Strategic Focus: Central Asia

Markaziy Osiyo ekspertlarining Telegram-kanallari

Do‘stimiz Eldaniz Markaziy Osiyodagi ekspertlar va tahlilchilarning qulay Telegram-kanallar to‘plamini tayyorladi. U muntazam o‘qib boradigan va siyosiy qarashlaridan qat’i nazar kuzatib boradigan platformalarni bir joyga jamladi. Endi ularning barchasiga bir marta bosish orqali obuna bo‘lishingiz mumkin:

📌 To‘plam havolasi → https://t.me/addlist/OT6WAfbwVXpkZDFi

💬 Sizningcha xuddi shunday o’zbek to’plamiga qaysi kanallarni qo‘shish mumkin?

Saudiya Arabistoni Yaqin Sharqdagi yangi lider

Saudiya Arabistoni Yaqin Sharqda asosiy geosiyosiy o‘yinchiga aylanib bormoqda. Qirollikning amaldagi rahbari, valiahd shahzoda Muhammad bin Salmon o‘z mavqeini mustahkamlashda davom etib, mintaqadagi markaziy siyosiy figuraga aylanishga intilmoqda.

Yaqin Sharqda hokimiyat bo‘shlig‘i

So‘nggi o‘n yilliklarda mintaqadagi siyosiy muvozanat tubdan o‘zgardi. Katta qurolli mojarolar natijasida an’anaviy kuch markazlari yo‘q bo‘lib ketdi yoki zaiflashdi. Liviya Muammar Qazzofiyning ag‘darilganidan so‘ng tartibsizlik girdobiga tushdi, Iroq Saddam Husaynning yo‘q qilinishidan keyin kuchli rahbariyatni tiklay olmadi, Bashar Asad esa hokimiyatini saqlab qolgan bo‘lsa-da, butun mamlakat ustidan nazoratni yo‘qotdi.

Natijada mintaqa aniq yetakchisiz qoldi. Yangi siyosiy ittifoqlar shakllanishida yetakchilik roliga Erdo‘g‘an boshchiligidagi Turkiya da’vo qilmoqda. Ammo Anqara NATOga a’zoligi va G‘arbdagi hamkorlariga qaramligi tufayli mustaqil Yaqin Sharq strategiyasini shakllantirishda cheklovlarga duch kelmoqda.

Saudiya yo‘nalishi: Vashington, Moskva va Pekin o‘rtasida muvozanat

Tramp va Putinning Saudiya Arabistonida uchrashishi Ar-Riyodning pozitsiyalarini yanada kuchaytirishi mumkin. Agar bin Salmon katta davlatlar o‘rtasidagi qarama-qarshilik fonida hech bo‘lmaganda rasmiy neytrallikni saqlab qolishga muvaffaq bo‘lsa, qirollik o‘ziga xos diplomatik markazga aylanish imkoniyatini qo‘lga kiritadi. Shu tariqa, Saudiya Arabistoni AQSh, Xitoy va Rossiya o‘rtasida geosiyosiy ko‘prik vazifasini bajarishi mumkin.

Shunday qilib, Saudiya Arabistoni Yaqin Sharqning yangi kuch markaziga aylanmoqda. Global ta’sir doiralari qayta taqsimlanayotgan hozirgi sharoitda Ar-Riyodning xalqaro siyosatda strategik hamkor sifatidagi o‘rni yanada ortishi kutilmoqda.

@erontahlili

Islom olami vakili Uchinchi jahon urushini oldini olishga yordam beradimi?

P.Alimjonov, siyosiy ekspert

Trampning Putin bilan Saudiya Arabistonida uchrashish ehtimoli haqidagi bayonoti nafaqat Ukraina bo‘yicha tinchlik muzokaralari istiqbollari borasidagi qiziqishni kuchaytirdi, balki geosiyosiy dinamikadagi siljishni ham ko‘rsatdi. Ar-Riyod sammitni qabul qilishga tayyor ekanini bildirgan holda, o‘zini global vositachi sifatidagi rolini mustahkamlashga harakat qilmoqda. Vashington va Moskva esa davom etayotgan mojaro fonida qulay muzokara maydonini izlamoqda.

Nega aynan Saudiya Arabistoni?

Ar-Riyodning potensial uchrashuv joyi sifatida tanlanishi bejizga emas. Saudiya Arabistoni an’anaviy ravishda AQSh va Rossiya o‘rtasida balansni saqlab kelmoqda va diplomatik jihatdan moslashuvchanlikka ega. Bundan tashqari, qirollik xalqaro darajadagi sammitni tashkil qilish uchun zarur resurslarga ega. Putin va Trampning aynan shu yerda uchrashishi, shubhasiz, Saudiya Arabistonining global jarayonlardagi o‘rnini mustahkamlashiga xizmat qiladi.

Tramp va Putin: taktik o‘yin

Tramp uchun Putin bilan neytral hududda uchrashish – o‘zining muzokaralar olib borish qobiliyatini namoyish etish va xalqaro tanglikni kamaytirish bo‘yicha o‘zini samarali yetakchi sifatida ko‘rsatish imkoniyati hisoblanadi. Bu tashabbus uning tashqi siyosat strategiyasining muhim qismi bo‘lishi mumkin, ayniqsa, Yevropadagi majburiyatlarini kamaytirish va ichki masalalarga ko‘proq e’tibor qaratish rejalari doirasida.

Rossiya uchun esa ushbu sammit – frontdagi vaziyatni inobatga olgan holda yangi reallikni mustahkamlash va o‘z shartlari asosida muzokaralarga ochiqligini namoyish etish imkoniyatidir. Moskva ko‘p marotaba muloqotga tayyorligini bildirgan, biroq faqat o‘zi uchun qulay shartlar asosida.

Asosiy intriga esa Ukrainaning pozitsiyasida qolmoqda. Kiyev avvalroq Moskvaga hech qanday shartsiz muzokaralar olib borish mumkin emasligini ta’kidlagan, biroq G‘arb ittifoqchilarining bosimi ostida bu ritorika o‘zgarishi mumkin. Muhim savol – Ukraina qanchalik murosaga tayyor va muzokaralar boshlangudek bo‘lsa, qanday kafolatlarni olishi mumkin?

Bu fonda tahlilchilar bir qator ssenariylarni taxmin qilmoqda:

1. Samarali muzokaralar – Saudiya Arabistoni yangi diplomatik markazga aylanadi va muzokaralar vaqtinchalik kelishuv yoki sulhga olib keladi.

2. Murosali variant – Ar-Riyoddagi sammit ramziy tusga ega bo‘lib, aniq natijalarsiz kelajakdagi diplomatik qadamlar uchun maydon yaratadi.

3. Muzokaralar natijasiz qoladi – tomonlar kelishuvga erisha olmaydi va sammit formal uchrashuv sifatida qolib ketadi.

Umuman olganda, Saudiya Arabistoniga diplomatik tashabbusni o‘tkazish kuchlar muvozanatining o‘zgarayotganini ko‘rsatadi: Ar-Riyod o‘zini xalqaro vositachi sifatida mustahkamlashga intilyapti; Vashington uzoq cho‘zilgan inqirozdan minimal yo‘qotishlar bilan chiqish yo‘lini izlayapti; Moskva muzokaralarni o‘z talablarini qonuniylashtirish vositasi sifatida ko‘ryapti. O’z navbatida, Kiyev G‘arb yordami va yangi geosiyosiy realliklar o‘rtasida muhim tanlov qilishga majbur bo‘lishi mumkin.

Tramp va Putinning ehtimoliy uchrashuvi real yutuqlarga olib keladimi yoki yo‘q – bu hali noma’lum. Ammo bir narsa aniq: mojaroni hal qilish yo‘lidagi diplomatik sahna o‘zgarmoqda va Saudiya Arabistoni bu jarayonda asosiy o‘yinchilardan biriga aylanish niyatida.

Strategic Focus: Central Asia

Global Janubning Rossiya tashqi siyosatidagi o’rni

S.Pinxasova, siyosiy tahlilchi

Juda qiziq. Birinchi marta Zaxar Prilepinning (ha, o’sha shovinist targ’ibotchi) gaplariga qo’shilmaslikning iloji yo’q: G‘arb bilan muzokara imkoniyati paydo bo‘lishi bilan Global Janub mavzusi Rossiya ritorikasidan yo‘qoladi. Bu esa Moskvaning oxirgi yillarda ilgari surgan ko‘p qutblilik konsepsiyasining samimiyligini savol ostiga qo‘yadi.

Ko‘p qutblilik – illyuziyami?

Rasmiy ravishda Rossiya dekolonizatsiya va G‘arb gegemoniyasidan voz kechish tarafdori bo‘ldi, lekin asl maqsadi – buyuk davlatlar klubiga qaytish bo’lib qolaverdi. G8 – Rossiya elitasining ushalmagan orzusi, anti-kolonial ritorika esa faqat G‘arb bilan savdolashish vositasi bo‘lib xizmat qildi.

Rossiyasiz Global Janub

Jahon iqtisodiy markazining Osiyoga siljishi haqiqiy jarayon, lekin bu jarayonda Rossiyaning roli sezilarli emas. Janubi-Sharqiy Osiyodagi savdo aloqalari keskin o‘sayotgan bir paytda, Rossiyaning MDH davlatlari bilan tashqi savdo ulushi kam darajada saqlanmoqda. Ya’ni, Rossiya bu natijalar bilan lider nomiga munosib emas.

Ikkita dunyo o‘rtasidagi Rossiya

Moskva na Yevropada, na yangi ambitsiyali davlatlar orasida o‘zini “o’z krugiday” his qilmoqda. Savol shundaki, unga qaysi tomon qulayroq – barqaror, ammo tanazzulga yuz tutayotgan G‘arb bilanmi yoki pragmatik va qattiqqo‘l ittifoqchilar – Xitoy, Hindiston va Turkiya bilanmi?

Xulosa qilib aytganda, Global Janub mavzusi G‘arb bilan munosabatlarni tiklash imkoniyati paydo bo‘lishi bilan Kreml kun tartibidan chiqib ketadi. Tarixan Rossiya ittifoqchilar bilan blok tuzishdan ko‘ra, dushmanlar bilan savdo qilishni afzal ko‘rib kelgan – va bu geosiyosiy refleks o‘zgarishsiz qolishi aniq.

Strategic Focus: Central Asia

Vensning Myunxendagi nutqi: Yevropa konsensusiga zarba

AQSh vitse-prezidenti J. Vensning Myunxen xavfsizlik konferensiyasidagi chiqishi G‘arb elitasi uchun haqiqiy sinovga aylandi. Ukraina, Xitoy yoki NATO haqida biror so‘z ham yo‘q – faqat demokratiya va G‘arbning o‘z ichidan kelayotgan tahdidlari haqida gapirildi.

Qadriyatlar xavf ostida

Yevropa va AQSh umumiy tamoyillar bilan birlashganiga qaramay Vens noqulay savol qo‘ydi: aslida Yevropa nimani himoya qilmoqda? Agar siyosatchilar o‘z saylovchilaridan qo‘rqayotgan bo‘lsa, demak, muammo tashqi tahdidlardan ham jiddiyroq.

G‘arb avtoritarizm sari ketayaptimi?

Asosiy tahdid – demokratik institutlarning yemirilishi. Boshqa fikrdagi insonlarni qo‘rqitish, dissidentlarga bosim o‘tkazish, saylovlarni bekor qilish (Ruminiyani eslaylik) va noan’anaviy partiyalarni siyosatdan chetlatish – bularning barchasi Vens ta’kidlaganidek, demokratiyaning o‘ziga xavf tug‘diradi.

So‘z erkinligi bosim ostida

Matbuotni yopayotgan va ekspertlarni tazyiqqa olayotgan siyosatchilar oxir-oqibat yutqazadi. Vens kinoya bilan aytadiki, agar AQSh Gretaning tanqidiga dosh bergan bo‘lsa, Yevropa ham Maskning tanqidiga chidashni o‘rganishi kerak.

Migratsiya: tasodifmi yoki siyosiy xato?

Vens migratsiya muammosini siyosiy qarorlar bilan bog‘ladi va Yevropa yetakchilarini o‘z xalqining xohish-istaklarini e’tiborsiz qoldirayotganlikda aybladi. “Hech bir saylovchi bunday qarorni qo‘llab-quvvatlamagan”, – deydi u va haqiqiy siyosiy javobgarlikka chaqirdi.

Amerika Yevropani o‘zidan qutqara olmaydi

Agar Yevropa siyosatchilari o‘z xalqidan qo‘rqayotgan bo‘lsa, AQSh ularga yordam bera olmaydi, hatto bunday siyosatchilar ittifoqchi sifatida foydasiz. G‘arb faqat chegaralarni himoya qilish emas, balki demokratiyaning o‘z tamoyillarini saqlash uchun kurashishi kerak, aks holda u o‘zini yo‘qotadi.

Vens nutqi – deklaratsiya emas, balki manifest. U shuni ko‘rsatdiki, yangi Oq uy agar eski Yevropa o‘z xalqining ovozini eshitmasa uning qoidalari bo‘yicha o‘ynamaydi.

Strategic Focus: Central Asia

Myunxen-2025: Bir tomonlama muloqot?

61-Myunxen xavfsizlik konferensiyasi «Muloqot orqali tinchlik» shiori ostida boshlandi, biroq yana bir tomonlama formatda kechmoqda. Forum rahbari Kristof Xoysgen AQShning yirik delegatsiyasini va Yevropa Ittifoqining yetakchi siyosatchilarini qutlar ekan, Rossiyadan faqat muxolifat vakillari taklif qilinganini ta’kidladi.

Asosiy mavzu Ukrainadagi harbiy harakatlarni to‘xtatish bo‘yicha muzokaralar bo‘lib, ular kelajakdagi Yevropa xavfsizligi uchun yo‘nalishni belgilashi mumkin. Ukrainalik delegatsiyaga bo’lgan olqishlar uzoq davom etganini inobatga olsak, konferensiyaning pro-Ukraina kun tartibiga egaligini yana bir bor ko‘rishimiz mumkin.

Xoysgen qonun ustuvorligi «jungli qonuni» o‘rnini egallashi kerakligini eslatdi, bu so‘zlar shubhasiz Putinga qaratilgan. Ammo bu gap ostida Trampga ham ishora bor, chunki uning siyosati xalqaro qoidalarga shubha bilan qaraydi. Savol shuki, asosiy o‘yinchilardan biri jarayondan chetlatilgan bo‘lsa, Myunxen konferensiyasi haqiqiy muzokara maydoniga aylanishi mumkinmi?

Strategic Focus: Central Asia

Myunxen xavfsizlik konferensiyasiga oid

14-16 fevral kunlari dunyoning yetakchi siyosatchilari, diplomatlar va xavfsizlik masalalari bo’yicha mutaxassislar Germaniyaning Myunxendagi tarixiy Bayerischer Hof mehmonxonasida yig’ilishadi. Asosiy maqsad - 61-Myunxen xavfsizlik konferensiyasi (MSC)da qatnashish.

Joriy yil konferensiyada bir qator muhim mavzular muhokama qilinishi bilan birga AQSh - Ukraina - Rossiya maxfiy muzokaralari o’tkazilishi kutilmoqda.

Konferensiyadagi mavzular bo’yicha postlar qiziq bo’lsa, rekasiya qoldiring!

Strategic Focus: Central Asia

@economist_martin jamoasi tomonidan tayyorlangan maqolalar to’plami bilan tanishib chiqing.

Fikr va munosabatingizni izohlarda qoldiring!

🇮🇷Eron hududiga oid faktlar!

Eronning maydoni taxminan 1 648 195 km² ni tashkil qiladi. Eron davlatining real kattaligini bilish uchun uni Yevropa davlatlari bilan taqqoslaymiz:

🇫🇷Fransiya – 551 695 km² (taxminan 3 ta Fransiya)

🇩🇪Germaniya – 357 022 km² (taxminan 4,6 ta Germaniya)

🇪🇸Ispaniya – 505 990 km² (3 ta Ispaniyadan sal ko‘proq)

🇵🇱Polsha – 312 696 km² (taxminan 5 ta Polsha)

🇮🇹Italiya – 301 340 km² (taxminan 5,5 ta Italiya)

🇬🇧Buyuk Britaniya – 243 610 km² (deyarli 7 ta Buyuk Britaniya)

Agar bir nechta o‘rtacha Yevropa davlatlarini jamlasak, masalan, Fransiya, Germaniya va Polshani (taxminan 1,22 mln km²), ular baribir Eron hududini to‘liq qopla olmaydi.

Shunday qilib, Eron ichiga 5-6 ta o‘rtacha Yevropa davlati yoki 10 dan ortiq kichik davlatlar, masalan, Chexiya, Portugaliya va Vengriya sig‘ishi mumkin.

Eronga (hamda Yaqin Sharq) oid tahliliy materiallarni, qiziq faktlarni o’qish uchun @erontahlili kanaliga qo’shilishni tavsiya qilamiz!

Tramp va Erdog‘an: AQSh-Turkiya munosabatlarida yangi sahifa ochiladimi? – davomi
 
Biroq, Turkiyaning murakkab tashqi siyosati ham hisobga olinishi lozim. Anqara iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish maqsadida Rossiya va Eronga yaqin munosabatlar olib boradi, lekin shu bilan birga, AQSh va Yevropa bilan strategik hamkorlikni davom ettirishga harakat qiladi. Ushbu muvozanatli yondashuv Turkiyani Rossiya-Ukraina urushida potensial vositachiga aylantirishi mumkin.
 
Tramp nimalarga e’tibor qaratadi?
 
AQSh-Turkiya munosabatlarini mustahkamlash uchun Tramp ma’muriyati quyidagi ustuvor yo‘nalishlarga e’tibor qaratishi taxmin qilinmoqda:
 
1. Muloqotni kuchaytirish va o‘zaro manfaatli yo‘nalishlarni aniqlash. Erdog‘an Trampni Turkiyaga tashrif buyurishga taklif qilgan. Bo‘lajak uchrashuv ikki tomonlama munosabatlarning yangi vektorini belgilashga xizmat qilishi mumkin.
 
Bu kontekstda, AQSh Suriyada barqarorlikni ta’minlash va IShID qayta tiklanishining oldini olish uchun Turkiya bilan yaqin ishlashi mumkin.
 
2. Murosaga borish. Turkiya AQSh bilan ishonchni tiklash uchun S-400 tizimidan voz kechishi va NATO doirasida harbiy integratsiyani mustahkamlashi taxmin qilinmoqda. Xususan, Tramp Erdog‘an bilan yaqin aloqalaridan foydalanib, Turkiyani F-35 dasturiga qaytarish masalasini ham ko‘rib chiqish ehtimoli yuqori.
 
Turkiyaning HAMAS bilan aloqalariga nisbatan cheklovlar kiritilishi AQSh bilan munosabatlarni yaxshilash uchun muhim qadam bo‘ladi.
 
Xulosa qilib aytganda, dunyo tartiboti o‘zgarayotgan bir paytda, Turkiyaning o‘rni tobora oshib bormoqda. Rossiyaning agressiv siyosati va global geosiyosiy beqarorlik sharoitida AQSh Anqarani muhim hamkor sifatida ko‘rib chiqishi ehtimoli saqlanmoqda. 

Strategic Focus: Central Asia

Tramp va Erdog‘an: AQSh-Turkiya munosabatlarida yangi sahifa ochiladimi?
 
M.Imomov, siyosiy tahlilchi
 
Tramp 2024-yil 5-noyabrda saylovda g‘alaba qozonganini e’lon qilgach, Turkiya prezidenti Erdog‘an unga tabrik yo‘llagan birinchi dunyo yetakchilaridan biri bo‘ldi. Erdog‘an ijtimoiy tarmoqdagi xabarida AQSh va Turkiya o‘rtasidagi aloqalar “kuchayishini” umid qilayotganini bildirdi. Endilikda, Trampning Oq uyga qaytishi bilan Vashington Anqara bilan strategik hamkorlikni qayta ko‘rib chiqishi va ayniqsa, Suriya hamda Ukraina bo‘yicha Turkiyaning rolini muhokama qilish uchun oliy darajadagi uchrashuv tashkil etishi lozim, deydi ekspertlar.
 
Yaqin do‘stlik – siyosiy aloqalarning kaliti
 
Ikki yetakchi Trampning avvalgi prezidentligi davrida yaqin shaxsiy munosabatlarga ega edi, bu esa ikki davlat o‘rtasidagi tarang aloqalarning to‘liq uzilishini oldini olgan omillardan biri edi. Endilikda, Trampning Ukraina urushini tugatish rejalari Turkiyaning vositachilik roliga bog‘liq bo‘lishi mumkin.
 
So‘nggi yillarda AQSh-Turkiya munosabatlari keskinlik bilan kechdi. 2019-yilda Anqara Rossiyaning S-400 havo mudofaa tizimini xarid qilgani sababli AQSh sanksiyalariga uchragan edi. Shuningdek, Turkiyaning Finlandiya va Shvetsiyaning NATOga qo‘shilishiga bo‘lgan dastlabki qarshiliklari ham Vashingtonning noroziligiga sabab bo‘ldi. Demokratiya masalasidagi uzoq yillik kelishmovchiliklar esa aloqalarga qo‘shimcha bosim yukladi.
 
Biroq so‘nggi oylarda bu munosabatlarni barqarorlashtirish uchun qulay sharoit shakllanmoqda. 2024-yil boshida Turkiyaning Shvetsiyaning NATOga a’zo bo‘lishini ratifikatsiya qilishi ortidan AQSh Turkiyaga F-16 qiruvchi samolyotlarini sotishga rozilik berdi. Bundan tashqari, AQShda yashagan va 2016-yilgi davlat to‘ntarishiga urinishda ayblangan Gulenning 2024-yil oktabr oyida vafot etishi ham ikki tomonlama aloqalarda muhim mojaro nuqtalaridan birini bartaraf etdi.
 
Turkiyaning AQSh uchun muhimligi
 
Ekspertlar aytishicha, Turkiya AQSh va NATO uchun qator strategik afzalliklarga ega:
 
Birinchi, geografik joylashuv: Bosfor va Dardanel bo‘g‘ozlariga nazorat o‘rnatish orqali Turkiya NATOga Rossiya bilan mojaro yuz berganda muhim strategik ustunlik beradi. Ukraina urushi davomida Turkiyaning Montre konvensiyasini qo‘llash orqali harbiy kemalar harakatini cheklashi Rossiyaning harbiy imkoniyatlarini susaytirdi.
 
Ikkinchi, Suriya bo‘yicha roli: Turkiya uzoq yillardan beri Suriya inqirozida faol ishtirok etib keladi. Millionlab suriyalik qochqinlarni qabul qilgan Anqara Suriyaning qayta tiklanish jarayonida hal qiluvchi o‘ringa ega bo‘ladi.
 
Uchinchi, harbiy salohiyat: NATOdagi AQShdan keyingi eng yirik armiyaga ega bo‘lgan Turkiyada 402 ming faol harbiy xizmatchi va 260 ming zahiradagi askar bor. Anqara, shuningdek, Afg‘onistondagi NATO missiyasiga ham faol hissa qo‘shgan edi.
 
To‘rtinchi, mudofaa sanoati: Turkiya o‘z harbiy texnologiyalarini ishlab chiqarishda mustaqillikka erishmoqda. So‘nggi 18 yil ichida u chet el texnologiyalariga qaramlik darajasini 70%dan 30%ga kamaytirgan. 2024-yilda mamlakat YAIMining 2%dan ortig‘ini mudofaa xarajatlariga ajratishi rejalashtirilgan.

Strategic Focus: Central Asia

Eronning dron kemasi: haqiqiy tahdidmi yoki shunchaki propaganda?

Tehron yangi harbiy-dengiz strategiyasini e’lon qildi – Shahid Bahman Bagheri kemasi. AQSh va Isroil uchun xavfmi yoki faqat ko‘zbo‘yamachilik? Harbiy texnologiyada minimal budjet bilan maksimal ta’sirga erishish imkoniyati qanday oqibatlarga olib keladi?

Barcha tafsilotlar – ushbu tahlilda!

Global axborot xaosi va feyklarning ommaviy targ’iboti zamonida bizning kanallar haqiqat tarafida bo’lishga yordam beradi:

Strategic Focus: Central Asia - Markaziy Osiyodagi (va boshqa mintaqalar) asosiy voqealar tahlili.

@erontahlili - Yaqin Sharqdagi zamonaviy xalqaro munosabatlar.

G’arbiy alyans - AQSh va Yevropa kun tartibidagi asosiy mavzular hamda trendlar.

Xorijiy OAV - chet tillardagi yetakchi nashrlar kanali.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE - jahondagi eng oxirgi va sara xabarlar.

🚀 Qo’shiling, afsuslanmaysiz! 🚀

Trampning G‘azodagi strategiyasida gaz omili – davomi
 
Arab dunyosi: konsensus yoki qarshilik?
 
Tramp tashabbusining eng katta muammosi – arab davlatlari tomonidan qanday qabul qilinishidadir. G‘azodan yuz minglab falastinliklarning Misr va Iordaniya hududlariga ko‘chirilishi bu davlatlarning ichki barqarorligiga jiddiy tahdid soladi. Misr va Iordaniya rahbarlari bu reja ularga rejimning ag‘darilishi xavfini tug‘dirishi mumkinligini ochiq tan olishmoqda. Shu sababli, Misrda arab davlatlari Tramp rejasiga qarshi birgalikda pozitsiya ishlab chiqish maqsadida Favqulodda Arab Ligasi sammiti chaqirilmoqda.
 
Geosiyosiy o‘yin va tavakkalchilik
 
AQSh va Isroil nafaqat HAMASni yo‘q qilish, balki G‘azo ustidan to‘liq nazorat o‘rnatishni ham maqsad qilgan ko‘rinadi. Agar bu amalga oshsa, bu nafaqat Isroilning Yaqin Sharqdagi strategik mavqeini mustahkamlash, balki Yevropaning energetik xavfsizligini AQSh nazorati ostiga olishga yordam berishi mumkin. Biroq, ushbu rejaning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi shubha ostida qolmoqda. Avvalo, arab davlatlarining qarshiligi juda kuchli. Agar Vashington Misr yoki Iordaniyani majburlab bu rejaga rozi qilmoqchi bo‘lsa, bu butun mintaqani beqarorlashtirishga olib kelishi mumkin.
 
Shu bilan birga, agar Tramp bu rejani ilgari surishda Saudiya Arabistonini (Isroil bilan munosabatlarni normallashtirish evaziga) ishontira olsa, bu AQSh tarixidagi eng murakkab tashqi siyosiy manyovrlardan biri bo‘ladi. Savol shundaki, AQSh va uning ittifoqchilari O‘rta yer dengizining energiya resurslarini boshqarish uchun qanday vositalarni ishga solishga tayyor? Hozircha bu rejaga qarshi kuchli qarshilik mavjud, ammo tarix shuni ko‘rsatadiki, AQSh Yaqin Sharqda energetik manfaatlari uchun har qanday yo‘l bilan o‘z maqsadlariga erishishga tayyor.

Strategic Focus: Central Asia

Trampning G‘azodagi strategiyasida gaz omili
 
M.Imomov, siyosiy tahlilchi
 
D.Trampning falastinliklarni G‘azo sektoridan chiqarib yuborish va anklavni to‘liq qayta qurish haqidagi taklifi hatto uning oldingi tashabbuslari bilan solishtirganda ham haddan tashqari g‘ayrioddiy tuyulishi mumkin. Biroq, bu bayonot ortida nafaqat siyosiy, balki mintaqaning energetik resurslariga bog‘liq kuchli iqtisodiy motivatsiya ham yotibdi. G‘azo strategik jihatdan muhim bo‘lgan O‘rta yer dengizining gaz zaxiralari joylashgan hududlaridan biri bo‘lib, yangi o‘yinchilar uchun Yevropa energiya bozoriga chiqish imkoniyatini beradi.
 
G‘azo Yevropa uchun yangi energetik xabga aylanadimi?
 
Bugungi kunda Yevropa Rossiya energiya resurslariga qaramlikni kamaytirishga intilayotgan bir paytda, har qanday muqobil gaz yetkazib beruvchilar geosiyosiy ahamiyat kasb etmoqda. Isroil va G‘azo tabiiy gazning katta zahiralariga ega bo‘lib, Tel-Aviv allaqachon "Leviafan" va "Tamar" kabi yirik gaz konlaridan eksportni amalga oshirmoqda. Tramp mantig‘iga ko‘ra, G‘azoning falastinlik aholidan "tozalanishi" siyosiy xatarlarni bartaraf etib, AQSh va Isroil kompaniyalari foydasiga gaz konlarini tezroq ishga tushirish imkonini beradi.
 
