و واژگانی نادرست دانسته و نجاشی را تحسین می کند که از ابن عیاش که این دعا را نقل کرده، روایتی نقل نکرده است.

🏷ومضمون التوقيع الذي أوله (اللهم إني أسألك بمعاني جميع ما يدعوك به ولاة أمرك) غريب عن أذهان المتشرعة وغير قابل للإذعان بصدوره عن المعصوم‏.

📚معجم رجال الحدیث: 8، 87.

🏷و أحسن النجاشي في تجنّبه عن الرواية عنه‏... وهو دعاء مختلّ الألفاظ و المعاني، و فيه فقرة منكرة «لا فرق بينك و بينها إلّا أنّهم عبادك»

📚قاموس الرجال: 1، 624.
🏠 @chsiqs

📜دیدگاه شهید صدر درباره لزوم اصلاح مفاتیح الجنان

🔹️شهید آیت الله صدر، در نامه ای، یکی از برنامه های اصلاحی که بایستی انجام شود را نوشتن کتاب دعائی مستقل از مفاتیح الجنان می داند و بر این باور است که چنانچه امکان نوشتن کتاب دعایی مستقل فراهم نشد، بایستی در مفاتیح الجنان اصلاحاتی صورت پذیرد. در دیدگاه آیت الله صدر، کتاب دعای مطلوب، کتابی است که در آن، دعاها و زیارت های دارای سند معتبر آورده شود و علاوه بر این، دعاها و زیارت های مشهوری که دارای متن معتبر است، افزوده شود و اگر در قسمتی از این دعاها یا زیارت های مشهور، پاره ای از مطالب غیر قابل قبول بود، بایستی آن مطالب حذف یا ویرایش شود.

🏷ولكن كان لدينا مشروعٌ كلّفنا به بعض تلامذتنا وهو كتابة كتاب تأسيسي في الأدعية، فإن تهيّأ ذلك فهو وإلّا فلا بدّ في نظري من إدخال تعديلات على المفاتيح‏ الموجودة، وكانت الفكرة في الكتاب التأسيسي تقوم على أساس جمع ما صحّ سنده من الأدعية والزيارات ويضاف إليه المشهور الصحيح المتن وإن لم يكن صحيح السند مع إجراء التهذيب بحذف بعض الجمل إذا اقتضى الأمر التهذيب والحذف.

📚السیرة والمسيرة:5، نامه 446.
🏠 @chsiqs

📜دو گزارش درباره التفات امام علی به ماه رجب

🔹️بنابر گزارش عبدالله بن جعفر حمیری، که در قرن سوم هجری می زیسته، امام علی دوست داشت تا کارهای متفرقه خود را در شب اول رجب و شب نیمه شعبان و شب اول شوال و شب عید قربان کنار بگذارد و این شب ها را اختصاص به عبادت بدهد.

🏷كان‏ يعجبه‏ ان‏ يفرّغ‏ نفسه أربع ليال في السنة وهي أوّل ليلة من رجب وليلة النّصف من شعبان وليلة الفطر وليلة الأضحى‏.

📚قرب الإسناد: 54.

🔸️بنابر نقل شیخ مفید، امام علی ماه رجب را روزه می گرفت و می گفت ماه رجب، ماه من می باشد و ماه شعبان، ماه پیامبر و ماه رمضان، ماه خدا است. به نظر می رسد، اینکه در این گزارش آمده امام علی روزهای ماه رجب را روزه می گرفت و آن ماه را ماه خود می دانست و در برابر آن، به اختصاص شعبان به پیامبر اشاره می کرد، نشان از این دارد که امام، ابراز بندگی و عبادت خود را در روزه گرفتن ماه رجب قرار داده بود، همچنانکه پیامبر روزهای شعبان را خاص روزه گرفتنِ خود گذاشته بود.

🏷فقد روي عن أمير المؤمنين کان يصومه‏ و يقول رجب‏ شهري‏ وشعبان شهر رسول اللَّه وشهر رمضان شهر اللَّه‏.

📚مسار الشیعة: 56، المقنعة: 374.
🏠 @chsiqs

📜 استفاده نجاشی از داده های تاریخی زنان کهنسال فامیلش

🔹️نجاشی درباره اینکه عبدالرحمن بن حجاج، مشهور به بیاع سابُری، که یکی از اصحاب امام صادق و امام کاظم و امام رضا بوده، اهل عبادت فراوان و بندگی بوده، گزارشی را از دختر دختر پسرعبدالرحمن یعنی نتیجه وی که با برخی از زنان فرتوت ِ خانواده نجاشی دوست بوده نقل کرده است. این، تا اندازه ای نشان می دهد که برخی از زنان فامیل نجاشی با پاره ای از موضوعات تاریخی آشنایی داشته اند و وی ضمن گفتگو با آنان، ازاطلاعات تاریخیشان بهره برده است.

🏷وكان ثقة ثقة، ثبتا، وجها وكانت بنت بنت ابنه مختلطة مع عجائزنا تذكرعن سلفها ما كان عليه من العبادة.

📚رجال النجاشی: 238.
🏠 @chsiqs

📜 فتوحاتِ پس از پیامبر مورد تأیید امام علی بود

🔹️به باور علامه محمد تقی مجلسی، کشور گشایی هایی که توسط حاکمیتِ پس از پیامبر در خارج از جزیرة العرب صورت گرفت، مورد رضایت امام علی بود. از این رو به باور وی، مناطقی که توسط لشکر مسلمانان با هجوم فتح شد، در حکم زمین های مفتوح عنوة بود و امام علی این حکم را تنفیذ کرد و کار حاکمیت را مورد تأیید قرار داد.

🏷غرض آن كه همه بلاد حكم مفتوح العنوه دارد و ليكن آن چه بنده يافته‏ام آنست كه حضرت امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه راضى بوده‏اند به اصل‏ فتحها و اين را بهتر مى‏دانستند كه در دست مسلمانان باشد پس يا رخصت فرموده‏اند يا تنفيذ فرموده‏اند.

📚لوامع صاحبقرآنی: 5، 569.
🏠 @chsiqs

📜شرف الدین: بزرگداشتِ بیشتر اصحاب پیامبر واجب است

🔹️علامه شرف الدین بر این باور بوده که دوست داشتن اکثریت یاران پیامبر لازم و ضروری بوده و دعای خیر برای آنان لازم است. به باور وی، اینکه شیعه نسبت به منافقین از اصحاب پیامبر حساس است، دلیل نمی شود تا نسبت به درستکارانِ از آنان که بیشتر یاران پیامبر می باشند، بی احترامی کند. به باور وی، اشکالی به اصحابی که به خاطر وجود شبهه از امام علی کناره گرفتند یا به دلیل حفظ عظمت امت سالامی با حاکمیت پس از پیامبر مماشات کردند، وارد نیست.

🏷وما ضرّنا لو صدعنا بحقيقة اولئك المنافقين فإنّ الامّة في غنى عنهم بالمؤمنين المستقيمين من الصحابة، وهم أهل السوابق و المناقب، وفيهم الأكثريّة الساحقة، ولا سيّما علماؤهم وعظماؤهم حملة الآثار النبويّة وسدنة الأحكام الإلهيّة.. وهم في غنى عن مدحة المادحين بمدحة اللّه تعالى وثنائه عليهم في الذكر الحكيم، وحسبهم تأييد الدين، ونشر الدعوة إلى الحقّ المبين. على أنّا نتولّى من الصحابة كلّ من اضطرّ إلى الحياد- في ظاهر الحال- عن الوصيّ (كل من سبق في عدم تشيعه بشبهة اضطرته إلى الحياد) أو التجأ إلى مسايرة أهل السلطة بقصد الاحتياط على الدين والاحتفاظ بشوكة المسلمين وهم السواد الأعظم من الصحابة رضي اللّه تعالى عنهم فإنّ مودّة هؤلاء لازمة و الدعاء لهم فريضة. "رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّكَ رَؤُفٌ رَحِيم‏"

📚موسوعة الإمام شرف الدین: 4، 16، الفصول المهمة في تأليف الأمة: 309.

🔺️شرف الدین، در مسأله یاران پیامبر، به بیان دیدگاه خود پرداخته و قرائن و شواهد مؤید آن را بیان نکرده است.
🏠 @chsiqs

📜عائشه و همسران پیامبر در خصوص یک موضوع معصومند

🔹️بنابر گزارش مرحوم شرف الدین، نویسنده المراجعات، محمد طه نجف، فقیه و استاد شرف الدین، در درس خود به وجوب عصمت عائشه از بی عفتی و تردامنی تصریح کرده است، زیرا عقلا پیامبران بایستی از هر گونه آلودگی در عِرْض و ناموس خود پاک باشند. از این رو شرف الدین به تبع استاد خود، بر این باور است که عائشه پاک تر از آنست که نسبت به گناه ناپاک دامنی متهم شود.

🏷..انّها عند الإماميّة وفي نفس الأمر و الواقع أنقى جيبا وأطهر ثوبا وأعلى نفسا وأغلى عرضا وأمنع صونا وأرفع جنابا وأعزّ خدرا وأسمى مقاما من أن يجوز عليها غير النزاهة أو يمكن في حقّها إلّا العفّة و الصيانة وكتب الإماميّة- قديمها وحديثها- شاهد عدل بما أقول.. ولذا صرّح فقيه الطائفة وثقتها استاذنا المقدّس الشيخ محمّد طه النجفي- أعلى اللّه مقامه و هو على منبر الدرس- بوجوب عصمتها من مضمون الإفك عملا بما يستقلّ بحكمه العقل من وجوب نزاهة الأنبياء عن أقلّ عائبة ولزوم طهارة أعراضهم عن أدنى وصمة. فنحن و اللّه لا نحتاج في براءتها إلى دليل..

📚موسوعة الامام عبدالحسین شرف الدین: 3، 173.
🏠 @chsiqs

📜همسر فقیه و محدّث شیخ بهائی

🔹️بنابر گزارش افندی، دختر شیخ علی منشار، یکی از عالمانِ اهل جبل عامل، همسر شیخ بهائی است که فقیه و محدّث بود و تدریس می کرد و زنان در درسش شرکت می کردند و از پدرش چهار هزار کتاب به ارث برده است. گفتنی است، حاصل ازدواج شیخ بهائی با دختر منشار، فقط یک دختر بود و بیش از آن، بچه دار نشده اند.

🏷ولم يخلف ولدا ذكرا و كان له بنت‏... وكانت زوجة البهائي بنت‏ الشيخ علي المنشار و كانت فاضلة عالمة وقد سمعت أنها بقيت بعد البهائي وكانت تقرأ عليها النسوان.
🏷فاضلة عالمة فقيهة محدثة وكانت زوجة شيخنا البهائي وقد قرأت على والدها وقد سمعنا من بعض المعمرين الثقات الذي قد شاهدها في أوان صباه أنها كانت تدرس في الفقه و الحديث و نحوها وکانت النسوان يقرأن عليها وقد ورثت عن أبيها أربعة آلاف مجلد من الكتب وذكر لنا بعض الافاضل أنها وافرة العلم كثيرة الفضل وقد بقيت بعد وفاة الشيخ البهائي أيضا.

📚ریاض العلماء: 5، 94، 407.

🔺️شایسته اشاره است، به دلايل مختلف، از جمله بی توجهی به جنس زن، ظاهرا اسم این زن فقیه و محدث، ثبت و ضبط نشده و فقط با این که دختر منشار بوده یا همسر شیخ بهائی، مشخص شده است.

🏠 @chsiqs

📜تقریر و تأیید امامان بر سنتِ پرسش از فقیهان زن

🔹️مرحوم سید رضا صدر، یکی از فقیهانی است که مرد بودن را شرط مرجع تقلید ندانسته و این فرض که زنی که دارای تحصیلات فقهی بوده و شرایط مرجعیت را دارا است، بتواند فتوا بدهد و افراد از او تقلید بکنند را منتفی نمی داند، زيرا وی بر این باور است که هیچ دلیل شرعی بر اینکه بایستی مرجع تقلید مرد باشد، وجود ندارد بلکه به باور او می توان شواهدی یافت که مشروط بودن مرجعیت به مرد بودن مفتی را نفی می کند.

🔺️در این راستا، صدر از نکته ای تاریخی بهره برده است. آن نکته این که اهل تسنن از مسلمانان، همسران پیامبر از جمله عائشه را به عنوان افرادی که حکم فقهی را بیان می کنند، می دانستند و از آنان مسائل شرعی خود را پرسیده و فتواهای همسران پیامبر را ثبت وضبط می کردند. رجوع مسلمانان به همسران پیامبر و عائشه که به نوعی، سنت و سیره مسلمانان بود در مرأی و مسمع امامان قرار داشت ولی هیچ یک از آنان، نفس مراجعه به یک زن در مسائل شرعی و استفتاء از او را نادرست نشمرده اند، درحالیکه اگر چنین مراجعه ای از نظر امامان نادرست بود، حتما به نادرستی آن اشاره می کردند. از این رو همین که این رفتار مورد اشکال امامان قرار نگرفته، دلیلی است بر اینکه مراجعه به فقیهان زن برای پرسش از احکام فقهی، مورد تایید امامان بوده است.

🏷... ويشهد لعدم اعتبار الرجولة في المفتي اتّفاق أهل السنّة على جواز تقليد المرأة فإنّهم يعدّون عائشة أُمّ المؤمنين من المفتين وهذا الاتّفاق كان بمرأى من الأئمّة الطاهرين جميعاً ولم يصدر عنهم تخطئة له ولو صدر لوصل وذلك يكشف عن إمضائهم له.

📚الاجتهاد والتقلید(بوستان کتاب): 107-108.
🏠 @chsiqs

📜زنى که به دستور شهید اول، مرجع زنان شد

🔹️بنابر گزارش شیخ حر عاملی، فاطمه دختر شهید اول، که مشهور به ست المشایخ (بزرگ مشایخ) بود، زنی فقیه و دانشمند پرهیزگار بود و پدرش او را می ستود تا آنجا که به دستور وی، زنانِ (منطقه جزین و جبل عامل) در مسائل فقهی به او رجوع می کردند.

🏷أم الحسن فاطمة المدعوة بست‏ المشايخ‏، بنت الشهيد محمد بن مكي العاملي الجزيني‏، كانت عالمة فاضلة فقيهة صالحة عابدة، سمعت من المشايخ مدحها و الثناء عليها، تروي عن أبيها و عن ابن معية شيخه إجازة و كان أبوها يثني عليها و يأمر النساء بالاقتداء بها و الرجوع إليها في أحكام الحيض و الصلاة و نحوها.

📚أمل الآمل: 1، 193.

🔺️بنابر سندی که سید حسن صدر بدان دست یافته، ست المشایخِ مذکور ارث خود از املاک پدری در منطقه جزین را به برادرانش بخشیده تا در مقابل، نسخه کتاب تهذیب الأحکام و کتاب المصباح نوشته شیخ طوسی و کتاب من لایحضره الفقیه و نسخه کتاب الذکری نوشته شهيد اول که از ماترک پدر بوده را مالک شود. صدر پس از اینکه متن سند یادشده را گزارش می کند، خواننده را به تأمل در آن دعوت می کند تا به بزرگی ست المشایخ پی ببرد و بنگرد چگونه او برای رسیدن به چند نسخه کتاب از مال دنیا چشم پوشی کرده است.

🏷أما بعد؛ فقد وهبت الست فاطمة أمّ الحسن أخويها الشيخ أبا طالب محمدا و أبا القاسم عليا سلالة السعيد الأكرم و الفقيه الأعظم... محمد بن أحمد بن حامد بن مكّي .. جميع ما يخصّها من تركة أبيها في جزّين وغيرها هبة شرعيّة ابتغاء لوجه اللّه تعالى، ورجاء لثوابه الجزيل وقد عوّضا عليها كتاب التهذيب للشيخ (رحمه اللّه) وکتاب المصباح له وكتاب من لا يحضره الفقيه وكتاب الذكرى لأبيهم (رحمه اللّه) والقرآن المعروف بهديّة علي بن المؤيد... فتأمّل فيه حتّى تعرف أن الست فاطمة ممّن تؤثر الكتب على العقار و أموال الدنيا.

📚تکملة أمل الآمل: 6، 409-410.

🔺️جالب اینکه بنابر گزارش حرعاملی، همسر شهید اول نیز از فقیهان بوده و مرجع زنان در احکام فقهی به حساب می آمده است.
🏠 @chsiqs

📜 سست شدن دندان امام باقر

🔹️بنابر گزارش مرحوم کلینی، با اسنادی معتبر، دندان های امام باقر ضعیف شده بود و ایشان مجبور شده تا آن ها را با مفتول طلا سفت کند و از این رو، ایشان برای تقویت دندان های خود، سقز( نوعی آدامس طبیعی) می جوید. بنابر این گزارش و گزارش دیگری که مرحوم کلینی نقل کرده که به نظر می رسد، در اصل، هر دو یک گزارش بوده و در مقام نقل تبدیل به دو روایت شده است، امام دلیل لق شدن دندان های خود را استفاده از رنگ و وسمه دانسته است.

🏷عن محمد بن مسلم: رأيت أبا جعفر يمضغ علكا فقال: يا محمّد نقضت‏ الوسمة أضراسي‏ فمضغت هذا العلك لأشدّها قال: و كانت استرخت فشدّها بالذهب.
🏷عن محمّد بن مسلم قال: قال أبو جعفر عليه السّلام: نقضت أضراسي الوسمة.

📚الکافی: 6، 483.
🏠 @chsiqs

📜 گزارشی درباره اینکه چرا امام علی در زمان حضرت زهرا ازدواج مجدد نکرد

🔹️امام علی در زمان زندگانی حضرت زهرا ازدواج نکرد، با اینکه ظاهرا ازدواج برای ایشان اشکال شرعی نداشت و به همین دلیل حرام نبودن ازدواج مجدد، ایشان پس از رحلت حضرت زهرا چند همسر داشت. در این راستا، گزارشی از شیخ طوسی، از امام صادق، وجود دارد دال براینکه ازدواج مجدد بر امام علی تا زمانیکه حضرت زهرا در این دنیا بود حرام بود، زیرا که حضرت زهرا پاک بود و هیچ وقت مبتلا به دروه ماهیانه نمی شد.

🏷حرم اللَّه النساء على علي ما دامت‏ فاطمة حيّة قلت وكيف؟ قال لأنها طاهر، لا تحيض‏.

📚تهذیب الأحکام: 7، 475.

🔺️علامه مجلسی از پدر خود، در توضیح چرایی حرمت ازدواج مجدد و تبیین کلام منسوب به امام صادق، نقل می کند؛ چون حضرت زهرا مبتلا به عادت ماهیانه نمی شد و در هیچ وقتی مشکلی برای همبستری با ایشان وجود نداشت، امام علی به همسر دیگری نیاز نداشت. از این رو به دلیل رعایت احترام به حضرت زهرا، امام علی ازدواج مجدد نکرد.

🏷قوله عليه السلام: لأنها طاهرة قال الوالد العلامة طاب مضجعه: أي لم يكن من قبلها مانع من الوطء، فلم يكن عليه السلام يحتاج إلى زوجة أخرى مع‏ رعاية حرمتها. انتهى.