Ajablanarli emas, bu jarayonda asosiy manfaatdor tomonlar sifatida Isroil, Qatar va Turkiya tilga olinmoqda – bu davlatlar so‘nggi yillarda gaz diplomatiyasini faol rivojlantirishga harakat qilmoqda. Turkiya va Qatar allaqachon Yevropaga gaz yetkazib berish uchun transarab gaz (Trans-Arabian pipline) quvurini qayta tiklash masalasida muzokaralar olib bormoqda. Agar bu loyiha amalga oshsa, Yevropa Ittifoqi uchun Rossiya gaziga muqobil ta’minot kanali ochiladi.
 
Gaz omili va mintaqaviy beqarorlik
 
G‘azo gaz konlari uzoq vaqtdan beri mintaqaviy beqarorlik omillaridan biri sifatida e’tirof etib kelinmoqda. Hozirda HАMAS harakati AQSh vositachiligida G‘azo yaqinidagi gaz konlarini o‘zlashtirish bo‘yicha kelishuvga erishgan edi. Ammo 2023-yil 7-oktabrdagi harbiy harakatlar ortidan Isroil ushbu bahsli hududda qazish ishlari olib borish huquqini Eni (Italiya), Dana Energy (Buyuk Britaniya) va Ratio Petroleum (Isroil) kompaniyalariga topshirdi. Bu esa ushbu mojaroning gaz manbalari uchun kurash natijasida yuzaga kelganligi haqidagi taxminlarni yanada kuchaytiradi.
 
E’tiborga molik jihatlardan yana biri – xalqaro energetik o‘yinchilarning mintaqaga kirib kelishidir. Masalan, Ozarbayjonning SOCAR kompaniyasi yaqinda "Tamar" gaz konining 10% aksiyalarini sotib oldi. Bu kelishuv, ehtimol, AQShning G‘azo bo‘yicha rejalaridan bexabar holda tuzilgan bo‘lishi mumkin, ammo bu voqea Yaqin Sharqning energetik xaritasi qanday o‘zgarayotganini ko‘rsatadi.

Strategic Focus: Central Asia

XXI asr neomperializmi: Tramp, Putin va Si dunyoni yangi hududiy ekspansiya davriga boshlamoqdami? - davomi

Neomperializmning oqibatlari

Agar AQSh, Rossiya va Xitoy hududiy ekspansiya siyosatini davom ettirsa, bu zamonaviy xalqaro tizimni butunlay izdan chiqarishi mumkin.

Kichik davlatlar xalqaro huquq himoyasiga ishonishdan voz kechishga majbur bo‘ladi. Falsafiy jihatdan bu Fukididning mashhur fikrini eslatadi «Kuchlilar istagan narsasini qiladi, zaiflar esa chidashga majbur».

Bu kontekstda, ekspertlar dunyoda yangi ta’sir doiralari tizimi paydo bo‘lishini taxmin qilishmoqda: 1) AQSh G‘arbiy yarimsharda hukmron bo‘ladi; 2) Rossiya Sharqiy Yevropada ta’sirini kuchaytiradi; 3) Xitoy Sharqiy Osiyoda dominant kuchga aylanadi

Bu tizim XIX asrga o‘xshaydi, o‘sha davrda yirik imperiyalar territoriyalarni bo‘lib olishgan, masalan, 1884–1885-yillardagi Berlin konferensiyasida Yevropa davlatlari Afrikani bo‘lishib olgani kabi.

Ammo bunday kelishuvlar barqaror bo‘la olmaydi. XIX asrda ta’sir doiralari bo‘yicha kelishuvlar XX asrdagi jahon urushlariga olib kelgan edi.

Bundan tashqari, imperializm mafkurasi yirik davlatlarning ichki siyosatini ham o‘zgartiradi. Ekspansiya mustahkam hokimiyat talab qiladi, bu esa yetakchilar shaxsiy hokimiyatini mustahkamlash va repressiyalarni kuchaytirishiga olib keladi.

Tramp, Putin, Si: avtoritarizm muqarrarmi?

Putin va Si allaqachon avtoritar rejimlar tuzib bo‘lishgan, bu joylarda shaxsiy hokimiyat kuchaygan va muxolifatga qarshi repressiyalar davom etmoqda.

AQShda esa Tramp o‘z raqiblariga bosimni kuchaytirmoqda, bu esa uning tarafdorlarida shaxsiga sig‘inishni kuchaytirmoqda.

Ayni vaqtda Trampning eng yirik tarafdorlaridan biri Ilon Mask yaqin vaqtlarda Rim imperiyasi taqdiri haqida muntazam o‘ylab yurganini tan oldi.

U hatto AQShga «zamonaviy Sulla» kerak bo‘lishi mumkinligini ta’kidlab, Rim diktatori Sulla haqida gapirdi. Sulla o‘z davrida qat’iy tartib o‘rnatish uchun yuzlab raqiblarini yo‘q qilgan edi.

Tarix shuni ko‘rsatadiki, ekspansiya odatda tinch yo‘l bilan amalga oshmaydi. Agar dunyo haqiqatdan ham neomperializm davriga kirayotgan bo‘lsa, buning oqibatlari kutganimizdan ham halokatliroq bo‘lishi mumkin.

Strategic Focus: Central Asia

XXI asr neomperializmi: Tramp, Putin va Si dunyoni yangi hududiy ekspansiya davriga boshlamoqdami?

Global siyosat yangi bosqichga – neomperializm davriga o‘tmoqda. Agar XX asrda neoliberalizm va neokonservatizm g‘oyalari ustun bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunda AQSh, Rossiya va Xitoy yetakchilari ochiqchasiga hududiy da’volar qilishmoqda. Bu esa xalqaro tizimni izdan chiqarib, dunyoni ta’sir doiralari uchun kurash maydoniga aylantirishi mumkin.

Tramp: Amerikaning ekspansion siyosati qaytmoqdami?

Donald Tramp o‘z inauguratsion nutqida AQSh hududini kengaytirishi kerakligini ochiq aytdi. Grenlandiya, Panama kanali va hatto Kanada bo‘yicha bayonotlari avvaliga shunchaki ritorika sifatida qabul qilingan bo‘lsa-da, ularning tez-tez takrorlanishi Vashingtonda ekspansionistik fikrlash kuchayib borayotganini ko‘rsatadi.

Grenlandiya – strategik jihatdan muhim hudud bo‘lib, Tramp uni AQSh nazorati ostida ko‘rishni xohlamoqda. Panama kanali – jahon savdosi uchun muhim transport arteriyasi, ammo bu hududda Xitoy ta’siri ortib bormoqda. Kanadani 51-shtatga aylantirish – hatto Tramp tarafdorlari orasida ham ziddiyatli fikrlarga sabab bo‘layotgan radikal g‘oya. G‘azo – bu eng kutilmagan da’volardan biri, lekin Trampning global ta’sir haqidagi qarashlariga mos keladi.

Putin: «Rus dunyosini» tiklash rejasi

Putin hududiy ekspansiyani o‘zining tarixiy missiyasining bir qismi deb biladi. Tramp va Si yangi hududlarni egallashga harakat qilayotgan bo‘lsa, Putin Rossiya imperiyasi chegaralarini tiklashni maqsad qilgan, birinchi navbatda, Ukrainani nazorat ostiga olish bilan.

Rossiya rasmiylari urushni milliy xavfsizlik masalasi sifatida ko‘rsatmoqda, ammo Putin bir necha bor Ukraina «rus dunyosining» bir qismi ekanini aytgan. U Ukraina bosqini oldidan Ivan Grozniy, Pyotr I va Yekaterina II kabi tarixiy shaxslarning tajribasini o‘rgangan – zikr etilganlarning barchasi Rossiya hududini kengaytirgan yirik hukmdorlar.

Bu borada Putinning uzoq muddatli maqsadi – Rossiyaning sobiq Sovet hududlari ustidan nazoratini qayta tiklash va G‘arbga qarab yanada ilgarilash, deydi tahlilchilar.

Si: Tayvan – asosiy nishon

Si Zinpin Tayvanni Xitoy bilan birlashtirishni o‘zining asosiy tarixiy missiyasi deb biladi.

Xususan, Si Tayvanni «Xitoyning muqaddas hududi» deb atadi va orolni qaytarish endilikda avlodlar bo‘ylab cho‘ziladigan masala emasligini ta’kidladi.

Agar Si Tayvanni Xitoy tarkibiga qo‘sha olsa, bu uning tarixiy merosini Mao Zedun darajasiga ko‘taradi. U harbiy harakatlardan qochishga harakat qilayotgan bo‘lsa-da, Xitoy armiyasi Tayvanga bosqin qilish uchun tayyorgarlikni davom ettirmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Yaqin kelajakda dunyoning eng qudratli yetakchisi kim bo‘ladi?

Jahon siyosatida uchta yirik lider — Tramp, Si va Putin o‘rtasida hukmronlik uchun kurash ketmoqda. Kelajakda eng qudratli inson kim bo‘ladi va global kuchlar muvozanati qanday shakllanadi?

Yetakchilikning uchta strategiyasi: Tramp, Si va Putin

Kyoln universitetining xalqaro munosabatlar professori Klemens Fisher fikricha, har bir rahbarning o‘z boshqaruv modeli va kuchga erishish yo‘li bor:

Tramp tajovuzkor uslubda harakat qiladi, iqtisodiy ta’sir vositalariga tayanadi va harbiy mojarolardan qochishga harakat qiladi.

Putin armiyaga va Rossiyaning uzoq urushni bardosh bera olish qobiliyatiga tayanadi.

Si vaqtni strategik vosita sifatida ishlatib, uzoq muddatli iqtisodiy ekspansiya va diplomatik ta’sirni kuchaytirishga harakat qilmoqda.

Uchchovlon ham liberal qadriyatlarga qarshi chiqadi, harbiy bosim vositalaridan foydalanadi va raqiblariga tahdid qilishdan tortinmaydi. Ammo agar Tramp AQShni bo‘linishga olib kelgan yetakchi, Putin esa Xitoy va AQSh harbiy siyosatiga bog‘liq yetakchi sifatida yodda qolsa, Si iqtisodiy qudrat orqali haqiqiy global yetakchiga aylanmoqda.

AQSh va Xitoy: kim g‘alaba qozonadi?

Myunxen Federal qurolli kuchlari universitetining xalqaro siyosat professori Karlo Masala fikriga ko‘ra, yaqin yillarning asosiy geosiyosiy kurashi AQSh va Xitoy o‘rtasida kechadi.

Vashington Xitoyning kuchayishini to‘xtatishga yoki sekinlashtirishga harakat qilmoqda, chunki u dunyo yetakchiligini saqlab qolishni xohlaydi.

Pekinning maqsadi esa AQSh bilan teng qudratli davlatga aylanish va global geosiyosiy tartibda yetakchi bo‘lish.

Tramp Xitoyga qarshi savdo urushlarini davom ettirishi mumkin, ammo bunday strategiyalar faqat qisqa muddatli natijalar berishi mumkin, uzoq muddatda esa AQShning o‘ziga zarar yetkazishi ehtimoli yuqori.

Agar AQSh kelgusi to‘rt yil ichida Xitoyga nisbatan noto‘g‘ri strategiya tanlasa, 2029-yilga kelib dunyodagi eng qudratli inson Si bo‘lishi mumkin.

Tramp hozir qudratining eng yuqori cho‘qqisida, lekin bu qancha davom etadi?

Vashingtondagi Yangi Amerika xavfsizligi markazi (CNAS) ijrochi direktori Richard Fonteyn fikricha, Donald Tramp hozir o‘z qudratining eng yuqori nuqtasida: a) AQSh eng yirik iqtisodiyot va eng kuchli armiyaga ega; b) Respublikachilar Kongressni nazorat qilyapti va Oliy sudda ko‘pchilik ovozga ega; c) AQSh dunyo bo‘ylab mustahkam ittifoqchilarga ega, bu esa Xitoy va Rossiya uchun jiddiy muammo tug‘diradi.

Ammo Tramp o‘z pozitsiyasini saqlab qola oladimi? Rossiya asta-sekin zaiflashmoqda, Xitoy esa iqtisodiy va demografik muammolar bilan duch kelmoqda. Shunga qaramay, Pekin harbiy va diplomatik ta’sirini tobora kengaytirib bormoqda.

Xulosa qilib aytganda, kelgusi yillarda global yetakchilik uchun kurash davom etadi. Agar AQSh Xitoyga nisbatan noto‘g‘ri strategiya tanlasa, Si dunyoning eng qudratli yetakchisiga aylanishi mumkin. Putin Rossiyaning ta’sir doirasini kengaytirishga urinmoqda, ammo u cheklangan imkoniyatlarga ega. Tramp hozircha kuch cho‘qqisida, lekin uning keyingi qarorlari AQShning global mavqeini belgilab beradi.

Xitoy, Rossiya va AQSh global tartibni nazorat qilish uchun kurash olib borar ekan, dunyo siyosatidagi beqarorlik hali uzoq davom etishi mumkin.

Strategic Focus: Central Asia

Fox News: USAID XAMAS bilan bog‘liq tashkilotlarni moliyalashtirgan

🇺🇸💰 AQShning Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) katta mojaroga aralashdi – Fox News ma’lumotlariga ko‘ra, u XAMAS va boshqa guruhlar bilan bog‘liq tashkilotlarga kamida $122 million ajratgan.

📌 Asosiy faktlar:
🔹 $900.000 XAMAS bilan bog‘liq tashkilotlarga o‘tkazilgan, jumladan Bayader Association for Environment and Development. Oxirgi to‘lov 2023-yil 7-oktyabr kuni XAMAS Isroilga hujum qilishidan atigi bir necha kun oldin amalga oshirilgan.
🔹 2024-yilda USAID Amerika Yaqin Sharq qochqinlar agentligiga $12,5 million ajratgan, bu tashkilot esa Bayader bilan hamkorlik qiladi.
🔹 USAID Islamic Relief (ISRA) tashkilotini ham moliyalashtirgan, garchi AQSh uni 2004-yilda terrorchi tashkilot deb e’lon qilgan va uni Usama bin Laden bilan aloqadorlikda ayblagan.
🔹 Hizbullohning Livandagi qurol omborida USAID tomonidan yuborilgan gumanitar yuklar topilgan.

Shunday qilib, AQSh Isroilni qo‘llab-quvvatlashini rasmiy ravishda e’lon qilgan bo‘lsa ham, budjetdan ajratilgan millionlab dollarlar XAMAS va Hizbulloh bilan bog‘liq tashkilotlarga ketgan. Bu Vashingtonning Yaqin Sharqdagi haqiqiy siyosati va USAID tomonidan ajratilgan mablag‘lar ustidan nazorat mavjud yoki yo‘qligi haqida jiddiy savollar tug‘diradi.

@erontahlili

AQSh va Ozarbayjon: yangi geosiyosiy hamkorlik

AQShning G‘arbiy Yevroosiyadagi strategiyasi o‘zgarayotgan kuchlar muvozanati fonida yangi vektorlar bilan shakllanmoqda. Eron-Rossiya-Pokiston o‘qi tobora mustahkamlanib borayotgan bir paytda, Vashington o‘zining mintaqadagi ta’sirini saqlab qolish va kengaytirish uchun muqobil strategiyalar ishlab chiqishi zarur. Bu jarayonda Ozarbayjon muhim geosiyosiy aktorga aylanmoqda.

Yangi kuchlar muvozanati: Eron va uning ittifoqchilari

Eron Suriya va boshqa muhim geostrategik yo‘qotishlarni o‘rnini qoplash uchun so‘nggi oylarda Rossiya va Pokiston bilan harbiy va diplomatik hamkorlikni kuchaytirishga e’tibor qaratmoqda. Yanvar oyida Prezident Masud Pezeshkiyan Moskvaga tashrif buyurib, Rossiya bilan 20 yillik strategik hamkorlik shartnomasini imzoladi. Bir necha kundan so‘ng, Eron armiyasining bosh shtabi rahbari general Muhammad Boqiriy Pokistonga tashrif buyurib, harbiy va chegara xavfsizligi masalalarini muhokama qildi.

Yuqoridagi jarayon shuni ko‘rsatadiki, Tehron AQSh bosimiga javoban Moskva va Islomobod bilan yaqinlashishga harakat qilmoqda. Vashington bunday dinamikani nazorat qilmasa, G‘arbning Yevroosiyo bo‘yicha ta’siri yanada zaiflashishi mumkin.

Ozarbayjonning yangi geosiyosiy o‘rni

Ozarbayjon Rossiya va Eron o‘rtasida joylashgan bo‘lib, mintaqaviy strategiyada muhim pozitsiyaga ega. Boku porti Markaziy Osiyodan kelayotgan savdo yo‘llari uchun asosiy darvoza bo‘lib xizmat qiladi. Qorabog’ urushidagi g‘alabadan so‘ng Ozarbayjon o‘zini middle power sifatida ilgari surmoqda va Kaspiy orti qo‘shnilari bilan hamkorlikni kengaytirmoqda.
Rossiya tomonidan yo‘lovchi samolyotining tasodifan urib tushirilishi Ozarbayjonga o‘zining shimoliy qo‘shnisi bilan mustaqil va qattiq pozitsiya olib borish imkonini berdi. Prezident Aliyev Moskva tomonidan javobgarlikni bo‘ynidan soqit qilishga urinishlarini keskin tanqid qildi. Bu esa Boku va Moskva o‘rtasidagi munosabatlarning keskinlashayotganidan darak beradi.

Boku - Tel-Aviv - Vashington uchburchagi

Ozarbayjon 30 yildan beri AQShning asosiy mintaqaviy ittifoqchilaridan biri bo‘lgan Isroil bilan strategik sherik sifatida yaqin aloqalarni rivojlantirib kelmoqda. Boku Isroilning asosiy neft yetkazib beruvchisi, Isroil esa Ozarbayjonning qurol yetkazib beruvchisi bo‘lib xizmat qiladi. Ikki tomonlama aloqalar Eronning kengayish siyosatiga qarshi qaratilgan bo‘lib, ikki davlat razvedka va xavfsizlik sohasida hamkorlikni chuqurlashtirmoqda.
E’tiborlisi shundaki, Islom dunyosi, xususan Turkiya, bosimiga qaramay, G‘azo urushi davomida Ozarbayjon Isroilga neft yetkazib berishni to‘xtatmadi. Bu holat Boku va Anqara o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirning muhimligini ko‘rsatadi. Agar Ozarbayjon Turkiyaning pozitsiyasini shakllantirishda rol o‘ynay olsa, bu AQShning mintaqadagi manfaatlariga ham xizmat qiladi.

Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, tahlilchilar bir qator taxminlarni ilgari surmoqda:

1) AQSh Ozarbayjon bilan hamkorlikni kuchaytirishi: Boku Eron va Rossiyaga qarshi mintaqaviy barqarorlik elementi sifatida ilgari suriladi.

2) Vashington va Anqara o‘rtasida munosabatlar murakkablashishi: Boku Anqara va Vashington o‘rtasidagi muvozanatni saqlashda vositachi rolini o‘ynashi mumkin, bu esa mustaqil mintaqaviy kuch sifatida harakat qilmoqchi bo’lgan turklarga yoqmasligi aniq.

3) Rossiya Ozarbayjon ustidan nazoratini kuchaytirishga urinishi: Bu ayniqsa Moskvaning ta’siri Kavkaz va Kaspiy mintaqasida zaiflashib borayotgan bir paytda dolzarb.

4) Ozarbayjon-Isroil hamkorligi yanada chuqurlashadi: ozarlar Isroilga energiya xavfsizligini ta’minlash va Eronga qarshi razvedka operatsiyalarida qo‘shimcha resurslar taqdim etadi.

Bundan tashqari, AQSh Ozarbayjon bilan yaqinlashish orqali Rossiya va Eronga nisbatan geosiyosiy ustunlikka erishishga harakat qiladi, ayniqsa bu ikki davlat G‘arbga qarshi hamkorlikni kengaytirayotgan bir sharoitda.

Xulosa qilib aytganda, Ozarbayjon AQSh, Isroil, Turkiya va Rossiya o‘rtasidagi geosiyosiy kuchlar muvozanatini shakllantiruvchi asosiy o‘yinchilardan biriga aylanmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

The Economist (Intelligence Unit) – Global outlook 2025

⚡️Yetakchi xorijiy nashrlar:
https://t.me/xorijiyoav/5495

AQSh va G‘azo masalasi: imperialistik yondashuvning qaytishi yoki Trampning taktik o‘yini?

A.Qodirov, siyosiy tahlilchi

D.Trampning G‘azoni «sotib olish va egallash» haqidagi bayonoti so‘nggi yillarda Yaqin Sharq siyosatidagi eng shov-shuvli tashabbuslardan biri bo‘ldi. U AQSh strategiyasini tubdan o‘zgartirib, G‘azoni o‘z nazorati ostiga olmoqchi va uning tiklanishini arab davlatlariga topshirmoqchi. Biroq bu taklif ortida tashqi siyosiy va ichki siyosiy hisob-kitoblar yotib, ular kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Tramp mafkuraviy yondashuv emas, balki pragmatik kelishuvlar tarafdori. Uning G‘azoni nazorat qilish haqidagi taklifi bir nechta maqsadni ko‘zlaydi: a) AQShning Yaqin Sharqdagi strategik ta’sirini kuchaytirish; b) Falastin guruhlarini qo‘llab-quvvatlayotgan Eronga qarshi qo‘shimcha bosim o‘rnatish; c) mojaroni biznesga aylantirish, ya’ni AQSh G‘azoni oladi, arab davlatlari esa uning tiklanishini moliyalashtiradi. Eng asosiy narsa esa – Hamasning siyosiy va harbiy yo‘q qilinishidir. Amalda bu G‘azoning AQSh nazoratiga o‘tishi va hududning harbiylashuviga olib keladi, bu esa mintaqadagi keskinlikni oshirishi aniq.

Bu borada Yaqin Sharqdagi asosiy o‘yinchilarning pozitsiyasi aniq emas. Saudiya Arabistoni ushbu vaziyatdan AQSh bilan Isroilni tan olish bo‘yicha muzokaralarda o‘z pozitsiyasini kuchaytirish uchun foydalanishi mumkin. Hamas bilan aloqador bo‘lgan Qatar neytral pozitsiyani egallashi va insonparvarlik yordamini taqdim etishi mumkin, lekin AQSh nazoratini qo‘llab-quvvatlamaydi. Misr esa an’anaviy ravishda Falastin qochqinlarining oqimidan xavotirda bo‘lib, G‘azoning AQSh nazoratiga o‘tishi uning chegaralarida beqarorlikni kuchaytirishi mumkinligidan ehtiyot bo‘ladi. Natijada arab davlatlari G‘azoni tiklash jarayonida ishtirok etishi mumkin, lekin uni AQSh nazorati ostiga o‘tkazish taklifini rad etish ehtimoli yuqori.

Biroq bu tashabbusning ichki siyosiy sabablari ham bor. Saylovlar oldidan Tramp Yaqin Sharq mojarosidan AQSh ichidagi siyosiy mavqeini mustahkamlash uchun foydalanmoqda. U Respublikachilar elektorati oldida qat’iyatli rahbar sifatida ko‘rinishga harakat qilmoqda, shuningdek, Hamasning yo‘q qilinishiga qiziqqan yahudiy lobbisi qo‘llab-quvvatloviga erishmoqchi. Bundan tashqari, u arab davlatlari va Isroil bilan muzokaralarda qo‘shimcha bosim vositasini yaratmoqda.

Shunga qaramay, ushbu rejaning amalga oshirilishi falokatli oqibatlarga olib kelishi mumkin. AQShning G‘azoni nazorat ostiga olishi arab dunyosida kuchli antiamerikan va antiisroil kayfiyatlarni keltirib chiqarishi aniq. Bu radikal guruhlarning yanada kuchayishiga va terrorchilik xurujlarining ortishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, Falastin qarshilik harakatlarini qo‘llab-quvvatlayotgan Eron o‘z qurolli guruhlarini yanada faollashtirib, AQSh va Isroil bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘qnashuv xavfini oshirishi mumkin. Natijada Tramp loyihasi tinchlik o‘rniga mintaqadagi vaziyatning keskinlashuviga sabab bo‘lishi mumkin.

Hozircha Tramp ushbu tashabbusni qanchalik jiddiy amalga oshirmoqchi ekani noma’lum. Balki bu saylovoldi strategiyasining bir qismi bo‘lib, u faqat o‘z qat’iyatini namoyish qilish va yangi ittifoqchilar topish maqsadini ko‘zlagandir. Ammo agar AQSh haqiqatan ham G‘azoni nazorat qilishga urinadigan bo‘lsa, bu Yaqin Sharqda yangi beqarorlik markazi paydo bo‘lishiga va AQSh, Isroil hamda arab dunyosi o‘rtasidagi ziddiyatning chuqurlashishiga olib kelishi aniq.

Strategic Focus: Central Asia

Hind-Tinch okeani: yangi geosiyosiy o‘yinda kim yutadi?

AQSh rahbariyatidagi o‘zgarishlar Hind-Tinch okeani mintaqasida yangi kuchlar muvozanatini shakllantirmoqda. Yaponiya AQShning harbiy ishtirokini saqlab qolishga intilsa, Janubiy Koreya Shimoliy Koreya va Rossiya bilan yaqinlashayotgan Xitoy blokiga qarshi strategiyasini qayta ko‘rib chiqmoqda. Tayvan AQSh bilan hamkorlikni kuchaytirishga urinmoqda, biroq Vashington va Pekin o‘rtasida "katta kelishuv" xavfi saqlanib qolmoqda.
Moskva esa G‘arb bilan bog‘liqlikni yo‘qotgan holda, mintaqada o‘zining o‘rnini mustahkamlashga intilmoqda. Pekin esa diplomatik va harbiy bosimni oshirib, Tayvanni izolyatsiyaga tushirishni davom ettiradi.

Hind-Tinch okeani yangi geosiyosiy o‘yinga tayyor. Sizningcha, kim ustunlik qiladi?

Batafsil tahlil va prognozlar:
https://t.me/westalliance/687

Asadning qulashi: Markaziy Osiyo, Kavkaz va Rossiyaga ta’siri - davomi
 
Rossiyaning musulmon mintaqalari: yashirin tahdidlar
 
Rossiya rasmiy matbuoti bu masalani ochiq muhokama qilishdan qochayotgan bo‘lsa-da, Suriya voqealarining Rossiyadagi musulmon hududlariga ta’siri borasida jiddiy xavotirlar mavjud:
 
Suriyada jang qilgan chechen radikallarining ortga qaytishi Rossiyaning nazorat tizimi uchun yangi xavf tug‘diradi. Ular nafaqat Qodirov rejimi bilan, balki Ukrainada Rossiyaga qarshi jang qilayotgan chechenlarning boshqa guruhlari bilan ham to‘qnash kelishi mumkin.
 
Tatariston allaqachon Suriya qochqinlarini qabul qilgan bo‘lib, bu hududda islomiy ta’sirning ortishiga sabab bo‘lishi mumkin, bu esa Kreml uchun istalmagan natijalarga olib keladi.
 
Yuqoridagilar Rossiya ichida beqarorlikning kuchayishi ehtimolini oshiradi, ayniqsa, Kreml bu jarayonlarni nazorat qila olmasa.
 
Umuman olganda, Asad rejimining qulashidan so‘ng Rossiya Yaqin Sharqdagi ta’sirining katta qismini yo‘qotdi. Bu esa postsovet mamlakatlarining hukumatlariga ogohlantirish bo‘ldi: eng mustahkam ko‘ringan rejimlar ham agar o‘zgarishlarga moslasha olmasa, tezda qulab tushishi mumkin. Markaziy Osiyo va Kavkaz davlatlari hozir o‘z xavfsizlik strategiyasini qayta ko‘rib chiqishga majbur bo‘lib, Suriyadagi urush oqibatlarini hisobga olishlari kerak.

Bularning barchasi Moskva uchun yangi dilemmaga aylanmoqda: u yo postsovet makonidagi ta’sirini saqlab qolish yo‘llarini izlaydi, yoki 1989-yildagi Afg‘oniston fiyaskosi singari yangi beqarorlik davriga duch kelishi mumkin.

Strategic Focus: Central Asia

Asadning qulashi: Markaziy Osiyo, Kavkaz va Rossiyaga ta’siri

B.Asad rejimining tugatilishi nafaqat Moskvaning tashqi siyosiy mag‘lubiyati, balki postsovet hududidagi davlatlar uchun o‘z zaif tomonlarini qayta ko‘rib chiqishga turtki bo‘ldi. Rossiya tarixiy tajribasi shuni ko‘rsatadiki, xorijdagi mag‘lubiyatlar ko‘pincha jiddiy ichki siyosiy inqirozlarga olib kelgan: 1905-yilda Yaponiyaga yutqazish, 1917-yilda Birinchi jahon urushidagi muvaffaqiyatsizliklar va 1989-yilda Afg‘onistondan qo‘shinlarni olib chiqish – barchasi Rossiyada inqilobiy o‘zgarishlarga sabab bo‘lgan.

Endilikda, rossiyalik tahlilchilar Suriya omili Rossiyaning o‘zida va postsovet hududida beqarorlikka olib kelishi mumkinligi haqida jiddiy xavotirga tushmoqda.
 
Kavkaz: Yaqin Sharq ta’sirining oshishi
 
Janubiy Kavkaz davlatlari allaqachon Suriyadagi inqirozning ta’sirini sezmoqda, deydi tahlilchilar.

Armaniston qo‘shimcha qochqinlarni qabul qilishga majbur bo‘lishi mamlakatning iqtisodiy va ijtimoiy yukini oshirmoqda. Gruziya aholisi orasida esa siyosiy islom ta’siri kuchaymoqda. Ozarbayjon Turkiya bilan hamkorlikni mustahkamlash va diniy radikallashuv xavfi o‘rtasida muvozanat saqlashga harakat qilyapti. Shu bilan birga, Yaqin Sharqdagi o‘zgarishlardan foyda olish, xususan, neft bozoridagi yangi imkoniyatlarni ko‘rib chiqmoqda.

Bu jarayonlar Kavkaz hududida Yaqin Sharq ta’sirining kuchayib borayotganini va bu holat qo‘shimcha tahdidlar keltirib chiqarishi mumkinligini ko‘rsatmoqda.
 
Markaziy Osiyo: muvofiqlashtirilgan javob
 
Kavkaz bilan solishtirganda, Markaziy Osiyo davlatlari hozircha bevosita ta’sirga uchramagan, biroq tahlilchilarga ko‘ra, Suriya inqirozining uzoq muddatli oqibatlari bu hududda ham seziladi:

Qozog‘iston allaqachon Turkiya bilan harbiy hamkorlikni kuchaytirypati. Bu Moskva bilan munosabatlarga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Boshqa davlatlar esa ushbu muammoga nisbatan yagona siyosat olib bormoqda, ya’ni Yaqin Sharqdan terroristik guruhlarning kirib kelishiga qarshi birgalikda harakat qilmoqda.

Shuningdek, aholining Suriya voqealariga nisbatan sust qiziqishi va bu hududga jangarilarning osonlik bilan kira olmasligi Markaziy Osiyoni Kavkazga qaraganda nisbatan barqarorroq qiladi.

Strategic Focus: Central Asia

Tolibon diplomatlarga bosim o‘tkazmoqda: soqol yoki qamoq

Tolibon rejimi afg‘on diplomatlari ustidan nazoratni kuchaytirishda davom etmoqda. Amu TV ma’lumotlariga ko‘ra, BMTdagi Afg‘oniston vakillariga soqol o‘stirish majburiyati yuklatilgan – aks holda, ular qamoqqa tushishi mumkin. Fazilatlarni targ’ib qilish va illatlarni oldini olish vazirligi xodimlari allaqachon BMTdagi afg‘on diplomatlarini tekshirib, ularga rasmiy ogohlantirish bergan.

Bu afg‘on diplomatlariga bosim o‘tkazish bo‘yicha birinchi holat emas. 2023-yil aprel oyida Tolibon ayollarga BMTda ishlashni taqiqlagan, mamlakat ichida esa insonparvarlik missiyalariga to‘sqinlik qilishni davom ettirmoqda. Natijada 72 gumanitar loyiha to‘xtatilgan.

Shariat normalarini himoya qilish bahonasi ostida Tolibon nafaqat diplomatlarning shaxsiy hayotini nazorat qilmoqda, balki Afg‘onistonning xalqaro maydondagi ishtirokini murakkablashtirmoqda. Savol shundaki, BMT bu siyosatga qachongacha ko‘z yumishda davom etadi?

Strategic Focus: Central Asia

G‘arb Tolibon bilan aloqalarni rivojlantirishi kerak

H.Hakimi, Chatham House eksperti

Afg‘oniston gumanitar inqirozni boshdan kechirmoqda va agar AQSh moliyaviy yordamni to‘liq to‘xtatsa, bu yanada og‘irlashadi. Biroq mamlakatni xalqaro maydonda izolyatsiya qilish hech bir davlatning manfaatlariga mos kelmaydi.

Tramp qayta saylanganidan so‘ng, Tolibon yetakchilari Vashington bilan “yangi sahifa” ochishga umid bildirgan edi. Ammo Tramp administratsiyasining ilk qadamlari buning aksini ko‘rsatmoqda: davlat kotibi Marko Rubio Tolibon yetakchilariga yangi sanksiyalar qo‘yish bilan tahdid qilgan, Tramp esa AQShning Afg‘onistondan chiqib ketishi ortidan qoldirilgan qurollarni qaytarishni talab qilyapti. AQSh xalqaro yordamining 90 kunlik muzlatilishi allaqachon mamlakatdagi gumanitar vaziyatiga ta’sir qila boshladi. Agar “Avval Amerika” siyosati yordamning butunlay to‘xtatilishiga olib kelsa, inqiroz ortga qaytmas darajaga yetadi.

2021–2024 yillar oralig‘ida AQSh Afg‘onistonga yordam ko’rsatgan eng yirik donor bo‘lgan - $3,63 mlrd ajratgan. Shu bilan birga, 2025-yilda 23 mln (aholining 50%) gumanitar yordamiga muhtoj bo‘lishi prognoz qilinmoqda. G‘arb siyosatchilari mamlakatni to‘liq xalqaro izolyatsiyaga tushirishdan qochishi lozim.

Tolibon: hokimiyat bor, lekin strategiya yo‘q

2021-yilda hokimiyat tepasiga kelganidan beri Tolibon mamlakatni boshqarishning aniq modelini ishlab chiqolmadi. Tolibon elitasi ichida ayollar ta’limi va jamiyatdagi o‘rniga qo‘yilgan keskin cheklovlar bo‘yicha jiddiy kelishmovchiliklar mavjud. Xalqaro bosim kuchayib bormoqda: Xalqaro jinoiy sud (XJS) prokurori ayollarni kamsitgani sabab Tolibon amiri Haybatulloh Oxundzoda uchun hibsga olish orderini talab qilmoqda.

Ichki qarama-qarshiliklarga qaramay, rejim hokimiyatni mustahkam ushlab turibdi. 2024-yilda Moskvadagi Crocus City Hall teraktini amalga oshirgan “IShID – Xuroson” guruhi Tolibon nazoratiga jiddiy tahdid solmayapti. Biroq barqarorlikka qaramasdan, hali birorta davlat Kobul hukumatini rasmiy tan olgani yo‘q.

Tashqi siyosatdagi muvaffaqiyatlar

Tolibon qo‘shni davlatlar bilan aloqalarni faol rivojlantirmoqda. 2024-yilda Afg‘oniston 11 ta davlatda o’z diplomatik vakillariga ega. Shuningdek, Rossiya, O‘zbekiston, Eron, Turkiya, BAA, Qatar va Hindiston bilan munosabatlari yaxshi baholanmoqda.

2025-yil yanvar oyida Eron tashqi ishlar vaziri (so’ngi 8 yil ichida birinchi marta) Abbos Aroqchi Kobulga tashrif buyurdi – Tehron Kobulni 1973-yildagi Hilmand daryosi suv shartnomasini bajarishga va afg‘on qochqinlarini majburan qaytarishga to‘sqinlik qilmaslikka undamoqda. 2024-yil martidan beri Eron Afg‘onistonga 1 milliondan ortiq afg‘on qochqinlarini deportatsiya qilgan, bu esa mintaqadagi og‘ir gumanitar manzarani yanada yomonlashtirmoqda.

Pokiston bilan aloqalar esa tobora keskinlashmoqda. 2024-yilda Pokistonda 440 ta terroristik hujum ro‘y berdi va 2 500 odam halok bo‘ldi – Islomobod bu hujumlarni Pokiston Toliboniga (TTP) bog‘lab, uning yetakchilari Afg‘onistonda panoh topganini da’vo qilmoqda. Bunga javoban, 2024-yil dekabr oyida Pokiston harbiy havo kuchlari Paktia viloyatini bombardimon qilib, Tolibon ma’lumotiga ko‘ra, 50 ga yaqin tinch aholini o‘ldirgan.

@erontahlili

G‘arb Tolibon bilan aloqalarni rivojlantirishi kerak - davomi

G‘arb oldidagi tanlov: izolyatsiya yoki pragmatizm?

Sanksiyalar va aloqalarni uzish Afg‘onistonda g‘arbcha demokratiyani targ‘ib qilmaydi, aksincha, radikal elementlarning kuchayishiga olib keladi. Kobulning to‘liq xalqaro izolyatsiyasi Xitoy va Rossiya bilan hamkorlikning yanada mustahkamlanishiga yo‘l ochadi – bu esa G‘arb manfaatlariga mos kelmaydi.

G‘arb davlatlari, hatto AQSh faol ishtirok etmasa ham, Hindiston va Qatar kabi vositachilar orqali Tolibon bilan muloqot kanallarini yaratishi kerak. Tolibon G‘arbning insonparvarlik yordamini qandaydir majburiyatlarga bog‘lashga qarshi chiqmoqda, shuning uchun mintaqaviy davlatlar vositachiligida yashirin diplomatik kanallar orqali aloqalarni mustahkamlash lozim.

Shu bilan birga, G‘arb Afg‘onistonga o‘z rivojlanish modelini zo‘rlab tiqishtirish xatosidan qochishi kerak.

G‘arb tushunchasidagi demokratiyalashuv – o‘nlab yillarga cho‘ziladigan jarayon. Eng muhimi – radikalizmni oziqlantiruvchi omillarni bartaraf etish: iqtisodiy inqiroz, asosiy ijtimoiy xizmatlarning yo‘qligi va keng qamrovli ishsizlik.

Xulosa qilib aytganda, Afg‘onistonga moliyaviy yordamni to‘xtatish Tolibonni zaiflashtirmaydi, aksincha, millionlab oddiy afg‘onlarni og‘ir ahvolga solib qo‘yadi. G‘arb maksimal bosim siyosatidan voz kechib, sabr-toqat va diplomatik ta’sir orqali hamkorlik strategiyasiga o‘tishi kerak. Kobulni izolyatsiya qilish mintaqada beqarorlikni kuchaytirib, yangi inqirozni keltirib chiqaradi – bu esa oxir-oqibat G‘arbning o‘ziga ham ta’sir ko‘rsatadi.

@erontahlili

Tolibon rahbariyati va Al-Qoida o’rtasidagi qarindoshlik aloqalari

@erontahlili

Ukraina Falastinlik qochqinlarni qabul qiladimi?

Baydenning saylovdagi mag‘lubiyatidan so‘ng Ukraina hukumati murakkab vaziyatga tushib qoldi. Zelenskiy va uning jamoasi Vashington bilan yangi aloqalar mexanizmini izlashga majbur, chunki eski yondashuv – demokratiya va avtoritarizm qarama-qarshiligi – endi ishlamaydi. Donald Tramp mafkuraviy kurash bilan emas, aniq kelishuvlar va pragmatik bitimlarga qiziqadi.

Shu nuqtayi nazardan, diplomatik manbalar xabar berishicha, Kiyev yangi loyiha – Falastinlik qochqinlarni Ukrainaga joylashtirish g‘oyasini ilgari surmoqda. Bu tashabbus nafaqat Ukrainadagi demografik muammoni hal qilishga urinish, balki Tramp bilan aloqalarni mustahkamlash uchun siyosiy vosita sifatida ko‘rilmoqda. Ukraina o‘zini nafaqat Rossiyaga qarshi kurashning bir qismi sifatida, balki global muammolarni hal qilishga qodir davlat sifatida namoyish qilishga harakat qilyapti.

Falastinlik qochqinlarni Ukrainaga joylashtirish g‘oyasi juda keskin va ziddiyatli ko‘rinadi. G‘azo urushdan oldin ikki milliondan ortiq aholi yashagan hudud edi, ammo bu yerlar mudxish harbiy harakatlar natijasida vayron bo‘ldi. Isroil radikallashgan qochqinlarning ortga qaytishini istamaydi, arab davlatlari ularga eshik ochishga tayyor emas, Yevropa esa yangi migratsion inqirozdan qochmoqda.

Shunday vaziyatda Ukraina hukumati AQShga yangi ssenariy taklif qilmoqda: 1) Ukraina gumanitar markazga aylanadi va Falastin qochqinlarini qabul qiladi; 2) Tramp Yaqin Sharq muammosini hal qilishga muvaffaq bo‘ladi, lekin amerikalik saylovchilar noroziligini keltirib chiqarmaydi; 3) Kiyev muammoli masalani hal etib, o‘zining AQSh uchun muhim hamkor ekanligini isbotlaydi.

Ukraina uchun xavf-xatarlar

Agar loyiha amalga oshirilsa, dastlabki oylarda Ukraina global miqyosda gumanitar markaz sifatida ko‘rsatiladi. Kiyev “yangi Shveytsariya” sifatida targ‘ib qilinadi. Biroq bu haqiqat bir qator muammolarga duch kelishi taxmin qilinmoqda:

Birinchidan, iqtisodiy beqarorlik – Ukraina allaqachon o‘z fuqarolariga ijtimoiy to‘lovlarni amalga oshira olmayapti, davlat budjeti faqat tashqi kreditlar orqali shakllanmoqda.

Ikkinchidan, infratuzilmaning izdan chiqishi – tibbiyot tizimi tanazzulga yuz tutgan, urush tufayli mamlakat iqtisodiyoti falaj holatda.

Uchinchidan, ijtimoiy ziddiyatlar – qochqinlar mahalliy ukrainaliklar bilan resurslar uchun raqobatlashadi, bu esa ijtimoiy keskinlikni keltirib chiqarishi aniq.

Ammo eng katta xavf – Ukrainada yangi ijtimoiy bo‘linishlarning paydo bo‘lishi. Falastinlik qochqinlar oddiy muhojirlar emas – ular kuchli kollektiv identifikatsiyaga ega, uzoq yillik qurolli mojarolarda shakllangan siyosiy qarashlari va ijtimoiy urf-odatlari bor.

Xulosa qilib aytganda, Ukraina Vashington yordamini saqlab qolish uchun qochqinlarni siyosiy vosita sifatida ishlatishga tayyor. Ammo bu tajriba kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin – ijtimoiy nizolarning keskinlashuvi, davlat byudjeti yukining oshishi va uzoq muddatli demografik o‘zgarishlar. Kiyev o‘z foydasini ko‘zlab bu loyihani ilgari surmoqda, lekin bitta muammoni hal qilish orqali yangi inqirozlarga yo‘l ochish xavfi juda katta.

Strategic Focus: Central Asia

Rossotrudnichestvo Ozarbayjonda taqiqqa uchradi: Rossiyaning “yumshoq kuch” inqirozi

Ozarbayjon OAVlari xabar berishicha, Boku Moskvaga Rossotrudnichestvo faoliyatini mamlakat hududida taqiqlash to‘g‘risida bildirishnoma yuborgan. Bu nafaqat Rossiya-Ozarbayjon munosabatlaridagi o‘zgarishlarni aks ettiradi, balki Kremlning postsovet hududidagi pozitsiyalarining asta-sekin zaiflashib borayotganini ham ko‘rsatadi.

Buni oldindan taxmin qilish mumkinmidi?

Ozarbayjon siyosiy tizimi xorijiy NNTlarning davlat institutlariga parallel ravishda faoliyat yuritishini nazarda tutmaydi. Ichki jarayonlar ustidan qat’iy nazorat o‘rnatilgan sharoitda, mustaqil ravishda faoliyat yuritadigan xorijiy tuzilmalar uchun imkoniyat deyarli yo‘q. Moskva bunday tizimni hatto Rossiyaga bog‘liq bo‘lgan Armaniston va Abxaziyada ham yaratolmagan. Bokuda esa bunday tuzilmalar faoliyatini rivojlantirish deyarli imkonsiz edi.

Rossiya-Ozarbayjon munosabatlari qanday oʻzgaradi?

Bugungi kunda ikki tomonlama hamkorlikning dinamikasi to‘liq Ilhom Aliyevning pozitsiyasiga bog‘liq. Hozirgi geosiyosiy vaziyatda Kreml Ozarbayjon bilan ochiq qarama-qarshilikka borishni istamaydi.

Pozitsiyalar zaiflashuvi – faqat mahalliy emas, balki tizimli trend

Bokuning ushbu qarori kengroq tendensiyaning bir qismi. So‘nggi oylarda Rossiya o‘z ta’siri uchun jiddiy muammolarga duch kelmoqda:

1. Suriya: Turkiya va Eron ushbu hududda Rossiyaning rolini kamaytiradigan muqobil ta’sir mexanizmlarini shakllantirishda davom etmoqda.

2. Ozarbayjon: Rossotrudnichestvo faoliyatining taqiqlanishi Janubiy Kavkazdagi kuchlar muvozanatining o‘zgarishini anglatadi.

3. Abxaziya: Hatto Rossiyaga qaram bo‘lgan hududlarda ham tashqi siyosatni diversifikatsiya qilish bo‘yicha ichki muhokamalar kuchaymoqda.

Umuman olganda, Moskvaning postsovet makonidagi jarayonlarga ta’sir o‘tkazish qobiliyati zaiflashib borayotgani tobora yaqqol namoyon bo‘lib bormoqda.

Bu borada Rossotrudnichestvo faoliyatining taqiqlanishi shunchaki diplomatik voqea emas, balki Rossiyaning “yumshoq kuchi” tizimli zaiflashayotganining ko‘rsatkichidir. Endi asosiy savol shuki: Moskva yangi sharoitlarga moslasha oladimi yoki o‘zining an’anaviy geosiyosiy makonida pozitsiyalarini yo‘qotishda davom etadimi?

Strategic Focus: Central Asia

O‘zbekistonliklarni nima birlashtiradi?

🎙 "CPR Podcast"ning navbatdagi mehmoni — nashriyotchi, fikr yetakchisi va o‘zbek kitobxonligi rivojiga hissa qo‘shayotgan mutaxassis Firuz Allayev bo‘ldi. U bilan milliy o‘zlik tushunchasi, o‘zbekistonliklik identifikatsiyasi va uning jamiyatimizdagi o‘rni haqida fikrlashdik.


👉🏿 To‘liq suhbatni tomosha qilish

👉🏿 @akromov_tahlili

Kanalimiz uchun maxsus postlar taqdim etadigan do’stimiz Eldaniz Gusseinovning tahliliy kanalini kuzatishni tavsiya qilamiz!

https://t.me/eldanizgusseinov

Rossiyaning imtiyozli manfaatlar doirasini tan olish kerakmi?

Rossiyaning qo‘shni davlatlardan iborat bufer zonasini yaratish huquqiga ega ekanligi haqidagi g‘oya Sovuq urush davriga borib taqaladi va bu davlatlarning suveren manfaatlarini inkor etadi. Biroq, bu “rivoyat” Kreml va ayrim G‘arb tahlilchilari orasida hamon qo‘llab-quvvatlanmoqda. Ular Rossiyaning “ta’sir doirasini” tan olish xalqaro munosabatlar va geosiyosiy vaziyat barqarorligi uchun zarur, deb ta’kidlaydilar.

Ammo, bu yondashuv noto‘g‘ri va biz buni quyidagilar orqali asoslashga harakat qilamiz:

Birinchidan, suveneritet tamoyilining buzilishi. Rossiyaning mintaqadagi eksklyuziv ta’sirini tan olish postsovet davlatlarini mustaqil tashqi siyosat yuritish huquqidan mahrum qiladi. Bu yondashuv Ukraina, Gruziya yoki Markaziy Osiyo davlatlarining o‘z kelajagini mustaqil belgilash huquqini inkor etadi.

Ikkinchidan, yangi reallikni tushunmaslik. Sovuq urush davridan farqli o‘laroq, bugungi dunyo ko‘p qutblidir va ta’sir doiralariga bo‘lish konsepsiyasi eskirgan. Rossiyaning Markaziy Osiyoda Xitoy ta’sirining oshishiga ko‘nikishi ham shuni ko‘rsatadiki, Moskva o‘zi ham mintaqada eksklyuziv nazoratni saqlab qola olmayapti.

Uchinchidan, qo’shni davlatlar xavfsizligi uchun tahdid. Rossiyaning “himoya perimetri”ga da’vosi Qrim anneksiyasi va Ukrainadagi keng ko’lamli urushga olib keldi. Aynan shu sabab mazkur yondashuv barqarorlikni mustahkamlash o‘rniga, aksincha, mojarolarni qo‘zg‘atdi va qo‘shni davlatlarning mavjudligini xavf ostiga qo‘ydi.

Bu fonda Markaziy Osiyo davlatlari qanday siyosat yuritishi kerak?

1) mintaqa xavfsizligini mustahkamlashga ko’proq e’tibor berish, biroq bu Turkiya, Arab monarxiyalari yoki G’arb bilan tezkor ravishda harbiy integratsiyani boshlash kerak degani emas;

2) xalqaro arenada mintaqa subyektligini oshirish maqsadida tashqi siyosiy hamkorlarni diversifikatsiya qilish;

3) “Ta’sir doiralari” konsepsiyasini qayta ko‘rib chiqish. Dunyo hududiy nazorat zonalariga emas, balki o‘zaro manfaatlarga asoslangan dinamik tuzilmalarga tayanishi kerak.

Rossiya o‘z yaqin atrofida ta’sir monopoliyasi huquqiga ega emas. Biroq, G‘arb ham ushbu davlatlarning tashqi siyosatini faqat Moskva/Brussel/Pekin o‘rtasidagi kurash doirasida talqin qilishdan voz kechishi lozim. Barcha tomonlarning manfaatlari va xavotirlarini tan olish – yanada konstruktiv muloqotga yo‘l ochadi.

Strategic Focus: Central Asia

USAID va Davlat departamentining birlashuvi: AQSh strategik manfaatlariga tahdid
 
Tramp ma’muriyatining tashqi yordam bo‘yicha so‘nggi qarorlari misli ko‘rilmagan tartibsizlik va strategik yondashuvning yo‘qligini namoyon qildi. Birinchi kunning o‘zida xorijiy yordam dasturlarining moliyaviy majburiyatlari va to‘lovlari to‘xtatildi, keyinchalik esa USAID xodimlari ommaviy ravishda ishdan bo‘shatildi. Bu nafaqat agentlikning qonuniy vazifalarini bajarish imkoniyatlarini izdan chiqardi, balki AQShning ishonchli hamkor sifatidagi nufuziga ham jiddiy zarar yetkazdi.
 
1998-yilgi tashqi siyosiy tuzilmalarning islohoti to‘g‘risidagi qonunga muvofiq, USAID mustaqil agentlik sifatida tashkil etilgan bo‘lib, u Davlat departamentidan faqat tashqi siyosat bo‘yicha tavsiyalar oladi. Agentlikni Davlat departamenti tarkibiga Kongress ruxsatisiz kiritishga urinish 2024-yilgi Tashqi operatsiyalarni moliyalashtirish to‘g‘risidagi qonun qoidalarini buzadi, chunki bu hujjat bunday qayta tashkil etish jarayonlarini oldindan Kongress bilan kelishishni talab qiladi.
 
Diplomatiya, taraqqiyot va mudofaa AQSh milliy xavfsizligining uchta asosiy tayanchidir. Biroq, ularning vazifalari, rejalashtirish istiqbollari va kadrlar ekspertizasi bir-biridan keskin farq qiladi:

Davlat departamenti xorijiy hukumatlar bilan aloqalarni mustahkamlashga va AQSh tashqi siyosiy manfaatlarini ta’minlashga qaratilgan qisqa muddatli maqsadlarga ega.

USAID esa fuqarolik jamiyati, biznes va mahalliy hokimiyatlar bilan ishlaydi hamda sog‘liqni saqlash, ta’lim va iqtisodiyot sohalarida uzoq muddatli barqaror rivojlanish loyihalarini amalga oshiradi.
 
Bu ikki tuzilmani birlashtirish manfaatlar to‘qnashuviga olib keladi: diplomatiya tezkor va moslashuvchan qarorlarni talab qilsa, taraqqiyot tizimli yondashuv va natijalar samaradorligini mustaqil baholashni talab qiladi.
 
Kanada, Avstraliya va Buyuk Britaniya tajribasi shuni ko‘rsatadiki, taraqqiyot agentliklarini tashqi ishlar vazirliklari tarkibiga kiritish ularning faoliyatini zaiflashtiradi, potensialini yo‘qotishiga va mablag‘ sarflanishining shaffofligi pasayishiga olib keladi. Buyuk Britaniyada DFIDning (Department for International Development) Tashqi ishlar vazirligi bilan birlashtirilishi natijasida taraqqiyot dasturlarini boshqarish samaradorligi pasayib ketdi.
 
Umuman olganda, USAID va Davlat departamentini birlashtirish o‘rniga, aksincha — barcha taraqqiyot dasturlarini USAID tarkibiga o‘tkazish, Davlat departamentiga esa diplomatiyaga e’tibor qaratish imkoniyatini berish oqilona qaror bo‘lardi. Kongress qonun talablariga rioya qilinishi va USAID mustaqilligi saqlab qolinishi ustida qat’iy turishi lozim, chunki bu AQShning xalqaro taraqqiyot sohasidagi uzoq muddatli strategik manfaatlarini himoya qiladi.

Strategic Focus: Central Asia

Markaziy Osiyoning yashil energiya kelajagi kimning nazorati ostida? – davomi
 
Yevropa global jarayonlardan chetda qolmoqda
 
Markaziy Osiyoning hozirgi energetik transformatsiyasi shuni ko‘rsatadiki, Yevropa bu muhim jarayonlardan chetda qolish xavfi bor. Rossiyaga qaramlikni kamaytirish bo‘yicha Yevropa Ittifoqining bayonotlariga qaramay, Markaziy Osiyodagi energetika sektorida yetakchilik allaqachon Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlariga o‘tib ketgan.

Yevropa Ittifoqining hozirgi siyosati mafkuraviy yondashuvlarga asoslangan (demokratik islohotlarni o‘tkazish, Rossiya hamda Xitoy bilan aloqalarni cheklash talabi) – bu esa mintaqa o‘yinchilarini uzoqlashtirmoqda. Xitoy va Ko‘rfaz davlatlari Markaziy Osiyoga aniq investitsiyalar va loyihalarni taklif qilayotgan bir paytda, Yevropa mintaqaviy o‘zgarishlarni demokratik islohotlar, inson huquqlari va siyosiy shaffoflik kabi shartlarga bog‘lashda davom etmoqda.

Bu fonda Yevropa Markaziy Osiyodagi ta’sirini saqlab qolish maqsadida quyidagilarni amalga oshirishi mumkin:

Birinchidan, faol investitsiyalarni yo‘lga qo‘yish, jumladan, Markaziy Osiyodagi yashil energiya loyihalarida ishtirok etish;

Ikkinchidan, Fors ko‘rfazi davlatlari bilan pragmatik hamkorlik o‘rnatish, ularning mintaqadagi ishtirokidan foyda olish;

Uchinchidan, muqobil iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish, shunda Markaziy Osiyo butunlay Xitoy yoki arab monarxiyalariga bog‘lanib qolmaydi.
 
Xulosa qilib aytganda, Markaziy Osiyoning yashil energetikaga o‘tishi nafaqat texnologiya yoki investitsiya masalasi, balki asosiy geosiyosiy omil bo‘lib, u mintaqadagi kuchlar muvozanatini aniqlab beradi. Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlari allaqachon yangi o‘yin qoidalarini shakllantirmoqda, Rossiya va Yevropa esa ularga moslashishga majbur bo‘lmoqda. Muhim savol shuki, boshqa yirik davlatlar qanday strategik qadamlar tashlaydi va bu jarayonda faqat kuzatuvchi emas, balki faol ishtirokchi bo‘lishga harakat qiladimi?

Strategic Focus: Central Asia

Markaziy Osiyoning yashil energiya kelajagi kimning nazorati ostida?

Oxirgi vaqtlarda Markaziy Osiyo jadal ravishda yangi energetik hamkorliklar maydoniga aylanmoqda. Qozog‘iston va O‘zbekiston qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirish bo‘yicha ulkan maqsadlarni belgilab olgan va ularning rejalarini tashqi o‘yinchilar qo‘llab-quvvatlamoqda. Mintaqada allaqachon mustahkam o‘rnashgan Xitoydan tashqari, Fors ko‘rfazi davlatlari – avvalo Saudiya Arabistoni va BAA – asosiy rol o‘ynamoqda. Bu hamkorlik nafaqat mintaqadagi energetik manzarani o‘zgartirmoqda, balki Xitoy va arab monarxiyalari o‘rtasidagi munosabatlar uchun testga aylanmoqda.
 