📚ملاذ الأخیار: 12، 486.
🏠 @chsiqs

📜 دیدگاه نوبختی درباره تعداد دختران پیامبر و چرایی برتری حضرت زهرا

🔹️بنابر گزارش شیخ طوسی، حسین بن روح نوبختی، سومین نائب امام زمان در غیبت صغری، تعداد دختران پیامبر را چهار نفر دانسته است و وقتی از او پرسیده شد که چرا حضرت زهرا برتر از باقی دختران پیامبر می باشد؟ در جواب، به دو دلیل اشاره کرد؛ یکی اینکه حضرت زهرا برتر است، چون وی فقط از پیامبر ارث برده است. دو اینکه خدا نسل پیامبر را فقط در فرزندان حضرت زهرا قرار داده است. بنابر این گزارش، کسی که چراییِ یادشده را از نوبختی پرسیده بود، با شنیدن جواب او قانع شد و اذعان کرد که تا قبل از این جواب، کسی را ندیده بود که در این زمینه پاسخی درست تر و کوتاه تر از آنچه گفته شد ارائه کند.

🏷وسأله بعض المتكلمين وهو المعروف بترك الهروي فقال له: كم بنات رسول الله؟ فقال: أربع، قال: فأيهن أفضل؟ فقال: فاطمة فقال: ولم صارت أفضل، وكانت أصغرهن سنا وأقلهن صحبة لرسول الله قال: لخصلتين خصها الله بهما تطولا عليها وتشريفا وإكراما لها إحداهما أنها ورثت رسول الله ولم يرث غيرها من ولده والأخرى أن الله تعالى أبقى نسل رسول الله منها ولم يبقه من غيرها ولم يخصصها بذلك إلا لفضل إخلاص عرفه من نيتها قال الهروي: فما رأيت أحدا تكلم وأجاب في هذا الباب بأحسن ولا أوجز من جوابه.

📚الغیبة: 388.
🏠 @chsiqs

📜 اختلاف شیعه و سنی، کبروی نیست

🔹️بنابر دیدگاه مرحوم شرف الدین، نویسنده کتاب المراجعات، اختلاف شیعه و سنی صغروی بوده و میان این دو مذهب اختلاف کبروی وجود ندارد. از این رو به باور وی، اگر سنی و شیعه در مسئله ای ایمانی و عقیدتی مثلا در عدالت یا عدم عدالت فردی، تفاوت نظر دارند، این تفاوت نظر همچون تفاوت دو دیدگاهی است که دو گروه در استحباب یا عدم استحباب کاری با یکدیگر دارند.

🏷 والنزاع بينهما - في جميع المسائل الخلافيّة - صغرويّ في الحقيقة، ولا نزاع بينهما في الكبرى - عند أهل النظر - أبدا. ألا تراهما إذا تنازعا في وجوب شيء، أو في حرمته، أو في استحبابه، أو كراهته، أو في إباحته، أو تنازعا في صحّته وبطلانه، أو في جزئيّته، أو في شرطيّته أو في مانعيّته، أو في غير ذلك، كما لو تنازعا في عدالة شخص أو فسقه أو إيمانه أو نفاقه أو وجوب موالاته أو وجوب معاداته؛ فإنّما يتنازعان في ثبوت ذلك بالأدلّة الشرعيّة وعدم ثبوته، فيذهب كلّ منهما إلى ما تقتضيه الأدلّة الإسلاميّة. ولو علموا بأجمعهم ثبوت الشيء في دين الإسلام، أو علموا جميعا عدم ثبوته في الدين الإسلامي، أو شكّ الجميع في ذلك، لم يتنازعوا ولم يختلف فيه منهم شخصان.

📚موسوعة الإمام شرف الدین: 4، 1745.

🏠 @chsiqs

📜شهیدثانی: اعتقادات باطل لزوما فرد را فاسق یا ظالم نمی کند

🔹️بنابر دیدگاه شهید ثانی، زمانی یک انسان، گناهکار به حساب می آید که او گناه را با علم به این که گناه است، انجام بدهد؛ از این رو چنانچه فردی به گناه بودنِ گناهی یقین نداشته باشد یا آنکه انجامِ آن گناه را بندگی خدا بداند، در این صورت آن فرد گناهکار نیست، اگر چه کارش در واقع گناه است. بنابر این، به باور وی، کسانی که به اعتقادات حقه باور ندارند و اعتقاداتشان باطل و نادرست است؛ چه این اعتقادات باطل را تقلیدی به دست آورده باشند، چه آن را اجتهادی کسب کرده باشند ولی چون اعتقادات باطل خود را باطل نمی دانند، نمی توان آنان را فاسق یا ظالم به خود دانست.

🏷الفسق إنما يتحقّق بفعل المعصية المخصوصة مع العلم بكونها معصية، أما مع عدمه بل مع اعتقاد أنها طاعة بل من أمّهات الطاعات فلا، و الأمر في المخالف للحقّ في الاعتقاد كذلك، لأنه لا يعتقد المعصية، بل يزعم أن اعتقاده من أهمّ الطاعات، سواء كان اعتقاده صادرا عن نظر أم تقليد. و مع ذلك لا يتحقّق الظلم أيضا، و إنما يتّفق ذلك ممّن يعاند الحقّ مع علمه به، و هذا لا يكاد يتّفق و إن توهّمه من لا علم له بالحال.

📚مسالک الأفهام: 14، 160.

🔺️در راستای کلام شهید ثانی، می توان به گزارشی اشاره کرد که مرحوم کلینی از امام باقر نقل کرده دال بر اینکه اگر فردی کسی را برای خدا دوست داشته باشد ولی آن فرد در واقع مغضوب خدا باشد، خداوند به او به خاطر دوستیش پاداش می دهد و چنانچه فردی انسانی را برای خدا دشمن بدارد ولی آن فرد در واقع محبوب خدا باشد، خداوند به او به خاطر دشمنیش پاداش می دهد.

🏷لو أن‏ّ رجلاً أحب‏ّ رجلا للّه لأثابه اللَّه على حبّه إياه و إن كان المحبوب في علم اللَّه من أهل النار و لو أنّ رجلاً يبغض رجلا لله لأثابة اللَّه على بغضه إياه و إن كان المبغض في علم اللَّه من أهل الجنة.

📚 الکافی: 127.
🏠 @chsiqs

📜درباره حاکمیت سیاسی پس از امامان، تعدادی از احادیث به ما نرسیده است

🔹️به باور آیت الله بروجردی، حکومت اسلامی، ضروری دین بوده و به اجماع علمای مسلمان، یکی از واجبات اسلامی، برقراری حکومت است. به اعتقاد وی، در فقه روایی شیعه، پس از امامان، که حاکمان نصب شده از طرف خدا هستند، تکلیف مسلمانان روشن شده و نمی توان پذیرفت که در احادیث و گفتار معصومان تکلیف این مسئله بیان نشده و امامان درباره حکومت ومسائل آن که مورد ابتلای مردم بوده چیزی نگفته و مردم را از این جهت یله و رها گذاشته باشند. (کما اینکه برخی از شیعه در نقد مدرسه خلافت که معتقدند پیامبر تکلیف پس از خود را مشخص نکرد، به این نکته اشاره می کنند که ممکن نیست پیامبر مردم را بی رهبر و سرگردان گذاشته باشد.)

🔺️از این رو به عقیده بروجردی، تکلیف حاکمیت سیاسی فقط در مقبوله عمر بن حنظله مشخص نشده، زیرا نمی توان پذیرفت که فقیهان از اصحاب و راویان در این باره از امامان سؤالی نکرده باشند و فقط عمر بن حنظله، متوجه این مسئله شده و از معصوم در این باره پرسش کرده باشد. بلکه به طور قطع، بزرگان اصحاب نیز در این باره اندیشده و پرسش های خود را با امامان مطرح کرده اند.

🏷یکی از امور مقرّره در اسلام حکومت است به اجماع علماء الاسلام بل الضرورة من الدین... و ثبوت این وظایف هم برای حاکم مسلمین و منصوب از قبل سلطان اسلام محل اتفاق فریقین است... نظر به این که امور سیاسیه مورد احتیاج و ابتلای عامه مردم است... و امامیه که بر حسب اصول مذهب برای سلاطین زمان خود سلطنت و حکومتی قائل نبودند البته در این مسائل عام البلوی رجوه به ائمه طاهرین نموده واستفتاء کرده اند که ما در موارد احتیاج به چه نحو عمل کنیم و جواب این مطلب هم البته از آن ها صادر شده و به واسطه عموم بلوی، علمای امامیه از طبقه چهارم وپنجم و من بعد آن ها ضبط این فتوی را نموده اند و ابلاغ به عوام در همان زمان کرده اند ومورد عمل آن ها هم واقع شده و نمی توانیم باور کنیم که این همه فقهاء از اصحاب امامین صادقین و من بعد آن ها که حمله فقه ائمه بوده اند، استعلاج این معنی را از ائمه عصر خود نکرده باشند وفقط عمر بن حنظله که بر حسب استقصای روایات، احادیث زیادی نقل نکرده فقط متفطن این معنی شده باشد و در مقام چاره جویی و علاج بر آمده، البته این معنی را بزرگان فقهای اصحاب نیز سؤال کرده اند. نهایت امر، از آن جایی که جوامع اولیه حدیث، که کتب زیادی بوده، از دست رفته و جوامع متأخره هم استقصای احادیث آن ها را نکرده اند، موجب شده که بر حسب تصادف برای ما این چند روایت باقیمانده و مسندا به مارسیده.

📚استفتائات آیت الله بروجری: 2، 476-479.
🏠 @chsiqs

📜 شهید ثانی: نقل های تاریخیِ دروغ، بسیار است

🔹️بنابر دیدگاه شهید ثانی، گزارشی که راوی مورد اعتماد نقل کرده را می توان به گونه ای بیان کرد که وقوع آن، مسلّم تلقی شود و نیازی به اینکه آن گزارش را به ناقلش نسبت داد، نیست ولی اگر درستی ِگزارشی مشخص نبود، بهتر آنست که آن گزارش به گزارشگرش نسبت داده شود و چنانچه گزارشی، ساختگی بود، که به باور ایشان، گزارش های ساختگی که ساختگی بودن آن روشن است، فراوان می باشد، در این صورت، جایز نیست؛ آن گزارش را برای دیگران بیان نمود.

🏷هل للإنسان أن يقرأ هذه التواريخ و السير كمولد النبيّ والغزوات والأخبارِ من غير نقلٍ أم لا؟ الجواب: هذه المذكورات مختلفة، فمنها ما رواه الثقاتُ الإثباتُ وقراءتُها جائزة مطلقاً ومنها المجهول صحّتها فينبغي أن يقال: قال فلان: إنّه جرى كذا ووقع كذا ومنها المعلوم كونه موضوعاً وهو كثير فلا يجوز قراءته و لا روايتُه.

📚رسائل الشهید الثانی: 1، 607.

🔺️اینکه شهید ثانی، گزارشی که فرد مورد اعتماد نقل کرده را در برابر گزارش هایی که درستی آن مشخص نیست یا ساختگی آن واضح است، قرار داده، نشانگر آن ست که ایشان، درستی یک گزارش را وابسته به راوی آن دانسته و چنانچه راوی گزارشی مورد اعتماد باشد، آن گزارش راست و درست خواهد بود. در حالیکه بنابر پاره ای از دیدگاه ها، لزوما دارای اعتبار بودنِ راوی به معنای درستی درستی روایت آن راوی نیست.
🏠 @chsiqs

📜 جزمیات شیخ مفید یقین آور نیست

🔹️بنابر گزارش مرحوم طبرسی، امام زمان در روزهای آخر ماه صفر سال 410 هجری نامه ای به شیخ مفید فرستاد که در ابتدای آن نامه، امام از شیخ مفید با لقب مفید نام برده و وی را برادر درستکار خود خوانده است.

🏷للأخ‏ السديد والوليّ‏ الرّشيد الشيخ‏ المفيد أبي عبد اللّه محمّد بن محمّد بن النعمان أدام اللّه إعزازه، من مستودع العهد المأخوذ على العباد.

📚الاحتجاج: 2، 497.

🔺️راهی که می توانیم بر اساس آن، نامه یادشده را از امام زمان بدانیم منحصر در این است که یا کسی که واسطه امام زمان به شیخ مفید بوده، از وجود چنین نامه ای خبر داده باشد که بر اساس گزارش طبرسی، این واسطه ناشناخته بوده و معلوم نیست چه کسی است. یا اینکه فرض کنیم شیخ مفید از نامه یادشده مطلبی گفته و آن نامه را در اختیار دیگران گذاشته باشد. البته بنابر این فرض، بایستی یقین شیخ مفید دال بر اینکه امام زمان به ایشان نامه نوشته، برای ما یقین آور و دارای اعتبار باشد و گرنه در این صورت، می توان در نسبت این نامه به امام زمان تشکیک کرده و درستی آن را تضعیف نمود. از این رو، آیت الله خوئی بر این باور است، اگر فرض کنیم شیخ مفید، نسبت این نامه به امام زمان را یقینی می دانسته ولی ما نمی توانیم این نسبت را یقینی تلقی کنیم.

🏷فإنّ الشيخ المفيد قد تولد بعد الغيبة الكبرى بسبع أو تسع سنين وموصل التوقيع إلى الشيخ المفيد مجهول. هب أن الشيخ المفيد جزم بقرائن، أنّ التوقيع صدر من الناحية المقدسة ولكن كيف يمكننا الجزم بصدوره من تلك الناحية على أن رواية الإحتجاج لهذين التوقيعين مرسلة و الواسطة بين الطبرسی والشيخ المفيد مجهول.

📚معجم رجال الحدیث: 18، 220.
🏠 @chsiqs

📜مروان هم در مجلس عزا شرکت می کرد

🔹️بنابر گزارش ابوالفرج اصفهانی، از امام صادق، ام البنین، مادر حضرت عباس و برادرانشان، به بقیع می رفته و برای چهار فرزند خود که در کربلا به شهادت رسیده بودند، آه و ناله سر می داد و عزاداری می کرد. برخی از افراد به آنجا می رفتند و به عزاداری ایشان گوش فرا می دادند و گریه می کردند. یکی از کسانی که به بقیع می رفت تا در مجلس ام البنین حاضر شود و گریه می کرد، مروان بن حکم بود.

🏷وكانت أم‏ البنين‏ أم هؤلاء الأربعة الإخوة القتلى، تخرج إلى البقيع فتندب بنيها أشجى ندبة و أحرقها، فيجتمع الناس إليها يسمعون منها، فكان مروان‏ يجي‏ء فيمن يجي‏ء لذلك، فلا يزال يسمع ندبتها و يبكي. ذكر ذلك علي بن محمد بن حمزة، عن النوفلي، عن حماد بن عيسى الجهني، عن معاوية بن عمّار، عن جعفر بن محمد.

📚مقاتل الطالبیین: 90.
🏠 @chsiqs

ایشان ادامه دادند: قرآن کریم را بعنوان یک سند قطعی می‎پذیریم و همه معجزاتی را که در قرآن وجود دارد قبول داریم. اما از میان فضاهای اعجازی، ضد اعجازی و غیراعجازی، در مجموع فضای قرآن یک فضای غیراعجازی است.
نکته دیگر کارآمدی است چنانچه ملاحظه کنیم در مورد زمان پیامبران گذشته، در برابر کافران بیشتر استدلال می‌بینیم. که کافران حتی مبهوت می‎شوند. مانند گفت‌وگو‌ها، مناظره‌ها و تتبع‌ها و ... موارد اعجاز خیلی کمتر از تعقل و تدبر و استدلالات قرآن است. در مورد پیامبر اسلام فضای ضد اعجازی است و غیر از قرآن معجزه دیگری از پیامبر سراغ نداریم. قرآن نیز آن را تصریح می‌کند.
اما تاریخ نگار که دنبال اثبات است و نه ثبوت، باید مواردی را بپذیرد که از نقدهای سندی و محتوایی به سلامت عبور کند. لیکن برخی نویسندگان در طول تاریخ به معجزات نگاه تسامحی داشته‌اند. حتی برخی روایات، نوگزاره هستند و بعنوان مثال برخی از آنان برای اولین بار در منابع قرن پنجم یا ششم دیده شده‎اند.
بنابراین روش تاریخی و محتوایی برای بررسی و پذیرش اینگونه گزارشات لازم است، تا عقلانیت شیعه مورد اشکال مستشرقین و ملحدین قرار نگیرد.
در ادامه جلسه تاریخ‌نگاری و معجزات هر دو استاد بزرگوار بار دیگر در زمان‌هایی اختصاص یافته به پاسخ‌گویی به نقدهای مطرح شده پرداختند. همچنین استاد محترم جناب آقای دکتر الویری، که در جلسه حضور داشتند، به ذکر نکاتی در باب اشکالات وارد شده پرداختند. پس از گفت‌وگوی علمی و نقادانه اساتید تاریخ که نشان‌دهنده دغدغه‌مندی ایشان به قوام چنین مباحثی بود، در انتهای جلسه به سوالات حاضرین نیز پاسخ داده شد.
سرانجام پنجمین نشست از سلسله مباحث "تاریخ و ماورا" با برگزاری نمازجماعت مغرب و عشاء در مرکز پژوهش‌های حوزوی تاریخ اسلام، خاتمه یافت.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته.
۱۴۰۳/۹/۲۳