Vaziyat murakkabligi shundaki, an’anaviy o‘yinchilar – avvalo Rossiya – o‘z mavqeini yo‘qotishni istamaydi. Kreml Ukrainadagi urush va xalqaro ta’sirining pasayishiga qaramay, mintaqa infratuzilmasi va qazib olinadigan yoqilg‘i yetkazib berishdagi nazoratini saqlab qolishga harakat qilmoqda. Turkiya va Eron esa xavfsizlik masalalarida muhim rol o‘ynamoqda. Shu fonda, Xitoy va arab davlatlarining ta’sirining kengayishi mintaqaviy siyosatda jiddiy o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin.
 
Qozog‘iston va O‘zbekiston: maqsadlar va muammolar
 
Markaziy Osiyo iqtisodiyoti energiya tanqisligi va qazib olinadigan yoqilg‘iga bog‘liqlik muammolariga duch kelmoqda. Bu ularni qayta tiklanadigan energetikani rivojlantirishga undamoqda. Qozog‘iston 2035-yilgacha “yashil” energiyaning ulushini 35% ga yetkazishni, O‘zbekiston esa 2030-yilgacha uni 40% ga yetkazishni maqsad qilgan. Biroq, bu ulkan rejalarni amalga oshirish ham investitsiyalarni, ham yetarli texnologik salohiyatni talab etadi.
 
Aynan shu vaqtda Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlari sahnaga chiqib kelishdi. Saudiya Arabistonining ACWA Power kompaniyasi bugungi kunda dunyoning eng yirik qayta tiklanadigan energiya infratuzilmasi ishlab chiquvchilaridan biri bo‘lib, PowerChina bilan hamkorlikda O‘zbekistonda yirik loyihalarni amalga oshirmoqda. BAA ham Masdar va TAQA orqali Markaziy Osiyoda quyosh va shamol energetikasiga sarmoya kiritmoqda. Xitoy va arab kompaniyalari o‘xshash strategiyaga amal qilmoqda: ular nafaqat moliyachi sifatida, balki loyihachi va operator sifatida ham bozorda o‘z o‘rnini mustahkamlashga harakat qilmoqda.
 
Xitoy va Ko‘rfaz davlatlari hamkorligi barqaror bo‘ladimi?
 
Birinchi qarashda, Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlari Markaziy Osiyoning energetik bozorini samarali bo‘lib olishning o‘ziga xos modelini ishlab chiqqandek tuyuladi: Pekin texnologiyalar va ishlab chiqarish quvvatlarini yetkazib beradi, Ar-Riyod va Abu-Dabi esa sarmoya kiritib, loyihalarni rivojlantiradi. Biroq, bu model uzoq muddatli istiqbolda muammolarga duch kelishi mumkin.
 
Birinchidan, Fors ko‘rfazi davlatlari o‘z sanoatini rivojlantirishni boshlamoqda, jumladan, quyosh panellari va elektromobillar ishlab chiqarishda. Bu esa, hecha shubhasiz, Xitoy bilan ta’minot zanjirlari ustidan nazorat uchun raqobatga olib keladi. Ikkinchidan, Markaziy Osiyo energiya mustaqilligiga erishishni maqsad qilgan va bu jarayonda hamkorlarini diversifikatsiya qilishga harakat qilmoqda.
 
Bundan tashqari, raqobat faqat energetika sektori bilan cheklanib qolmasligi mumkin. Agar Fors ko‘rfazi davlatlari o‘z ta’sirini iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari yoki xavfsizlik sohasiga kengaytirsa, bu Turkiya, Eron va Rossiya bilan to‘qnashuvga olib kelishi mumkin. Ushbu davlatlar hanuzgacha Markaziy Osiyoni o‘zlarining strategik manfaatlari hududi deb biladi.

Strategic Focus: Central Asia

Tramp va Putinning uchrashishi mumkin bo’lgan davlatlar: kim neytral maydonni taklif qiladi?

Andranik Ovannisyan, siyosiy ekspert

AQSh prezidenti Donald Tramp va Rossiya prezidenti Vladimir Putin o‘rtasida 2025-yilda bo‘lishi mumkin bo‘lgan uchrashuv muhokamalari fonida uchrashuv joyini tanlash masalasi tobora dolzarb bo‘lib bormoqda. An’anaviy ravishda neytral hudud sifatida ko‘rilgan Shveytsariya yangi geosiyosiy sharoitlarda bu maqomini yo‘qotdi. Bunday muzokaralar uchun qaysi davlatlar taklif qilinishi mumkin?

Potensial nomzodlar:

🇦🇪 BAA
Birlashgan Arab Amirliklari yuqori darajadagi diplomatik muvozanatni namoyish etib, AQSh, Rossiya va boshqa muhim o‘yinchilar bilan faol aloqalarni rivojlantirmoqda. Yuqori darajadagi muzokaralarni o‘tkazish bo‘yicha boy tajriba va ishonchli vositachi sifatidagi obro‘si BAAni asosiy da’vogar davlatlardan biriga aylantiradi.

🇮🇳 Hindiston
Hindiston strategik avtonomiya siyosatini olib borib, G‘arb sanksiyalari yoki Rossiya bloklariga qo‘shilmadi. U ko‘p qutbli dunyo g‘oyasini faol ilgari surib, bir qator xalqaro inqirozlarda vositachi sifatida ishtirok etgan.

🇧🇷 Braziliya
Lotin Amerikasining yetakchi davlatlaridan biri bo‘lgan Braziliya global kuchlar bilan neytral pozitsiyani saqlab qolmoqda. Prezident Lula da Silva ko‘p qutblilikni faol qo‘llab-quvvatlab, muloqotga intilmoqda, bu esa mamlakatni muzokaralar uchun istiqbolli maydonlardan biriga aylantiradi.

🇭🇺 Vengriya
Bosh vazir Viktor Orban AQSh (ayniqsa, Tramp) va Rossiya bilan do‘stona munosabatlarni saqlab kelmoqda. Yevropa Ittifoqining bosimiga qaramay, Vengriya mustaqil tashqi siyosat olib boradi, bu esa uni neytral ishtirokchi sifatida ko‘rib chiqishga imkon beradi.

🤝🏻 AQSh va Rossiya prezidentlari o‘rtasidagi muzokaralarning muvaffaqiyati nafaqat uchrashuv joyiga, balki qabul qiluvchi davlatga tomonlarning ishonchi darajasiga ham bog‘liq bo‘ladi.

Strategic Focus: Central Asia

Netanyahu siyosiy o‘lim yoqasida: «Bibi» davrining oxiri
 
Binyamin Netanyahu siyosiy jarlik yoqasida turibdi. Koalitsiya parchalanmoqda, ultra o‘ngchilar hukumatni tark etmoqda, Tramp bosim o‘tkazmoqda, xalqaro maydonda esa Isroil tobora yakkalanmoqda. Yaqingacha u siyosiy o‘yinlarning ustasi sifatida tanilgan edi, ammo endi hatto uning afsonaviy manevr qilish qobiliyati ham uni muqarrar halokatdan saqlab qola olmaydi.

Netanyahu oldida atigi bir necha ssenariy qoldi – va ularning barchasi siyosiy mag‘lubiyat bilan tugaydi. «Otzma Yehudit» partiyasi chiqib ketgach, koalitsiya zaiflashdi (61-59), endi esa moliya vaziri Bezalel Smotrich agar sulh 42 kundan ortiq davom etsa, hukumatdan chiqishini e’lon qildi. Agar Netanyahu sulh shartlariga rioya qilsa, hukumat qulashi aniq, ultra o‘ngchilar esa uni xoinlikda ayblaydi. Agar u sulhni buzishga harakat qilsa, Vashington va ittifoqchilar diplomatik bosimni yanada kuchaytiradi.

Ammo eng xavflisi shundaki, hatto hukumat qulasa ham, Netanyahuning siyosiy taqdiri o‘zgarmaydi. Unga qarshi korrupsiya ishi besh yildan beri davom etmoqda, Xalqaro jinoiy sud esa G‘azodagi harbiy jinoyatlar uchun uning hibsga olinishi bo‘yicha order chiqargan. U bosh vazir lavozimida qolgani sari tergov jarayonlarini nazorat qila oladi va jazodan qochishga harakat qiladi. Lekin hukumat ag‘darilgach, Isroil elitasining o‘zi uni so‘nggi yillardagi barcha xatolar, jumladan 7-oktabr “fojiasi” uchun javobgar qilishga tayyor bo‘ladi. Ushbu kun Hamas hujumi Isroil xavfsizlik tizimining qanchalik yomon holatda ekanligi fosh etgandi.

Netanyahu uzoq yillar davomida radikal ittifoqchilar, Vashington va xalqaro bosim o‘rtasida muvozanatni saqlashga muvaffaq bo‘ldi. Ammo bugungi kunga kelib uning “sehrli” uslubi o‘z kuchini yo‘qotdi va Bibi uchun so‘nggi bob yozilmoqda. 14 yil davomida hokimiyatda qolgan siyosiy yirtqich endi vaziyatni nazorat qila olmayapti. Masala uning ketish-ketmasligida emas, balki qachon va qay darajada og‘riqli tarzda qulashida.

Strategic Focus: Central Asia

Yaqin Sharqdagi geosiyosiy o‘zgarishlar fonida Saudiya Arabistoni va BAA Suriyadagi siyosatini o‘zgartirmoqda
 
Bashar Asad rejimining qulashidan so‘ng Yaqin Sharqdagi kuchlar muvozanati qayta shakllanmoqda. Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklari uzoq yillar davomida islomiy harakatlarni xavf sifatida ko‘rib kelgan bo‘lsa-da, Yangi Suriyaga nisbatan yondashuvini o‘zgartirmoqda.
 
Ekspertlar aytishicha, Suriya fuqarolar urushining tugashi va Asad rejimining tugatilishi nafaqat mintaqaviy, balki global darajadagi o‘zgarishlarni tezlashtirdi. HTSh (Hay’at Tahrir al-Sham) yetakchiligidagi yangi hukumat davlat boshqaruvini tiklashga urinayotgan bo‘lsa, mintaqaviy va xalqaro kuchlar yangi geosiyosiy reallikka moslashishga harakat qilmoqda. Isroil harbiy operatsiyalarini kuchaytirib, Golanda o‘z mavqeini mustahkamlashga urinayotgan bo‘lsa, Eron Tehron-Damashq aloqalarini qayta tiklashga harakat qildi, biroq yangi hukumat Eron ta’siridan voz kechdi.
 
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, Saudiya Arabistoni va BAAning Suriyadagi vektori o‘zgarishning asosiy sabablari quyidagilardan iborat:
 
Birinchidan, Eron ta’sirining zaiflashishi. Tehronning Suriya bo‘yicha asosiy ittifoqchisi bo‘lgan Asad rejimining qulashidan so‘ng,
Ar-Riyod va Abu Dabi Eronning mintaqadagi ta’sirini butunlay yo‘q qilish uchun yangi hukumat bilan hamkorlik qilishga intilmoqda. HTSh hukumati esa Saudiya va BAAning bu yondashuvini qo‘llab-quvvatlab, eronliklarning Suriyaga kirishini taqiqladi.
 
Ikkinchidan, Yamandagi xatolarni takrorlamaslik. Saudiya Arabistoni va BAA Iroqda (2003) va Yamanda (2015) uzoq vaqt bevosita aralashmaganliklari sababli ta’siridan mahrum bo‘ldi. Suriyada ular xuddi shu xatoni takrorlamaslik uchun jarayonning boshidanoq faol ishtirok etishni maqsad qilgan.
 
Uchinchidan, mintaqaviy kuchlar o‘rtasidagi kuch balansini saqlash. Isroilning Golanda ta’sirini kengaytirishi va Turkiyaning Suriyada o‘z mavqeini mustahkamlashga urinayotgani Saudiya va BAAni Damashqdagi yangi hukumat bilan hamkorlik qilishga undamoqda.
 
To‘rtinchidan, blobal ta’sirni oshirish. Saudiya Arabistoni va BAA hozirda Yaqin Sharq siyosatida yetakchi bo‘lishni maqsad qilmoqda. Falastin masalasi, Livandagi vaziyat va Suriyadagi o‘zgarishlar fonida ushbu davlatlar yangi tashqi siyosat paradigmasini ilgari surmoqda.
 
Umuman olganda, Suriya hali ham beqarorlik girdobida qolmoqda. Etnik va konfessional nizolar, hududiy ajralish tahdidi va xalqaro kuchlar o‘rtasidagi manfaatlar to‘qnashuvi mamlakat kelajagi qanday bo‘lishi haqidagi savollarni ochiq qoldirmoqda. Biroq Qatar, Turkiya, Saudiya Arabistoni va BAAning qo‘llovi bilan barqaror va inklyuziv siyosiy tizim shakllanishi ehtimoli mavjud. Agar Yangi Suriya hukumati mintaqaviy va xalqaro hamkorlikdan samarali foydalanib, ichki boshqaruv tizimini barqarorlashtira olsa, mamlakatda uzoq kutilgan tinchlik o‘rnatilishi mumkin.

Strategic Focus: Central Asia

📢 Do‘stimiz Otabek Akromovning yangi loyihasini kuzatib boring!

Siyosiy jarayonlar ortida qanday qonuniyatlar yotibdi? Dunyo va O‘zbekiston siyosati ilmiy nazariyalar nuqtai nazaridan qanday tahlil qilinishi mumkin?

🎙 Otabek Akromov ushbu savollarga javob izlaydi! U siyosiy va ijtimoiy jarayonlarni siyosatshunoslik nazariyalari va ilmiy asoslar bilan tahlil qiladi. Otabek Buyuk Britaniyaning Glazgo Universitetida xalqaro xavfsizlik bo‘yicha magistr darajasini olgan va hozirda AQShning Minnesota Universitetida siyosatshunoslik bo`yicha PhD tadqiqotchisi.

📌 Birinchi mavzu: "Nega Davlat Rahbarlari Aldaydi?"

📹 Videoni tomosha qiling

Otabekning Telegram va YouTube kanallariga obuna bo‘ling!

👉 YouTube: www.youtube.com/@Akromov_Tahlili
👉 Telegram: @akromov_tahlili

TIV matbuot kotibi:

Boku-Toshkent-Anqara formatini kengaytirish masalasi kun tartibida emas.

Strategic Focus: Central Asia

Dolzarb masalalar yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi sharhi:

Savol: Ijtimoiy tarmoqlarda Rossiya fuqarosi deb taxmin qilingan shaxsning o‘zbeklarga nisbatan shovinistik va ochiq haqoratomuz bayonotlari aks etgan video tarqaldi. O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligi ushbu videoga javoban qanday choralar ko‘rdi?

Javob: Javob berishni boshlashdan oldin media kun tartibini diplomatik kun tartibdan ajratish zarurligini ta’kidlamoqchiman. Vaqti-vaqti bilan OAVlarining kun tartibida ba'zi voqealar yoki bayonotlar tufayli shovqinlar paydo bo'ladi. Lekin ular voqelikni to'g'ri aks ettira olmasligi, ba'zan esa uni juda buzib ko'rsatishi mumkin.

Shu munosabat bilan OAV va bloglar olami vakillarini tasdiqlanmagan materiallarni tarqatmaslikka chaqiramiz. Biz hamkorlikka doim ochiqmiz.

Videoning o‘ziga kelsak, albatta, qaysi millatga mansub bo‘lishidan qat’iy nazar, xalqimizga qarata aytilayotgan bunday gaplarni mutlaqo qabul qilib bo‘lmaydi. O‘zbekiston o‘z fuqarolarining huquqlari, sha’ni va qadr-qimmatini qayerda bo‘lishidan qat’iy nazar doimo himoya qilgan va himoya qiladi.

Biz axborot maydonini muntazam ravishda kuzatib boramiz. Ushbu video internetda topilishi bilanoq, Rossiya tomoniga diplomatik kanallar orqali zudlik bilan murojaat qilingan. Bunday paytlarda asl manbani topish va materialning haqiqiyligini tekshirish juda muhimdir.
Tabiiyki, Rossiya tomoni shu zahotiyoq “Bunday haqoratomuz bayonotlar, kim tomonidan aytilishidan qatʼi nazar, chuqur afsuslanarliligi” taʼkidladi.

Tekshiruvlar natijasida ushbu material provokatsion xususiyatga ega boʻlib, xalqlarimiz oʻrtasidagi munosabatlarga nizo keltirib chiqarishga urinayotgan buzgʻunchi kuchlar tomonidan toʻqib chiqarilgani maʼlum boʻldi.

Rossiya tomonining xabar berishicha, videoda tilga olingan shaxs Rossiya Federatsiyasi fuqarosi emas. Hozirda Rossiyaning rasmiy OAVlari ham bu borasida qator materiallarni e’lon qilmoqda.

Yana bir bor barchaga har qanday axborot materialini tarqatishda mas'uliyat bilan yondashish zarurligini eslatib o'tamiz. Tasdiqlanmagan manbalardan olingan kontentni targ‘ib qilishni nomaqbul deb hisoblaymiz.

Savol: 19 yanvar kuni G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatish va garovga olinganlarni almashish haqidagi kelishuv kuchga kirdi. O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligining bu boradagi pozitsiyasi qanday?

Javob: O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatish va garovga olinganlar almashinuvini olqishlaydi. Biz ushbu kelishuvlarni keskinlikni pasaytirish va mintaqada uzoq kutilgan tinchlikni ta'minlash yo'lidagi juda muhim ijobiy qadam sifatida qaraymiz.

Biz Qatar, AQSh va Misrning kelishuvga erishishdagi sa’y-harakatlarini yuqori baholaymiz. Biz barcha tomonlarni kelishuv shartlariga rioya qilishga chorlab qolamiz.

O‘zbekiston Yaqin Sharqda barqarorlik va xavfsizlikni ta’minlashga qaratilgan xalqaro sa’y-harakatlarni qo‘llab-quvvatlashga sodiq qoladi.

@TIVmabtuot

Markaziy Osiyo: Integratsiya yangi bosqichga o‘tmoqda

O‘zbekiston mezbonlik qilgan Markaziy Osiyo Milliy koordinatorlar kengashining ilk yig‘ilishi mintaqaviy diplomatiyaning yangi mexanizmini ishga tushirdi. Bu format mintaqa ichidagi siyosiy muvofiqlashtirishni kuchaytirish, umumiy tahdidlarga javob berish va iqtisodiy loyihalarni muvofiqlashtirishga xizmat qilishi mumkin.

Toshkentning bu jarayondagi faolligi O‘zbekistonni mintaqaviy integratsiya markaziga aylantirish strategiyasining bir qismi. Shu bilan birga, Markaziy Osiyoning ichki muvofiqlashtirilgan siyosati uni xalqaro geosiyosiy o‘yinchilarning geostrategik bosimidan mustahkamroq himoya qilishi mumkin.

Asosiy savol: mintaqa davlatlari bu formatni real mexanizmga aylantirishga qodirmi?

Strategic Focus: Central Asia

Afg‘oniston ichki mojaroning ostonasida: Tolibon ichida nimalar bo‘lyapti?

Afg‘onistondagi vaziyat keskinlashmoqda. Manbalarga ko‘ra, Tolibon amiri Haybatulloh Oxundzodaga sodiq bo‘lgan Qandahor guruhi ichki ishlar vaziri Sirajuddin Haqqoniy tarafdorlariga qarshi keng ko‘lamli hujum boshlagan. Qarama-qarshilik markazida Kobul turibdi – jangarilar vaqtinchalik hukumat qarorgohi bo‘lgan Arg saroyini qurshab olishdi.

Biroq voqealar faqat poytaxt bilan cheklanmayapti. Vardak va G‘azni viloyatlarida ham qandahorlik jangarilar haqqoniychilarga qarashli bo‘linmalarni qurolsizlantirib, muhim lavozimlar va ma’muriy binolarni egallamoqda. Bu esa Tolibon ichida “yuqoridan boshlangan to‘ntarish” ketayotganini ko‘rsatmoqda.

Dastlabki to‘qnashuvlar qonsiz kechgan bo‘lsa-da, so‘nggi xabarlarga qaraganda, bu sulh uzoqqa cho‘zilmadi. G‘aznida Tolibonning turli fraksiyalari o‘rtasida qurolli to‘qnashuv yuz berdi, natijada qurbonlar bor. Shundan so‘ng qandahorlik jangarilar Kobuldagi Arg saroyini qurshab olish operatsiyasini boshladi, hatto zirhli texnika ham jalb qilindi.

Tolibon ichidagi bu mojarolar hukumat barqarorligiga jiddiy tahdid solmoqda. Agar vaziyat shu tarzda davom etsa, Afg‘oniston yangi fuqarolar urushi ostonasida qolishi mumkin. Asosiy savol shuki, Tolibon bu mojaroning oldini ololadimi yoki ichki nizo ochiq hokimiyat kurashiga aylanib ketadimi?

Vaziyatni yanada keskinlashtirayotgan yana bir xabar – Qandahorda Tolibonning bosh vazirining birinchi o‘rinbosari Mulla Abdul G‘ani Barodarga suiqasd uyushtirilgani haqida xabarlar tarqaldi. Agar bu ma’lumot tasdiqlansa, bu ham Tolibon ichidagi bo‘linishning kuchayganidan dalolat berishi mumkin.

Ko‘rinib turibdiki, Afg‘oniston o‘z tarixidagi yangi va xavfli bosqichga qadam qo‘ymoqda.

Upd. Yuqoridagi ma’lumotlar muxolifatchilar tomonidan tarqatilgani ma’lum bo’ldi. Xabarlar tasdiqlanmadi. Afg’onistonda hozirgi vaqtda ijtimoiy-siyosiy vaziyat tinch.

Strategic Focus: Central Asia

Qatar amiri Tamim ibn Hamad ibn Xalifa Ol Soniy Damashqqa tashrifi Yaqin Sharq siyosatida muhim voqea bo‘ldi. Bu nafaqat Bashar Asad rejimining ag‘darilganini tasdiqladi, balki arab dunyosining Yangi Suriyani mintaqaviy jarayonlarga integratsiya qilishga intilayotganini ko‘rsatdi.

Bu kontekstda ekspertlar bir qator muhim jarayonlarni qayd etishmoqda:

Birinchidan, yangi rejimning legitimatsiyasi. Qatar rasmiy ravishda Suriya muvaqqat hukumati bilan aloqalar o‘rnatgan birinchi arab davlati bo‘ldi. Bu Fors ko‘rfazi davlatlari, ayniqsa, Saudiya Arabistoni va BAA uchun yangi trendni belgilashi mumkin. So‘nggi yillarda bu davlatlar pragmatik yondashuv asosida Damashq bilan aloqalarni yo‘lga qo‘ygan edi. Ammo asosiy savol shuki – yangi hukumat mamlakat ichida hokimiyatni qay darajada mustahkamlashi mumkin?

Ikkinchidan, iqtisodiy manfaatlar. Suriya iqtisodiyoti urush va sanksiyalar natijasida vayron bo‘lgan, Qatar esa uning tiklanishida ishtirok etishni ko‘rib chiqmoqda. Infratuzilma, energetika sektori va savdoga investitsiya kiritish Doha uchun manfaatli bo‘lishi mumkin, ayniqsa, agar u eksklyuziv shartnomalarni qo‘lga kiritsa. Bundan tashqari, Suriyaning hududi orqali gaz tranziti bo‘yicha muzokaralar ham ehtimoldan xoli emas – bu Qatarning uzoq yillik geoiqtisodiy maqsadi.

Uchinchidan, mintaqadagi kuchlar muvozanati. Qatar odatda 2 ta rol o‘ynab kelgan – a) islomiy harakatlarni qo‘llab-quvvatlagan va ayni paytda b) G‘arb bilan aloqalarni saqlagan. Endilikda u o‘zini Damashqning yangi hukumatini G‘arb bilan bog‘lovchi vositachi sifatida ko‘rsatishi mumkin. Biroq bu tashabbus Eron va Rossiyaning manfaatlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir qiladi, chunki ular Asadni qo‘llab-quvvatlab kelgan va natijada o‘z ta’sir doirasini yo‘qotishi mumkin.

Tahlillar asosida quyidagi taxminlarni ilgari surish mumkin:

Agar Qatar Suriyaning iqtisodiy tiklanishini qo‘llab-quvvatlasa, bu boshqa arab davlatlarini ham Damashq bilan aloqalarni normallashtirishga undashi mumkin.

Shu bilan birga, Saudiya Arabistoni va BAAning bu tashrifga munosabati muhim – ular jarayonga qo‘shilishlari yoki Suriyadagi ta’sir uchun raqobatni kuchaytirishlari mumkin.

O’z navbatida, Turkiya va G‘arbning reaksiyasi hozircha noaniq. Yevropa Ittifoqi va AQSh Suriyada barqarorlikka erishish bo‘yicha real qadamlar ko‘rilsa, ayrim sanksiyalarni bekor qilish masalasini ko‘rib chiqishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, Qatar amirining Damashqqa safari oddiy diplomatik tashrif emas, balki mintaqadagi kuchlar muvozanati o‘zgarayotganining signali bo‘lishi mumkin. Asosiy savol shuki – yangi Suriya arab dunyosining ajralmas qismiga aylanadimi yoki global o‘yinchilarning ta’sir zonasi bo‘lib qolaveradimi?

Strategic Focus: Central Asia

Tojikiston: kadrlar almashinuvi jarayoni hokimiyat tranzitiga tayyorgarlikmi?

2025-yil yanvar oyida Tojikiston prezidenti Emomali Rahmon davlat boshqaruvidagi yuqori lavozimlarni keng ko‘lamda yangilashni boshladi. Hukumat, huquqni muhofaza qilish organlari va sud tizimining asosiy rahbarlari ishdan olindi yoki yangi lavozimlarga o‘tkazildi. Eng muhim o‘zgarishlardan biri mudofaa vaziri Sherali Mirzoning hamda Bosh prokuror Yusuf Rahmonning iste’foga chiqarilishi bo‘ldi. Tahlilchilar kuch tizimlarining qayta shakllanishi bo’lajak tranzitdan darak berayotganini aytishmoqda.

Kuch tizimlarida ro‘y berayotgan o‘zgarishlar va yangi tahdidlarga moslashuv

Emomali Sobirzodaning mudofaa vaziri etib tayinlanishi Dushanbening Afg‘onistondan kelayotgan xavflarga yanada tezkor javob berish istagini ko‘rsatmoqda. Tojikiston-Afg‘oniston chegarasida turli terrorchi guruhlarning faollashishi sharoitida harbiy tizimdan samaradorlik talab etilmoqda. Shu bilan birga, Mirzoning Davlat sirlarini himoya qilish bosh boshqarmasi rahbari lavozimiga o‘tkazilishi – ta’sir doirasini kamaytirishga qaratilgan bo’lib, faxriy nafaqani anglatishi mumkin.

Xuddi shunday vaziyat Bosh prokuraturada ham kuzatilmoqda. Habibullo Vohidzodaning Yusuf Rahmon o’rniga o’tkazilishi mazkur idora tomonidan “davlat to‘ntarishi” bo‘yicha ishni yetarlicha faol tekshirmagani bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bu ish 2023-yilda boshlangan bo‘lib, unda yuqori lavozimli sobiq amaldorlar va muxolifat vakillari ishtirok etgan, biroq haligacha sud hukmlari e’lon qilinmagan.

Sud tizimidagi o‘zgarishlar: islohotmi yoki tranzit oldidan tozalash?

Shu bilan birga, sud tizimida ham sezilarli o‘zgarishlar bo‘ldi: Oliy sud raisi o‘zgartirildi, Iqtisodiy sud va viloyat sudlari tarkibi yangilandi. Rasmiy izohga ko‘ra, o‘zgarishlar korrupsiyaga qarshi kurash va sud tizimining samaradorligini oshirish maqsadida amalga oshirilgan. Biroq, bu jarayon hokimiyat tranziti oldidan sud tizimida sodiq kadrlarni joylashtirishga qaratilgan bo‘lishi ham mumkin.

Kadrlar almashinuvining siyosiy sabablari

Hukumat rasmiy bayonotlarida kadrdagi tozalash ishlarini davlat boshqaruvini modernizatsiya qilish bilan izohlangan. Biroq, chuqur tahlil shuni ko‘rsatadiki, bu jarayonning asosiy maqsadi – taxt vorisining pozitsiyalarini mustahkamlash.

So‘nggi yillarda Emomali Rahmonning o‘g‘li – Rustam Emomaliga hokimiyat topshirilishiga tayyorgarlik ko‘rilayotgani haqidagi taxminlar kuchayib bormoqda. Ammo bunday tranzit muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun barcha potensial muxolif kuchlar zararsizlantirilishi va siyosiy xavflar minimallashtirilishi lozim. Keng ko‘lamli kadrlar almashinuvi, ehtimol, aynan shu maqsadda amalga oshirilmoqda: eski elita vakillarining ta’sir doirasini zaiflashtirish, ularning o‘rniga sodiq kadrlarni joylashtirish va hukumatning butun tizimini yanada nazorat ostida ushlab turish.

Xulosa qilib aytganda, Tojikistondagi hozirgi kadrlar tozalash jarayoni oddiy rotatsiya emas, balki katta siyosiy loyihaning bir qismidir. Uning asosiy maqsadi – mamlakatda hokimiyat almashinuvi jarayonini tinch yo’l bilan amalga oshirish. Biroq bu jarayon qanchalik silliq kechishi va unga qanday to‘siqlar paydo bo‘lishi haligacha ochiq savol bo‘lib qolmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Tolibon va HTSh: noqonuniy rejimlar o‘rtasidagi farq nimada?

A.Knyazev, sharqshunos olim

Noqonuniy yo‘l bilan hokimiyatga kelgan ikki radikal harakat misolida ularning strategiyalaridagi qiziqarli farqlarni kuzatish mumkin. Afg‘oniston Tolibon va Suriyaning “Hay’at Tahrir ash-Shom” (HTSh) harakati terroristik tashkilot sifatida baholanayotgan bo‘lsa ham, ularning boshqaruv uslubi mutlaqo boshqacha.

Ideologiya vs pragmatizm

Tolibon o‘z ideologik tamoyillariga sodiq qolmoqda. Xalqaro bosimga qaramay, ular diniy doktrinalarini ham, rejimning tashqi ko‘rinishini ham o‘zgartirmayapti. Ular o’zlarining siyosatiga (islomiy qonunlarga) xalqaro maydondagi mavqeiga salbiy ta’sir qilsa ham qat’iy sodiq bo‘lib qolishmoqda.

HTSh esa butunlay boshqacha yondashuvni tanladi — ular o‘zlarini mutlaqo yangi, dunyoviy davlat qurayotgan kuch sifatida ko‘rsatishga harakat qilmoqda. Harakat yetakchisi Abu Muhammad al-Juloniy endilikda kostyum va galstukda ko‘rinish berib, radikal o‘tmishidan uzoqlashayotganini namoyish qilmoqda. Ularning asosiy maqsadi – hokimiyatni saqlab qolish va xalqaro hamjamiyat tomonidan qabul qilinish, hatto buning uchun barcha eski atributlardan voz kechish kerak bo‘lsa ham.

Tan olish: huquqiy jarayon yoki siyosiy vosita?

Yana bir muhim farq – xalqaro hamjamiyatning ushbu rejimlarga bo‘lgan munosabati. Tolibon hukumati tan olinishi haqida global darajada bahs ketayotgan bo‘lsa, HTSh haqida bunday savol umuman ko‘tarilmadi. Bu esa xalqaro tan olish – huquqiy me’yor emas, balki siyosiy manfaatlarga bog‘liq bo‘lgan instrument ekanligini ko‘rsatadi.

Rasmiy jihatdan, noqonuniy yo‘l bilan kelgan hukumatlarni tan olish masalasini tartibga soluvchi yagona hujjat – 1933-yilgi Montevideo Konvensiyasi. Ammo bu konvensiya faqat tavsiyaviy xususiyatga ega bo‘lib, uni asosan Lotin Amerikasi davlatlaridan iborat 19 mamlakat imzolagan. Amalda esa yangi rejimlarning tan olinishi faqat ayrim davlatlarning geosiyosiy manfaatlariga bog‘liq. Masalan, Qirg‘izistonda 2005, 2010 va 2020-yillardagi to‘ntarishlar ortidan yangi hukumatlarning tan olinishi hech kim uchun muammo bo‘lmagan – jarayon avtomatik tarzda kechgan.

Demak, xalqaro maydonda noqonuniy rejimlarni tan olish masalasi aslida huquqiy jarayon emas, balki global o‘yinchilarning manfaatlariga bog‘liq bo‘lgan siyosiy vositadir. Ushbu rejimlarning o‘zini tutishi esa ularning motivatsiyasini ochib beradi: kimdir hokimiyatini mafkuraga asoslanib quradi, kimdir esa pragmatizm orqali saqlab qolishga harakat qiladi.

@erontahlili

🔈 Kun fotosi

Anqarada Turkiya, Ozarbayjon va O‘zbekiston TIV rahbarlari uchrashuvi bo‘lib o‘tdi!

Strategic Focus: Central Asia

⚡️Anqarada Turkiya-Ozarbayjon-O‘zbekiston uch tomonlama mexanizmi doirasida ikkinchi uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Unda uch davlatning tashqi ishlar, savdo/iqtisodiyot va transport vazirlari ishtirok etdi.

Strategic Focus: Central Asia

Trampning ikkinchi prezidentlik davrida Turkiya-Amerika munosabatlari: istiqbollar va prognozlar - davomi

Yuqoridagilardan kelib chiqsak quyidagi ijobiy va salbiy taxminlarni ilgari surish mumkin:

Birinchidan, yaqinlashish imkoniyatlari. Tramp ma’muriyati Turkiyani Ukraina mojarosini hal qilish, Yaqin Sharqdagi nizolarni murosaga keltirish va Markaziy Osiyoga kirish uchun asosiy sherik sifatida ko‘rib chiqishi mumkin.

Ikkinchidan, iqtisodiy hamkorlik. Turkiyaning iqtisodiy siyosatiga ishonch tiklanar ekan, Anqara sanoat va mudofaa texnologiyalari sohasida Amerika investitsiyalarini jalb qilishga harakat qiladi. Turkiya, shuningdek, sanksiyalarni bekor qilish va F-35 dasturiga qaytishni rejalashtirmoqda.

Uchinchidan, Gretsiya va Kipr bilan nizolarning kuchayishi.
Tramp ma’muriyati Sharqiy O‘rta Yer dengizidagi dengiz chegaralari va energiya resurslari bo‘yicha Afinaning pozitsiyasini qo‘llashi mumkin, bu esa Anqara bilan keskinlikni kuchaytiradi.

To’rtinchidan, NATOdan bosim.
Turkiyaning Rossiyadan qurol xarid qilish siyosati AQShning yangi sanksiyalariga va G‘arbdagi tanqidlarga sabab bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, Anqara xavfsizlik masalalarida G‘arb va Rossiya o‘rtasida balans saqlash siyosatini davom ettirsa, Vashingtonda ishonchsizlik yuzaga keladi.

Uzoq muddatli prognozlar orasida ham bir qator trendlar mavjud:

1. Munosabatlarning polaryazatsiyasi. Agar Tramp ma’muriyati millatchilik kursini kuchaytirsa, Turkiya bilan aloqalar barqaror bo‘lmaydi. Turkiya o‘z mintaqaviy manfaatlarini himoya qilish uchun yangi sheriklarni izlashga majbur bo‘ladi.

2. Manfaatlar to‘qnashuvi ehtimoli. Turkiyaning musulmon dunyosidagi ta’sirini kuchaytirishi, jumladan, Falastin suverenitetini qo‘llab-quvvatlashi, AQShning Isroil bilan munosabatlari kontekstida salbiy reaksiyaga sabab bo‘lishi mumkin.

3. Turkiyaning yangi statusga o‘tishi. Anqara o‘z mustaqil tashqi siyosatini kuchaytirishni davom ettiradi, bu esa uni mintaqaviy o‘yinchi sifatida mustahkamlaydi, ammo an’anaviy ittifoqchilar bilan aloqalarni murakkablashtiradi.

💬 Fikr va munosabatingizni izohlarda qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

Trampning ikkinchi prezidentlik davrida Turkiya-Amerika munosabatlari: istiqbollar va prognozlar

M.Imomov, mustaqil tadqiqotchi

Trampning ikkinchi prezidentlik muddatiga saylanishi dunyo siyosatidagi sezilarli o‘zgarishlarni aks etmoqda. Milliy suverenitet va sivilizatsion qarama-qarshilik siyosatiga o‘tish yangi voqelikni yaratmoqda, bunda Turkiya kabi asosiy o‘yinchilar yangi tahdidlarga moslashishga harakat qilmoqda. Erdog‘an rahbarligidagi Turkiya, bir tomondan, Tramp jamoasining anti-globalistik pozitsiyalarini quvvatlasa, boshqa tomondan, geosiyosiy manfaatlar va mafkuraviy qarashlarda ziddiyatlarga boryapti.

Tarixiy nuqtai nazardan zamonaviy bosqichdagi Turkiya-Amerikaning munosabatlari uch bosqichdan iborat bo’lib, 2002–2012-yillardagi “liberal oltin davr”dan 2013–2023-yillardagi revizionizm davrlarini o’z ichiga qamrab oladi. 2023-yilda esa G‘arb bilan pragmatik yaqinlashish va keskin revizionistik ambitsiyalardan voz kechish bosqichi boshlandi. Ammo Trampning prezidentlikka qaytishi bu aloqalarning dinamikasini yana o‘zgartirishi mumkin.

Tahlillarga asoslansak, Tramp va Erdog‘anning pozitsiyalarida bir qator o‘xshashliklarni va farqlarni ko’rishimiz mumkin:

O‘xshashliklar: a) ikkala tomonda ham milliy suverenitet siyosati va ichki nazoratni kuchaytirishga intilish mavjud; b) globalistik tendensiyalarga qarshilik ko‘rsatish va xalqaro siyosatda harbiy qudratni qo‘llashda o‘xshashlik bor; c) Turkiya va AQSh Eronni zaiflashtirish, Suriya urushini tugatish va Sharqiy O‘rta Yer dengizida pozitsiyalarni mustahkamlash kabi masalalarda hamkorlik qilishi mumkin.

Farqlar: a) Turkiya musulmon dunyosida o‘z ta’sirini kuchaytirishni davom ettirishi AQShning xristian millatchilik siyosatiga ziddir; b) AQShning Isroil va Gretsiyani qo‘llab-quvvatlashi Anqara bilan keskinlikni kuchaytirishi mumkin; c) Trampning “Amerika birinchi navbatda” mafkurasi va Erdo‘g‘anning islomiy millatchilik pozitsiyalari uzoq muddatli xatarlarni keltirib chiqaradi.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiya-Eron hamkorligi: o‘zaro yordam kafolatisiz strategik sheriklik

M.Imomov, mustaqil tadqiqotchi

Rossiya va Eron o‘rtasida strategik hamkorlikka oid shartnomaning imzolanishi kutilgan hodisa bo‘ldi, ammo bu ikki tomon uchun ehtiyotkorona qadam bo‘lib qoldi. O‘sib borayotgan xavf-xatarlar va murakkab geosiyosiy vaziyatga qaramasdan, Moskva va Tehron chuqur harbiy majburiyatlardan qochib, faqat deklarativ hamkorlik bilan cheklanmoqda.

Eronning shoshilinch harakatlari sabablari

Pezeshkian ma’muriyati xavfsizlikka bo‘lgan tahdidlarning kuchayishi fonida Rossiya bilan shartnoma imzoladi. Tramp ma’muriyatining qaytishi, Isroilning faollashuvi, Asad rejimining qulash xavfi va “Hizbulloh” pozitsiyalarining zaiflashishi Tehronni o‘zining mintaqaviy ta’sirini kuchaytiruvchi strategik sherik izlashga majbur qildi.

Shunga qaramay, Tehron bu munosabatlarni mustahkamlash uchun katta qurbonlik qilishga tayyor emas. Eron askarlari, hatto Yaqin Sharqda ham, mamlakat tashqarisida harbiy operatsiyalarda ishtirok etmayapti. Bunday sharoitda eronlik harbiylarning Rossiyani qo‘llab-quvvatlash uchun Ukraina frontlariga borishini kutish mantiqsiz.

Moskvaning ehtiyotkor pozitsiyasi

Rossiya ham o‘z navbatida ehtiyotkor siyosat yuritmoqda. Isroilning Eronga qarshi zarba berish xavfi ikki tomonlama o‘zaro yordam shartnomasini tuzish imkoniyatini yo‘qqa chiqaradi. Moskva Tehron bilan sheriklikni saqlash uchun Isroil bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘qnashuvga kirishga tayyor emas. Bu holat Rossiyaning mintaqaviy o‘yinchilar bilan munosabatlarni muvozanatlashga bo‘lgan intilishini va Yaqin Sharq geosiyosiy jarayonlarida taranglikdan qochishni aks ettiradi.

Shunday qilib, Rossiya-Eron shartnomasi Eronning siyosiy izolyatsiyaga tushib qolishiga va xalqaro bosim fonida Moskvaning asosiy sheriklari bilan aloqalarni mustahkamlashga bo‘lgan intilishining natijasi sifatida ko‘riladi. Ammo o‘zaro harbiy majburiyatlarning yo‘qligi ushbu munosabatlarning cheklanganligini ko‘rsatadi. Moskva va Tehron strategik sheriklik ritorikasiga qaramay, ehtiyotkor va pragmatik hamkorlik doirasida harakat qilib, bir-birlarining muammolariga asir bo‘lishni xohlamaydi.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiya-Eron shartnomasi: harbiy ittifoqmi yoki odatiy strategik sheriklik?

A.Dubnov, siyosatshunos olim

Rossiya va Eron o‘rtasida keng qamrovli strategik sheriklik bo‘yicha shartnomaning imzolanishi Moskva va Tehron o‘rtasidagi ikki tomonlama aloqalarni mustahkamlash yo‘lida navbatdagi qadamlardan biri bo‘ldi. Ammo 47 moddadan iborat ushbu hujjatning tahlili shuni ko‘rsatadiki, u ko‘proq mintaqaviy va global masalalar bo‘yicha pozitsiyalarni muvofiqlashtirishga qaratilgan bo‘lib, to‘liq harbiy ittifoqni shakllantirishga yo‘naltirilmagan.

Shartnomaning asosiy jihatlari

Birinchi, tashqi tajovuzga nisbatan neytrallik. Shartnomaning 3-moddasiga ko‘ra, tomonlar bir-birlariga qarshi bo‘lishi mumkin bo‘lgan ehtimoliy raqiblarga yordam bermaslik majburiyatini olgan. Masalan, Rossiya AQSh yoki Isroilning Eron bilan ziddiyatida ularga yordam bermaydi, xuddi shuningdek, Eron ham Rossiya va Polsha yoki Finlandiya o‘rtasidagi ehtimoliy mojarolarda ularning tomonini olmaydi. Ushbu band tomonlarning strategik ehtiyotkorligini va to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy ittifoqlarga kirishish niyati yo‘qligini ko‘rsatadi.

Ikkinchi, tashqi ta’sirga qarshi kurash. 12-modda Moskva va Tehronning Kaspiy mintaqasi, Markaziy Osiyo, Janubiy Kavkaz va Yaqin Sharq mintaqalarida “beqarorlikka olib keluvchi” uchinchi davlatlarning ishtirokini oldini olishga qaratilgan hamkorligini ta’kidlaydi. Har qanday aniqlikdan yiroq bo‘lgan bu formulirovka, shunga qaramay, AQSh va Yevropa Ittifoqining strategik ta’sirini kengaytirishga qarshi qaratilgan harakatlarga ishora qilmoqda. Bu ayniqsa, hozirgi kunda G‘arb bilan yaqinlashishni faol ravishda maqsad qilayotgan Armaniston kabi mamlakatlar uchun dolzarbdir.

Uchinchi, axborot sohasida himoya. 33-moddada dezinformatsiya va salbiy targ‘ibotga qarshi kurashda birgalikdagi harakatlar nazarda tutilgan. Ushbu band Eronning obro‘siga oid mavjud muammolarni hisobga olgan holda, OAVlarda, jumladan, o‘lim jazosini yoki inson huquqlarining buzilishini yoritishga doir tanqidni kamaytirish uchun ishlatilishi mumkin.

Ritorikadagi o‘zgarishlar va yangi nuqtalar

Diqqatga sazovor tomoni shundaki, Eronga qarshi odatdagi ayblovlardan farqli o‘laroq, Eron prezidenti jurnalistlarning savollariga javob berayotib, Isroilga oid masalalarda an’anaviy keskin ritorikani chetlab o‘tdi. Aksincha, u Putin tomonidan falastinliklar uchun mustaqil davlat yaratish zarurati haqidagi bayonotga javoban ehtiyotkorona pozitsiyani tanladi. Bu kichik bo‘lsa-da, Eronning global izolyatsiya sharoitida diplomatik moslashuvchanligini ko‘rsatuvchi o‘zgarish sifatida qaralishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, Rossiya va Eron o‘rtasidagi strategik sheriklik ko‘proq siyosiy va iqtisodiy loyihaga o‘xshab, unda yaqqol harbiy tarkib mavjud emas. Tashqi aralashuvga qarshi umumiy ritorikaga qaramay, shartnomaning asosiy moddalari ikki tomonlama aloqalardagi ehtiyotkorlikni va to‘g‘ridan-to‘g‘ri mojarolarga aralashish xavfini minimallashtirish istagini aks ettiradi. Ushbu hujjat yangi harbiy blokni shakllantirishdan ko‘ra, muhim mintaqalarda manfaatlarni muvofiqlashtirish uchun platforma sifatida ko‘proq ahamiyat kasb etadi.

@erontahlili

Armanistonning geosiyosiy tanlovi: Rossiya yoki G‘arb?

Armanistonning G‘arbga tomon burilishi, AQSh va YI bilan aloqalarning mustahkamlanishi Janubiy Kavkazdagi geosiyosiy kuchlar muvozanatida sezilarli o‘zgarishlardan dalolat beradi. Bu jarayon Moskvaning mintaqadagi 30 yillik ta’siriga tahdid solib, Yerevanning Yevroosiyo Iqtisodiy Ittifoqi (YOII) va Kollektiv Xavfsizlik Shartnomasi Tashkiloti (KXShT) doirasidagi kelajagi bo‘yicha savollarni kun tartibiga qo‘yadi.

2025-yilning yanvar oyida AQSh va Armaniston o‘rtasida Strategik Hamkorlik Komissiyasining tashkil etilishi Vashingtonning Yerevan bilan munosabatlarni mustahkamlashga bo‘lgan intilishini namoyish etdi. AQShning mamlakatga investitsiyalari hajmi $3,3 mlrdni tashkil etib, mudofaa, texnologiyalar va boshqaruv islohotlari sohasidagi hamkorlikni kengaytirishga yordam berdi.

Ayni vaqtda Armanistonning Yevropa Ittifoqi a’zoligiga intilishi, iqtisodiy va institutsional aloqalarning ortishi bilan mustahkamlanib, uning G‘arbga burilishi va Rossiya tuzilmalaridan asta-sekin uzilib borayotganini aks etmoqda.

Garchi bu jarayon istiqbolli ko‘rinsa-da, Armanistonning G‘arb tomon burilishi qator xavflarni keltirib chiqaradi:

Birinchidan, iqtisodiy zaiflik: Armanistonning YaIMining katta qismi YOII savdosiga bog‘liq bo‘lib, ittifoqdan chiqish Moskva tomonidan iqtisodiy bosimni kuchaytirishi mumkin.

Ikkinchidan, xavfsizlikka qaramlik: G‘arbdan xavfsizlik kafolatlari noaniq bo‘lib qolmoqda, ayniqsa, Ozarbayjonning faoliyati va Turkiyaning mintaqaviy ambitsiyalari ortib borayotgan bir paytda.

Uchinchidan, geosiyosiy izolyatsiya: Armanistonning infratuzilma va savdo sohalaridagi asosiy hamkorlari – Eron va Xitoy – uning G‘arb bilan yaqinlashuvini o‘z manfaatlariga tahdid sifatida ko‘rishi va bu Yerevanning tashqi siyosatini murakkablashtirishi mumkin.

Bu kontekstda Moskva Armanistonning YIga a’zolik uchun arizasini YOIIdan chiqishga ilk qadam sifatida ko‘rmoqda. Rossiya bosh vaziri o‘rinbosari A.Overchuk allaqachon Yerevanning geosiyosiy yo‘nalishidan xavotir bildirgan.

Shu bilan birga, Rossiyaning xavfsizlik kafolatlari ta’minlovchi rolini bajara olmasligi – xususan, 2023-yilda Ozarbayjonning Tog‘li Qorabog‘ga hujumini oldini ololmaganligi – Kremlning Janubiy Kavkazdagi ta’sirining pasayishini ko‘rsatmoqda.

Hech shubhasiz, armanlarning tashqi siyosatining yangilanishi mintaqadagi kengroq o‘zgarishlarni aks ettiradi va postsovet makoniga ta’sir ko‘rsatadi. Moskva ta’siridan uzoqlashish qo‘shni davlatlar uchun o‘rnak bo‘lib, Rossiyaning an’anaviy ta’sir doirasiga qarshi qiyinchilik tug‘dirishi mumkin. 

Strategic Focus: Central Asia

Yevropa qo‘shinlarini Ukrainada joylashtirish: strategik zaruratmi yoki eskalatsiya yo‘li?
 
Ukraina hududiga urush tugagandan keyin Yevropa qo‘shinlarini joylashtirish g‘oyasi jiddiy bahs-munozaralarga sabab bo‘lmoqda. Garchi bu tashabbus Tramp ma'muriyati va Makron singari bir qator Yevropa yetakchilari tomonidan qo‘llab-quvvatlangan bo‘lsa-da, uning amalga oshirilishi strategik va siyosiy jihatdan qiyinchiliklarga duch keladi, deydi tahlilchilar.
 
Asosiy muammo shundaki, bunday qo‘shinlarning joylashtirilishidan ko‘zlangan maqsadlar aniq emas. Agar tinchlikparvar missiya modeli qo‘llanilsa, unda muvaffaqiyat uchun asosiy shart ishtirokchilarning neytralligidir. Ammo Yevropa davlatlarining Ukrainani faol qo‘llab-quvvatlashini inobatga olsak, ularning tinchlikparvar missiya tarkibida qatnashishi amaliy jihatdan qiyin. Bu esa bunday missiyaning legitimligi va samaradorligi haqida savollar tug‘diradi.
 
Muqobil model sifatida «signal kuchlari»ni joylashtirish taklif qilinmoqda. Bunday kuchlarning vazifasi tajovuzga qarshi davlatlarning qat'iy pozitsiyasini namoyish etishdan iborat. Biroq bunday modelni qo‘llashdan avval, ishtirokchi davlatlarning Rossiyaning qayta hujumiga qarshi urush boshlashga tayyor ekanligini kafolatlash kerak. Aniq reaksiya mexanizmisiz kuchlarni joylashtirish chala ishlangan reja bo‘lib ko‘rinadi.
 
Postkonflikt sharoitida Yevropa qo‘shinlarining mavjudligi bo‘yicha gap-so‘zlar tinchlik bitimi tuzish imkoniyatini susaytirishi mumkin. NATO infratuzilmasini Ukrainadan chiqarib tashlash Rossiyaning ko‘p yillik strategik maqsadi bo‘lib kelgan. Shuning uchun NATO harbiylarini joylashtirish rejalari Rossiya tomonidan provokatsiya sifatida baholanishi ehtimoldan xoli emas va bu Kremlni mojaroni uzaytirishga undashi mumkin.
 
Bundan tashqari, mojarodan keyingi har qanday kelishuvining asosiy parametrlari Rossiya va Ukraina o‘rtasida muhokama qilinishi lozim. Kelishuvlardan avval xorijiy kuchlarni joylashtirish rejalari muzokaralar jarayonini yanada murakkablashtiradi.
 
 
Tramp ma'muriyati ushbu tashabbusni Yevropa xavfsizligida AQSh rolini kamaytirish siyosati kontekstida qo‘llab-quvvatladi. Ammo bunday missiyani amalga oshirish Yevropa davlatlarining Amerika harbiy infratuzilmasiga qaramligini oshiradi. Logistika, razvedka va transport kabi asosiy jihatlar AQSh ishtirokisiz amalga oshirilishi qiyin.
 
Eng katta xavf Rossiya tomonidan Yevropa qo‘shinlariga hujum ehtimoli hisoblanadi. Bunday vaziyatda Vashington ikki yo‘ldan birini tanlashga majbur bo‘ladi: aralashish yoki o‘z ittifoqchilik majburiyatlariga sodiqligini shubha ostiga qo‘yish. Har ikkala variant NATO obro‘siga jiddiy zarar yetkazishi mumkin.
 
Yevropa qo‘shinlarini Ukraina hududida joylashtirishning NATO, Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi munosabatlarda xavfsizlik arxitekturasi va kuchlar muvozanatiga uzoq muddatli ta’siri qanday bo‘lishi mumkin?

G’arbiy alyans

Trampning qaytishi Markaziy Osiyoga qanday ta’sir qiladi?

O.Abdurashitov, Eurasia Outpost konsalting kompaniyasi hammuassisi

AQShning Markaziy Osiyodagi siyosati haqidagi kutilmalar va tarixiy nuqtayi nazar o’rtasidagi farqlarni tushunish muhimdir. AQShning so’nggi o’n yillikdagi yondashuvida izchillik va uzluksizlik kuzatilmagan. Trampning birinchi prezidentlik davrida iqtisodiy hamkorlik e’tibordan chetda qolgan bo’lsa-da, xavfsizlik va mintaqaviy barqarorlik masalalari doimiy yo’nalish sifatida saqlanib qoldi. Bayden davrida esa C5+1 formatiga energetika, savdo va iqlim o’zgarishi masalalariga alohida urg’u berish orqali yangi sohalar qo’shildi.

Shu bilan birga, Markaziy Osiyo mamlakatlari oxirgi yillarda tranzit yo’laklari va yashil energetika infratuzilmasini rivojlantirishda sezilarli yutuqlarga erishdi. Ammo, bu loyihalarda AQShning roli cheklangan bo’lib, infratuzilmada Xitoy va Yevropa Ittifoqi, energetikada Ko’rfaz Arab davlatlari va Xitoy texnologiyalari yetakchilik qilmoqda. Turk Davlatlari Tashkiloti esa iqtisodiy va madaniy aloqalarda muhim rol o’ynamoqda, ayniqsa so’nggi davrda o’zaro tushunish va kooperatsiyada sezilarli progressga erishdi.

Trampning “kelishuv” siyosati mintaqa yetakchilari uchun ma’qul bo’lishi mumkin, lekin u davom etayotgan Xitoy bilan tarif kurashini kuchaytirishi ehtimoli bor. Bu esa Markaziy Osiyoning Yevropa va Osiyoni bog’laydigan transport yo’llariga tahdid solishi mumkin. Mintaqaning Xitoy bilan yaqin savdo aloqalari va qit’alararo neytralitet siyosati ham xavf ostida qoladi.

Strategic Focus: Central Asia

🇺🇿🇦🇫O‘zbekistonliklar Tolibon bilan muloqotni qo‘llab-quvvatlamoqda: Toshkentning Afg‘oniston bo‘yicha siyosatiga oid jamoatchilik fikri

SFCA tomonidan 13-16 yanvar kunlari o‘tkazilgan so‘rovnomada 1000 ga yaqin respondent ishtirok etdi. Uning natijalari O‘zbekistonning Afg‘oniston yo‘nalishidagi tashqi siyosiy sa’y-harakatlari keng jamoatchilik tomonidan qo‘llab-quvvatlanayotganini ko‘rsatdi. So‘rov natijalari rasmiy Toshkentning Tolibon harakati bilan muloqotni rivojlantirish, Afg‘oniston bilan iqtisodiy aloqalarni mustahkamlash va mintaqaviy barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan siyosatiga nisbatan ijobiy munosabatni tasdiqlaydi.

Tolibonning Afg‘onistonda hokimiyatga kelishi qarama-qarshi, ammo asosan neytral reaksiyani ko’rsatmoqda. Respondentlarning 33% ushbu jarayonni ijobiy baholagan bo‘lsa, 48% betaraf qolgan va 19% salbiy fikr bildirgan. Ya’ni, o’zbekistonliklar mavjud vaziyatni ehtiyotkorona va istiqboldagi imkoniyatlarni hisobga olgan holda baholayotganini ko’rishimiz mumkin.

Tolibon harakatining O‘zbekiston uchun xavf tug‘dirish ehtimoli borasida fikrlar bo‘lingan: faqat 32% respondent buni tahdid sifatida ko‘rsa, 39% bunday xavf mavjud emasligini aytgan, 29% esa aniq javob berolmagan. Ushbu natijalar Toshkentning milliy xavfsizlikni ta’minlashdagi siyosati samaradorligini aks ettiradi.