🏠 @chsiqs

باسمه تعالی
گزارش پنجمین نشست از سلسله نشست‎های تاریخ و ماورا
"تاریخ و ماوراء" عنوانی عام برای مجموعه‌ای گسترده از گفتگوها درباره مبانی تاریخ‌نگاری به صورت عمومی و تاریخ‌نگاری اسلامی به صورت ویژه است که می‌کوشد پاسخی روشن به این پرسش را در معرض نقد و داوری قرار دهد که باور به ماوراء الطبیعه چه تأثیری بر فرایند تاریخ‌ورزی به مثابه یک دانش دارد؟
مجموعه گفتارهای تاریخ و ماورا، بر آن است که بر مفاهیم اولیه و اشاره‌ای به قلمرو ماوراء الطبیعه مروری داشته باشد و درباره نگاه پارادایمیک به دانش، از این یافته دفاع ‌کند که باور به ماوراء الطبیعه و دخالت دادن آن در تاریخ‌نگاری نه تنها عینیت دانش تاریخ را مخدوش نمی‌کند، بلکه باور یا عدم باور به ماوراء الطبیعه هر دو از نظر اثرگذاری بر تاریخ‌پژوهی و تاریخ‌نگاری هم‌سنگ و هم‌تراز هستند.
در ادامه سلسله نشست‎های "تاریخ و ماوراء" و در پنجمین برنامه از روایت گفتگوی اساتید حوزه تاریخ، با دعوت از دو تن از اساتید محترم حوزه و دانشگاه به روشن ساختن زاویه دیگری از گفتمان بهره تاریخ از کلام پرداخته شد. جلسه با موضوع "تاریخنگاری و معجزات" در تاریخ ۲۲ آذرماه ۱۴۰۳، در مرکز حوزوی پژوهش‌های تاریخ اسلام و با حضور جمع بسیاری از طلاب، دانشجویان و اساتید علاقمند برگزار شد.
در ابتدا هیئت علمی محترم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه حجت الاسلام و المسلمین قاسم خانجانی، به ارائه مطالبی در باب معانی واژه "معجزه" و کاربرد آن پرداختند. ایشان عنوان داشتند که آنچه که در اصطلاح رایج کلام، معجزه نامیده می‌شود امر خارق‌العاده‌ای است که انبیاء از موضع تحدّی و برای اثبات نبوتشان انجام می‌دادند.
اما در منابع موجود تا قرن چهارم کلمه "معجزه" رواج نداشت. بلکه از واژه‌هایی چون اعلام، دلائل، امارات و ... استفاده شده است. در منابع شیعه از دوره شیخ صدوق بصورت ترکیبی آمده مانند عیون المعجزات، دلائل النبوة والمعجزات. در دوره‌هایی مانند: ارهاص، کرامت و ... بعنوان کار خارق‌العاده و غیر طبیعی نام برده می‌شده. در مورد کارهای خارق‌العاده برای معصومین علیهم السلام از "کرامت" استفاده شده است.
در قرآن نیز بطور مستقیم از کلمه "معجزه " استفاده نشده، بلکه از واژه‌هایی چون "آیه"، "بینه"، "علامت"، "بصیرت" و "سلطان" به معنای تسلط و نوعی اعجاز به کار رفته است.
حال به این پرسش پاسخ می‌دهیم که در معجزه‌نگاری چه تطوراتی اتفاق افتاده است؟ اینکه در قرون اولیه، تعداد کمی از معجزات را در منابع می‌بینیم اما وقتی به قرون ۴ و ۵ نزدیک می‌شویم، به یکباره تعداد معجزات بسیار شده است. مانند کتاب اواخر قرن پنجم کتب مناقب‌نگاری مانند مناقب ابن شهر آشوب و هر چه به سمت قرون متأخرتر می‌رویم در قرن ۷، ۸، ۱۰ و حتی ۱۱ در مدینة المعاجز یا حتی بحار الانوار این معجزات به ۲۰۰۰ می‌رسد.
در اینجا بایستی عوامل مختلفی را در نظر گرفت. از جمله در دسترس نبودن برخی از منابع برای برخی از متقدمین که تعداد کمتری را ثبت کرده‌اند و نیز اینکه برخی مؤلفان بر این موضوع تمرکز نداشته‌اند و دغدغه آن‌ها نبوده است. برخی از روایت‌هایی که در حدود تطور معجزه‎نگاری به ما رسیده است، مورد قبول ما نیست.
در ادامه جلسه استاد محترم جناب آقای دکتر صفری فروشانی به نقد نظریه ارائه شده پرداختند:
در مواجهه با روایات معجزات چند رویکرد وجود دارد:
باید دانست که مباحث تحلیلی در اسلام عمر طولانی ندارد و آغاز آن را شاید بتوان به آغاز پیدایش تاریخ تحلیلی نسبت داد. اینکه مثلاً ۲۸۰۰ معجزه در مدینة المعاجز را در کجای تاریخ باید جای داد؟ چرا در کتب تاریخی نیامده؟ آیا قابل اثبات هست یا خیر؟
کتاب‎هایی در این زمینه نوشته شده در درون اسلام کتاب آقای دکتر حسن حضرتی با نام مورخان و امر قدسی که مجموعه مقالات است، و در همین مرکز نیز جلسه‎ای با حضور ایشان برگزار شد، و از برون اسلام فردی به نام جرج طرابیشی کتابی دارد با نام المعجزه أو سبات العقل في الإسلام. وی معتقد است وقتی مسلمانان سراغ معجزه رفته‎اند، دیگر از عقل استفاده نکرده و آن را خرفت فرض کرده‎اند. بلکه از عقلگرایی کناره گرفته‌اند.
اول: رویکرد حداقلی، که نماینده شاخص آن هیوم ملحد و تجربه گراست و استاد خانجانی در مقاله‌ای به رد نظر هیوم پرداخته‌اند.
دوم: رویکرد میانه، که پذیرش معجزات با همراهی احتیاط‌های غیرعلمی است.
سوم: رویکرد حداکثری، که بصورت توسّعی معجزات رو توجیه می‌کنند و می‌پذیرند.
در ادامه مباحث آقای دکتر صفری رویکرد خود را حداقلی می‌دانند. البته نه از نوع هیوم، بلکه با پذیرش چند مبنا:
اولین اصل آنکه نقد ایشان با رویکرد مسلمانی شیعه است نه از ناحیه یک مستشرق و یا ملحد.

ادامه🔻
🏠 @chsiqs

پوشۀ شنیداری پنجمین جلسه از سلسله نشست‌های تاریخ و ماوراء

🔸تاریخنگاری و معجزات🔸

🎙با حضور:
🔹حجت الاسلام و المسلمین دکتر قاسم خانجانی (ارائه)
🔸دکتر نعمت الله صفری فروشانی (ناقد)
🔹دکتر راحله ضائفی (دبیر)

🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید (بازنشر مطالب کانال فقط با ذکر نشانی کانال مرکز و ذکر منبع جایز است): ⬇️⬇️
🏠 @chsiqs

📜خرده گیری های متکبرانه

🔹️بنابر باور شیخ انصاری، اینکه برخی برای مبالغه در نادرست شمردن باور دیگری، آن باور را بدیهی البطلان می شمارند، به نوعی عیب جویی به حساب می آید، زیرا کسی که اعتقادی را بدیهی البطلان می شمارد، به صاحب آن اعتقاد کنایه زده و درک و فهم او را در حدی می داند که نمی تواند امور بدیهی را دریابد. در صورتی که موضع گیری درست، آنست که در بیان اشکال گفته شود: لازمه آن باور مورد اشکال، گزاره ای است که نادرستی آن گزاره کاملا بدیهی است. دراین صورت کنایه ای وجود ندارد، زیرا این ملازمه امری بدیهی نبوده و برای صاحب آن باور مطرح نبوده تا گفته شود اشکال گیرنده به او کنایه زده است. به هرحال، ظاهرا به باور مرحوم انصاری، سبب این گونه از اشکال گرفتن ها را می توان بیماری های روانی از جمله غرور، حسد، خود پسندی و پول درآوری با علم دانست.

🏷من ذلك المبالغة في تهجين المطلب الذي ذكره بعض المصنفين بحيث يفهم منها الإزراء بحال ذلك المصنف فإن قولك إن هذا المطلب بديهي البطلان تعريض لصاحبه بأنه لا يعرف البديهيات- بخلاف ما إذا قيل إنه مستلزم لما هو بديهي البطلان لأن فيه تعريضا بأن صاحبه لم ينتقل إلى الملازمة بين المطلب وبين ما هو بديهي البطلان و لعل الملازمة نظرية و قد وقع من بعض الأعلام بالنسبة إلى بعضهم ما لا بد له من الحمل و التوجيه- أعوذ بالله من الغرور و إعجاب المرء بنفسه و حسده على غيره و الاستيكال بالعلم.

📚مکاسب: ۱، ۳۳۱.

🔺️ناگفته نماند، شیخ انصاری در مواردی به خواننده کتابش با تعبیر "انت خبیر" خطاب کرده و به نوعی به برخی از عالمان کنایه زده است. مثلاً در موردی که محقق اردبیلی مطلبی را خلاف عقل و نقل می داند، شیخ انصاری در بیان اشکال به مطلب ایشان، خواننده را با تعبیر پیش گفته، مخاطب قرار داده و ادعا کرده که مخاطبش بر این آگاه است که چنین مطلبی مخالف عقل نیست. از این رو شیخ انصاری، به گونه ای مخاطبش را بالاتر از مرحوم اردبیلی قرار داده و فضای عقل را خالی از آنچه اردبیلی ادعا کرده، دانسته است، به گونه ای که عقل مخاطب چنین مطلبی را در می یابد.

🏷وأنت خبير بأنّه ليس في العقل ما يقتضي قبح الحكم المذكور وأيّ فارق بين هذا وبين ما أحلّوه عليهم السلام لشيعتهم.

📚مکاسب: 2، 206.
🏠 @chsiqs

📜 نگرش های متفاوت

🔹️بنابر گزارش آیت الله سید محسن أمین، نویسنده اعیان الشیعة، در ایامی که برای حرم امام علی برق کشیده و حرم را با چراغ های برقی روشن کرده بودند، یکی از عالمان نجفی، به عیادت دو نفر از دوستانش که بیمار شده بودند، می رود، یکی از آن ها از این که به حرم علوی رسیدگی شده و برق به آنجا راه یافته خوشحال بود ولی دومی آرزوی مرگ کرده و گفته بود همین که بالای سر امیرالمؤمنین برق کشیده اند، کفایت می کند برای اینکه آروزی مرگ بکنم. آن عالم گفته بود، از تفاوت نگرش این دو شگفت زده شدم.

🏷ومما یستظرف من أخبار النجف ما أخبرنی بعض الثقات من اجلاء العلماء قال عدت فی یوم واحد صدیقین لي کانا مریضین فقال لی أحدهما لماعدته أرأیت کیف تنار الحضرة الشریفة العلویة بالکهرباء فإنّ هذا مما يسر النفس وانّي مسرور لذلك جدا فقلت له الأمر كذلك. فذهبت من عنده لعيادة الصديق الآخر فبعد ما جلست سألته عن حاله فقال تقول لماذا أليست الكهرباء فوق رأس اميرالمؤمنين! فعجبت من التفاوت في العقل بين هذين الرجلين.

📚رحلات السيد محسن أمين: 110.

🔺️در همین راستا، شهید مطهری بر این باور است که يكى از مسائل مهم ..كه به قوه عاقله .. مربوط مى‏شود اين است كه قوه انتقاد يعنى تشخيص خوب و بد را بيدار كنيم، مخصوصاً در مقابل مظاهر جديد كه نه مانند بعضى خشك مغزان با هر نوى‏ مخالفت كنیم و نه هر حماقتى و جنايتى را به نام تجدد و مد روز بپذيریم.

📚یادداشت های استاد مطهری: 2، 92.
🏠 @chsiqs

📜متن بسیاری از روایت ها فهم راویان است

🔹️بنابر باور آیت الله بروجردی، کسی که مأنوس با احوال راویان و احادیث آنان باشد، به این نکته پی خواهد برد که آنان در بسیاری از موارد الفاظی را که از امامان شنیده اند، نقل نکرده اند بلکه آنچه که فهمیده و برداشت کرده اند را با الفاظی جدید به عنوان حدیث ارائه داده اند. از طرف دیگر چون در مواردی، روایان کلام امام را اشتباه فهمیده اند، بنابراین در آن موارد چیزی که به عنوان حدیث نقل کرده اند نیز اشتباه می باشد.

🏷عندما تتبعنا في تراجم الرواة عن الأئمة المعصومين عرفنا من حالهم كثيرا ما لاينقلون مايسمعون بعين ألفاظه وإنّما يروون المعاني حسب مايتصورونها ويستفيدونها بتصوراتهم وان كانوا قد يخطئون في ذلك.

📚المنهج الرجالي: 269.
🏠 @chsiqs

📜 نوه پیامبر که همسر امام علی شد

🔹️بنابر گزارش مرحوم کلینی و شیخ صدوق، پیامبر از همسرشان، خدیجه، فرزندی با نام زینب داشت.

📚الکافی: 1، 439، الخصال: 2، 204.

🔺️بنابر گزارش شیخ طوسی، با اسنادی معتبر، زینب دختر پیامبر، پیش از بعثت، با فردی با نامِ ابی العاص بن ربیع ازدواج کرده و از او دختری داشت با نام امامة. بنابر این گزارش، امام علی با امامه که نوه پیامبر می شد، ازدواج کرد.

🏷عن الحلبي عن أبي عبد الله أن‏ أباه‏ حدثه‏ أن‏ إمامة بنت‏ أبي‏ العاص‏ بن‏ الربيع‏ و أمها زينب بنت رسول الله فتزوجها بعد علي المغيرة بن نوفل‏...

📚التهذیب:8، 258.

🔺️در گزارش دیگری که کلینی آن را با اسنادی معتبر نقل کرده، حضرت زهرا وصیت کرد تا امام علی پس از ایشان، با دختر خواهر حضرت زهرا که نوه پیامبر می شود، ازدواج کند که امام وصیت ایشان را عملی کرد و با او ازدواج کرد. به نظر می رسد، مراد از دختر خواهر حضرت زهرا در این گزارش همان امامة باشد. البته ابن عبدالبر نقل کرده که پدر امامة یعنی ابوالعاص به امام علی اشاره کرد تا با دخترش ازدواج کند.

🏷عن أبي جعفر قال: أوصت فاطمة الى علي أن يتزوّج ابنة أختها من بعدها ففعل.

📚الکافی: 5، 555. الإستیعاب: 4، 1789.

🔺️بنابر گزارش سومی از کلینی، امام علی از امامه، دختری با نام فاطمه داشت. در برخی گزارش ها نیز همچون نقل ابن سعد بغدادی آمده که امام علی از امامه فرزندی با نام محمد، مشهور به محمد الأوسط، داشت.

🏷عن أبي بصير عن فاطمة بنت علي عن أمامة بنت أبي العاص بن الربيع و أمها زينب بنت رسول اللَّه قالت‏ أتاني أمير المؤمنين في شهر رمضان فأتي‏ بعشاء و تمر و كمأة فأكل و كان يحب الكمأة

📚الکافی: 6، 370.

🔺️ومحمد الأوسط بن علي و أمه أمامة بنت أبي العاص بن الربيع بن عبد العزى بن عبد شمس بن عبد مناف وأمها زينب بنت رسول الله‏.
📚الطبقات الکبیر(الخانجی): 3، 18.

🔺️گفتنی است، اینکه در نقل های مرحوم کلینی و شیخ طوسی و دیگران آمده که پیامبر نوه ای با نام اسامه از طرف زینب داشته است با آنچه ابن اثیر نقل می کند که برخی قائلند پیامبر از غیر حضرت زهرا نوه ای نداشت، منافات دارد.

🏷إنها لم تلد لعلى ولا للمغيرة وليس‏ لزينب‏ بنت‏ رسول‏ اللَّه‏ ولا لرقيّة ولا لأم كلثوم عقب وإنما العقب لفاطمة حسب.

📚اسدالغابة فی معرفة الصحابة: 6، 22.
🏠 @chsiqs

📜چرا در رثای مشرکی شعر گفته ای؟

🔹️سید رضی، به مناسبت در گذشت ابراهیم بن هلال، یکی از شاعران و ادیبان هم عصر خود که نه شیعه بوده و نه مسلمان بلکه مشرک بوده و از صابئیان به حساب می آمده، قصیده ای با بیش ازهشتاد بیت در بزرگداشت او سروده است. در فهرستِ ابن ندیم آمده، سید رضی با او مراسلاتی داشته است.

📚دیوان الشریف الرضي: 1، 355-359، الفهرست: 194.

🔺️بنابر گزارش ابن خلّكان، برخی بر سید رضی اعتراض کرده و این مطلب را مطرح کردند که چه لزومی دارد سید و فرزند پیامبر، فردی که مشرک بوده را تجلیل کند. سید رضی، در جواب این اعتراض گفته بود: من فضیلت او را ستوده ام و نه دینش را. در حالیکه بنابر گزارش صفدی، مورخ قرن هفتمی، برخی از حاضران در مجلسی که سید رضی قصیده خود را برای آنان خوانده، نسبت به آن شاعر بددهنی کرده و او را سگ پسر سگ خوانده اند.

🏷و عاتبه الناس في ذلك لكونه شريفا يرثي صابئا فقال: إنما رثيت فضله.

📚وفیات الأعیان: 1، 54.

🏷 وقد عتب على الشريف الرضي كونه رثاه بمثل ذلك فقال: إنّما رثيت فضله لا دينه ويقال إنّه أنشدها يوما فقال أولها «أ رأيت من حملوا على الأعواد» فقال بعض الحاضرين: كلب بن كلب ويقال إنّه لمّا زار قبره نزل عن مركوبه أول ما وقع عليه‏.

📚الوافي بالوفيات: 6، 161.
🏠 @chsiqs

📜 تاریخ سازی برای فرار از مشکل

🔹️در روایتی از شیخ طوسی، با اسناد معتبر، درباره اختلاف دیدگاه میان امام باقر و امام صادق، مطلبی در ارتباط با یکی از احکام زکات گزارش شده است.

🏷كنت قاعدا عند أبي جعفر وليس عنده غير ابنه جعفر فقال: يا زرارة، إنّ أبا ذرّ وعثمان تنازعا على عهد رسول اللّه فقال عثمان: كلّ مال من ذهب أو فضّة يدار ويعمل به ويتّجر به ففيه زكاة إذا حال عليه الحول، فقال أبو ذرّ: أمّا ما اتّجر به أو دير أو عمل به فليس فيه زكاة، إنّما الزكاة فيها إذا كان ركازا أو كنزا موضوعا، فإذا حال عليه الحول ففيه الزكاة، فاختصما في ذلك إلى رسول اللّه فقال القول ما قال أبو ذرّ فقال أبو عبد اللّه لأبيه: ما تريد إلّا أن يخرج مثل هذا فيكفّ الناس أن يعطوا فقراءهم ومساكينهم فقال أبوه: إليك عنّي لا أجد منها بدّا.

📚تهذیب الأحکام 4: 70-71.

🔺️برخی بر این باورند که اختلاف میان دو امام به هیچ وجه قابل پذیرش نیست. براساس این دیدگاه، می‌توانیم این روایت را از اساس باطل اعلام کنیم؛ هرچند روایت یادشده، از سند معتبری برخوردار است. در طرف مقابل، گاهی پاره دیگری از عالمان، اختلاف میان دو امام را در احکام ثانویه یا شبیه به آن معقول می دانند و از این رو صدور این روایت را تکذیب نمی کنند. (ر.ک: معجم الأحادیث المعتبرة 5: 318). برای توضیح بیشتر در این زمینه، مناسب است به کتاب «تاریخ یار» بخش ارزش گذاری گزارش‌ها، قسمت سنجش با باورهای ایمانی مراجعه شود.

🔸️در این میان، میرزا محمد حسن آشتیانی، شاگرد مشهور شیخ انصاری، نه راه اول را انتخاب کرده و نه راه دوم را. ایشان چون معتقد است، میان دو امام هیچ اختلافی پدید نمی آید، اختلاف موجود در روایت را پذیرا نیست و از طرف دیگر چون نمی خواهد این روایت را تکذیب کند، تاریخ سازی کرده و این احتمال را داده که امام باقر دو فرزند به نام جعفر داشته که آن جعفری که امام نیست، با امام باقر اختلاف دیدگاه پیدا کرده است.

🔺️وهذا السؤال والجواب ربما يشعر بأنّ له عليه السّلام ابنا غير أبي عبد اللّه عليه السّلام وأنّه المراد بجعفر فتأمّل.

📚الزکاة 1: 176.
🏠 @chsiqs

📜 یزدی: حفظ تمامیت ارضی امپراتوری عثمانی و ایران واجب است

🔹️بنابر گزارش مجله "نجف" که در سال 1329قمری منتشر شده، آیت الله سید محمد کاظم یزدی، مؤلف کتاب فقهی العروة الوثقی، همزمان با اشغال ایران توسط روس ها و انگلیسی ها و همچنین با حمله ایتالیایی ها و غربیان به دولت پهناور عثمانی که نتیجه این لشکرکشی ها توافق نامه استعماری سایکس- پیکو بود، در پی پیامی، دفاع از کشورهای اسلامی را واجب شمرده و اخراج غاصبان را از مهم ترین تکالیف مسلمانان دانسته است.

🏷امروز که دول اروپا از هرطرف حمله به ممالک اسلامی آورده؛ از یک طرف ایتالیا به طرابلس هجوم کرده و از طرف دیگر، روس به شمال ایران را اشغال کرده و انگلیس به جنوب ایران قشون وارد کرده... فلهذا بر عموم مسلمین عرب و عجم واجب است که خود را مهیای دفاع کفر از ممالک اسلام نموده و از بذل مال و جان در فراهم آوردن اسباب اخراج قشون ایتالیا از طرابلس غرب و اخراج قشون روس و انگلیس از شمال و جنوب ایران که از اهم فرایض اسلامیه است، به هیچ نحو دریغ و مضایقه ننمایند تا بعون الله مملکتین اسلامیتین، عثمانی و ایران از تهاجم صلیبیان مصون و محفوظ بماند.

📚 مجله نجف، شماره 29، سال دوم، 15 ذی الحجة.

🔺️نویسنده تاریخ جراید و مجلات ایران، درباره مجله جریده نجف چنین گزارش می کند: روزنامه نجف در شهر نجف، به مدیری سید مسلم راون زاده و حاجی محمد بن حاجی حسینی و شیخ حسین طهرانی تأسیس و در سال 1328ق به طور هفتگی منتشر شده است. وجه اشتراک آن در نجف 25 روپیه، در ترکستان 30 روپیه، در ایران 15 قران و در سایر ممالک 8 فرانک.

📚تاریخ جراید ومجلات ایران: 4، 280.
🏠 @chsiqs

📜 یا در سنایی رو کند یا بو دهد عطار را

🔹️بنابر باور علامه محمدتقی مجلسی، موعظه‌گران و سخنوران بایستی از گفتارهای حکمت آمیز ابتکاری و بدیع استفاده کنند تا تأثیر بهتری بر مخاطبان بگذراند. وی برای نشان دادن نمونه‌هایی از گفتار خردمندانه و نغز، از اشعار حکیم سنائی، عطار نیشابوری و جلال الدین محمد بلخی معروف به مولوی نام برده است.

🏷و اگر مناسب داند سخنان حكيمانه تازه كه تأثيرش بيشتر باشد، ذكر كند چنانكه در حسن كالصحيح از حضرت اميرالمؤمنين صلوات اللّٰه عليه منقول است كه فرمودند كه ترويح كنيد نفوس خود را به حكمت‌هاى تازه؛ به درستى كه نفوس را كلال و ماندگى دست مى‌دهد چنانكه بدن را دست مى‌دهد و از اين جمله است اشعار محققان مثل حكيم غزنوى و حكيم رومى و عطار.

📚لوامع صاحبقرانی 4: 566.

🏷وروي أن من الشعر لحكما وهو ما يكون في التوحيد والمدح والمنقبة والزهد والمواعظ كأشعار الحكيم الغزنوي والحكيم الرومي والحكيم العطار.

📚 روضة المتقین 4: 13.
🏠 @chsiqs

📜شهیدِ مخالفت با امام

🔹️بنابر گزارش نجاشی، فردی با نام علی بن محمد کلینی که مشهور به علّان بوده و دایی مرحوم کلینی می شود و از افراد راستگو بوده و در عصر غیبت صغری می زیسته، از امام عصر اجازه حج رفتن می گیرد ولی امام به او اجازه رفتن به حج نمی دهد. با این حال، وی با دیدگاه امام مخالفت می کند و به حج می رود و پیش از رسیدن به مکه، کشته می شود. (شایسته توجه است، در این گزارش نیامده دلیل کشته شدن وی چه بوده است)

🏷علي بن محمد بن إبراهيم بن أبان الرازي الكليني‏ المعروف بعلان يكنى أبا الحسن. ثقة، عين. له‏كتاب أخبار القائم [عليه السلام‏]، أخبرنا محمد قال: حدثنا جعفر بن محمد قال: حدثنا علي بن محمد. و قتل علان بطريق مكة و كان استأذن الصاحب عليه السلام في الحج فخرج: توقف عنه في هذه السنة فخالف.

📚رجال النجاشی: 260-261.

🔸️در این میان، علامه امینی، از فرد یادشده، در کتابی که قرار بوده در آن سرگذشت شهیدان فضیلت خواهی بیان شود، به عنوان دومین فرد از این افراد نام می برد و او را جزو شهیدانی می داند که در راه فضیلت و درستکاری جان خود را از دست داده اند. مرحوم امینی نسبت به مخالفت وی با دستور امام، این مخالفت را مخالفتِ غیر عمدی می داند.

🏷وثاقته کشهادته من المتسالم علیها بین علماء الرجال وأمّا حجّه فلم يكن عن مخالفة عمدية لأمر الامام عليه السلام.

📚شهداء الفضیلة: 9.

🔺️به نظر می رسد، اینکه مخالفت علّان کلینی با امام را غیر عمدی بدانیم، درست نمی نماید زیرا وقتی امام معصوم به او امری کرده و آن امر به او رسیده و وی مخالفت کرده، دیگر مخالفت غیر عمدی معنایی نخواهد داشت و از طرف دیگر، شاید نتوان چنین فردی راکه با امر صریح امام مخالفت کرده، از شهیدانی دانست که در مسیر فضیلت خواهی از دنیا رفته اند.

🔺️گفتنی است، راستگویی یک فرد لزوما به معنای اینکه از آن فرد هیچ معصیتی صادر نمی شود، نیست. از این رو اینکه علّان کلینی از افراد ثقه شمرده شده، منافاتی با اینکه او با امر امام مخالفت کرده ندارد. علاوه بر این، مخالفت کردن فرد مذکور با امام معصوم در آخر عمر وی بوده و نه پیش از آن، از این رو ممکن است؛ او تا پیش از مخالفت با امام، دارای وثاقت بوده ولی پس از مخالفت کردن با امام در آخر عمر و پیش از کشته شدن، از مرتبه وثاقت دور شده باشد.

🔸️آیت الله خوئی، در این زمینه، بر این باور است که مخالفت علّان کلینی با امام معصوم منافاتی با وثاقت او ندارد و از طرف دیگر، ممکن است، علّان امر امام را امری مولوی نپنداشته و آن را ارشادی دانسته و از این رو با امام مخالفت کرده است. جالب اینکه آیت الله خوئی، احتمال می دهد اغلب اوامر شخصیه امامان به اصحابشان ارشادی بوده و نه مولوی.

🏷إنّ مخالفة علي بن محمد علان لأمر الحجة بتوقفه عن الخروج لا ينافي وثاقته مع أنه يمكن أن علي بن محمد لم يفهم من أمره ع أنه أمر مولوي، فلعله حمله على الإرشاد كما لعله الغالب في أوامرهم الشخصية إلى أصحابهم.

📚معجم رجال الحديث: 13، 138.

🔺️ظاهراً اینکه علّان از امام، اجازه حج رفتن می خواهد، اجازه خواستن وی از امام، به خودی خود، احتمال اینکه او امر امام را ارشادی پنداشته، تضعیف می کند و به وی این اشکال را متوجه می کند که چرا از امام اجازه سفر به حج خواسته در حالیکه تصمیم گرفته، در هرصورت، به حج برود؟
🏠 @chsiqs

📜 امام علی به كمك مصيبت پیامبر، فقدان حضرت زهرا را تاب آورد

🔹️بنابر گزارش مرحوم کلینی و به تبع وی، سید رضی، امام علی هنگام دفن حضرت زهرا با پیامبر مناجات گونه سخن می‌گوید و پس از اینکه به ایشان از جانب خود و حضرت زهرا سلام می‌دهد، از بی‌طاقتیش نسبت به فقدان حضرت زهرا می‌گوید ولی در ادامه ابراز می‌کند، پس از اینکه سختی جدایی از پیامبر را احساس کرده و سنگینی مصیبت ایشان را تاب آورده، می‌تواند مصیبت حضرت زهرا را (که کوچکتر از مصیبت پیامبر است) تحمل کند.

🏷السلام عليك يا رسول الله عني والسلام عليك عن ابنتك وزائرتك والبائتة في الثرى ببقعتك والمختار الله لها سرعة اللحاق بك قل يا رسول الله عن صفيتك صبري وعفا عن سيدة نساء العالمين تجلدي إلا أن‏ّ لي‏ في‏ التأسي‏ بسنتك‏ في‏ فرقتك‏ وفادح مصیبتک موضع‏ تعز...

📚الکافی 1: 459، نهج البلاغة 320.
🏠 @chsiqs

پوشۀ شنیداری پنجمین جلسه از سلسله‌ نشست‌های تاریخ و روایت

حاکم نیشابوری، رویکردی تاریخی به روایات کتاب «فضائل فاطمة الزهراء» سلام الله علیها

🎙با حضور:
🔹حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید محمد طباطبایی یزدی (ارائه)
🔸حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید ناصر موسوی (دبیر)

🔅دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:
🏠 @chsiqs

پژوهش‌های تاریخ اسلام pinned Deleted message

📜 تبانی شیعه و سنی!

🔹️بنابر گزارش مرحوم سید احمد زنجانی، آیت الله شیخ عبدالکریم حائری افراد را به احترام گذاردن به قرآن تشویق می‌کرد و از این که در مجالس ختم، قرآن خوانده می‌شود و افراد توجهی به قرآن ندارند و در زمان قرائت آن پذیرایی صورت می‌پذیرد، انتقاد می‌کرد. بنابر این گزارش، حائری معتقد بود که شیعه و سنی با یکدیگر تبانی کرده تا هر یک، به یکی از ثقلین بی‌توجهی کنند؛ سنی‌ها به عترت بی التفاتند و شیعه به کتاب الله.

🏷مرحوم آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری زیاد اصرار داشت که احترام ظاهری قرآن کاملا محفوظ شود؛ همان طوری که اهل تسنن هنگام قرائت قرآن برای رعایت احترام آن چای و قلیان در مجالس نمی‌دهند. می‌فرمود در مجالس ترحیم شیعه نیز اگر این رسم و رویه جاری بشود، بسیار خوب و به موقع است ولی در مجالس شیعه چون عادت برخلاف جاری بود، ترک آن در نهایت دشواری بوده و فرامایش آن مرحوم عملی نمی‌شد، آنگاه می‌فرمود پیغمبر دو سنگین درمیان ما گذاشت: کتاب الله و عترت طاهره ولی ما با سنّی‌ها دست به دست داده هر دوی آن‌ها را از بین بردیم. ما کتاب الله را از بین بردیم، آن‌ها نیز عترت طاهره را.

📚الکلام یجرّ الكلام (حق مبین): 423.

🏠 @chsiqs

📜پاسبانی از ممالک اسلامی تکلیف عامه مردم است

🔹️آخوند خراسانی، محافظت از ممالک اسلامی را تکلیف یکایک مسلمانان می‌داند و از این رو، وی فراگیری آموزش‌های نظامی را بر هر فرد مسلمانی واجب اعلام می‌کند و از نمایندگان مجلس شورای ملی زمان خود می‌خواهد، قوانین مرتبط با آن را در اسرع وقت تصویب کنند.

🏷حفظ اسلام و پاسبانی ممالک اسلامیه، تکلیف عامه مردم است و بر هر فردی از افراد مسلمین واجب است که بر حسب قوه و استعداد خود، در مقام تحصیل مقدمات آن بر آید و چون اعظم مقدمات آن، تعلیم و تعلم آداب حربیه است که به مقتضای هر زمانی معمول می‌باشد، پس بر عموم جوانان مسلمین و ابناء ملت اسلامیه واجب است که در مشق نظامی و تعلم قواعد حربیه جدید که معمول این است، هیچگونه مسامحه و مساهله ننمایند و کمال اقدام و اهتمام در این باب داشته باشند... تأکیدا مجلس محترم شورای را عرض می شود هیچ عذری برای تعیین قانون مشق نظامی در نظر نمی‌آید. البته تعجیل در این امر هم خواهند نمود.

📚مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه (نشر نی) 4: 370.
🏠 @chsiqs

📜 بخشندگی و مسامحه گری معاویه

🔹️بنابر گزارش های بلاذری، معاویه با پول پاشی، بسیاری از افراد را به خود جذب می کرد. اگر یکی از اشراف و بزرگان عرب، در برابرش اظهار نداری می کرد، به داد او می رسید و با بخشیدن اموال، او را به خود متمایل می کرد. البته اگر کسی اظهار بی نیازی می نمود و نیازی به جذب کردن او نبود، به او هیچ کمکی نمی کرد و به قول خودش او را با بی نیازی اش تنها می گذاشت. از طرف دیگر، وی به راحتی خشمگین نمی شد و نسبت به منتقدانش ساکت می شد و گاهی هم اظهار ملاطفت می کرد؛ به طوری که عقیل بن ابی طالب در یکی از گفتگوهای انتقادیش با او به ملایمت و تسامح مکارانه او اشاره می کند.

🔺️با این چند جمله ای که خود معاویه گفته می توان با شیوه مزورانه او و معاویه صفتان بیشتر آشنا شد: تا وقتی بودجه مالی کمکیارم باشد، زبانم را خسته نمی کنم و تا زمانیکه با زبان بتوانم دیگران را با خود همراه کنم از تازیانه استفاده نمی کنم و تا وقتی تازیانه مرا از شمشیر بی نیاز سازد، از شمشیر استفاده نمی کنم ولی وقتی هیچ یک از مال و زبان وتازیانه، به کار نیاید، نوبت شمشیر فرا می رسد و با آن به جنگ دیگران می روم.

🏷 واما اعطائي ایاکم قبل المسألة فمن سألناه اعطیناه ومن استغني عنّا وكلّناه الى غناه وأحبّكم الينا السائل.

🏷وأما أنتم فإنّ فِي لينكم غدرًا.

🏷لا أضع لساني حيث يكفيني مالي ولا أضع سَوْطي حيث يكفيني لساني ولا أضع سيفي حيث يكفيني سوطي فإذا لم أجد من السيف بدًا ركبته.

📚 أنساب الأشراف: 5، 91، 114، 21.
🏠 @chsiqs

‌📜تقیه از شیعه (2)

🔹️بنابر نقل علامه محمد تقی مجلسی، استادش، عبدالله شوشتری، در یکی از درس های خود این مطلب را تقویت می کند که شهادت ثالثه جزو اذان نیست و ترک کردن آن در اذان و اقامه بهتر است. علامه مجلسی از استاد می خواهد، به علمش عمل کند و در اذان شهادت ثالثه را نگوید. پس از اصرار مجلسی، شوشتری به پیشنهاد شاگرد عمل می کند و در اذان واقامه خود، این شهادت را در اذان و اقامه خود نمی گوید. پس از چند روز برخی از مردم زبان به شکایت باز کرده و او را متهم به سنی گری می کنند تا اینکه مجلسی مجبور می شود از پیشنهاد خود عقب نشینی کند و از استادش بخواهد که تقیه کند و شهادت ثالثه را در اذان بگوید. از این رو، به باور مجلسی نگفتن شهادت ثالثه در اذان بهتر است ولی در جاهایی که تقیه از شیعیان لازم است، گفتن آن لازم خواهد بود.

🏷 و اگر نگويند بهتر است مگر از روى تقيه؛ چون در اكثر بلاد شايع است و بسيار شنيده‏ايم كه جمعى ترك كرده‏اند و متهم به تسنّن شده‏اند. تا آن كه در وقتى كه خدمت استاد مولانا عبد اللَّه طاب ثراه درس قواعد مى‏خوانديم در مبحث اذان سخنان صدوق را ذكر فرمودند. بنده عرض نمودم كه‏ شما چرا در اذان و اقامه اشهد انّ عليّا ولىّ اللَّه را دو مرتبه مى‏گوييد؟ فرمودند كه تيمّنا و تبرّكا مى‏گوييم و بحثها شد تا آن كه فرمودند كه ديگر نگوييم چند روز ترك كردند. خود از جمعى شنيدم كه فلانى سنّى است. باز عرض نمودم كه ظاهر شد كه واجبست گفتن آن تقية. فرمودند كه در اول نيز همين منظور من بود، نخواستم كه بلفظ تقيه بگويم. مجملا ديگر مى‏گفتند در مدّت حيات‏.

📚لوامع صاحبقرانی: 3، 566-567.
🏠 @chsiqs

📜تقیه از شیعه

🔹️بنابر گزارش شهید آیت الله مطهری، روزی آیت الله بروجردی در درسش، به مناسبت روایتی که در آن، امام صادق از تقیه کردن خود در برابر اصحاب و راویان پدرش گفته است، درباره پدیده تقیه از شیعه سخن می‌گوید و به طور ضمنی، این باور که تصور می‌شود تقیه فقط از غیر شیعیان صورت پذیرست را به چالش می کشد و آن را مردود می‌شمارد. شهید مطهری در ادامه گزارشش، نمونه‌ای از تقیه از شیعه را در رفتار حاج شیخ عبدالکریم حائری بیان می کند.

🏷... يك روز در درس فقه، حديثى به ميان آمد به اين مضمون كه از حضرت صادق سؤالى كرده‏اند و ايشان جوابى داده‏اند. شخصى به آن حضرت مى‏گويد: قبلًا همين مسئله از پدر شما امام باقر سؤال شده، ايشان طور ديگر جواب داده‏اند، كدام يك درست است؟ حضرت صادق در جواب فرمود: آنچه پدرم گفته درست است. بعد اضافه كردند: "إنَّ الشّيعَةَ أتَوْا أبي مُسْتَرْشِدينَ فَأفْتاهُمْ بِمُرِّ الْحَقِّ وَاتَوْني شُكّاكاً فَأفْتَيْتُهُمْ بِالتَّقِيَّةِ" ...چون اين حديث متضمن تقيّه از خود شيعه بود نه از مخالفين شيعه، فرصتى به دست آن مرحوم داد كه درد دل خودشان را بگويند. گفتند: تعجب ندارد، تقيّه از خودمانى مهم‏تر و بالاتر است. من خودم در اول مرجعيت عامّه گمان مى‏كردم از من استنباط است و از مردم عمل، هرچه من فتوا بدهم مردم عمل مى‏كنند. ولى در جريان بعضى فتواها كه برخلاف ذوق و سليقه عوام بود، ديدم مطلب اين طور نيست.» ...مرحوم آيت‏ الله حاج شيخ عبد الكريم حائرى يزدى مؤسس حوزه علميه قم، به فكر افتادند يك عده از طلاب را به زبان خارجى و بعضى علوم مقدماتى مجهز كنند تا بتوانند اسلام را در محيط‌هاى تحصيل‏ كرده جديد بلكه در كشورهاى خارج تبليغ نمايند. وقتى كه اين خبر منتشر شد، گروهى از عوام و شبه عوام تهران رفتند به قم و اولتيماتوم دادند كه اين پولى كه مردم به عنوان سهم امام مى‏دهند براى اين نيست كه طلاب زبان كفّار را ياد بگيرند، اگر اين وضع ادامه پيدا كند ما چنين و چنان خواهيم كرد. آن مرحوم هم ديد كه ادامه اين كار موجب انحلال حوزه علميه و خراب شدن اساس كار است، موقتاً از منظور عالى خود صرف‏ نظر كرد.