Tolibon boshqaruvi ostidagi Afg‘oniston bilan iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish g‘oyasi respondentlar tomonidan keng miqyosda qo‘llab-quvvatlangan: 85% ishtirokchi bunday tashabbuslar mintaqaviy barqarorlik uchun muhimligini ta’kidlagan. Xususan, temir yo‘l qurilishi va boshqa infratuzilma loyihalari 82% so’rovnoma ishtirokchilari tomonidan ijobiy baholangan. Bu O’zbekiston hukumati tashabbuslarining ahamiyati keng jamoatchilik tomonidan yaxshi tushunilayotganidan dalolat beradi.

Tolibon bilan muloqotni yo‘lga qo‘yish siyosati ham keng e’tirofga sazovor bo‘lgan: 74% respondent bu siyosatning to‘g‘riligini tasdiqlagan. Aksariyat kuzatuvchilar rasmiy Toshkentning murosaviy va konstruktiv yondashuvini qo‘llab-quvvatlamoqda.

Afg‘onistonga gumanitar yordam ko‘rsatish muhimligni 68% ishtirokchi qayd etgan. O‘zbekistonning mintaqaviy insonparvarlik tashabbuslari ijobiy qabul qilinmoqda. Shuningdek, so‘rov ishtirokchilarining 78% Afg‘onistonni Toshkentning geosiyosiy manfaatlarining muhim qismi sifatida ko‘rmoqda. Bu esa qo‘shni davlat bilan hamkorlikning strategik ahamiyatini tasdiqlaydi.

Tolibon harakati bilan munosabatlarni qanday yo‘lga qo‘yish haqida berilgan savolga javoban, 72% respondent muloqotni davom ettirish tarafdori ekanini bildirgan. Aksariyat respondentlar Kobulga nisbatan tinch hamkorlik va muloqot siyosatini qo‘llab-quvvatlashini bildirganlar.

So‘rovnoma natijalari shuni aniq ko‘rsatadiki, O‘zbekiston aholisi rasmiy Toshkentning Afg‘oniston bo‘yicha tashabbuslarini keng qo‘llab-quvvatlamoqda. Gumanitar va infratuzilma loyihalari, iqtisodiy hamkorlik va ochiq muloqot mintaqaviy barqarorlik va xavfsizlikni ta’minlashga qaratilgan muhim qadamlar sifatida qabul qilinmoqda. Yuqoridagi natijalar tanlangan strategik yo‘nalishning to‘g‘riligini tasdiqlab, O‘zbekistonning mas’uliyatli va uzoqni ko‘ra oladigan mintaqaviy yetakchi imidjini kuchaytirmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Tel-Aviv g‘alabasi: tinchlik bitimi Isroil ekspansiyasiga yordam beradi

Karina Axmedova, mustaqil tadqiqotchi

Isroil va Hamas o‘rtasidagi kelishuv, shubhasiz, Tel-Aviv uchun Yaqin Sharq siyosatida muhim diplomatik g‘alaba bo‘lib, uning mintaqadagi yetakchi o‘rni yanada mustahkamlandi. Ammo bu “urushdagi tanaffus” Isroilning yangi ekspansiya bosqichining boshlanishi ekanligi ko‘rinib turibdi.
 
Bu bitimni arablarning g‘alabasi deb atayotganlar uchun eslatib o‘tish kerak: Falastin sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, 46 000 dan ortiq falastinlik olamdan o‘tdi, ularning yarmidan ko‘pi ayollar, bolalar va keksalar edi. O‘z navabatida, Isroil o‘ldirilganlarning katta qismi Hamas jangchilari ekanligini ta’kidlamoqda, ammo Isroil armiyasi ham qurbonlarning ko‘pchiligi tinch aholi ekanligini tan oldi. Bu yo‘qotishlar kontekstida g‘alaba haqida gapirish mantiqqa zid.
 
Aksariyat ekspertlar aytishicha, Isroil uchun ushbu kelishuv urushning yakuni emas, balki uzoq muddatli strategiyaning bir qismi. Harbiy kampaniya davomida Tel-Aviv G‘azodagi asosiy hududlarni nazoratga olib, bufer zonalarini yaratdi. Isroil o‘z maqsadlarini diplomatik bosim, harbiy kuch va ittifoqchilar yordami bilan amalga oshirishni davom ettiradi.
 
Bu kontekstda Isroil va Hamas o‘rtasidagi kelishuv Tehron uchun kuchli zarba bo‘ladi. O‘zini Falastin himoyachisi sifatida ko‘rsatuvchi Eron katta geosiyosiy yo‘qotishlarga duch keldi. Isroil Eronni batamom tiz cho'ktirdi:

Bir tomondan, Livanda saudiyaparast kuchlar o‘z ta’sirini kuchaytirib, mullalar rejimi tarafdorlarini siqib chiqarishdi. Hizbulloh zaiflashib, avvalgi mavqeini yo‘qotdi.

Ikkinchi tomondan, Suriyada turkparast guruhlar o‘z pozitsiyasini mustahkamlab, Eronning bu mamlakatdagi ta’sir doirasini mutlaq tugatdi.

Shunday qilib, bu tanaffus uzoq muddatli tinchlikka olib kelishi ehtimoldan yiroq. Aksincha, mazkur kelishuv Isroilga o‘z kuchlarini qayta safarbar qilish va keyingi ekspansiya bosqichiga tayyorgarlik ko‘rish imkoniyatini beradi. Shu bilan birga, arab dunyosi ushbu o‘zgarishlarga qarshi samarali kurashish uchun o‘z strategiyasini qayta ko‘rib chiqishi kerak.

Tel-Aviv o‘z hukmronligini mustahkamlash uchun barcha imkoniyatlardan foydalanishga tayyor ekanini isbotladi. Uni to‘xtatish faqat mintaqaviy o‘yinchilarning birlashgan va kuchli harakatlari orqali mumkin, ammo ular hozircha tarqoq va zaif ko‘rinmoqda.

@erontahlili

Hamas va Isroil o‘rtasidagi kelishuv: vaqtinchalik sulh yoki tinchlikka yo‘lmi?
 
Hamas va Isroil o‘rtasida o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha tuzilgan kelishuv 2023-yilning 7-oktabrida boshlangan mojaroning hal qilinishi yo‘lida muhim, ammo o‘ta nozik bir qadamdir. Uch bosqichdan iborat kelishuvning birinchi bosqichi asosan garovga olingan shaxslar va mahbuslarning almashinuvi, harbiy harakatlarning vaqtincha to‘xtatilishi va G‘azo sektori aholisi uchun gumanitar yordam ko‘rsatishga qaratilgan.

Quyida birinchi bosqichning asosiy bandlari bilan yaqindan tanishsak bo‘ladi:

a) o‘t ochishni to‘xtatish: Isroil o‘z qo‘shinlarini G‘azo shaharlaridan olib chiqib, Misr chegarasi bo‘ylab va Isroil chegarasi yaqinida bufer zonasida nazoratni saqlab qoladi. Bu esa gumanitar yordamni yetkazish va Falastin aholisi uylariga qaytishiga imkon yaratadi.
 
b) garovga olinganlar va mahbuslarni almashish: Hamas 33 nafar garovdagilarni, jumladan ayollarni, bolalarni va kasallarni, Isroil esa 1000 nafar falastinlik mahbuslarni ozod qiladi. Qolgan 94 nafar garovdagilarning taqdiri hali ham ochiq masala bo‘lib qolmoqda.
 
c) gumanitar yordam: Tibbiyotga, kasalxonalarni ta’mirlashga va boshqa ijtimoiy xizmatlarga kirishni ta’minlash G‘azodagi gumanitar zo‘riqishni kamaytirishi mumkin.
 
d) noaniqliklar va muammolar: Kelishuv tafsilotlariga qaramay, u hanuz zaifdir. Birinchidan, keyingi bosqichlar birinchi bosqichning 16-kunidan boshlab kelishilishi kerak. Ushbu bosqichning muvaffaqiyati mintaqaning to‘liq barqarorlik istiqbolini belgilaydi. Ikkinchidan, AQSh, Qatar va Misr boshchiligidagi sulhni kuzatish mexanizmlari tomonlarning majburiyatlarni bajarishga tayyorligini sinovdan o‘tkazadi.
 
Umuman olganda, o‘t ochishni to‘xtatish “hal qiluvchi burilish nuqtasi” sifatida olqishlansa-da, tarixiy tajriba shuni ko‘rsatadiki, bunday kelishuvlar tomonlarning o‘zaro ishonchsizligi tufayli buzilishi mumkin. Barcha bosqichlarning to‘liq amalga oshirilishi nafaqat vositachilarning diplomatik mahoratini, balki Isroil va Hamasning tinchlikka erishishdagi siyosiy iroda darajasini ham talab qiladi. G‘azoni qayta tiklash va mojaroning mutlaq yechimi masalasi tomonlarning uzoq muddatli strategik manfaatlari nuqtai nazaridan ochiq qolmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiyaning deyarli 50ta hududida migrantlarni ishga olishga taqiqlar va cheklovlar kiritildi, deb yozyapti Vyorstka. Bu taqiq va cheklovlar aynan Tojikiston va Oʼzbekiston fuqarolariga qaratilgani aytiladi.

Eng shovvozlik qilayotgan region Krasnodarskiy kray boʼlibdi - u yerda migrantlarga 99ta ish turida ishlash man etilgan. Tverskaya oblastda - 82ta ish turiga kirish mumkinmas. Eng kam cheklov Voronejda ekan - atigi 10.

Eng koʼp cheklovlar taksi va jamoat transporti sohalariga kiritilgan. Endi 47ta regionda oʼzbek va tojiklar bu ishlarda ishlasholmaydi. 39ta regionda migrantlarning savdo sohasida ishlashi, 12tasida hatto kuryerlik qilishiga taqiq kiritilgan. 14ta regionda kommunal xizmatlarda ishlashga taqiq kiritilgani hayron qoldirdi - endi koʼchalarni kim supuradi va tomdan qorni kim tozalaydi?

Asia Plus yozishicha, bu cheklovlar hind, pokistonlik yo vyetnamliklarga emas, aynan oʼzbek va tojiklarga qarshi kiritilgan. Bu siyosat Krokus-siti xolldagi hujum ortidan boshlangan, lekin aytilishicha, koʼp hududlarda rahbariyat kuch tizimlarining bu cheklovlarni kiritishlariga qarshi chiqishgan, chunki ishchi kerak.

Ibrat Safo

Strategic Focus: Central Asia

Nega O‘zbekistonga “middle power” g‘oyasi kerak emas?
 
Karim Abdullayev, mustaqil tadqiqotchi
 
O‘zbekistonni “middle power” va mintaqa yetakchisi sifatida ko‘rsatish g‘oyasi, qanchalik balandparvoz eshitilmasin, aslida mamlakat manfaatlariga xizmat qilmaydi. Bunday qarash nafaqat Toshkentning obro‘sini oshirmaydi, balki qo‘shnilar bilan munosabatlarni murakkablashtiradi.

Birinchidan, O‘zbekistonning Markaziy Osiyoda yetakchi ekanini ta’kidlash qo‘shni davlatlarning hasad va raqobatini kuchaytiradi. Ayniqsa, mintaqada o‘zining ambitsiyalarini faol rivojlantirayotgan Qozog‘istonga katta e’tibor qaratish kerak. Qozog‘istonliklar uchun o‘zini ko‘z-ko‘z qilish va maqtanish milliy o‘zlikning ajralmas qismidir. Shu sababli, O‘zbekistonning har qanday ustunlikni ta’kidlovchi bayonotlari ularda raqibona munosabat uyg‘otadi.
 
Ikkinchidan, mintaqaviy liderlikka ochiqcha da’vogarlik boshqa qo‘shnilarmizning keraksiz xavotirlarini va ehtiyotkorlik hissini kuchaytiradi. Ya’ni, Toshkentni tahdid sifatida qabul qilish ehtimoli oshadi. Ishonch va hamkorlik muhitini yaratishga yordam bergan Shavkat Mirziyoyevning siyosati allaqachon o‘z samaradorligini isbotladi. Yetakchilik haqida balandparvoz gaplar esa bu nozik muvozanatni buzib, uzoq yillik sa’y-harakatlarni puchga chiqarishi mumkin.
 
Nihoyat, O‘zbekistonning kuchi har doim gap-so‘zlarda emas, balki real harakat va kamtarlikda bo‘lgan. Qozog‘istonning “milliy brending” uslubidan farqli o‘laroq, o‘zbek madaniyati o‘zini ish bilan ko‘rsatishni qadrlaydi. Bu bir qarashda unchalik e’tiborli bo‘lmasligi mumkin, lekin aynan shu yondashuv barqaror natijalar beradi.
 
Fikrimcha, o‘z ustida ishlash va hamkorlik uchun qulay muhit yaratish orqali O‘zbekiston allaqachon katta yutuqlarga erishdi. Savdoni rivojlantirish, yirik infratuzilma loyihalarini amalga oshirish, chegaralarni ochish va mintaqadagi insoniy aloqalarni mustahkamlash – bularning barchasi haqiqiy yetakchilikning namunasidir. Oldinroq aytganimdek, liderlik so‘zlarda emas, amallarda yaqqol ko‘rinadi.
 
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston o‘z ustunligini “middle power” degan shiorlar bilan isbotlashi kerak emas. Eng muhimi – ishonch ko‘priklarini qurishni davom etish, iqtisodiy va madaniy integratsiyani mustahkamlash hamda kamtar, lekin ta’sirchan kuch bo‘lib qolishdir. Amallar so‘zlardan balandroq jaranglasin!

Strategic Focus: Central Asia

O‘zbekistonning tinchlikparvar va pragmatik xususiyatga ega tashqi siyosatining sezilarli faollashuvi sharoitida mamlakatimiz o‘ziga xos madaniy diplomatiyasini amalga oshirish uchun tarixan noyob salohiyatga ega.

E’tiborlisi, Prezidentimiz tomonidan xorijiy davlatlarga amalga oshirilayotgan tashriflar doirasida madaniy-gumanitar aloqalarni rivojlantirish maqsadida imzolangan hujjatlarga asosan hamkor davlatlarda “O‘zbekiston madaniyati kunlari” o‘tkazib kelinmoqda.

Xususan, 2017–2020-yillarda dunyoning 20 ga yaqin davlatida “O‘zbekiston madaniyati kunlari” tadbirlari tashkil etilgan bo‘lsa, 2021–2024-yillarda bu ko‘rsatkich 40 taga yetdi.

O’zbekiston Respublikasi Madaniyat vaziri O.Nazarbekov

O’zbekistonning madaniy diplomatiyasi bo’yicha maqolaning to’liq matni

Strategic Focus: Central Asia

Pokiston va Afg’oniston o’rtasidagi keskinlik
 
Bobur Said, mustaqil tahlilchi
 
So’ngi bir necha oydan buyon Pokiston va Afg’oniston chegaralarida Pokiston QK va Tolibon o’rtasida ba’zan kuchli, ba’zan qisqa to’qnashuvlar yuz bermoqda, xo’sh bu ziddiyat nimadan kelib chiqdi, nimaga so’ngi uch yildan beri tinch bo’lgan Tolibon bunday aktivlik ko’rsatmoqda yoki aksi Pokistonga harbiy keskinlik nega kerak ?
 
Ko’plab ekspertlar bu keskinlikni TTP tashkilotining (“Tehrik-e Tolibon Pokiston) Islomobod o’rtasida vujudga kelgan ziddiyatga bog’lashsa, yana bir qator ekspertlar Pokistonning Afg’oniston bilan “Dyurand chizig’i”dagi chegara muammolarni Tolibon BMT da tan olinishidan oldin ya’ni Tolibon hali BMTda teroristik tashkilot sifatida ro’yxatda ekanligida hal qilib olmoqchi degan fikrni bildirishmoqda. Albatta bu fikrlar xam asosli va mantiqli.
 
 Ammo vaziyatga boshqa tarafdan ham qarab ko’rish kerak deb hisoblayman. Nega bu mojaro aynan Xitoyning MO bilan transport logistika loyihalarining qurilishi aktiv fazaga kirganda ro’y bermoqda? Bilamizki yaqinda Xitoy, Qirg’iziston va O’zbekiston o’rtasida temiryo’l qurilishi rasman boshlandi, bu yo’lning asosiy qismi “Xitoy - Qirg’iston - O’zbekiston  – Turkmaniston – Eron - Turkiya orqali Yevropaga bog’lansa,  bir uchini Transafg’on temiryo’liga bog’lash mumkin ya’ni Termiz - Mozori-Sharif  – Kobul – Peshovar orqali Pokiston portlariga chiqadi (aynan shu qismiga Rossiya va Xitoy jiddiy qiziqish bildirmoqda, Rossiyaning ko’plab portlari va temir yo’llari sanksiyaga tushgan).  Ko’rinib turibtiki Afg’oniston  Xitoy va Rossiya uchun muhim transport koridori vazifasini o’tashi mumkin.
 
Har qanday urushning tagida ikkita maqsad yotadi: biri diniy motivlar, ikkinchisi iqtisodiy. Hozirgi dunyoda ro’y berayotgan urushlarining faqat bittasi diniy qadiriyatlarga borib  taqaldi – Isroil va Falastin mojarosi (aniqrog’i Isroilning G’azodagi genotsidi), qolgan barcha qurolli mojarolar zamirida iqtisodiy manfatlar yotadi.
 
Shunday ekan Pokiston va Afg’oniston o’rtasida ro’y berayotgan qurolli to’qnashuvda G’arbning  Xitoy va Rossiyani iqtisodiy tiyib turish manfaatlari yotadi deyishga asos bor deb hisoblasa bo’ladi.
 
Afsuski, katta davlatlar o’rtasidagi dunyoni bo’lib olish istagidagi o’zaro ziddiyatlar atrofdagi boshqa nisbatan kichik va rivojlanayotgan davlatlarni o’zlari istamagan holda ular o’rtasidagi ziddiyatlarning bir qismiga aylantirib qo’yadi.
 
Pokiston va Afg’oniston o’rtasida ro’y berayotgan qurolli to’qnashuv katta urushga aylanib ketishi mumkinmi? Bu AQHning Xitoy va Rossiyaning iqtisodiy loyihalarini qanchalik real va xavfli deb hisoblashiga bog’liq. Shunga qarab bu mojaro  kengayishi yoki susayishi mumkin.
 
Aslini olganda bu mojaro na Pokistonni va na Tolibonni qoniqtiradi, sababi hozirda iqtisodiy juda og’ir ahvolda qolgan Pokistonga ortiqcha xarajat talab qiladigan urushlar kerak emas, Tolibon uchun esa qo’shnilar bilan ziddiyatga borish faqat teskari reaksiya beradi, chunki hokimyatga kelganidan beri o’zining xalqaro hamjamiyat tomonidan tan olinishini istab kelayotgan guruhni qo’shni davlat bilan urush holatida hech kim tanolmaydi.
 
Shunday ekan Afg’onistondagi har qanday mojaroda  e’tiborni u yerdagi kuchlarga emas balki Afg’inistonga millionlab qurol yarog’ tashlab ketagan, 2021-2023 yillar oralig’ida insonparvarlik yordami ko’rinishida 3,2 mlrd dollar dan ortiq mablag’ni (asosiy qismi naqd pul ko’rinishida manba “SIGAR”) Afg’onistonga yo’naltirgan AQSHga qaratish lozim. Afg’onistondagi notichlik u yerdan o’tgan har qanday transport yo’llaarining xavfsizligini so’roq ostiga qo’yadi.
 
Xulosa
MO davlatlari tashqi bozorlarga chiqadigan yo’l istar ekan Transafg’on koridori xavfsizlik jihatdan har doim so’roq ostidaligini hisobga olib e’tiborni xavfsizroq va tobora real ko’rinishga ega bo’layotgan Naxichvan avtonomiyasidagi Zangezur koridoriga ko’proq etibor qaratish kerak bo’ladi, Turkiya va Ozarbayjon esa MO uchun eng ishonchli hamkorlardir.

Strategic Focus: Central Asia

⚡️ Jamoamiz tomonidan tayyorlangan so’rovnomada faol qatnashishingizni iltimos qilamiz. Natijalari yuzasidan kanalimiz kuzatuvchilari uchun maxsus hisobot taqdim etiladi.

Vatan himoyachilari kuni bilan tabriklaymiz!

Aziz va mard himoyachilar! Sizlarning jasoratingiz, matonatingiz va Vatanga bo‘lgan cheksiz sadoqatingiz xalqimizning eng katta boyligi va faxridir. Sizlarning fidokorona xizmatlaringiz tufayli yurtda tinchlik va osoyishtalik hukm surmoqda.

Sizlarga mustahkam sog‘lik, oilaviy baxt va yurt ravnaqi yo‘lidagi faoliyatingizda ulkan zafarlar tilaymiz. Bayramingiz muborak bo‘lsin!

Strategic Focus: Central Asia

O‘zbekiston va Turkiya: rivojlanayotgan hamkorlik va Islom olami yetakchisiga ishonch

Mexroj Imomov, mustaqil tadqiqotchi

SFCA tomonidan o‘tkazilgan so‘rov natijalari O‘zbekistonning tashqi siyosatidagi muhim tendensiyalardan birini ochib berdi — mintaqaviy hamkorlar, xususan, Turkiyaga nisbatan ishonch ortishi. So‘rovda qatnashgan respondentlarning 15% Turkiyani ishonchli davlat sifatida baholagan bo‘lsa, Rejep Tayyip Erdog‘an dunyo yetakchilari orasida eng yuqori darajadagi ishonchga sazovor bo‘ldi (28%). Bu ko‘rsatkichlar O‘zbekiston va Turkiya o‘rtasidagi strategik aloqalar chuqurlashib borayotganidan dalolat beradi.

Turkiya: yangi mintaqaviy hamkorlik modeli

Turkiyaning Markaziy Osiyo davlatlari bilan aloqalarini faol rivojlantirayotgani, xususan, Turkiy davlatlar tashkiloti doirasidagi tashabbuslari mintaqaviy integratsiya uchun yangi imkoniyatlar yaratmoqda. Erdog‘anning O‘zbekiston auditoriyasi o’rtasidagi mavqei yuqori baholanishi ham Turkiyaning siyosiy va iqtisodiy strategiyasining muvaffaqiyatini ko‘rsatadi.

Xo’sh, nima uchun Turkiya ishonchga loyiq?

Birinchidan, Islom olami yetakchisi: Turkiyaning musulmon dunyosidagi mavqei, uning diniy va madaniy qadriyatlarini ilgari surishda ijobiy rol o‘ynayotganini ko‘rsatmoqda.

Ikkinchidan, harbiy-siyosiy kafolatlar: Turkiyaning NATO a’zosi sifatidagi tajribasi va harbiy salohiyati mintaqaviy xavfsizlikda muhim rol o‘ynashi mumkin. So‘rovda ishtirokchilarning mintaqaviy xavfsizlikni ustuvor yo‘nalish (83%) deb baholashi bu kabi sheriklikning dolzarbligini tasdiqlaydi.

Uchinchidan, iqtisodiy hamkorlik: So‘rovda savdo va investitsiyalarni rivojlantirish eng muhim yo‘nalish sifatida belgilangan. Turkiyaning yirik infratuzilma loyihalari va biznes tajribasi, shubhasiz, O‘zbekiston iqtisodiyotini diversifikatsiya qilishda katta imkoniyat yaratadi.

Xulosa qilib aytganda, so‘rov natijalari Turkiyaning O‘zbekiston tashqi siyosatidagi mintaqaviy hamkor sifatida ahamiyatini kuchaytirayotganini ko‘rsatadi. Erdog‘anga bo‘lgan yuqori ishonch nafaqat siyosiy, balki strategik sheriklikning istiqbollarini ham ochib beradi. Biroq, O‘zbekiston global o‘yinchilarga nisbatan ehtiyotkorlikni saqlagan holda, ko‘p vektorli diplomatiya orqali milliy manfaatlarni himoya qilishda davom etishi kerak.

@erontahlili

G‘arbning O‘zbekiston tashqi siyosatidagi o‘rni: ishtirok, ishonch va tahdidlar

S.Pinxasova, mustaqil tadqiqotchi

SFCA so‘rovi O‘zbekistonliklar orasida G‘arb mamlakatlari va ularning yetakchilariga nisbatan ishonchning pastligi hamda bu holatning mamlakat tashqi siyosatiga ta’sirini ochib bermoqda. G‘arbiy davlatlarga nisbatan ishonch darajasining past bo‘lishi strategik muloqotda qiyinchiliklarni keltirib chiqarishi mumkin.

G‘arbga nisbatan skeptitsizm borasida quyidagilarni qayd etish mumkin:
1) AQSh va Yevropa Ittifoqiga past ishonch: AQShga bo‘lgan ishonch darajasi atigi 9%, Yevropa Ittifoqiga esa 11%ni tashkil etmoqda. Bu ko‘rsatkichlar G‘arbning O‘zbekistondagi imidjini kuchaytirishga katta e’tibor qaratish muhimligini aks ettiradi.

Germaniya kabi nisbatan neytral va barqaror davlat ham 14% ishonch bilan cheklangan. G‘arb davlatlarining O‘zbekistonga nisbatan strategik yondashuvlari yetarli darajada samarali emasligi yaqqol ko’rinmoqda.

2) G‘arb yetakchilarining obro‘si: Donald Trampga nisbatan ishonchsizlik 40% dan oshgani AQShning yetakchi rolida inqirozni yuzaga keltiradi.

Ayni vaqtda, Yevropa liderlari so‘rovda deyarli tilga olinmagan, bu esa ularning mintaqadagi siyosiy ta’sirining zaif ekanidan dalolat beradi.

G‘arbning strategik imkoniyatlari

O‘zbekistonliklarning savdo va investitsiyalarga alohida e’tibor qaratishi (83%) G‘arb davlatlari uchun yangi imkoniyatlarni ochadi. O‘zbekiston infratuzilma, texnologiya va ekologik loyiha sohalarida G‘arb bilan strategik hamkorlikni rivojlantirishi mumkin:

a) Yevropa Ittifoqi yashil energetikaga e’tibor qaratgan holda, O‘zbekistonning iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashidagi ishonchli hamkor bo‘lishi mumkin.

b) Germaniya va Yevropa Ittifoqi O‘zbekiston bilan iqtisodiy aloqalarni mustahkamlash uchun o‘zining yirik biznes kompaniyalari orqali faoliyatni kengaytirishi lozim.

c) O‘zbekistonlik respondentlar mudofaa va xavfsizlikni qo‘shni davlatlar bilan hamkorlikda ko‘rishni ma’qul deb hisoblagan bo‘lsa-da, G‘arbning mintaqaviy xavfsizlikka hissa qo‘shish imkoniyatlari bor.

Umuman olganda, SFCA so‘rovi O‘zbekistonliklar orasida G‘arb davlatlariga nisbatan ishonch darajasi pastligini ko‘rsatgan bo‘lsa-da, bu mintaqa va G‘arb o‘rtasidagi strategik aloqalarni kuchaytirish zarurligini anglatadi. G‘arb o‘z imidjini yaxshilash va O‘zbekistonda o‘zining ishonchli sherik sifatida o‘rnini mustahkamlash uchun iqtisodiy hamkorlik va xavfsizlik masalalarida faolroq bo‘lishi kerak.

G’arbiy alyans

SFCA tomonidan 2024-yil 24-31 dekabr kunlari o‘tkazilgan so‘rovda 700 ga yaqin respondent qatnashdi. So‘rov natijalari shuni ko‘rsatadiki, O‘zbekistonliklar orasida mamlakat xavfsizligi holati haqida ijobiy fikr shakllangan.  Dunyodagi murakkab harbiy-siyosiy vaziyatga qaramay 83% respondent o‘zini xavfsiz his qilmoqda. Biroq, so‘rovnoma ishtirokchilari keyingi 10 yil ichida mamlakatga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan qator jiddiy tahdidlarni qayd etishdi.

Kuzatuvchilar asosan xorijiy siyosiy aralashuv (76%), iqlim o‘zgarishi (76%) va Markaziy Osiyo davlatlaridan biridagi ehtimoliy inqilob (74%) katta xavotirda. Boshqa muhim tahdidlar orasida yuqumli kasalliklarning tarqalishi (62%) va xalqaro terrorizm (52%) alohida qayd etilgan. Shuningdek, Afg‘onistondagi inqiroz (38%) va Ukrainadagi urush (51%) o‘rta darajadagi xavf sifatida ko‘rilmoqda.

Dunyo miqyosidagi davlatlarning harakatlariga ishonch borasida umumiy skeptitsizm kuzatilmoqda. Xitoy (6%), Rossiya (6%) va AQSh (9%) juda past darajadagi ishonchga ega. Ayni vaqtda, respondentlar Turkiyaga nisbatan ko‘proq ishonch bildirgan (15%). Yevropa Ittifoqi (11%) va Germaniya (14%) cheklangan darajada ishonchga ega. Shunday qilib global o‘yinchilarga nisbatan ishonchsizlik fonida mintaqaviy hamkorlarning ahamiyati ortib borayotganini ko‘rishimiz mumkin.

Dunyo yetakchilari orasida eng yuqori ishonchga Turkiya prezidenti Rejep Tayyip Erdog‘an (28%) sazovor bo‘lgan. Biroq, Vladimir Putin, Si Szinpin va Donald Tramp 40% dan ortiq respondentlarning ishonchsizligini uyg‘otgan, ya’ni ularning o‘zbek auditoriyasidagi ta’siri pasaygan.

Markaziy Osiyodagi qo‘shni davlatlar bilan aloqalar ijobiy baholanmoqda. 69% respondent Qozog‘istonni O‘zbekistonning eng yaqin ittifoqchisi deb hisoblashi ikki tomonlama hamkorlikning strategik ahamiyatini aks etadi.
 
Xitoy bilan munosabatlar qarama-qarshi his-tuyg‘ularni keltirib chiqarmoqda. 41% respondent Xitoyni tahdid deb hisoblasa, 34% esa uni bir vaqtning o‘zida tahdid va hamkor sifatida baholagan. Bundan tashqari, 63% respondent Xitoyning yaqin 20 yil ichida O‘zbekiston uchun harbiy tahdidga aylanish ehtimoli yuqori ekanligini ta’kidlamoqdalar. Shu bilan birga, Xitoy bilan hozirgi munosabatlar faqat 6% ishtirokchilar tomonidan ijobiy (a’lo) baholangan.

Rossiyaning strategik hamkor sifatidagi roli munozaralarga sabab bo‘lmoqda. 32% respondent Rossiya bilan ittifoqni kerak emas deb hisoblaydi, 46% esa uning tashqi bosimdan himoya qilish qobiliyatiga shubha bildirgan. Shu bilan birga, 77% respondent Rossiyani mintaqadagi yetakchi o‘yinchi sifatida tan oladi. O‘z navbatida, AQSh (4%) va Xitoy (15%) bu borada ancha orqada qolib ketmoqda.

Kuzatuvchilar fikricha, O‘zbekiston tashqi siyosatda quyidagi yo‘nalishlarga asosiy e’tiborni qaratishi zarur. Eng muhim yo‘nalishlar savdo va investitsiyalar (83%) hamda mintaqaviy xavfsizlik (83%) deb tan olingan. 54% respondent mudofaa va xavfsizlikni qo‘shni davlatlar bilan hamkorlikda markaziy masala sifatida ko‘rib chiqish lozim deb hisoblaydi.

Xulosa qilib aytganda, so‘rov natijalari O‘zbekistonning ichki xavfsizlikni mustahkamlayotganini va Qozog‘iston hamda Turkiya kabi mintaqaviy hamkorlar bilan aloqalarni rivojlantirayotganini ko‘rsatadi. Shu bilan birga, global o‘yinchilarga nisbatan yuqori ishonchsizlik va Xitoyga oid xavotirlar fonida mamlakat ko‘p vektorli diplomatiyani rivojlantirib, milliy manfaatlar, iqtisodiy o‘sish va xavfsizlikni ta’minlashga qaratilgan siyosatni davom ettirishi muhim.

Strategic Focus: Central Asia

Strategic Focus: Central Asia

Financial Times: Rossiya yadroviy energetika sohasida global yetakchi bo‘lishni maqsad qilmoqda

Rossiya Prezidentining maxsus vakiliga ko‘ra, Rossiya sun’iy intellekt va rivojlanayotgan bozorlar sabab energiyaga bo‘lgan talabning oshishini hisobga olgan holda, xorijda 10 dan ortiq yadro bloklarini qurmoqda.

Moskva yadro energetikasi bo‘yicha global ta’sirini kuchaytirishga intilmoqda, hozirda Bangladesh, Xitoy, Misr, Hindiston, Eron va Turkiya kabi davlatlarda AESlar qurilmoqda. Rossiya, Ukrainaga bostirib kirishi ortidan neft va gaz sektori sanksiyalarga uchraganiga qaramay, yadro energetikasi sohasida yirik yetkazib beruvchi sifatidagi rolini mustahkamladi.

Kremlning barqarorlik sohasida xalqaro hamkorlik bo‘yicha maxsus vakili Boris Titovning aytishicha, mamlakat “dunyo bo‘yicha yangi atom elektr stansiyalarini quruvchi eng yirik davlatlardan biri” sifatidagi o‘rnini mustahkamlashni xohlaydi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya rivojlanayotgan davlatlardan, energiyaning toza manbalariga intilayotgan davlatlar, shuningdek, sun’iy intellektni ma’lumot markazlarida qo‘llayotgan texnologiya kompaniyalaridan yadro energetikasiga yuqori talab bo‘lishini kutmoqda. Atom energiyasi bo’yicha xalqaro agentligi bu yilgi prognozida 2050-yilga kelib dunyo bo‘yicha yadro energiyasini ishlab chiqarish quvvati 155 foizga oshib, 950 gigavattga yetishini taxmin qilmoqda.

“Biz dunyo bo‘ylab 10 dan ortiq yadro bloklarini qurmoqdamiz”, dedi Titov Financial Times nashriga. “Bizga juda ko‘p energiya kerak. Bu energiyani yadroviy energetikadan foydalanmasdan ta’minlay olmaymiz. Biz yadro energiyasi xavfsiz va uglerod chiqindilarisiz ekanligini bilamiz.”

Norvegiya Xalqaro Munosabatlar Institutining Nature Energy jurnalida o‘tgan yili chop etilgan maqolada Rossiyaning xorijdagi yadro portfeli, jumladan, reaktorlar qurilishi va yoqilg‘i yetkazib berish, 54 mamlakatni qamrab olgani ta’kidlangan.

Titov Vengriyaning Paksh-2 AESni, shuningdek, Bangladesh va Turkiyadagi yadro bloklarini misol qilib keltirdi. Rossiya, shuningdek, O‘zbekistonda kichik modulli reaktorlarni qurishi kutilmoqda, bundan tashqari 2023-yilda Burkina-Faso bilan ham shartnoma imzolagan. Financial Times’ning bu yilgi xabariga ko‘ra, Rossiya dunyo bo‘yicha qurilayotgan yangi reaktorlardan uchdan biridan ko‘prog‘ida ishtirok etmoqda.

G‘arb davlatlari Rossiyaning yadro sohasidagi yetakchiligiga qarshi choralar ko‘rishga urinmoqda. May oyida AQSh Rossiya tomonidan boyitilgan uran importini taqiqladi. Vengriyadan tashqari, Sharqiy Yevropaning aksariyat mamlakatlari 2022-yil Ukrainada katta urush boshlangandan so‘ng, Sovet davridan qolgan reaktorlarga moslashtirilgan yoqilg‘i uchun AQShning Westinghouse kompaniyasi bilan shartnomalar imzoladi.

Rossiya yoqilg‘isi importidan 2027-yilgacha to‘liq voz kechish bo‘yicha belgilangan maqsad doirasida, Yevropa Ittifoqining yangi energetika komissari Dan Yorgensen “butun yadro ta’minot zanjirini” ko‘rib chiqishni xohlayotganini bildirdi.

Ammo Vengriya bosh vaziri Viktor Orban va Slovakiya bosh vaziri Robert Fico Rossiyaning fuqaro yadroviy energetikasi sanoatini cheklashga qaratilgan har qanday qadamlarni to‘sib qo‘yishlarini aytishgan.

Rossiyaning 2022-yilda gaz bo‘yicha qilganidek, Yevropa Ittifoqi uchun yadroviy yoqilg‘i tanqisligini yaratishi haqidagi qo‘rquvlar haddan tashqari bo‘rttirilgan, dedi YIning yuqori martabali rasmiysi. “[Davlatga qarashli yadro energetikasi kompaniyasi] Rosatom ishonchli bo‘lishga kuchli manfaatdor,” deya qo‘shimcha qildi u. Ko‘plab rivojlanayotgan davlatlar toza energiya ehtiyojlarini qondirish uchun yadro energetikasiga murojaat qilmoqda.

Noyabr oyida Ozarbayjonda bo‘lib o‘tgan BMTning COP29 iqlim sammitida AQSh Milliy Xavfsizlik Kengashining iqlim va energiya bo‘yicha yuqori lavozimli direktori Jeyk Levin, Vashington mamlakatlarning yadro energetikasi uchun Xitoy yoki Rossiyaga murojaat qilishi haqida xavotirda ekanini bildirdi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, bu sohadagi global raqobatbardoshlik juda katta ahamiyatga ega muammo hisoblanadi.

Strategic Focus: Central Asia

2024-yilda Markaziy Osiyoda kuzatilgan TOP-10 siyosiy voqealar

1. 9-avgust – Ostona shahrida Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining 6-Maslahat uchrashuvi. Unda “Markaziy Osiyo-2040” mintaqaviy hamkorlikni rivojlantirish strategiyasi qabul qilindi. Ushbu hujjat besh tomonlama hamkorlikni kuchaytirish va mintaqaning xalqaro subyektligni oshirishga qaratilgan. Shuningdek, transport-logistika loyihalari bo‘yicha kelishuvlar imzolandi. Keyingi sammit O‘zbekistonda o‘tishi rejalashtirilgan.

2. 18-aprel – O‘zbekiston va Tojikiston Ittifoqchilik munosabatlari to‘g‘risidagi shartnomaning imzolanishi.

3. 22-avgust – Qozog‘iston va Tojikiston Ittifoqchilik shartnomasining imzolanishi Markaziy Osiyodagi integratsiya jarayonlarini tasdiqladi.

4. 27-dekabr – Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li qurilishi boshlandi. Ushbu loyiha mintaqaning transport tarmog‘idagi muhim bo‘g‘in bo‘lib, yangi savdo yo‘llarini ochib beradi. Aksariyat tahlilchilar buni yilning eng katta tarixiy voqeasi deb tan olishmoqda.

5. 8-avgust – Ostona shahrida O‘zbekiston va Qozog‘iston prezidentlari rahbarligida Oliy davlatlararo kengashning birinchi majlisi bo‘lib o‘tdi. Ushbu format ikki tomonlama hamkorlik uchun yangi platformaga aylandi. Keyingi yig‘ilish katta ehtimol bilan O‘zbekistonda o‘tadi.

6. 4-dekabr – Qirg‘iziston va Tojikiston hukumatlari umumiy davlat chegarasini to‘liq tavsiflashni yakunladilar. Delimitatsiya va demarkatsiya jarayoni nihoyasiga yetmoqda, bu ikki davlat uchun tarixiy lahzaga aylandi.

7. 15-aprel – Toshkent shahrida mintaqani arab davlatlari bilan bog‘lashga yordam bergan “Markaziy Osiyo – Ko‘rfaz arab davlatlari hamkorlik kengashi” tashqi ishlar vazirlari formati uchrashuvi bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvda “Markaziy Osiyo – Ko‘rfaz arab davlatlari hamkorlik kengashi”ning oliy darajadagi ikkinchi sammiti 2025-yilda Samarqandda o‘tkazilishiga kelishildi.

8.      29-avgust – Termiz shahrida Xalqaro savdo markazi ochilishi. Ushbu loyiha Afg‘oniston bilan savdo qilish mumkinligini isbotladi hamda qo‘shni davlatdagi ijtimoiy-siyosiy vaziyatining yaxshilanishiga ulkan hissa qo‘shmoqda.

9. Avgust – Tojikiston va Afg‘oniston yuqori martabali vakillarining tashriflari. Kobul va Dushanbe o‘rtasidagi munosabatlarni normallashtirishga qaratilgan ijobiy harakatlar kuzatildi.

10. 12-sentabr – Qirg‘iziston va O‘zbekiston ikki yangi chegara o‘tkazish punktlarini ochdilar.

Xulosa qilib aytganda, 2024-yil Markaziy Osiyo mintaqasida mintaqaviy hamkorlikni kuchaytirish, strategik infratuzilma loyihalarini ishga tushirish va davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarni normallashtirishda muhim bosqich bo‘ldi.

Voqealar ketma-ketligi muhimligi bo’yicha joylashtirilgan.

Strategic Focus: Central Asia

Sizningcha 2024-yilda kanalimizda chiqqan postlar orasida eng yaxshisi qaysi?

Izohlarda variantlarni kutamiz 😎

Caliber.Az tahririyati hukumatning ishonchli manbalariga tayanib xabar berishicha, dastlabki tergov natijalariga ko‘ra, “Ozarbayjon havo yo‘llari” kompaniyasining Boku-Grozniy yo‘nalishi bo‘ylab harakatlanayotgan samolyoti Grozniy shahriga yaqinlashganida Rossiyaning “Pantsir-S” havo hujumidan mudofaa tizimi tomonidan hujumga uchragan. Bundan tashqari, Rossiya tomonidan radioelektron kurash tizimlari (REB) qo‘llanilishi natijasida samolyotning aloqa tizimi to‘liq ishdan chiqqan. Shu sababli samolyot Rossiyaning havo hududida radarlar ekranidan g‘oyib bo‘lgan va signallar faqat Kaspiy dengizi akvatoriyasiga yetib borganda tiklangan.

Ta’kidlash joizki, Rossiya manbalariga ko‘ra, Checheniston hududi ustida samolyot parvozi vaqtida Rossiya havo hujumidan mudofaa tizimlari Ukrainaga tegishli dronlarni urib tushirishga harakat qilgan. Checheniston Respublikasi Xavfsizlik kengashi rahbari Xamzat Qodirov 25-dekabr kuni ertalab Grozniy shahriga dronlar hujumi bo‘lganini tasdiqladi va qurbonlar hamda vayronagarchiliklar yo‘qligini ma’lum qildi. Shu holatda Rossiya tomonidan fuqaro samolyotlari uchun havo hududi yopilishi shart edi, ammo bu amalga oshirilmagan. Nega Checheniston ustida parvozga taqiqlangan hudud e’lon qilinmagani — katta savol.

Ma’lumki, Grozniy shahri aeroporti samolyotga qo‘nishga ruxsat bermagan. Bundan tashqari, bizning samolyotimiz Maxachqal’a va Mineralniye Vodi aeroportlariga qo‘nishga ham ruxsat olmagan. Havo hujumidan mudofaa tizimlari va REB tizimlari ta’sirida adashgan ekipaj Qozog‘istonning Aqtau shahriga yo‘naltirilgan. Bu tavsiya faqat bitta maqsadda berilgan deb taxmin qilish mumkin: samolyot Kaspiy dengiziga qulab tushishi, barcha guvohlar halok bo‘lishi va samolyot suv ostida qolishi uchun. Ammo bu, ta’kidlash kerak, bizning taxminimiz.

Rossiya ommaviy axborot vositalarida tarqatilayotgan muqobil versiyalar jamoatchilikni chalg‘itish uchun ataylab uyushtirilgan xabarlar hisoblanadi. Samolyot salonidan olingan videoyozuvlar ikki yo‘lovchining parchalar tufayli jarohatlanganini ko‘rsatmoqda. Guvohlarning ko‘rsatmalari, jumladan, bort tashqarisida eshitilgan portlashlar haqidagi bayonotlar havo mudofaa tizimlarining ishini tasdiqlamoqda.

Tergovda ishtirok etayotgan Ozarbayjon tomoni uchun vaziyat mutlaqo aniq. Hech kim bu harakat ataylab amalga oshirilgan deb da’vo qilmayapti. Biroq aniqlangan faktlarni inobatga olgan holda, Boku Rossiya tomoni Ozarbayjon samolyotining urib tushirilganini tan olishini, Ozarbayjon xalqidan rasmiy uzr so‘rashini va to‘liq tergov o‘tkazib, barcha aybdorlarni javobgarlikka tortishini kutmoqda.

Manba: https://t.me/caliber_az_official/41690

Energetika va siyosatga oid Fayzbog’da chiqqan dolzarb post:

Ko‘p muammolarimizga Moskvani aybdor qilishimiz kimlargadir g‘alati tuyulishi mumkin, biroq Putin siyosiy bosimlarini tushunadigan odam bunga normal qaraydi. Moldova hukumat matbuot xizmati rahbari mamlakatdagi energetik inqiroz sharoitidagi narxlarning ko‘tarilishini “ozodlik narxi”, deb atabdi. Bu gap o‘z-o‘zidan kelib chiqqan emas. Kreml o‘z hukmini o‘tkaza olmagan davlat bilan qishda gaplashadi. Unda energetik inqiroz vujudga kelishi uchun bor kuchini sarflaydi. Bungaga bugungi Moldova yoki energetik tizimlar bombardimon qilinayotgan Ukraina, shuningdek, bu yil rossiyalik oligarxlarni quvgach energetik kollapsga yuz tutgan Abxaziya misol bo‘la oladi. Yevropaga ham shu orqali bosim o‘tkazib turilibdi. Bizga ham Karimov davridan beri shunday qilib kelinmoqda, bosimning eng cho‘qqisiga esa 2022-yilgi energetik kollapsda yetkazilgan.

Moskvadan amalda mustaqil bo‘lgan har qanday mamlakat bu muammolarni o‘zi hal qilishi kerak. Men ham kimlargadir satellit bo‘lgandan ko‘ra, qiyin bo‘lsa ham, o‘z kuchimiz bilan mustaqil tarzda bu muammolarni hal qilish tarafdoriman. Hozir shunday qilinyapti ham, bu yo‘ldagi qiyinchiliklarni esa, moldovalik mansabdor aytganidek, “ozodlik narxi” sifatida qabul qilish lozim.

Ochiq ma’lumotlarga ko‘ra, o‘tgan 24 yilda aholiga yetkazib berilayotgan elektr energiyasi miqdori naq 4 barobar oshgan. Masalan, 2000-yilda O‘zbekiston aholisiga 5 mlrd 492,5 mln kVt-soat elektr energiyasi yetkazib berilgan bo‘lsa, 2024-yilga kelib bu miqdor 20 mlrd 74 mln kVt-soatga yetgan. Bunda iste’molchilar sonining ortishi ham muhim omil bo‘lgan.

Shu bilan birga, statistik raqamlar avariya soni ham kamayganini ko‘rsatmoqda:
• 2022-yilda – 8 102 ta.
• 2023-yilda – 6 880 taga tushgan.
• 2024-yil, hozirgi holat – 4 386 tagacha kamaygan.

Afsuski, O‘zbekistonda energiya sohasida yangi stansiya va energiya manbalari qurilayotganiga qaramay, aholi ko‘payishi va energiyaga bo‘lgan talabning ortishi tufayli uzilishlar haligacha kuzatilmoqda. Umid qilamanki, bu borada ham kerakli ishlar amalga oshiriladi va kamchiliklar tez orada bartaraf etiladi. Muhimi, YOII yoki KXShT kabi Putin yaratgan sun’iy ittifoqlarga qo‘shilmasak bo‘ldi.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiya va Moldova: Dnestrbo’yida urush bo’ladimi?

S.Pinxasova, mustaqil tadqiqotchi

Kremlning Moldovaga qarshi so‘nggi ayblovlari Dnestrbo’yida mojarolarning kuchayishi xavotirini kuchaytirmoqda. Kishinyovning mintaqada harbiy operatsiya rejalashtirayotgani haqidagi da’volar va g‘arb qurollarining yetkazib berilishiga oid gap-so’zlar Rossiyaning o‘z agressiv harakatlarini oqlash uchun axborot maydonini shakllantirishga urinishi sifatida talqin qilinmoqda.

“Soxta bayroq” operatsiyasi

Mutaxassislar Rossiyaning Ukrainada sinovdan o‘tkazilgan ssenariydan foydalanishi mumkinligi haqida ogohlantirmoqda: provokatsiyalar yoki “soxta bayroq” operatsiyalari orqali aralashuv uchun bahona yaratish. Xususan, Rossiya qo‘shinlari yoki fuqarolariga qarshi hujumlar sahnalashtirilishi mumkin. Moskva bunday voqealarni mintaqadagi pozitsiyalarini mustahkamlash va Moldovadagi vaziyatni beqarorlashtirish uchun ishlatishi mumkin.

Dnestrbo’yining strategik ahamiyati

Dnestrbo’yi Rossiya uchun nafaqat geosiyosiy, balki katta harbiy ahamiyatga ega. Kobasneda joylashgan qurol-yarog’ omborlari va 1500 nafar askardan iborat kontingent ushbu hududni Rossiyaning Moldova va Ukrainaga bosim o‘tkazish uchun strategik nuqtasiga aylantiradi. Shuningdek, mintaqani beqarorlashtirish Kremlning Kishinyovning Yevropa Ittifoqiga integratsiyasi yo‘lidagi maqsadlarini buzishga qaratilgan strategiyasining bir qismi bo‘lishi mumkin.

Moldova va G‘arbning reaksiyasi

Prezident Mayya Sandu Moldovaning Ukrainadan keyingi Rossiyaning navbatdagi nishoniga aylanishi mumkinligini bir necha bor ta’kidlagan. Ammo Kishinyov Dnestrbo’yining mustaqilligini tan olmaganiga qaramay, harbiy operatsiya rejalashtirayotgani haqidagi ayblovlarni rad etmoqda. Sanduning g‘arbga yo‘naltirilgan siyosati Kremlning jiddiy qarshiligiga duch kelmoqda va bu Moskvaning tajovuzkor ritorikasini tavsiflashga yordam bermoqda.

Prognozlar va tahdidlar

Rossiyaning Ukrainadagi urush tufayli ichki beqarorligi fonida Moldovaga to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy aralashuvi ehtimoldan yiroq. Ammo Sandu pozitsiyalarini zaiflashtirish va Rossiyaparast kuchlarni mustahkamlashga qaratilgan provokatsiyalar ehtimoldan xoli emas. YI va NATO davlatlari bu tahdidni hisobga olgan holda, Kishinyovga siyosiy va iqtisodiy yordamni kuchaytirishi taxmin qilinmoqda.

Xulosa qilib aytganda, Dnestrbo’yi inqirozi Kremlning postsovet makonidagi ta’sirini saqlab qolish vositasi bo‘lib qolmoqda. Ammo “soxta bayroq” ssenariysining amalga oshirilishi nafaqat mintaqani beqarorlashtiradi, balki Moskva ustiga G‘arb bosimini yanada kuchaytiradi, bu esa Rossiya uchun yana bir strategik xatoga aylanishi mumkin.

Strategic Focus: Central Asia

Hurmatli kuzatuvchilar!

Yuqorida e’lon qilingan so’rovnomada faolroq bo’lishingizni so’raymiz. Savollar sodda, tushunarli tilda yozilgan.

Hurmat bilan,
SFCA Jamoasi

Usmoniylar imperiyasi qaytadimi?

Turkiya Suriyada beshta harbiy baza yaratishni rejalashtirishi respublikaning Anqara va Tel-Aviv o‘rtasida bo‘linishi haqidagi taxminlarni tasdiqlaydi.

Anqara Suriyani o‘z taʼsir doirasiga integratsiya qilishni faol davom ettirmoqda va mintaqadagi harbiy ishtirokini kuchaytirmoqda. Hürriyet gazetasining maʼlumotlariga ko‘ra, Anqara va Damashq kurd kuchlariga qarshi qo‘shma operatsiya o‘tkazish imkoniyatini muhokama qilmoqda (agar ular qurolini topshirmasa va Suriya armiyasiga qo‘shilmasa).

Erdog‘an 27-dekabr kuni Damashqqa ramziy tashrifini amalga oshirishga tayyorlanmoqda, u yerda Umaviylar masjidida juma namozini o‘qish rejalashtirilgan. Mazkur qadam Turkiyaning Usmoniy ambitsiyalariga qaytayotganini taʼkidlaydi. Turkiya yetakchisi Suriya yangi rahbariyatini qo‘llab-quvvatlash, jumladan, sanksiyalarni bekor qilish va Suriyani xalqaro hamjamiyatga qaytarishga yordam berishni eʼlon qilmoqda. Ko’rinishicha, Erdog’an o’zini yangi hududlar sultoni deb hisoblaydi.

Ayni vaqtda, Anqara Suriyada muntazam armiya yaratishda yordam berishni rejalashtirmoqda: yangi armiyani turkiyalik harbiy maslahatchilar boshqaradi. Umumiy soni 300 ming kishidan iborat armiya quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 1) 40 ming HTSh jangchilari (Idlibda joylashgan); 2) 50 ming Suriya xalq armiyasi askarlari; 3) Bashar Asad rejimi bilan aloqasi bo‘lmagan harbiylar va razvedka xodimlari.

Xulosa qilib aytganda, Turkiyaning Suriyadagi beshta strategik harbiy bazasi Yaqin Sharqda Anqaraning geosiyosiy manfaatlarini ilgari surish uchun platformaga aylanib, Suriyadagi asosiy hududlar ustidan turklar nazorati kuchaytiradi va Anqara taʼsirini chuqurlashtiradi.

@erontahlili

2023-yil fevral oyidan boshlab Latviya Kiyevga mast holda haydovchilik qilganlardan musodara qilingan umumiy qiymati €2,25 mln bo‘lgan 612 ta avtomobilni topshirdi.

O‘zbekistonda ham Latviyadagi kabi amaliyotni joriy etish mumkin. Masalan, mast holda haydovchilik qilganlardan musodara qilingan avtomobillarni ijtimoiy xizmatlar aktiviga topshirish mumkin. Ular favqulodda yordam ko‘rsatish, nogironligi bo‘lgan shaxslarni tashish yoki boshqa ijtimoiy ehtiyojlarni qo‘llab-quvvatlash uchun ishlatilishi mumkin. Bunday yondashuv nafaqat ijtimoiy mas’uliyatni oshiradi, balki resurslardan samarali foydalanishni ta’minlaydi.

Strategic Focus: Central Asia

Qulaylik boʻlishi uchun barcha kanallarni bitta linkda toʻpladik. Link orqali barcha kanallarga aʼzo boʻlishingiz mumkin. Birma-bir koʻrib, saralab ham aʼzo boʻlishingiz mumkin, buyogʻini oʻzingiz hal qilasiz.

Marhamat havolaga!

Bugun sizlarga zamonaviy, dunyoviy, asosan, o'zbek tilida sifatli kontent yaratadigan turli xil soha egalarining foydali telegram kanallarini tavsiya qilamiz.

@stratfocusca - Xalqaro munosabatlar bo’yicha o’zbek tilidagi #1 kanal

@nota_bene1 - shunchaki yaxshi kanal

@blogdilshoda - Xalqaro va O'zbekistondagi grantlarni yutmoqchilar uchun maxsus kanal

@engengeng888 - eng zo'r ma'lumotlar - hammasi faqat obunachilar uchun

@Azizbekh17mem - Ijtimoiy, siyosiy muammolar kulgu orqali olib chiqiladi

@Economics_ITE - Iqtisod va marketingga oid ma'lumotlar, fikrlar hamda sohaga aloqador boʻlmagan qiziq ma’lumotlar

@sharqshunos_tarixchi -
Tarix | Siyosat | Madaniyat. Yaponiyadan Ispaniyagacha. Sharq xalqalari boʻyicha ilmiy ommabop resurslar yig‘indisi

@Uzbekchilik17 - Asosan kayfiyatni ko‘taruvchi kontent

@bilimdon_zakovatchi - Yangi faktlar, savollar, zakovat haqida va xullas ideal kanal

@legal_mind — sarkazm, yumor va xalq tushunadigan tilda huquqiy fikrlar

@economist_martin - iqtisodiyot, siyosat, jamiyat hamda hayotimizdagi oʻzgarishlar haqida

@santuagaraoflibrary - falsafaning bugungi kunga evrilishi va uning kelajakka ta'siri xususida

@jadidlar - Jadidlar xotirasini tiklash, yetuk namoyondalari ijodi va faoliyatini yetkazish yoʻlida ochilgan sahifa

@xoshimovuz - Hayotimizda boʻlayotgan voqea-hodisalar yuzasidan kuzatuvlar, tahlillar, huquqiy sharhlar

@korinmas_qol - ijtimoiy-iqtisodiy mavzularda tahlil hamda AQSHdagi ta’lim va hayot haqida

@therealniyozov - siyosat maydoni shaxsiy qarash va tahlillarda

@ZakovArt - tasviriy sanʼat: rassomlar va kartinalar

@jahon_statistikalar – statistikalar, raqamlar va faktlar olami

Jamoamiz tomonidan tayyorlangan so’rovnomada faol qatnashishingizni iltimos qilamiz. Natijalari yuzasidan kanalimiz kuzatuvchilari uchun maxsus hisobot taqdim etiladi.

12. Sizningcha, O’zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari bilan munosabatlarida quyidagi masalalarni qay darajada ustuvor hisoblashi kerak? a- Yuqori; b- O‘rta; c- Past; yoki d-Bilmayman.