📚مجموعه آثار استاد شهید مطهری: ۲۴، ۴۹۹.
🏠 @chsiqs

مرکز حوزوی پژوهش های تاریخ اسلام برگزار می‌کند:

«سلسله نشست‌های علمی تاریخ و روایت»

نشست پنجم:
حاکم نیشابوری، رویکردی تاریخی به روایات کتاب «فضائل فاطمة الزهراء» سلام الله علیها

🎙ارائه دهنده:
دکتر سید محمد طباطبایی یزدی

🔹 دبیر علمی:
دکتر سید ناصر موسوی


✅ محورهای نشست:
🔸 شخصیت علمی، جایگاه حدیثی و مذهب حاکم نیشابوری
🔸واکاوی تاریخی روایات کتاب فضائل فاطمه الزهراء (س)
🔸استفاده تاریخی از روایات فضائل برای بازسازی تاریخ معصومان

🏢خیابان شهید فاطمی(دورشهر)، روبروی کوچه ۲۱
⏰ پنج شنبه ۲۴ آبان ۱۴۰۳ ساعت ۱۶

مرکز حوزوی پژوهش های تاریخ اسلام
https://chsiqs.ir


@chsiqs

📜آیا علوم امام سجاد به نام حضرت زینب پخش می شد؟

🔹️بنابر گزارش خصیبی و شیخ صدوق، فردی ناشناخته با نام احمد بن ابراهیم،که اطلاعات خاصی درباره او وجود ندارد، نقل کرده که نزد حکیمه دختر امام جواد رفته و با ایشان درباره امام زمان صحبت کرده است. ضمن صحبت هایی که میان آن دو رد و بدل شده، حکیمه به او گفته است که امام حسین برای حفظ جان امام سجاد، به حضرت زینب وصیت کرده و از این رو امامت ایشان مخفی نگاه داشته شده و پس از شهادت ایشان نیز هر علمی که از امام سجاد صادر می شد، به خاطر حفاظت از امام سجاد، به حضرت زینب نسبت داده می شد.

🔺️روایت یادشده توسط شیخ طوسی نیز گزارش شده؛ با این تفاوت که ایشان این گزارش را از کلینی نقل کرده و نام دختر امام جواد را خدیجه ذکر می کند در حالیکه این گزارش در کافی کلینی نیامده است.

🏷...أوصى إلى أخته زينب بنت عليّ بن أبي طالب في الظاهر فكان ما يخرج عن عليّ بن الحسين من علم‏ ينسب‏ إلى‏ زينب‏ بنت‏ عليّ‏ تسترا على عليّ بن الحسين...

📚الهدایة الکبری: 366، کمال الدین وتمام النعمة: 502، الغیبة: 230.

🔺️شایسته توجه است؛ اینکه علوم امام سجاد به نام حضرت زینب پخش شده، مطلبی است که حدود دویست سال پس از امامت امام سجاد بيان شده و فقط در این گزارش آمده است. از طرف دیگر، در این روایت مشخص نشده تا چه زمانی امامت امام سجاد مخفی نگاه داشته و علوم ایشان به حضرت زینب نسبت داده می شد؟ اگر دوره کوتاه اسارت منظور باشد، این پرسش مطرح می شود که مگر در این دوره، مجال این بود که امام سجاد به نشر علم بپردازد و علم ایشان به حضرت زینب منسوب شود؟ اگر مراد، دوره امامت امام سجاد باشد یا دست کم مراد، دوره زندگانی حضرت زینب در دوره امامت امام سجاد باشد و به نظر می رسد؛ ظاهر روایت مؤيد این دو احتمال است، دراین صورت، باید صحیفه سجادیه یا روایات دیگر امام سجاد که به نوعی علوم آن امام محسوب می شد به حضرت زینب نسبت داده می شد؛ درحالیکه بنابر شواهد تاریخی چنین اتفاقی رخ نداده علاوه بر اینکه روایات علمی حضرت زینب که در واقع برای امام سجاد بوده و به نام ایشان منتشر شده نیز در گزارش های تاریخی نیامده است.
🏠 @chsiqs

📜حضرت زینب در چه روز و ماهی به دنیا آمده است؟

🔹️درباره روز و ماه ولادت حضرت زینب در اسناد تاریخی دست اول و دوم مطلبی نیامده است. از این رو، مرحوم ذبیح الله محلاتی، یکی از نویسندگان معاصر، به درستی بر این باور است که هیچ یک از مواردی که به عنوان روز تاریخ ولادت ایشان مطرح می شود، اساس تاریخی ندارد.

🔺️البته محلاتی احتمال می دهد، اگر امام حسین در روز سوم شعبان به دنیا آمده باشد و حضرت زهرا بلافاصله پس از ولادت امام حسین به حضرت زینب حامله شده باشد، در این صورت می توان این دیدگاه که ایشان در یکی از روزهای دهه آخر ربیع الثانی به دنیا آمده را تقویت کرد.

🔺️در حالیکه اگر قرار باشد، خود را محصور دیدگاه های بدون شاهد تاریخی بدانیم و دست به انتخاب یکی از این دیدگاه ها بزنیم، نمی توان انتخاب محلاتی را پذیرفت؛ زیرا با توجه به فرض یادشده در روز ولادت امام حسین و این نکته که معمولا بارداری بین ۳۹ تا ۴۱ هفته طول می کشد، بایستی احتمال ولادت حضرت زینب در ماه جمادی الاولی را بیشتر از ربیع الثانی دانست و این دیدگاه بدون شاهد تاریخی که حضرت زینب در روز پنجم جمادی الاولی به دنیا آمده را انتخاب کرد.

🏷ولادت او را باختلاف نوشته‏اند؛ بعضى پنجم شهر جمادى الاولى سال ششم هجرت در مدينه دانسته‏اند و بعض ديگر در اوايل شعبان سنه ششم هجرت دانسته‏اند و بعضى ديگر در شهر رمضان و بعضى ديگر در عشر اخير ربيع الثانى در پنجم يا ششم يا هفتم سال هجرت دانسته‏اند و بعضى ديگر در ماه محرم سنه پنجم از هجرت دانسته‏اند ولى بايد دانست كه كه براى هيچ يك از اين اقوال يك دليل تاريخى در دست نيست. و اگر ولادت حضرت حسين در سوم شعبان بوده باشد و فاطمه زهرا بلافاصله بزينب حامله شده باشد مى‏توان قول كسى كه مى‏گويد در دهه اخير ربيع الثانى متولد شده است، اقرب بصحت گرفت.

📚ریاحین الشريعة: ۳، ۳۳.
🏠 @chsiqs

📜هوچی گری با اتهام سنی گری

🔹️بنابر گزارش عبدالله جزائری، نوه محدث جزائری، در اجازه نامه خود، محمد رفیع گیلانی، که از داماد های خانواده علامه مجلسی بوده و جزائری همچون او کسی را در قدرت علمی و ایمانی در عالمان فارس و عرب زبان ندیده است، به دلیل اینکه در مسأله تخصیص قرآن به خبر واحد، قائل به عدم تخصیص بوده و با اهل تسنن رابطه خوبی داشته و برخی از آنان به او هدیه می‌دادند و اینکه نماز عصر را جدای از نماز ظهر و در وقت استحبابی آن می‌خوانده، به سنی بودن و سنی گری از طرف عوام و خواص متهم شده است.

🏷كان علامة محققا متكلما متقنا لم أر في قوة فضله وإيمانه فيمن رأيت من فضلاء العرب والعجم... وكان مجتهدا صرفا ينكر طريقة الأخباريين ويرجح ظواهر الكتاب على السنة ولا يجيز تخصيصها بأخبار الآحاد وكان‏ حسن‏ العشرة مع‏ طوائف‏ الإسلام‏ جدا وله أصحاب من تجار خوارزم يأتونه كل سنة بالهدايا والنذور واتهم عند عوام المشهد بالتسنن لذلك ولأنه كان يؤخر العصر اشتغالا بالنوافل إلى دخول وقتها ولأمور أخر لا حاجة إلى ذكرها هنا وسرت هذه التهمة من العوام إلى الخواص وكوشف بذلك في المسجد يوم الجمعة وهو على المنبر يخطب وحصلت في الناس ضجة لم تسكن إلا بعد جهد طويل... .

📚الاجازة الکبیرة: 138.
🏠 @chsiqs

📜مظفر: امامان شیعه، بیشترین توجه را به حفظ حکومت اسلامی داشتند

🔹️علامه محمدرضا مظفر براین باوراست که تلاش های براندازانه ای که توسط برخی از علویان و غیرآنان ضد حکومت های زمان امامان که به عنوان حکومت اسلامی شناخته می شد، انجام شده، مورد تایید آنان نبوده بلکه مخالف اوامر صریح ایشان بوده است؛ زیرا به باور وی امامان شیعه بر حفظ حکومت اسلامی اصرار داشتند تا جاییکه آنان در مقایسه با خلفای عباسی نسبت به فروپاشی نظام اسلامی دلسوزتر بودند.

🏷عرف آل البيت بحرصهم على بقاء مظاهر الاسلام والدعوة إلى عزّته ووحدة كلمة أهله وحفظ التآخي بينهم ورفع السخيمة من القلوب والاَحقاد من النفوس...وكلّ الثورات التي حدثت في عصرهم من العلويين وغيرهم لم تكن عن إشارتهم ورغبتهم بل كانت كلّها مخالفة صريحة لاَوامرهم وتشديداتهم؛ فانّهم كانوا أحرص على كيان الدولة الاسلامية من كل أحد حتى من خلفاء بني العباس أنفسهم وكفى أن نقرأ وصية الامام موسى بن جعفر لشيعته: «لا تذلُوا رقابكم بترك طاعة سلطانكم، فإن كان عادلاً فاسألوا الله بقاءه، وإن كان جائراً فاسألوا الله اصلاحه؛ فإنّ صلاحكم في صلاح سلطانكم، وإنّ السلطان العادل بمنزلة الوالد الرحيم، فأحبّوا له ما تحبون لاَنفسكم، واكرهوا له ما تكرهون لاَنفسكم».

📚عقائد الإمامية: 225.
🏠 @chsiqs

📜اقتباس یا انتحال شهید ثانی

🔹️ابوالبركات، محمد الغزي (984ق) که از نویسندگان شافعی مذهبِ قرن دهم هجری بوده و گرایش‌های صوفیانه دارد، در سال 932ق کتابی با عنوان «الدر النضید في آداب المرید والمستفید» درباره آداب تعلیم و تعلم نگاشته است. او به تصریح خود، این کتاب را با استفاده از مقدمه شرح مهذب نوشته نووی (676ق) و کتاب‌های دیگر تألیف کرده است. حدود 22 سال بعد یعنی در سال 954ق، شهید ثانی (966ق) کتابی با عنوان «منیة المرید في آداب المرید والمستفید» درهمین موضوع تدوین کرده است. گفتنی است، تاریخ تألیف هر دو کتاب در انتهای هر دو ذکر شده است.
🏷وکان الفراغ من تألیفه عشیة الجمعة ختام شهر رجب الفرد الحرام سنة اثنتين وثلاثين وتسعمئة من الهجرة النبوية.

📚الدر النضید في أدب المرید والمستفید: 497.

🏷فرغ منها مؤلفها الفقیر الی عفو الله تعالی ورحمته زین الدین بن علی بن أحمد الشامي العاملي ضحى يوم الخميس يوم العشرين من شهر ربيع الأول سنة اربع وخمسين وتسعمئة.
📚منیة المرید في أدب المرید والمستفید: 393.

🔸️اگر میان منیة المرید و الدر النضید مقایسه‌ای بکنیم، خواهیم دید در موارد بسیاری، عبارت‌ها و همچنین موضوعات هر دو کتاب، یکی بوده و هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. مشابهت‌های چشمگیر این دو کتاب، آنچنان نمایان است که می‌توان به این ادعا میل پیدا کرد که منیة المرید که پس از 22 سال از نگاشته شدن الدر النضید، نوشته شده، تحریری جدید و شیعی از کتاب الدر النضید بوده که توسط شهید ثانی ارائه شده است؛ بدون آنکه ایشان منبع اصلی را ذکر کند. از این رو در مواردی که شهید ثانی با مطالب کتاب مخالفتی نداشته، آن مطالب را بعینه و بدون هیچ حذف و اضافه‌ای نقل کرده است. جالب اینکه شهید ثانی در مواردی، افرادی که از آن‌ها نقل قول شده و توسط نویسنده الدر النضید نام آن‌ها ذکر شده را حذف کرده و با ذکر القاب کنایی از آنان یاد کرده است.

🔺️مثلا در الدر النضید از ابن حجر عسقلانی نام برده شده به عنوان کسی که مجلس درسش را با خواندن سوره الأعلی شروع می کرده ولی شهید ثانی با حذف نام ابن حجر، این شیوه شروع درس را کار برخی از علما می‌داند.
📚الدر النضید في أدب المرید والمستفید: 200، منیة المرید في أدب المرید والمستفید: 210.

🔺️یا اینکه در الدر النضید آمده، مالک بن انس وقتی می‌خواست حدیثی را برای مردم بخواند، غسل می‌کرد و لباس نو می‌پوشید و به خود عطر می‌زد و عمامه بر سر می‌نهاد و می‌گفت: دوست دارم با اين كار از حدیث پیامبر تجليل کنم ولی شهید ثانی به جای مالک، بعض السلف (برخی از گذشتگان) می‌گذارد و همان عبارات کتاب الدر النضید را می‌آورد.

🏷کان مالک بن أنس/بعض السلف، اذا جاءه الناس لطلب الحديث يغتسل‌ ويتطيب ويلبس ثيابا جددا ويضع رداءه على رأسه ثم يجلس على منصة ولا يزال يبخر بالعود حتى يفرغ ويقول أحب أن أعظم حديث رسول الله.
📚الدر النضید في أدب المرید والمستفید: 193، منیة المرید في أدب المرید والمستفید: 204.
🏠 @chsiqs

📜اختلاف آری، تکفیر و تفسیق نه

🔹️شیخ طوسی بر این باور است که در شیعه اختلافات فقهی شدیدی وجود دارد تا جاییکه این اختلافات از اختلاف میان ابوحنیفة و شافعی و مالک بیشتر بوده و در هیچ باب فقهی نیست که اختلاف به آن راه نیافته باشد. با وجود این، کسی از فقیهان به دشمنی کردن با مخالفان خود و تفسیق و تکفیر آنان روی نیاورده است.

🏷ما ظهر بين الفرقة المحقة من الاختلاف الصادر عن العمل بها فإنّي وجدتها مختلفة المذاهب في الأحكام يفتي أحدهم بما لايفتى به صاحبه في جميع أبواب الفقه من الطهارة إلى أبواب الدّيات من العبادات والأحكام والمعاملات والفرائض وغير ذلك مثل اختلافهم في العدد والرؤية في الصوم واختلافهم في أن التلفظ بثلاث تطليقات هل يقع واحدة أم لا؟ ومثل اختلافهم في باب الطهارة وفي مقدار الماء الّذي لا ينجسه شي‌ء ونحو اختلافهم في حد الكرونحو اختلافهم في استئناف الماء الجديد لمسح الرّأس و الرجلين واختلافهم في عدة فصول الأذان و الإقامة و غير ذلك في سائر أبواب الفقه حتى أن بابا منه لا يسلم إلا و قد وجدت العلماء من الطائفة مختلفة في مسائل منه أو مسألة متفاوتة الفتاوى و قد ذكرت ما ورد عنهم عليهم السلام من الأحاديث المختلفة التي تختص الفقه في كتابي المعروف بالاستبصار و في كتاب تهذيب الأحكام ما يزيدعلى خمسة آلاف حديث وذكرت في أكثرها اختلاف الطائفة في العمل بها و ذلك أشهر من أن يخفى حتى أنك لو تأملت اختلافهم في هذه الأحكام وجدته يزيد على اختلاف أبي حنيفة والشافعي ومالك ووجدتهم مع هذا الاختلاف العظيم لم يقطع أحد منهم موالاة صاحبه و لم ينته إلى تضليله و تفسيقه ..

📚العدة فی اصول الفقه: 1، 136-138.
🏠 @chsiqs

📜 باب توجیه برای همه باز است

🔹️بنابر گزارش ابن حجر عسقلانی از مالک بن دینار، یکی از محدثان عصر اموی، روزی حجاج ثقفی، جنایتکاری که کعبه را به منجنیق بست و بسیاری از مردم را کشت، سخنرانی کرد و آن چنان با دلیل تراشی و فرافکنی رفتارهای ظالمانه خود را توجیه کرد که مالک برای لحظاتی گمان می کند که حجاج مورد ظلم قرار گرفته است و ظالم نیست.

🏷سمعت الحجاج يخطب فلم يزل ببيانه وتخلصه بالحجج حتى ظننت أنه مظلوم.

📚تهذیب التهذیب: 1، 449.
🏠 @chsiqs

📜 دور شو از برم ای واعظ و بیهوده مگوی

🔹️بنابر گزارش ابوطالب مکی (۳۶۰ق)، یکی از مؤلفان صوفيه، یکی از تابعيان با هیئت اشرافی و لباسی شاهانه خدمت ابوذر رفت و از زهدورزی سخن گفت و در اين باره از او سؤالى پرسید. ابوذر بدون آنکه با او هم کلام شود، دستش را بر دهانش گذاشت و صدای بادی که از معده خارج می شود را در آورد. آن تابعى ناراحت شد و پیش عبدالله بن عمر رفت و گلایه ابوذر را کرد و گفت من از زهد می گفتم ولی ابوذر مرا تمسخر کرد. عبدالله به او پاسخ داد: این بلایی است که خودت بر سر خودت آورده ای، با این شکل و شمایل پیش ابوذر رفته ای و از زهد گفته ای.

🏷و جاء عامر بن عبد الله بن ربيعة إلى أبي ذر رضي الله عنه في بزتّه فجعل يتكلم في الزهد فوضع أبو ذر راحته على فيه و جعل يضرط به فغضب عامر فأتى ابن عمر رضي الله عنهما فقال: ألم تر ما لقيت من أخيك أبي ذر قال و ما ذاك؟ قال: جعلت أقول في الزهد فأخذ يهزأ بي فقال ابن عمر: أنت صنعت بنفسك تأتي أبا ذر في هذه البزة و تتكلم في الزهد.

📚قوت القلوب: 1، 451، 303.

📜هوش اجتماعی

🔹️عبدالسلام بن صالح معروف به اباصلت هروی یکی از اصحاب مشهور امام رضا می باشد. اینکه وی امامی بوده یا غیر امامی، مورد اختلاف پژوهشگران قرار گرفته است. بنا به تصریح شیخ طوسی، وی فردی غیر امامی و از اهل تسنن به حساب می آید. پاره ای از رجالیان اهل تسنن او را شیعه دانسته اند. باید توجه داشت شیعه دانستن فردی در رجال لزوما به معنای امامی بودن آن فرد نیست؛ زیرا گاهی فردی غیر امامی شیعه معرفی می شود، به این معنا که او از جهت سیاسی و اجتماعی، طرفدار امام علی فرزندان ایشان بوده و آنان را دوست داشته، نه اینکه از جهت عقیدتی امامی بوده است.

📚رجال الطوسی: 369.

🔺️شوکانی (1250ق)، یکی از عالمان اهل تسنن، از این بابت که اباصلت هروی مورد احترام همه قرار گرفته؛ او را زرنگ و باهوش در امور اجتماعی می داند. اباصلت از جهتی خادم امام رضا بوده و گرایش های شیعی خود را ابراز می کرد و از جهت دیگر مورد احترام حکومت بنی العباس بود و از جهت سوم با یحیی بن معین، یکی از عالمان رجالی اهل تسنن، خوب تعامل کرد تا جاییکه اعتماد یحیی را کسب کرد و یحیی او را توثیق کرد.

🏷وابوالصلت فیما یظهر لي كان داهية، من جهة خدم علي الرضا بن موسى بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن ابي طالب وتظاهر بالتشيع ورواية الأخبار التي تدخل في التشيع ومن جهة كان وجيهاً عند بني العباس ومن جهة تقرّب الى أهل السنة بردّه على الجهمية واستطاع أن يتجمّل لابن معين حتى أحسن الظن به ووثّقه...

📚الفوائد المجموعة في الأحاديث الموضوعة: 293.
🏠 @chsiqs

📜 امام علی پس از تهاجم دشمن: با دشمن بجنگيد پيش از اينكه با شما بجنگند

🔹️بنابر گزارش ثقفی(285ق) پس از یک سری از تعرض هایی که لشکر معاویه به سرزمین تحت تصرف امام علی انجام داد، امام که از شنیدن تهاجم های دشمن اندوهگین بود، پیامی خطاب به مسلمانان نوشت و به مسجد کوفه رفت و از سعید بن قیس، یکی از فرماندهان سپاه امام علی، خواست پیامش را برای مردم بخواند؛ زیرا در آن روزها امام بیمار بود و نمی توانست بایستد و آنگونه که می خواهد خطبه بخواند.

🔸️پیام امام با این شروع می شود: از بنده خدا، علی، به مسلمانانی که این پیام برایشان خوانده می شود. در ابتدای یادداشت یادشده، امام علی به مخاطبانش گوشزد می کند که وقتی محتوای پیام به گوششان رسید، آن را عملی کنند البته خود ایشان ابراز می کند که بعید است مردم با محتوای پیام همدلی کنند و آن را نشنیده خواهند گرفت.

🔺️به هرترتیب، امام على پیام خود را با بیان فضیلت جهاد شروع می کند و از این می گوید که جهاد دروازه ای ویژه است برای اولیای الاهی که خداوند آن را برای بهشت رفتن آنان گشوده است. کسی که از جهاد رویگردان باشد، لباس ذلت بر او پوشانده می شود و محکوم به سرگردانی می شود.

🔺️در بخشی از پیام ایشان آمده است: به شما گفتم كه با دشمن بجنگيد پيش از اينكه با شما بجنگند. به خدا قسم هيچ ملّتى در خانه‏اش مورد حمله قرار نگرفت مگر اينكه ذليل شد. اما شما مسئوليت جهاد را به يكديگر حواله كرديد و به يارى يكديگر بر نخاستيد تا دشمن از هر سو بر شما تاخت‏.

🔺️ در ادامه ایشان، از همراهی نکردن مسلمانان برای جنگیدن با دشمن گلایه می کند و آنان را پیش از پیش به جهاد تشویق می کند و در آخر از آنان انتقاد می کند و می گوید: اى نامردان مرد نما، دارندگان رؤياهاى كودكانه، اى كاش شما را نديده بودم و نمى‏شناختم. به خدا قسم حاصل شناختن شما پشيمانى و غم و غصه است. خدا شما را بكشد، كه دلم را پر از خون كرديد و سينه‏ام را مالامال خشم نموديد و پى در پى جرعه اندوه به كامم ريختيد تا جايى كه قريش گفت: پسر ابو طالب شجاع است ولى دانش جنگيدن ندارد. خدا پدرانشان را جزا دهد، آيا هيچ كدام آنان كوشش و تجربه مرا در جنگ داشته؟ و پيش قدميش از من بيشتر بوده؟ هنوز به سن بيست سالگى نرسيده بودم كه آماده جنگ شدم، اكنون عمرم از شصت گذشته، ولى کسی که فرمانش را اطاعت نکنند، نمی تواند فرمان دهد.

🏷فلبث عليّ ترى فيه الكآبة و الحزن حتّى قدم عليه سعيد بن قيس فكتب كتابا و كان‏ في‏ تلك‏ الأيّام‏ عليلا فلم يُطق على القيام‏ في النّاس بكلّ ما أراد من القول.. من عبد اللَّه عليّ الى من قرئ عليه كتابي من المسلمين‏.. انّ الجهاد باب من أبواب الجنّة فتحه اللَّه لخاصّة اوليائه..فمن‏ ترك الجهاد في اللَّه ألبسه اللَّه ثوب‏ ذلة..وقلت لكم: اغزوهم قبل أن يغزوكم، فو اللَّه ما غزي قوم قطّ في عقر دارهم الّا ذلّوا فتواكلتم و تخاذلتم‏..

📚الغارات (دارالکتاب): 2، 325-326.

🔺️گفتنی است؛ این گزارش، بدون بیان شأن نزول، توسط مرحوم کلینی نیز نقل شده است.

📚الکافی: 5، 5-7.
🏠 @chsiqs

📜 از هوو بدتر!

🔹️بنابر گزارش خطیب بغدادی(463ق) دختر خواهر یکی از مورخان مشهور، از دایی خود تجلیل می کرد که دایی من از بهترین مردان به حساب می آید؛ زیرا نه ازدواج مجدد می کند و نه کنیزی می خرد. وقتی زن آن تاریخ نگار، گفته آن دختر را می شنود، به کتاب های همسرش اشاره می کند و می گوید: این کتاب ها از چند هوو برای من بدتر است.

🏷عن الزُّبير ابن أبي بكر بكَّارٍ قال: قالت ابنة أُختي لأهلنا: خالي خيرُ رجل لأهله؛ لا يتخذ ضرَّةً ولا يشتري جارية. قال: تقولُ المرأةُ : والله لَهَذه الكتب أشدُّ عليَّ من ثلاث ضرائر.

📚الجامع لأخلاق الراوي(مؤسسة الرسالة): 1، 149، 150.
🏠 @chsiqs

📜 نبرد با مشرکان به فرماندهی معاویه

🔹️ابو ایوب انصاری، یکی از اصحاب مشهور پیامبر و امام علی است و در سه جنگِ جمل، صفین و نهروان در سپاه امام علی بوده و با دشمنان ایشان، ازجمله معاویه، جنگ کرده و نسبت به آنان دشمنی خود را در گفتار و رفتار نشان داده است. با این همه بنابر گزارش پاره ای از تاریخ نگاران، وی پس از به حکومت رسیدن معاویه، در حمله مسلمانان به قسطنطنیه (استانبول)، که پایگاه مشرکین غربی بود، شرکت کرد. ابوایوب انصاری، در این حمله که به دستور معاویه طراحی شده بود و یزید لشکر مسلمانان را فرماندهی کرد، مریض شد و پیش از پیروزی مسلمانان از دنیا رفت و در همانجا دفن شد.

🏷وكان أبو أيوب الأنصاري مع علي بن أبي طالب في حروبه كلها ثم مات بالقسطنطينية من بلاد الروم في زمن معاوية وكانت غزاته تلك تحت راية يزيد، هو كان أميرهم يومئذ، وذلك سنة خمسين أو إحدى وخمسين من التاريخ.

📚الطبقات الکبیر(العلمیة) : 3، 370، الاستیعاب: 2، 424.

🔺️بنابر گزارش کشی، فضل بن شاذان، متکلم و فقیه امامی که در قرن سوم هجری زندگی می کرده، بر این باور بوده که ابوایوب انصاری، با این کار به دنبال تضعیف مشرکین بوده است ولی اینکه وی در جنگی شرکت کرده که معاویه و یزید فرماندهان آن بوده اند، مبتنی بر اجتهاد نادرست او بوده و از کمی دانش و غفلت آن یار پیامبر و امام علی حکایت می کند.

🏷وسئل الفضل بن شاذان، عن أبي أيوب، خالد بن زيد الأنصاري و قتاله مع معاوية المشركين، فقال: كان ذلك منه قلة فقه و غفلة، ظنّ أنه إنما يعمل عملا لنفسه يقوي به الإسلام و يوهي به الشرك، و ليس عليه من معاوية شيء كان معه أو لم يكن.

📚اختیار معرفة الرجال: 38.

🔺️در این میان، آیت الله خوئی با دیدگاه فضل موافق نبوده و آن را نادرست دانسته و اجتهاد ابو ایوب انصاری را صحیح می داند و معتقد است: جنگ با مشرکین به فرماندهی حاکمان جور، اگر با اذن خاص امام یا اذن عام وی همراه باشد، نه اینکه فقط اشکالی ندارد بلکه عملی دارای ثواب و اجر خواهد بود. علاوه بر این، افرادی بهتر و والاتر از ابوایوب انصاری به فرماندهی افراد بدتر از معاویه با مشرکان جنگیده اند.

🏷اقول: اعتراض الفضل على أبي أيوب في غير محله فإن قتال المشركين مع خلفاء الجور، إذا كان بإذن خاص أو عام من الإمام لا بأس به، بل هو موجب للأجر و الثواب فقد قاتل الكفار مع من هو شر من معاوية، من هو خير من أبي أيوب و أجل و أرفع مقاما.

📚معجم رجال الحدیث: 8، 26.
🏠 @chsiqs

📜 مفاهیم دینی با خواب اثبات شدنی نیست

🔹️بنابر گزارش مرحوم کلینی با اسنادی معتبر، وقتی امام صادق می شنود که پاره ای معتقدند کیفیت اذان نماز را یکی از اصحاب پیامبر در خواب دید و پس از آن اذان گفتن تشریع شد، می فرمايد: دین خدا با عظمت تر است از آنکه در خواب دیده شود.

🏷إنّ دين الله عزّ وجلّ أعز من أن يرى في النوم.

📚الكافي: ۳، ۴۸۲.
🏠 @chsiqs

📜برادران مسلمان فلسطینی

🔹️آیة الله بروجردی (1340ش) در بیانیه ای از گرفتاری برادرهای مسلمان فلسطینی شکایت می کند و بدترین افراد نسبت به مسلمانان را یهودیان می داند. وی در این بیانیه، از خداوند برای سپاهیان مسلمان، نصر و غلبه و نابودی دشمنان را مسئلت می کند و از شیعیان ایران می خواهد تا برای پیروزی برادران مسلمان خود جمع شوند و برای آنان دعا کنند.

🏷نحمد الله تعالی فی السراء والضراء وعلی کل حال ونشکو الیه مالقیه اخواننا المسلمون فی زماننا هذا ... من الیهود بفلسطین و لقد صدق عملهم بالمسلمین ما أخبرنا الله تعالی به فی کتابه الکریم ... فنسأل الله تعالی أن ینصر المسلمین نصرا عزیزا ویجعل لهم من لدنه سلطانا نصیرا و أن یخذل هذا القوم الذین لم یراعوا حق المسلمین ویضرب علیهم الذلة والمسکنة ویجعلهم اذل المؤمنین ونرجو من اخواننا المؤمنین ببلاد ایران وغیرها أن یجتمعوا فی الدعاء علیهم بالخذلان ولإخوانهم المسلمین بالنصر والغلبة. اللهم انصر جیوش المسلمین وسرایاهم ومرابطیهم فی مشارق الأرض ومغاربها... .

📚تذکرة الأعیان، سبحانی:2، 386-387.
🏠 @chsiqs

📜علم بدون فایده و عمل بدون علم

🔹️شیخ محمدجواد مغنیه، یکی از فقیهان معاصر لبنانی، نقل می کند که استادش در نجف در درس مرتبط با طهارت اهل کتاب به این مطلب اشاره کرد که اهل کتاب از جهت نظری و علمی پاک هستند ولی از جهت عملی و فتوایی از نجاسات محسوب می شوند. مغنیه به استادش می گوید چنین حرفی، به این معناست که حکم به نجاست اهل کتاب، عملی است بدون پشتوانه علمی. وی گزارش می کند که سه تن از مراجع بزرگی، که او زمان آنان را درک کرده است، اهل کتاب را از جهت فقهی پاک می دانستند و اطرافیان مورد اطمینان خدا را از فتوای یادشده آگاه می کردند ولی از ترس جاهلان و غوغاسالاران، آن را علنی نکردند. او می گوید من یقین دارم بسیاری از فقیهان دیروز و امروز فتوا به طهارت اهل کتاب می دهند ولی ترس از نادانان اجازه ابراز این فتوا را به آنان نمی دهد در حالیکه به باور مغنیه آنان باید از خدا بترسند و نه از جاهلان.

🏷وما زلت أذكر أن الأستاذ قال في الدرس مانصه بالحرف: أنّ أهل الكتاب طاهرون علميا -أي نظريا- نجسون عمليّا. وإنّي أجبته، بالحرف أيضا، هذا إعتراف صريح بأنّ الحكم بالنجاسة عمل بلاعلم. فضحك الأستاذ ورفاق الصف. وقد عاصرت ثلاثة مراجع كبار من أهل فتيا والتقليد، الأول كان في النجف الأشرف وهو الشيخ محمدرضا آل يس والثاني في قم وهو السيد صدرالدين الصدر والثالث في لبنان وهو السيد محسن الأمين وقد أفتوا جميعا بالطهارة وأسروا بذلك الى من يثقون به ولم يعلنوا خوفاً من المهوّشين على أن يس كان أجرأ الجميع وأنا على يقين بأنّ كثيرا من فقهاء اليوم والأمس يقولون بالطهارة ولكنّهم يخشون أهل الجهل والله أحق أن يخشوه.

📚فقه الإمام الصادق، چاپ بیروت: 1، 19.

🏠 @chsiqs

📜اختلاط زن و مرد در طواف

🔹️بنابر گزارش ازرقی، که در قرن سوم هجری می زیسته و در نیمه دوم آن قرن از دنیا رفته، زنان و مردان نامحرم در مسجدالحرام بدون هرگونه جداسازی طواف می کردند، به صورتی که هنگام طواف، اختلاط نامحرمان رخ می داد، تا اینکه خالد بن عبدالله قسری از جانب عبدالملک بن مروان حاکم مدینه شد. قسری، بر چهار رکن کعبه سربازانی نهاد تا میان طواف کنندگان زن و مرد جدایی بیافکنند. ازرقی در این گزارش اشاره می کند که جداسازی زنان و مردان تا زمان او نیز ادامه داشته است. به هرحال، عامل جداسازی زنان و مردان توسط خالد این بود که وی روزی شنید شاعری ابراز خوشحالی کرده که در ایام حج و طواف واستلام حجراسود می تواند خود را به زنان نزدیک کند. او پس از شنیدن شعر آن شاعر تصمیم گرفت کاری کند تا شاعریادشده، به آرزویش نرسد.

🏷كان الرجال و النساء يطوفون معا مختلطين حتى ولي مكة خالد بن عبد اللّه القسري لعبد الملك بن مروان‌ ففرق بين الرجال و النساء في الطواف‌ و أجلس عند كل ركن حرسا معهم السياط يفرقون بين الرجال و النساء، فاستمر ذلك الى اليوم‌ قال جدي: سمعت سفيان بن عيينة يقول: خالد القسري أول من فرق بين الرجال و النساء في الطواف. بلغ خالد بن عبد اللّه القسري قول الشاعر: يا حبذا الموسم من موفد / و حبذا الكعبة من مشهد/و حبذا اللاتي يزاحمننا/ عند استلام‌ الحجر الأسود فقال‌ خالد: اما إنهن لا يزاحمنك بعد هذا فأمر بالتفريق بين النساء و الرجال في الطواف.

📚اخبار مکة وماجاء فيها من الآثار: ٢، ٢٠.
🏠 @chsiqs

📜 شهادت فرماندهان

پیامبر وقتی سپاه مسلمانان را برای جنگ موته روانه کردند، دستور دادند فرمانده سپاه، زید بن حارثه باشد، اگر او شهید شد، جعفر بن بی ابی طالب و اگر جعفر هم شهید شد، عبدالله بن رواحه و اگر عبدالله شهید شد، مسلمانان یکی از خود را به عنوان فرمانده انتخاب کنند.
بنا به نقل طبرسی از ابان بن عثمان احمر کوفی، از امام صادق: در ترتیب فرماندهانی که پیامبر مشخص کرده، جعفر بر زید و عبدالله مقدم است. جالب اینکه در جنگ موته هر سه فرمانده ای که پیامبر از آنها اسم آورده بودند، به شهادت رسیدند.

🏷بعث جيشا عظيما و أمّر عليه السلام على الجيش زيد بن حارثة ثمّ قال: «فإن اصيب زيد فجعفر فإن اصيب جعفر فعبد اللّه بن رواحة فإن اصيب فليرتض المسلمون رجلا فليجعلوه عليهم» وفي رواية أبان بن عثمان عن الصادق عليه السلام: أنّه استعمل عليهم جعفرا فإن قتل فزيد، فإن قتل فابن رواحة.

📚إعلام الهدى بأعلام الورى: 1، 212.
🏠 @chsiqs

📜 با دشمن بجنگید همانگونه که پیامبر جنگید

🔹️ بنابر نقل طبری از ابن اسحاق، در جنگ اُحد، وقتی شایعه شهادت پیامبر جدی شد و بسیاری از اصحاب این شایعه را باور کردند، انس بن نضر عموی انس بن مالک به ناامیدشدگان و نشستگان از معرکه، نهیب زد که چرا نشسته اید؟ با زنده ماندن پس از پیامبر چه می خواهید بکنید؟ اگر پیامبر از دنیا رفته، شما هم مانند او بجنگید تا بمیرید. أنس بن نضر هم جنگید تا به شهادت رسید.

🏷انتهى أنس بن النضر عم أنس بن مالك إلى عمر بن الخطاب وطلحة بن عبيد الله في رجال من المهاجرين والانصار وقد ألقوا بأيديهم فقال ما يجلسكم قالوا قتل محمد رسول الله قال فما تصنعون بالحياة بعده قوموا فموتوا على ما مات عليه رسول الله.

📚تاریخ الأمم والملوك: 2، 199.
🏠 @chsiqs

📜قُلدُری به جای دلیل آوری

🔹️برخی از افراد به جای آنکه به کمک دلیل و استدلال، دیدگاه خود را موجه بنمایانند؛ از زورگویی زبانی یا رفتاری بهره می گیرند تا به خیالشان، نظر طرف مقابل را به چالش بکشند و خود را حق جلوه بدهند. در همین راستا بنابر گزارش ابن عبدربه آندلسی، وقتی حفص بن غیاث کوفی که حدود ۱۹۴ هجری از دنیا رفته از استادش سلیمان بن مهران، معروف به اعمش، حدیثی شنید و از او مطالبه سند کرد، اعمش گردن او را گرفت و به دیوار چسباند و گفت این، سند حدیث است.

🏷سأل حفص بن غياث الأعمش عن إسناد حديث فأخذ بحلقه و أسنده إلى حائط وقال: هذا إسناده!

📚 العقد الفرید: 1، 6.
🏠 @chsiqs

📜انسان نادان چگونه است؟

🔹️ابن حمدون (562ق)، نويسنده وشاعر بغدادی، از امام صادق روایت می کند که ایشان سه ویژگی برای فرد نادان شمرده اند: یکی اینکه انسان نفهم، قبل از اینکه درست بشنود؛ جوابش آماده است و به پاسخگویی رو می آورد؛ دو اینکه او پیش از درک مطلب، آماده دشمنی کردن است؛ سه اینکه در آنچه سر رشته ندارد و به آن دانا نیست، وارد می شود و به آن حکم می کند.

🏷وقال جعفر بن محمد: من أخلاق الجاهل، الإجابة قبل أن يسمع والمعارضة قبل أن يفهم والحكم بما لا يعلم.

📚التذکرة الحمدونیة: 1: 273-274.
🏠 @chsiqs

📜اعتبار بخشیِ ساختگی

پژوهشگر تاریخ برای اثبات یا ردّ قضیه ای تاریخی نیازمند شواهد و قرائن است. او گاهی برای اینکه قرائن تاریخی بحث مد نظرش را بیشتر نشان دهد و آن ها را دارای قوّت و اعتبار جلوه دهد، برای یک قرینه و شاهد که عبارت است از یک روایت تاریخی که توسط یک راوی نقل شده است؛ منابع متعددی می شمارد و نام همه کتاب های تاریخی ای را که گزارش مد نظر در آن آمده است یاد می کند به صورتی که تصور می شود قرینه ای که پژوهشگر به آن استدلال می کند به دلیل ذکر شدن در منابع و مصادر متعدد، اعتبار و قوت بیشتری دارد. در حالی که بنا بر فرض، منشأ و اصل همۀ آن منابع یک روایت تاریخی است، بدون اینکه آن روایت، راویان متعددی داشته باشد و آن راویان، حادثه مد نظر را از زوایه های مختلف گزارش کرده باشند.

📚تاریخ یار: 260.

🔺️ به عنوان نمونه، می توان به کتاب الصحیح من سیرة النبي مراجعه نمود؛ زیرا در این کتاب مثال های فروانی برای مطلب بالا وجود دارد. مثلا در جلد هفدهم، صفحه 30، برای اینکه منبع روایت تاریخی مورد نظر نویسنده تبیین شود، از کتاب های فراوانی نام برده شده است، در حالیکه قطعا منبع اصلی روایت مورد نظر همه این کتابها نیست. جالب اینکه از کتاب های بسیار متاخر همچون میزان الحکمة كه کتابی است که در قرن پانزدهم هجری نگاشته شده‌، به عنوان منبع نام برده شده است.

🏷مكاتيب الرسول ج 2 ص 447 عن الطبقات لابن سعد ج 2 ق 1 ص 15 و 16 و عن السيرة الحلبية ج 3 ص 279 و عن السيرة النبوية لدحلان (بهامش الحلبية) ج 3 ص 67 و 68 و المصباح المضيء ج 2 ص 35. و راجع: ميزان الحكمة ج 4  ص 3209 و تاريخ مدينة دمشق ج 45 ص 430 و موسوعة التاريخ الإسلامي ج 1 ص 573 و سبل الهدى و الرشاد ج 11 ص 365.


🔺️یا در کتاب موسوعة عبدالله بن العباس، منبع روایت مورد نظر مؤلف كتاب دلائل الإمامة منسوب به طبری دانسته می شود سپس منبع دیگر روایت را ناسخ التواریخ می داند که در زمان قاجار نگاشته شده است؛ در حالیکه منبع روایت ناسخ التواریخ چیزی جز دلائل الامامة نمی تواند باشد.

🏷كما روى ذلك الطبري الإمامي وورد نحو ذلك في ناسخ التواريخ.

📚موسوعة عبدالله بن العباس: 2، 60.
🏠 @chsiqs

📜چرا حضرت معصومه و دختران امام کاظم ازدواج نکرده اند؟

🔹️درباره اينکه دختران امام کاظم ازدواج نکرده اند، دو نقل تاریخی وجود دارد:

1️⃣ یعقوبی، نقل می کند که امام کاظم وصیت کرده تا دخترانش که بیست و سه نفر بودند ازدواج نکنند. همه دختران این وصیت را عملی کردند جز یکی. (در گزارش یعقوبی، دلیل این که چرا امام کاظم چنین وصیتی کرده، نیامده است. علاوه بر اینکه مشخص نیست؛ آیا مراد از وصیت امام، توصیه ای است که ایشان به دختران خود داشته است و فرزندان ایشان نیز این توصیه پدرانه را پذیرفته اند و اصراری بر ازدواج کردن خود نداشته اند یا اینکه مقصود، وصیتی است که فرد برای بعد از وفات خود می کند.)
🏷وكان له من الولد ثمانية عشر ذكرا وثلاث وعشرون بنتا... وأوصى موسى بن جعفر ألّا تتزوج بناته فلم تتزوج واحدة منهن إلا أم سلمة..

📚 تاریخ یعقوبی: 2، 415.

2️⃣ در ترجمه کتاب تاریخ قم، که اصل این کتاب وجود ندارد و فقط ترجمه فارسی آن که در حدود سال 805 نگاشته شده، موجود است، گزارشی آمده دال بر اینکه دلیل ازدواج نکردن دختران امام کاظم، که نویسنده کتاب تاریخ قم، تعداد آنان را بیست و یکی می داند، یافت نشدن مردان مناسب برای ازدواج با دختران ایشان بوده است. بنابر این گزارش، دلیل یادشده، سبب شد تا ازدواج نکردن در دختران امام رضا و امام جواد هم مرسوم شود و از این رو امام جواد مجبور شد تا برای تأمين زندگی دختران و خواهرانش که ازدواج نکرده اند، ده روستا را وقف کند.

🏷 به من رسیده است که رضائیه، دختران خود را به شوهر نمی دادند زیرا که کسی که همسر و هم کفو ایشان بود نمی یافتند و موسی بن جعفر را بیست و یک دختر بوده است و از این جهت هیچ یک از ایشان را به شوهر نداده است، تا غایتی که این معنی در میان دختران ایشان عادت شده است. و محمدبن علی الرضا بشهر مدینه، ده دیه وقف کرده است بر دختران و خواهران خود که شوهر نکرده اند و از ارتفاعات آن دیها، نصیب و قسط رضائیه که بقم ساکن بوده اند، از مدینه جهت ایشان آورده اند.

📚 تاریخ قم، چاپ مرعشی: 599، 600.

🔸️در نقلی از شیخ صدوق، آمده است که امام کاظم وقتی از عدد نان خورهای خود برای هارون، حاکم وقت، سخن می گوید و تعداد آنان را بيش از پانصد نفر می داند، هارون به امام می گوید: چرا دخترانت را شوهر نمی دهی؟ ایشان پاسخ می دهد، دستم کوتاه است از این کار. ظاهرا کنایه از اینکه توان مالی شوهر دادن آنان را ندارم. در گزارش دیگر صدوق، امام کاظم به مجرد بودن فرزندان خود اشاره کرده است و گفته است "اگر مجردهای خانواده ابوطالب نبودند، هدایای هارون را قبول نمی کردم و من این هدیا را قبول می کنم تا بتوانم آنان را همسر بدهم.
🏷ما عليك من العيال؟ فقال يزيدون على الخمسمئه قال: اولاد كلهم؟.. قال: فلم لا تزوج النسوان من بني عمومتهن واكفائهن؟ قال: اليد تقصر عن ذلك..
🏷والله لو لا انى ارى ازوج بها من عزاب بني أبي طالب لئلا ينقطع نسله ابدا ما قبلتها..

📚عيون أخبار الرضا: 2، 76، 85.

🔺️ممکن است، کسی ادعا کند که بنابر این دو نقل می توان یکی از دلایل ازدواج نکردن دختران امام کاظم تا آخر عمر را تنگدستی ایشان دانست. به نظر می رسد، حتا اگر این گزاره که امام کاظم از جهت مالی فقیر بوده است، قابل تقویت و احتمال درستی آن بالا باشد که درست نیست علاوه براینکه دختر شوهر دادن لزوما به ثروتمند بودن پدر دختر ارتباط ندارد، بنابر مضمون دو نقل یادشده، امام از فقر بیرون آمده است. با وجود این، دختران امام کاظم و حضرت معصومه ازدواج نکرده اند. بدین ترتیب، مضمون این دو نقل را نمی توان دلیلی برای ازدواج نکردن دختران امام کاظم دانست.
🏠 @chsiqs

📜چه کسانی پست تر از قاتلان امام حسین هستند؟

🔹️در تفسیر منسوب به امام عسکری و به دنبال آن در کتاب حدیثی احتجاج، روایتی آمده که عالمان را به دو دسته هواستیزان و هواپرستان تقسیم می کند. هواستیزان، کسانی هستند که نه فقط هوا و هوس بر آنان چیره نمی شود بلکه با هواهای نفسانی خود مخالفت می کنند. هواپرستان، عالمانی هستند که در پی یادگیری برخی از آموزه های امامان، نزد شیعیان آبرودار و موجّه می شوند ولی مایه کوچکی امامان در برابر دشمنان هستند و به نام امامان، دروغ های خود را به عوام شیعیان می خورانند. بنابر نقل یادشده، امام عسکری، ضرر این افراد را بیشتر از جنایت یزدیان بر امام حسین می داند.

🔺️گفتنی است؛ قسمت اول روایت در کتاب های فقهی، مورد توجه فقیهان قرار گرفته و از آن درباره تبیین شرایط مرجع تقلید استفاده می کنند.

🏷 فأمّا من كان من الفقهاء صائنا لنفسه حافظا لدينه مخالفا على هواه مطيعا لأمر مولاه فللعوام أن يقلدوه و ذلك لا يكون إلا بعض فقهاء الشيعة لا جميعهم... و منهم قوم نصّاب لا يقدرون على القدح فينا فيتعلّمون بعض علومنا الصحيحة فيتوجهون به عند شيعتنا و ينتقصون بنا عند نصابنا ثم يضيفون إليه أضعافه و أضعاف أضعافه من الأكاذيب علينا التي نحن برآء منها فيقبله المستسلمون من شيعتنا على أنه من علومنا فضلوا و أضلوا و هم أضرّ على ضعفاء شيعتنا من جيش يزيد عليه اللعنة على الحسين بن علي (عليه السلام) و أصحابه.

📚 تفسير منسوب به امام عسكرى: 300، الإحتجاج: 2، 458.

🔸️شهید مطهری، یکی از مصادیق عالمانی که از یزیدیان پست ترند را کسانی می داند که این باور را ترویج می دهند که هیچ فرقی نمی کند فلسطینی ها اسرائیلی ها را بکشند یا اسرائیلی ها فلسطینی ها را بکشند.

🏷 چندی پیش دیدم یک آقای محترمی اظهار ناراحتی می کرد که فلان شخص گفته است: هیچ فرق نمی کند که فلسطینی ها اسرائیلی ها را بکشند یا اسرائیلی ها فلسطینی ها را بکشند! از یک طرف قرآن می گوید: "وَ الَّذینَ کفَروا بَعْضُهُمْ اوْلِیاءُ بَعْضٍ الّا تَفْعَلوهُ تَکنْ فِتْنَةٌ فِی الْارْضِ وَ فَسادٌ کبیرٌ" از طرف دیگر ما می گوییم: اسرائیل، که الَدُّالْخِصام مسلمین است؛ یعنی مسلمین دشمنی عَنودتر و خطرناکتر از اسرائیلی ها ندارند، هیچ فرق نمی کند که آن ها فلسطینی ها را بکشند یا فلسطینی ها آنها را. بعد هم می خواهیم یک ملت سعادتمند باشیم. من با شنیدن این حرف یاد آن حدیث افتادم. حدیث معروفی است در تفسیر امام عسکری علیه السلام. امام راجع به بعضی از آن هایی که نامشان علماست، می فرماید: ... ضرر اینها بر امت اسلام از لشکر یزید بر حسین بن علی علیه السلام بیشتر است. واقعاً هم همینطور است. آدمی که این فکر را در میان مردم تبلیغ بکند، ضررش بر اسلام از لشکر یزید بر امام حسین کمتر نیست.

📚مجموعه آثار شهید مطهری: 26، 340.

🏠 @chsiqs

📜 هشتم یا دهم ربیع الآخر

🔹️شیخ مفید و به تبع وی شیخ طوسی، روز ولادت امام عسکری را دهم ماه ربیع الآخر می دانند.

🏷شهر ربیع الآخرالیوم العاشر منه سنة اثنتين وثلاثين ومئتين من الهجرة كان مولد سيدنا أبي محمد الحسن بن علي بن محمد بن علي الرضا صلوات الله عليهم أجمعين وهو يوم شريف، عظيم البركة.

📚مسارالشيعة: 52، مصباح المتهجّد: 792.

🔺️ولی حدود صدسال پس از شیخ مفید، فتال نیشابوری و به دنبالش مرحوم طبرسی، هشتم ربیع الآخر را روز ولادت امام عسکری معرفی می کنند.

🏷وکان مولده بالمدینة يوم الجمعة لثمان خلون من شهر ربيع الآخر و قيل .. من شهر ربيع الأول.

📚 روضة الواعظين: 1، 251، اعلام الوری بأعلام الهدى: 2، 231.
🏠 @chsiqs

📜شیعه شدن یک داستان ساختگی

🔹️سید علی بروجردی، رجالی و تراجم نگاری که در اواخر قرن سیزدهم هجری می زیسته، از اساتیدش (معلوم نیست چه کسی موردنظرش هست) نقل می کند که سید رضی، به دلیل زهد و تقوای زیاد، در نماز جماعت برادرش، سید مرتضی، شرکت نمی کرد و به او اقتدا نمی نمود. (ناقل توضیح نداده، چرا زهد و تقوای رضی مانع شرکت کردن وی در نماز جماعت برادر شده است؟) تا اینکه سید مرتضی به مادرشان شکایت برادر را می کند و مادر، رضی را نصیحت می کند. سید رضی پس از نصیحت مادر، به نماز جماعت برادرش رفت و به ایشان اقتدا کرد ولی در اثنای نماز جماعت، نمازش را قطع کرد و از مسجد خارج شد. سید مرتضی، این کار رضی را توهین به خود دانست و خشمگین تر پیش مادر رفت و از برادر بدگویی کرد. وقتی مادر رضی، او را بازخواست کرد؛ وی در پاسخ به این اشاره کرد که برادرم در دریای خون غرق بود و من نتوانستم به کسی اقتدا کنم که در واقع نماز نمی خواند. سید مرتضی که جواب برادر را شنید، او را تصدیق کرد و گفت: من در هنگام قرائت حمد وسوره، مشغول فکر کردن به مسأله اى درباره حيض بودم.

🏷 حتى أنه لكثرة الزهد والورع لا يأتم بأخيه المرتضى... فشكى أخوه منه عند والدته فاطمة، فنصحته وقالت: عليك بتبجيل أخيك وحضور درسه والمواظبة في جماعته. فقبل النصح فذات يوم كان مأموما على أخيه، فانقطع الصلاة في البين وخرج من المسجد واستقر على مكانه، فصار ذلك سببا لمزيد شكاية أخيه عند والدته، فقال لها: انه اليوم فضحني وشنعني، فياليت لم يصل بي فأحضرته وأظهرت ما فعل بأخيه وعاتبته من تلك الوقعة فقال لها: يا أماه إنّ أخي لم يصلّ انما جال في بحر الدم واللبيب يأتم بمن هو يصلي لا بمن يكون نظره إلى الاشتغال، فسألت عن المرتضى، فقال: اني في وقت الصلاة وقراءة الحمد والسورة كنت ملتفتا إلى مسألة الحيض وتنقيح مدركه.

📚 طرائف المقال: 2، 476.

🔺️تنکابنی، فقیه و تراجم نگاری که در اواخر قرن سیزدهم زندگی می کرده و از جهت سنی بزرگتر از بروجردی است، بدون ذکر هیچ سندی داستان بالا را مختصر تر و کمی متفاوت نقل کرده است.

🏷و از جمله کرامات سیدرضی آنست که سیدرضی نماز خود را به سید مرتضی اقتدا کرد. چون به رکوع رفتند، سید رضی نماز را فرادا کرد و اقتدا را منقطع ساخت. پس از وی سؤال کردند از سبب انفراد، در جواب فرمود که چون به رکوع رفتم، دیدم که امام که برادر من سیدمرتضی باشد، در مسأله ای از حیض فکر می نماید وخاطرش بدان متوجه است و در دریای خون غوطه ور است؛ پس نماز خود را فرادا کردم.

📚 قصص العلماء، چاپ علمی فرهنگی: 533.

🔸️ابن فضل الله عمری، مورّخ و ادیب اهل شام که حدود پانصد سال پیش از سیدعلی بروجردی وتنکابنی می زیسته و در سال ۷۴۹ هجری از دنیا رفته، در قسمت مشاهیر صوفیه کتابش، شبیه داستان بالا را آورده است ولی بازیگران داستان وی، ابوحامد غزالی، نویسنده احیاء العلوم، و برادرش احمد غزالی هستند. در این داستان، احمد غزالی پس از آنکه به برادر خود اقتدا می کند و نماز جماعت را به اتمام می رساند، نماز خود را اعاده می کند. از او درباره دلیل اعاده نماز می پرسند، جواب می دهد: چگونه به کسی اقتدا کنم که تا لاله گوش در خون حیض غرق است؟ ابوحامد با شنیدن جواب برادر، او را تصدیق می کند.

🏷..فمرّ بخاطر أبي حامد وهو واقف يصلي مسائل في الحيض في كتابٍ كان يصنّفه فلمّا أتمّ الصلاة قام الشيخ أحمد يعيد صلاته فقيل في ذلك فقال كيف أصلي خلف رجل منغمس في دم الحيض الى شحمة أذنيه؟...

📚 مسالك الأبصار في ممالك الأمصار: 8، 177.

🔺️کمال الدین خوارزمی (840ق)، ادیب و صوفی، از یکی از کتاب های یافعی(767ق) کنایه يادشده احمد غزالی به برادرش را نقل كرده است؛ با این تفاوت که احمد بدون اینکه به ابوحامد اقتدا کند، می فهمد که او در خون غرق است.

🏷و در تواریخ یافعی مسطور است که روزی اصحاب امام محمد الغزالی، امام را در مواضع معهود جستند و نیافتند... در این حال از شیخ احمد پرسیدند که این أخوك؟ کجاست برادر تو ؟ گفت: أخي في الدم. قلق و اضطراب اصحاب زیاده گشت و به هر طرف می دویدند؛ ناگاه به مسجدی در آمدند؛ دیدند که امام در محراب متوجه قبله نشسته است... با همدیگر می گفتند که ماهرگز از برادر امام سخن دروغ نشنیده بودیم مگر که امروز.. امام گفت:برادر من راست گفته است؛ من در مسجد از برای حل مسئله ای از مسائل حیض نشسته بودم وخلاصه وجود من مستغرق خون بود.

📚جواهر الأسرار وزواهر الأنوار: 1، 84.

▫️به نظر می رسد، کرامت یادشده از احمد غزالی ساخته و پرداخته مریدان وی باشد؛ به ویژه که این کرامت در حدود سیصد سال پس از وفات او نقل شده است و سپس پس از چندی، کرامت منسوب به احمد غزالی توسط برخی از شیعیان به کرامت یکی از بزرگان شیعه، که همچون احمد غزالی برادر عالمى داشته، تبدیل شده است.
🏠 @chsiqs

مرکز حوزوی پژوهش‌های تاریخ اسلام برگزار می‌کند

✅ متن‌خوانی تخصصی مطالعات اسلامی به زبان انگلیسی

همراه با:
🔸 آموزش فن ترجمه
🔸 بررسی سنت ترجمه
🔸 پخش ویدئو به زبان اصلی 

🔸 مدرس: سید محمدحسین صالحی 

سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ 
عصرهای چهارشنبه و پنج‌شنبه  
آقایان و خانم‌ها  
تاریخ شروع: ۲ آبان ۱۴۰۳ 

برای اطلاع از شرایط و ثبت‌نام: 
تلگرام:
@Yu_Ad1
تماس:
09392880536 

مرکز حوزوی پژوهش‌های تاریخ اسلام  
@chsiqs

📜با تفسير بیشتر از فقه می توان به دین خدمت کرد

🔹️آیت الله خوئی در نامه خود به یکی از شاگردانش، فایده ای که مباحث تفسیری برای دین اسلام و تشیع به ارمغان می آورد را بیشتر از مباحث فقهی و اصولی خود می داند و بر این باور است که مباحث تفسیری که در صدد نگاشتن آن بوده، دایرة المعارف علوم اسلامی خواهد شد.

🏷 از ماه گذشته ایام تعطیل بالمعنی الاعم به مباحثه تفسیری و نوشتن آن شروع کرده ام. گمان می کنم فایده آن به عالم دیانت عامه و به عالم تشیع خاصه بیشتر از خدمات دیگر بوده باشد. مخصوصا التماس دارم، دعا فرمایید که موفق به اتمام آن بوده باشم. در حقیقت به فضل الهی دائرة المعارف علوم اسلاميه خواهد شد.

📚نامه های تاریخی: 17.
🏠 @chsiqs

📜کسی که از صحابه پیامبر باشد، استحقاق مدح شدن را دارد

🔹️مرحوم حر عاملی بر این باور است که از صحابه پیامبر، کسانی که درباره آنان نه مدح و نه ذمی از معصوم رسیده باشد، نفس صحابی بودن آنان دلالت بر خوب بودن آنان می کند؛ زیرا در احاديث پیامبر همین که فردی از صحابی پیامبر باشد، مدح می شود.

🏷واعلم أنّ أكثر الأسماء الآتية خالية من التوثيق والمدح ولكن من لم يرو فيه ذمّ ولم يُطّلع منه على مايوجب القدح ففي ثبوت صحبته نوع مدح لقوله صلی الله علیه وآله طوبی لمن رآني وطوبى لمن رأى من رآني وغير ذلك من الأخبار.
📚 رسالة في معرفة الصحابة(چاپ شده در سه رساله در علم رجال): 232.
🏠 @chsiqs

📜خطبه امام حسن یا حکمت امام علی

🔹️سید رضی، در نهج البلاغة، حکمتی را به امام علی نسبت می دهد که در مصادر موجود و پیش از نهج البلاغة، حکمت یادشده به صورت خطبه به امام حسن نسبت داده شده است؛ البته با این تفاوت که بلاغت خطبه منسوب به امام حسن کمتر از بلاغت حکمت منسوب به امام علی است.

🔺️قسمتی از حکمت مذکور در نهج البلاغة: «کان لي فيما مضى أخ في اللّه و كان يعظّمه في عيني صغر الدّنيا في‏ عينه...و كان ضعيفا مستضعفا فإن جاء الجدّ فهو ليث غاد.» «در گذشته برادری داشتم که کوچکی دنیا در نگاهش، او را در نگاهم بزرگ تر می کرد... در ظاهر افتاده و ناتوان بود ولی در وقت معرکه چون شير بيشه و مار بيابان‏ می شد.»
📚نهج البلاغة، چاپ صبحی صالح: حکمت289، 526.

🔺️قسمتی از آنچه در خطبه امام حسن آمده است: «أيّها الناس أنا اخبركم عن أخ لي كان من أعظم الناس في عيني و كان رأس ما عظم به في عيني، صغر الدّنيا في‏ عينه‏... كان ضعيفا مستضعفا فإذا جاء الجدّ كان ليثا عاديا.»

🔺️کلینی خطبه یادشده را در کافی به نقل از برقی از اصحاب عراقی او آورده است. همچنین ابن شعبه حرانی در تحف العقول خطبه مذکور را بدون یادکرد اسناد، گزارش کرده. ابن قتیبه دینوری با اسنادی منقطع، خطیب بغدادی با اسنادی متصل و متفاوت از ابن قتیبة، خطبه یادشده امام را گزارش کرده اند.

📚کافی: 2، 237، تحف العقول: 234، عیون الأخبار: 2، 382، تاریخ بغداد: 12، 311.

🔸️به هرحال؛ اینکه مراد از برادر در متن خطبه یا حکمت ذکر شده چه کسی است؟ مشخص نیست و به نظر می رسد کسانی که به طور خاص از فردی نام برده و مقصود از برادر را آن فرد می دانند، شواهد قانع کننده ای بر گمانه خود ندارند.

🔺️برخی گفته اند مراد از برادر، پیامبر است. برخی از ابوذر غفاری سخن گفته اند. پاره ای مقصود از برادر را مقداد بن اسود دانسته اند. پاره ای دیگر از عثمان بن مظعون نام برده اند. نسبت به خطبه امام حسن، علامه مجلسی بر این باور است که ممکن است؛ مراد امام حسن از برادر، امام علی باشد که امام حسن به دلیل مصلحت از ایشان نام نبرده است. پاره ای نیز تعبیر «کان لي فیما مضی اخ فی الله» «درگذشته برادری داشتم» را تعبیری ادبی دانسته که امام از آن تعبیر استفاده کرده تا مخاطبانش را به داراشدن ویژگی هایی که برای برادر فرضی خود شمرده ، تشویق کند زیرا امام علی یا امام حسن در آخر خطبه یا حکمت یادشده، مخاطبان خود را به برخورداری ویژگی های آن برادر امر می کنند.

📚شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید: 19، 483، شرح نهج البلاغة، ابن میثم: 5، 390، مرآة العقول: 9، 259.
🏠 @chsiqs

📜قاتلان امام حسین در صحنه حاضرند

🔹️علامه عبدالحسین شرف الدین در پیامی که به مناسبت اشغال فلسطین توسط صهیونیست ها در سال ۱۹۴۷ میلادی صادر کرده، قاتلان امام حسین را زنده می داند. از این رو از مسلمانان می خواهد تا برای از بین بردن قاتلان و دشمنان ایشان قیام کنند و امام را اسوه خود برای مبارزه با ستمگرانِ اشغالگر بدانند. وی معتقد است، مسلمانان باید همچون امام حسین باشند و با اشغالگران بجنگند تا همچون او زنده جاوید شوند.

🏷ألا وإنّ قتلة الحسين عليه السلام بكر في القتلات فلتكن قدوتنا به بكرا في القدوات ولنكن نحن من فلسطين مكان الحسين عليه السلام من قضيّته ليكون لنا ولفلسطين ما كان له ولقضيّته من حياة ومجد وخلود.

🔺️ایّها المسلمون لقد حمّ الاجل و موعدنا فلسطین، علی ارضها نحیا و نموت و السلام عليكم يوم تموتون شهداء، ويوم تبعثون أحياء.

📚موسوعة الامام السید عبدالحسین شرف الدین: 9، 452.
🏠 @chsiqs

📜غزه هاشم

🔹️یکی از مناطقی که مکیان، پیش از بعثت پیامبر، به آنجا برای تجارت می رفتند، شهر غزه بوده است. بنابر گزارش ابن سعد، در یکی از سفرهایی که هاشم، جد دوم پیامبر، به غزه رفته بود، در آنجا وفات کرده و دفن می شود. به این دلیل، غزه، همچنانکه یاقوت حموی اشاره کرده، به "غزه هاشم" معروف می شود.

📚الطبقات الکبیر،چاپ دارالکتب العلمیة: 1، 64. معجم البلدان:4، 202.

🔹️پدر پیامبر هم بنابر نقل ابن سعد، از سفر به غزه بر می گشته که در مدینه بیمار می شود و از دنیا می رود.

📚الطبقات الکبیر:1، 79.

🔸️گفتنی است، هاشم علاوه بر اینکه از طرف پدری، جد دوم امام علی است، پدر بزرگ مادری ایشان نیز می باشد؛ زیرا فاطمه مادر ایشان دختر اسد بوده و اسد پسر هاشم می باشد.

🔺️در این باره، مرحوم کلینی امام علی را اولین فردی از هاشمیان می داند که هم از طرف پدر و هم از طرف مادر، هاشمی نسب است.

🏷وهو اول هاشمی ولده هاشم مرتین.

📚کافی:1، 452.

🔹️در حالیکه به نظر می رسد چنین تعبیری از کلینی اشتباه است؛ زیرا امام علی، سه برادر (طالب، عقیل و جعفر) بزرگتر از خود داشت که هرسه نیز از جانب پدر و مادر، هاشمی نسب بودند. بنابراین، اینکه امام علی اولین فرد از هاشمیان دانسته شود که از جانب والدین، هاشمی نسب باشد، نادرست است. تعبیر درست، آنست که جناب ابوطالب اولین هاشمی است که با دختر عموی خودش، که نوه هاشم می شود ازدواج کرده و از او فرزندانی آورده است که آنها از طرف پدر ومادر هاشمی نسبند.
🏠 @chsiqs

📜دشمنی با تشیع مانع ارتباط و دوستی نشد

🔹️بنابر گزارش مسعودی، هشام بن حکم با عبدالله بن یزید، یکی از بزرگان خوارج که به دشمنی با شیعه مشهورند، در کوفه دوستی و شراکت داشت، هر دو به کار خرازی مشغول بودند و در یک مغازه کار می کردند. ولی هیچ گاه بین آن دو، بددهنی و بی ادبی صورت نگرفت. تنها چیزی که رخ داد: روزی عبدالله از هشام، ضمن اشاره به دوستی وشراکت طولانی بینشان، دختر هشام را خواستگاری کرد ولی هشام خواستگاری او را قبول نکرد و به او گفت دخترم مؤمن است و به همین جمله اکتفا کرد. عبدالله هم پذیرفت اصرار نکرد و تا آخر عمرش هم متعرض موضوع یادشده نشد.

🏷وكان خرازاً شريكا لهشام بن الحكم وكان هشام ... يختلف اليه أصحابه من الرافضة يأخذون عنه وكلاهما في حانوت واحد على ما ذكرنا من التضاد في المذهب من التشري والرفض ولم يجر بينهما مُسابَّة ولا خروج عما يوجبه العلم وقضية العقل وموجب الشرع وأحكام النظر والسير. وذكر أن عبد الله بن يزيد الأباضي قال لهشام بن الحكم في بعض الأيام: تَعْلَم ما بيننا من المودة ودوام الشركة ، وقد أحببت أن تُنكحني ابنتك فاطمة ، فقال له هشام : إنها مؤمنة ، فأمسك عبد الله ، ولم يعاوده في شيء من ذلك ، إلى أن فرق الموت بينهما.

📚مروج الذهب ومعادن الجواهر: 3، 194.
🏠 @chsiqs

📜 سیاه پوشی عباسیان در ادامه سیاه پوشی خراسانیان

🔹️ بنابر گزارش ابن حبیب بغدادی، یحیی بن زید در نزدیکی شهر هرات واقع در افغانستان به شهادت رسید و به دار کشیده شد تا اینکه ابو مسلم خراسانی در منطقه خراسان قیام کرد و او را از دار پایین کشید و بر جنازه اش نماز خواند و او را دفن کرد. در این زمان بود که خراسانیان سیاه پوش یحیی شدند و شعارشان سیاه پوشی شد. به نظر می رسد، عباسیان به دنبال خراسانیان سیاه پوش یحیی شدند و در ادامه، شعار آنان نیز سیاه پوشی شد.

🏷 وخرج یحیی بن زید بن علی بن الحسین علی الولید... فقاتله دون هراة ... فما زال مصلوباً حتى خرج أبومسلم فأنزله وواراه وتولى الصلاة عليه ودفنه.. فسوّد أهل خراسان ثيابهم عليه فصار لهم زيّا.

📚 المحبّر: 484.
🏠 @chsiqs

📜کسی که خواهان شهادت است، با عاتکه ازدواج کند

🔹️بنابر گزارش های تاریخی، در صدر اسلام زنی با نام عاتکه که زمان پیامبر را درک کرده و از مهاجرین محسوب می شد، هرمردی که او با او ازدواج می کرد، به قتل می رسید. تا آنجا که بنابر گزارش ابن سعد، در میان مردم مدینه شایع شده بود، هرکس شهادت می خواهد با عاتکه ازدواج کند.

🏷و كان أهل المدينة يقولون: من أراد الشهادة فليتزوج عاتكة بنت زيد.

📚الطبقات الکبیر، چاپ دارالکتب العلمیة: 3، 83.

🔺️گزارش ها نسبت به همسران عاتکه متفاوت است، نام کسانی که در گزارش ها به عنوان کسانی که با او ازدواج کرده اند، بدین ترتیب است:
1️⃣ بنابر بر گزارش ابن حبیب بغدادی، یکی از مورخان نیمه دومِ قرن سوم، اولین همسر عاتکه عبیده بن حارث، پسر عموی پیامبر، بود که در جنگ بدر به شهادت رسید.
📚المحبّر: 437.
2️⃣ عبدالله پسر خلیفه اول که با پیامبر به طائف رفت و در آنجا تیر خورد و در مدینه به شهادت رسید.
📚 الطبقات الکبیر: 8، 209.
3️⃣ در برخی گزارش ها آمده، همسر دیگر او زید برادر عمر بن خطاب بوده که در جنگ یمامه در سال یازدهم هجری به قتل رسیده است.
📚الاستیعاب فی معرفة الأصحاب:4، 1878.
3️⃣ عمر بن الخطاب که در مسجد پیامبر ترور شد.
📚 الطبقات الکبیر: 8، 209.
4️⃣ زبیر بن العوام که در جنگ جمل، از صحنه جنگ خارج شد و در راهش به مدینه کشته شد. عاتکه در سوگ زبیر اشعاری سروده است.
📚 الأغاني: 18، 302.
5️⃣ محمد بن ابی بکر که در مصر توسط عمرو بن عاص به شهادت رسید.
📚 المحبّر: 437.
6️⃣ بنابر گزارش ابن حبیب بغدادی، عمرو بن عاص با عاتکه ازدواج کرده ولی او در نود وچهار سالگی در اثر سالخوردگی از دنیا رفته و به قتل نرسیده است.
📚المحبّر: 437.
7️⃣ امام حسین که در کربلا به شهادت رسیدند. بنابر گزارش ابوالفرج اصفهانی، عاتکه در کربلا حضور داشت و وقتی امام به شهادت رسید، بالای جنازه ایشان حاضر شد و گونه امام را ازخاک بلند کرد و دشمنانش را لعنت کرد. پس از ایشان هم دیگر ازدواج نکرد و وقتی مروان بن حکم به خواستگاری او رفت، خواستگاری مروان را رد کرد و گفت پس از پیامبر پدر شوهر دیگری انتخاب نخواهم کرد.

🏷فلما انقضت عدّتها تزوّجها الحسين بن عليّ بن أبي طالب، فكانت أوّل من رفع خدّه من التراب و لعن قاتله و الرّاضي به يوم قتل‏ ... و يقال: إن مروان خطبها بعد الحسين فامتنعت عليه، و قالت: ما كنت لأتّخذ حما بعد رسول اللّه.
📚 الأغانی: 18، 302.
🏠 @chsiqs

📜 مجازی بودن عبارت ارتدّ الناس بعد النبى

🔹️قاضی نورالله شوشتری بر این باور است که مطلب منقول از امام صادق دال بر اینکه جمیع اصحاب بعد از پیامبر مرتد شدند جز سه نفر، مقداد و ابوذر وسلمان، مجازی بوده و امام با این عبارت درصدد بیان این بوده است که پس از پیامبر مخالفان امام علی زیاد و موافقان ایشان کم بوده اند. از طرف دیگر آن سه نفر اخلاصشان به امام به قدری زیاد بوده که دیگران به ایشان نمی رسد.

🏷مؤلف گوید این که جمیع صحابه بعد از حضرت رسالت مرتد شدند الا سه کس، کلامی است شایع و مشهور و بر السنه جمهور شیعه مذکور و از کلام حضرت امام ظاهر می شود که آن کلام محمول بر مبالغه است در کثرت مخالفان و قلّت موافقان و اشارتی است بر شدت اختصاص آن سه یار به اخلاص.

📚 مجالس المؤمنين (چاپ آستان قدس): 2، 375.
🏠 @chsiqs

📜اگر شهید نشویم، می میریم

🔹️بنابر نقل مرحوم کلینی، وقتی امیرالمؤمنین قرار بر جنگ با غوغاسالاران جمل گذاشت، خطبه ای خواند و ضمن آن، به این اشاره کرد که از مرگ گزیر و گریزی نیست. اگر فرد در صحنه جنگ شهید نشود، به هرحال خواهد مرد؛ چه بهتر که با بهترین مرگ یعنی شهادت از دنیا برود.

🔺️أيها الناس إن‏ الموت‏ لا يفوته‏ المقيم‏ ولا يعجزه الهارب ليس عن الموت محيد ولا محيص. من لم يُقتَل مات؛ إن أفضل الموت القتل والذي نفس علي بيده لألف ضربة بالسيف أهون من موتة واحدة على الفراش‏.

📚الکافی: 5، 54.
🏠 @chsiqs