11. Rossiya bilan ittifoqchilik munosabatlari borasida quyidagi fikrlarga munosabatingiz qanday? a-Rozi; b- Norozi; c- Na rozi, na norozi; d- Bilmayman/fikrim yo‘q.

Rossiyaning yangi yadro doktrinasiga ko‘ra, uning yadro soyaboni KXShTga a’zo davlatlarning barcha hududlarini qamrab olishi haqidagi bayonotlar - G‘arbning postsovet hududlarini harbiy o‘zlashtirishi hech qanday qabul qilinmasligiga ochiq signal. Aniqki, shartli ravishda Qozog‘iston yoki Qirg‘izistonga raketalar bilan hujum qilish hech kimning rejasida yo‘q, demak, bu yerda yanada nozik ma’no yashiringan.

Yuqoridagi tezislar Rossiyaning Ukrainaga qarshi 2022-yildagi hujumidan oldin RF tashqi ishlar vazir o’rinbosari Ryabkov ilgari surgan ultimatumlarga mos keladi: NATO o’z infratuzilmasini 1997-yil chegarasiga qaytarishi va amerika yadro qurollarini Yevropada joylashtirishni keskin cheklash talab qilingandi. Ekspertlarga ko’ra, katta ehtimol bilan muzokaralar boshlanganda, ushbu talablar majmuasi qandaydir shaklda yana muhokama qilinadi. KXShT bo‘yicha qo‘shimcha kafolatlar esa Rossiyaning sobiq SSSR hududidagi muqobilsiz gegemon sifatidagi prinsipial pozitsiyasini ko‘rsatadi.

Kremlning muammosi shundaki, Ukrainadagi yutuqlar bilan cheklanib qolib, ulkan mudofaa salohiyatiga ega bo‘lgan AQSh bilan muzokaralar davomida barcha ambitsiyalarni amalga oshirishning imkoni yo‘q. Shu sababli, Vashington 1997-yil chegaralariga qaytishdan yoki Kievni alyansga qabul qilishdan voz kechishga majbur bo‘lgani kabi, Moskva uning chegarasi bo’ylab sezilarli darajada kuchaygan va kengaytirilgan blok shakllangani yangi o’zgarmas tashqi siyosiy reallik ekanligini tan olishi kerak.

G’arbiy alyans

O‘zbekiston va Rossiya: pragmatizm va o‘zaro manfaatlar ittifoqi

S.Pinxasova, mustaqil tadqiqotchi

So‘nggi yillarda O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasidagi munosabatlar ayrim doiralar tomonidan tanqid nishoniga aylantirildi. Ammo bunday hujumlarning qiymati bir tiyin. Amalda Toshkent va Moskva yuqori darajadagi hamkorlikni namoyish etib, ikki tomonlama manfaatlarni inobatga olgan holda pragmatik siyosat yuritmoqda.

Ayrimlar O‘zbekiston go‘yoki Rossiyadan uzoqlashib, mustaqilroq siyosat olib borishga intilmoqda, deb ta’kidlashadi. Ammo bu fikr bir muhim haqiqatni e’tibordan chetda qoldiradi: O‘zbekiston allaqachon suveren tashqi siyosat olib bormoqda va bu siyosat milliy manfaatlarga asoslangan. Toshkentning suvereniteti — bu haqiqat va uni isbotlash shart emas. Savol shundaki, bu suverenitetni qanday amalga oshirish lozim? Javob aniq: Rossiya bilan munosabatlarni chuqurlashtirish orqali.

Aytish kerakki, ikki mamlakat o‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlik barqaror ravishda o‘sib bormoqda. Rossiya O‘zbekistonning eng yirik savdo hamkorlaridan biri hisoblanadi. 2023-yilda o‘zaro savdo hajmi $9 mlrddan oshdi, hamkorlik esa energetika, transport, qishloq xo‘jaligi va ta’lim kabi muhim sohalarni qamrab olmoqda. Bundan tashqari, milliondan ortiq o‘zbekistonlik mehnat migrantlari Rossiyada ishlayaptilar. Ular nafaqat O‘zbekistonga barqaror pul oqimini ta’minlashyapti, balki ikki xalq o‘rtasida noyob madaniy va shaxsiy aloqalarni ham shakllantirmoqda.

Hamkorlik iqtisodiyotdan tashqariga chiqmoqda. Ta’lim, fan va texnologiya sohasidagi bitimlar, shuningdek, faol madaniy almashinuv ikki mamlakat o‘rtasidagi o‘zaro tushunish va ishonchni mustahkamlashga yordam bermoqda.

Bu kontekstda, AQShdagi saylovlarda Donald Trampning g‘alabasi global siyosatda yangi sahifani ochmoqda. Yangi ma’muriyatning Rossiya bilan “ta’sir doiralarini bo‘lishish” tamoyiliga asoslangan siyosat olib borishi ehtimoli juda yuqori. Bunday sharoitda Markaziy Osiyo, xususan, O‘zbekiston Amerikaning ustuvor yo‘nalishlari ro‘yxatida joy olishi qiyin masala.

Shuni ta’kidlash joizki, hozirga qadar AQShning hech qaysi prezidenti Markaziy Osiyoga tashrif buyurmagan. Mintaqa nafaqat Amerika kun tartibining oxirgi qatorida turibdi, balki umuman boshqa daftar sahifasida joylashgan. Bu esa AQShning mintaqadagi ishtirokiga umid bog‘lash illyuziyadan boshqa narsa emasligini ko‘rsatadi.

Global kuchlar muvozanati o‘zgarayotgan sharoitda O‘zbekistonga Rossiya bilan o‘zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirishga asoslangan pragmatik kursni davom ettirish muhimdir. Moskva Toshkentga aniq loyihalar va tajriba taklif qilmoqda: shubhasiz, bularning barchasi milliy manfaatlarimizga mos keladi. Bu imkoniyatni e’tiborsiz qoldirish dono ish bo’lmaydi.

O‘zbekistonning suveren siyosati va Rossiya bilan strategik hamkorlikni chuqurlashtirish bir-birini istisno qiluvchi tushunchalar emas, aksincha, yagona vektorning tarkibiy qismlaridir. Tobora o‘sib borayotgan global noaniqlik sharoitida ikki davlat hamkorligi barqarorlik va taraqqiyotning mustahkam poydevori bo‘lib qoladi.

Strategic Focus: Central Asia

Maxsudov Sherdil (JIDU, IXTI) tomonidan tayyorlangan “Eron Islom Respublikasi harbiy sektorida ballistik raketa tizimlarining rivojlanishi va uning mintaqa xavfsizligiga ta’siri” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Abdunaimov Shahzodbek (JIDU, IXTI) tomonidan tayyorlangan “Eron-Afg’oniston munosabatlarining murakkab dinamikasi: savdo, terrorizmga qarshi kurash va strategik hamkorlik” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Markaziy Osiyo Rossiyadan yuz o‘girmoqda: migratsiyadagi o‘zgarishlar

Rossiyadagi antimigrant siyosati Markaziy Osiyo davlatlarini o‘z mehnat migratsiyasi yo‘nalishlarini qayta ko‘rib chiqishga majbur qilmoqda. Mintaqadan kelgan migrantlarga nisbatan dushmanlik munosabati kuchayib borayotgan sharoitda, Markaziy Osiyo hukumatlari boshqa Osiyo davlatlari, jumladan, Janubiy Koreya bilan faolroq kelishuvlar tuzishni boshladi. Buning maqsadi — pul o‘tkazmalari hajmini saqlab qolish va migrantlarning qaytishi sababli yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy zo‘riqishning oldini olish.

Qayd etilishicha, O‘zbekiston bu borada ayniqsa faol harakat qilmoqda. Bir necha yil avval, mamlakat mehnat migratsiyasi yo‘nalishlarini diversifikatsiya qilish siyosatini yo‘lga qo‘ygan edi. Bugungi kunda Janubiy Koreyada 100 mingdan ortiq o‘zbekistonlik ishlamoqda va bu ko‘rsatkich Koreyadagi eng katta diasporani tashkil qiladi. Yaqinda bu tajribani Tojikiston ham o‘zlashtirdi. Dushanbe Seul bilan mehnat migratsiyasi to‘g‘risida kelishuv imzoladi. Kelgusi yillarda boshqa mintaqa davlatlari ham shunga o‘xshash siyosatni amalga oshirishi mumkin.

Moskva uchun bunday o‘zgarishlar jiddiy oqibatlarga olib kelmoqda. Markaziy Osiyolik migrantlar Rossiyaning demografik pasayish sharoitida 1) mehnat kuchi tanqisligini qoplabgina qolmay, 2) o‘z davlatlarida rus tili va madaniyatining mavqeini mustahkamlashga hissa qo‘shgan edi. Ularning o‘rnini Hindiston, Zimbabve va boshqa davlatlardan kelgan migrantlar egallashi aniq qiyinchiliklarga duch kelmoqda: til to‘sig‘i, madaniy farqlar va Rossiya sharoitlariga moslashuvchanlikning yo‘qligi. Ushbu o‘zgarishlar nafaqat Rossiya ichidagi ham etnik ziddiyatlarni kuchaytiradi, ham Moskvaning Markaziy Osiyo ustidan ta’sirini susaytirib boradi.

Biroq Moskva uchun asosiy tahdid nafaqat iqtisodiy, balki geosiyosiy sohada ham ko‘zga tashlanadi. Mintaqa davlatlari tobora mustaqilligini namoyish etmoqda, Rossiyaning bir qator tashabbuslarida ishtirok etishdan bosh tortmoqda. Buning o‘rniga ular Janubiy Koreya kabi mamlakatlar bilan hamkorlikni kuchaytirib, mehnat migratsiyasi uchun qulay shart-sharoitlar yaratilishini ta’minlashmoqda.

Shunday qilib, Rossiya Markaziy Osiyoni o‘z ta’sir doirasi sifatida butunlay yo‘qotish xavfi ostida qolmoqda. Shu bilan birga, mintaqa hukumatlari yangi iqtisodiy imkoniyatlarni ochib, o‘z mavqeini mustahkamlamoqda. Kremlning antimigrant kayfiyat va millatchilik tendensiyalarini qo‘llab-quvvatlashga asoslangan siyosati strategik yo‘qotishlarga olib kelmoqda. Bu yo‘qotishlarni kelajakda qoplash juda qiyin bo‘ladi.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiya va Markaziy Osiyo: harbiy tahdid qanchalik haqiqatga yaqin?  (2-qism)
 
Bu borada tahlilchilar Rossiyaning hozirgi cheklovlari tufayli to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy tajovuz ehtimoli pastligini ta’kidlashadi. Biroq, bosimning gibrid shakllari real bo‘lib qolmoqda:

a) Kiberhujumlar: Rossiya qo‘shnilarni beqarorlashtirish uchun kiber vositalardan foydalanib kelmoqda. 2022-yilda Qozog‘istonda kiberhujumlar sonining oshgani qayd etilgan, ularning ba’zilari tashqi o‘yinchilar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ayrim ekspertlar 2022-yil 25-yanvarda sodir bo‘lgan “blekaut” (o‘sha paytda mintaqada 30 mlnga yaqin aholi elektr energiyasiz qolgandi) Rossiyaning diversiyasi deb hisoblashadi.

b) Migratsiya bilan manipulyatsiya: Rossiya hududida 4 milliondan ortiq Markaziy Osiyo mehnat migrantlari yashamoqda, ularning huquqlarini cheklash bosim vositasiga aylanishi mumkin. Avvalroq Rossiya Davlat Dumasi migrantlarga qarshi yo‘naltirilgan 5 ta qonun loyihasini ko‘rib chiqishi haqida xabar berilgandi.

d) KXShTdan foydalanish: Moskva KXShT doirasida aralashuvni boshlashi mumkin, xuddi 2022-yil yanvarida Qozog‘istondagi norozilik namoyishlari paytida bo‘lgani kabi. Ya’ni, Moskva KXShT potensialidan foydalangan holda, aslida Kreml tomonidan tashkillashtirilishi mumkin bo‘lgan miting va noroziliklarni bostirishda vaziyatdan foydalanishi ehtimoldan holi emas.

Shu bilan birga, Markaziy Osiyoga qarshi har qanday tajovuzning o‘zi Rossiya uchun jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin:

Izolyatsiyaning kuchayishi: Bunday harakatlar xalqaro miqyosda qoralanishiga va hatto Qozog‘iston kabi sodiq hamkorlarning yo‘qotilishiga olib keladi.

Xitoy ta’sirining ortishi: Mojaro Xitoyning mintaqadagi iqtisodiy va siyosiy ekspansiyasiga yo‘l ochadi.

Ichki beqarorlik: Iqtisodiy inqiroz sharoitida tajovuzkor harakatlar Rossiyaning o‘zida ichki norozilikni kuchaytirishi mumkin.
 
Davomi uchun izohlarda fikr-mulohazalaringizni qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiya va Markaziy Osiyo: harbiy tahdid qanchalik haqiqatga yaqin?  (1-qism)

Markaziy Osiyo har doim Rossiyaning strategik manfaatlari markazida bo‘lgan, lekin so‘nggi yillardagi voqealar, xususan, Ukrainadagi urush, Moskvaning imkoniyatlarini susaytirdi. Shunga qaramay kun tartibidagi asosiy savol ochiq qolmoqda: Rossiya Markaziy Osiyo davlatlariga nisbatan to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy tajovuzga qodirmi va uni bunga nima undashi mumkin?

Dalillarga asoslanib gapirsak, bugungi kunda Rossiyaning harbiy salohiyati sezilarli darajada cheklangan. Ukrainadagi urush uning resurslarini quritib yubordi, yo‘qotishlar esa o‘n minglab harbiylar va og‘ir texnikaning katta qismini tashkil etadi. Britaniyaning BBC ma’lumotlariga ko‘ra, Rossiya armiyasi va rusparast Donbass armiyasi orasida halok bo‘lganlarning umumiy soni 141 506 dan 197 564 gacha bo‘lishi mumkin.

G‘arb razvedkalari ma’lumotlariga ko‘ra, urushning dastlabki ikki yilida Rossiya 3 mingga yaqin tank va 5 ming zirhli mashinasini yo‘qotgan. Oryx hisob-kitoblariga ko‘ra, Rossiya armiyasi kamida 3235 ta tankni yo‘qotgan: bu esa Markaziy Osiyoda keng ko‘lamli harbiy operatsiyani boshlash ehtimolini kamaytiradi.

Biroq, Rossiyaning mintaqada harbiy infratuzilmasi mavjud. Asosiy obyektlari – Qirg‘izistondagi Kant aviabazasi va Tojikistondagi 201- diviziyasi bo‘lib, bu yerda 5-7 ming harbiy xizmat qiladi. Ushbu kuchlar ta’sir vositasi bo‘lsa-da, ular Qozog‘iston yoki O‘zbekiston kabi rivojlangan armiyalarga ega davlatlarga qarshi katta operatsiya o‘tkazish uchun yetarli emas.
Global Firepower reytingiga ko‘ra, Qozog‘iston dunyodagi eng kuchli armiyalar orasida 58-o‘rinda, O‘zbekiston esa 65-o‘rinda joylashgan.

Bu kontekstda ekspertlar Rossiya quyidagi siyosiy motivlar sabab harbiy tajovuzini boshlashi mumkinligini aytmoqdalar:

Birinchidan, ta’sirni saqlash. Milliy identifikatsiyaning kuchayishi va Rossiyaparast tashabbuslardan voz kechish (masalan, Qozog‘istonning lotin alifbosiga o‘tishi) Moskvada tahdid sifatida qabul qilinadi. Shuningdek, ijtimoiy-siyosiy doiralar o‘rtasida muntazam tahdidlar almashinuvi, hududiy da’volar va soxta tarixiy faktlar keltirilishi bu keskinlikni oshirmoqda.

Ikkinchidan, boshqa davlatlar bilan raqobat. Xitoy mintaqada o‘zining iqtisodiy va siyosiy ta’sirini kuchaytirmoqda. 2023-yilda Xitoyning Markaziy Osiyo bilan savdo hajmi $90 mlrdga yetib, uni mintaqadagi asosiy iqtisodiy o‘yinchiga aylantirdi. Shuningdek, G‘arb va Yaqin Sharqdagi asosiy aktorlar bu yo‘nalishdagi faolligini oshirmoqdalar.

Uchinchidan, separatizm qo‘rquvi. Qozog‘istonning shimoliy hududlarida, aholisining 18% rusiyzabonlar tashkil qiladigan mintaqalarda, Rossiya “vatandoshlarni himoya qilish” ssenariysini ko‘rib chiqishi mumkin. Bu Qrimdagi voqealarga o‘xshash bo‘lishi ehtimoli mavjud. Qolaversa, ayrim qozoq siyosatchilar chegaradosh hududlarning qaytarilishi masalasini ko‘tarib chiqishi ham ikki tomonlama aloqalar holatiga kerosin sepmoqda.
 
Davomi uchun izohlarda fikr-mulohazalaringizni qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

The Economist va zamonamizning boshqa yetakchi nashrlarning oxirgi sonlarini Xorijiy OAV kanalida kuzatib boring!

Qaysi mavzuda tahliliy postlar chiqaraylik? Takliflaringizni izohlarda qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

No comment...

👉@suhrob_buranov

Tramp Boltiqbo‘yi davlatlariga nima olib keladi?

Donald Trampning qayta saylanishi ko‘plab davlatlar, jumladan, Boltiqbo‘yi mamlakatlari uchun mintaqaviy xavfsizlikning kelajagi haqida savollarni keltirib chiqardi. Dastlabki xavotirlarga qaramay, mintaqa liderlari va ekspertlari mudofaa strategiyalarining asosiy tamoyillari o‘zgarishsiz qolishini ta'kidlamoqda.

Estoniyaning sobiq prezidenti Kersti Kalyulayd ERR nashriga bergan intervyusida “ehtiyotkor optimizm”ni bildirdi. U Bayden ma'muriyatini juda ehtiyotkorlikda ayblab, Boltiqbo‘yi davlatlarining har qanday o‘zgarishlarga moslashish qobiliyatiga ishonch bildirdi. Jurnalist Viya Kiisler esa Estoniya aholisining ko‘pchiligi Kamala Harrisning g‘alabasini afzal ko‘rganini aytdi, biroq pragmatizm ustun ekanini qayd etdi: siyosatchilar Tramp ma'muriyati bilan ishlashga tayyor bo‘lishlari lozim.

Latviya tashqi ishlar vaziri Braiba Braje AQSh bilan hamkorlikni mustahkamlash muhimligini ta'kidlar ekan, milliy mudofaa investitsiyalarini oshirish zarurligini qayd etdi. Latviya 2027-yilgacha mudofaa xarajatlarini YAIMning 3%gacha yetkazishni rejalashtirmoqda, bu NATOning minimal talablari darajasidan 50%ga yuqoridir.

Ayni vaqtda, Litva Rheinmetall bilan $200 mlnlik kelishuv tuzib, o‘q-dorilar zavodi qurmoqda va Italiyadagi Leonardo qurol ishlab chiqaruvchisi bilan hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda. Latviya ASCOD jangovar piyoda mashinalarini sotib olishni muhokama qilmoqda. Ushbu tashabbuslar AQSh saylovlaridan oldin boshlangan kengroq mudofaa strategiyasining bir qismidir. Rail Baltica loyihasi ham strategik ustuvorlik bo‘lib qolmoqda. Bu yuqori tezlikda harakatlanadigan temir yo‘l loyihasi NATO kuchlarini qo‘llab-quvvatlash uchun infratuzilma yaratishni maqsad qiladi.

Boltiqbo‘yi mamlakatlari Yevropadagi eng katta mudofaa sarmoyalarini amalga oshirayotgan davlatlar sirasiga kiradi. Bu hatto Trampning yangi jamoasi tomonidan ham e'tirof etildi, ular G‘arbiy Yevropa davlatlarini o‘z majburiyatlarini bajarmaslikda tanqid qilishdi.

Aksincha, Polsha, Skandinaviya mamlakatlari va Buyuk Britaniya xavfsizlik bo‘yicha kelishuvlarni muhokama qilishni boshladi. CEPA eksperti Jessika Berlin ta'kidlaganidek, Markaziy va Sharqiy Yevropa hamda Boltiqbo‘yi davlatlari koalitsiyasini shakllantirish g‘oyasi endi ochiq muhokama qilinmoqda.

Boltiqbo‘yi davlatlari Rossiyaga qarshi urushda Ukrainani qo‘llab-quvvatlash Yevropa xavfsizligini mustahkamlashning eng yaxshi yo‘li ekaniga ishonadi. Estoniyaning sobiq bosh vaziri Kaya Kallas aytganidek, Ukrainaga harbiy, moliyaviy va gumanitar yordamni davom ettirish birinchi darajali vazifa bo‘lib qoladi.

Umuman olganda, Boltiqbo‘yi mamlakatlari noaniqlik davriga qadam qo‘ymoqda, ammo ular pragmatizm va strategik rejalashtirishning yorqin namunasi bo‘lib qolmoqda. Mintaqa mudofaa imkoniyatlarini kuchaytirib, transatlantik aloqalarni mustahkamlayapti va Ukrainani qo‘llab-quvvatlashga asosiy urg‘u bermoqda. Global kuchlar muvozanati o‘zgarayotgan bir paytda, Boltiqbo‘yi mintaqasi xavfsizlik birlik, strategik qarash va qat'iyatli harakatlarni talab qilishini ko‘rsatmoqda.

G’arbiy alyans

Yadroviy tahdid: Rossiya, NATO va global xavfsizlik

Oxirgi kunlardagi Vladimir Putinning Ukrainadagi urushga doir gaplari xalqaro miqyosda keskin munozaralarga sabab bo‘ldi. Yadro qurolini ishlatish tahdidlari, Rossiyaning yadro doktrinasidagi o‘zgarishlar va NATOning javob choralariga tayyorligi global e’tiborda qolmoqda.
 
2022-yil fevralidan boshlab Rossiya o‘z yadroviy kuchlarining tayyorgarligini oshirib kelmoqda. Putin NATO aralashgan taqdirda yadro qurol ishlatishini aytib, yadro kuchlarni «maxsus jangovar navbatchilik rejimi»ga o‘tkazdi. 2024-yil sentabrida Rossiya o‘z yadroviy doktrinasini rasmiy ravishda yangiladi va yadro qurolini ishlatish chegarasini pasaytirdi. Endilikda uning qo’llanilishi Rossiya yoki Belarusning hududiy yaxlitligiga tahdid mavjud bo‘lgan hollarda, jumladan, ommaviy havo hujumlari, qanotli raketalar yoki dronlar orqali hujum qilinganda ham mumkin.
 
“Oreshnik” raketasi paydo bo‘lishi yadroviy eskalatsiyani ko‘rsatmoqda. Dneprda ilk bor real tajtibadan o’tkazilgan ushbu raketa yuqori tezlik va murakkab mudofaa xususiyatlariga ega bo‘lib, uning yadroviy jihozlanish ehtimoli o’ta yuqori. Shu bilan birga, Rossiya NATOni «yadroviy shantaj»da ayblab, G‘arbga bosim o‘tkazish strategiyasini kuchaytirmoqda.
 
Rossiya butunlay yo‘q bo‘lib ketish xavfi ostida NATOga qarshi yadroviy qurol ishlatishi ehtimoli juda past, deydi ekspertlar. Ammo, Ukrainada taktik yadroviy qurol ishlatish ehtimoli jiddiy tashvishga sabab bo‘lmoqda. Rossiyada bunday qurollarning katta zaxirasi mavjud bo‘lib, ular psixologik bosim o‘tkazish maqsadida «namoyish zarbasi» uchun ishlatilishi mumkin.
 
Sputnik tizimlari orqali kuzatuv NATOga diplomatik yoki preventiv choralarni amalga oshirish imkonini beradi. Shunga qaramay, Rossiyaning yadroviy omborlariga preventiv zarba berish global mojaro xavfini oshiradi. Shu sababli NATO o‘z mudofaa strategiyasiga tayanib, bevosita urushdan qochmoqda.
 
Ukraina, tarixiy ravishda sobiq Sovet yadroviy arsenali egasi bo‘lsa-da, Budapesht memorandumiga sodiq qolmoqda. Prezident Zelenskiy NATOga qo‘shilish suverenitetni himoya qilishning eng ishonchli yo‘li ekanini qayd etdi va bu o‘z yadro qurolini ishlab chiqishdan ko‘ra afzal ekanligini bildirdi.
 
Xulosa qilib aytganda, Rossiyaning yadroviy ritorikasi global keskinlikni kuchaytirib, jahon xavfsizligi uchun yangi muammolarni yuzaga keltirmoqda. Yadroviy qurol ishlatish chegarasining pasayishi va yangi texnologiyalar, jumladan, “Oreshnik” kabi qurollar, noto‘g‘ri talqin va qaror qabul qilish xatolarining xavfini oshiradi.

Strategic Focus: Central Asia

Eron halokat yoqasida: inqiroz va yangi imkoniyatlar

Eronning oliy yetakchisi oyatullo Ali Xomanaiy og‘irahvolda ekanligi haqidagi mish-mishlar ekspertlar va rasmiylar orasida keng muhokamalarga sabab bo‘ldi, biroq bu ma’lumotlar yolg‘on bo‘lib chiqdi. Shunga qaramay, vaziyat Eronning misli ko‘rilmagan darajada zaiflashganini ko‘rsatmoqda, chunki mamlakat ichki va tashqi jiddiy tahdidlarga duch kelmoqda. Isroil Hamas va Hizbulloh proksi-guruhlarining yetakchilarini muvaffaqiyatli yo‘q qildi, Eronning sovet davridagi havo mudofaa tizimlarini buzib tashladi, shuningdek, ishlab chiqarish quvvatlariga zarbalar berdi, bu esa Rossiyaga Ukrainadagi urush uchun qurol yetkazib berishni chekladi. Ushbu voqealar Eronni so‘nggi yigirma yillikdagi eng zaif holatga olib keldi.
 
Eronning zaiflashishi xalqaro strategiyalarni qayta ko‘rib chiqish uchun imkoniyatlar oynasini ochmoqda. Isroil ushbu vaziyatni Eronning yadroviy obyektlariga zarba berish uchun qulay fursat sifatida ko‘rmoqda, shu bilan birga Donald Tramp ma’muriyati, o‘z lavozimini egallashga tayyorlanar ekan, Tehronga bosimni kuchaytirish uchun mavjud sharoitlardan foydalanishi mumkin. Variantlar muzokaralarni qayta boshlashdan tortib, Eronning yadroviy dasturini neytrallashtirish va uning proksi tarmog‘ini zaiflashtirishga qaratilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy aralashuvgacha bo‘lgan choralarni o‘z ichiga oladi.
 
Eronning kuchsizlanishi, shuningdek, Xitoy, Rossiya, Eron va Shimoliy Koreyani o‘z ichiga olgan “sharqiy ittifoq”qa zarba berib, G‘arb uchun ularning kollektiv xavfini kamaytiradi. Biroq, Eronning ichki barqarorligi muxolifatning qattiq bostirilishi tufayli yuqori darajada saqlanib qolmoqda. Shuningdek, Xomanaiy o‘rniga nomzod sifatida katta ehtimol bilan uning o‘g‘li Mujtaba ko‘rib chiqilyapti, bu esa Islom inqilobi qo‘riqchilari korpusining ta’siri oshishiga olib kelishi taxmin qilinyapti.
 
Xulosa qilib aytganda, Eron misli ko‘rilmagan tahdidlar majmuasi bilan yuzlashmoqda, bu esa G‘arbga o‘z pozitsiyalarini mustahkamlash uchun imkoniyat yaratadi, lekin ayni paytda AQSh va Isroilning vaziyatdan samarali foydalanish qobiliyatini sinovdan o‘tkazadi. Biroq, Yaqin Sharq tarixi shuni ko‘rsatadiki, mojarolarning kuchayishi hali ham ehtimoliy ssenariy bo‘lib qolmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Turkiya: global energetika xaritasida yangi markaz

Batafsil: https://t.me/erontahlili/489

Trampning saylovdagi g‘alabasi Afg‘oniston uchun nimani anglatadi?

Batafsil: https://t.me/westalliance/381

Murtozayev Mirjalol (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Aerokratiya va Efirokratiya maktablarining geosiyosatdagi qiyosiy tahlili” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

⏳Tarix faqat faktlar va sanalar yig‘indisi emas, balki bilim va konsepsiyalar to‘qnashadigan maydon hamdir.

🌏Tarix | Siyosat | Madaniyat. Yaponiyadan Ispaniyagacha. Sharq xalqalari bo'yicha ilmiy ommabop resurslar yig‘indisi bo‘lgan kanalni tavsiya qilmoqchiman. Bu kanal sizga Tarix va hozirgi zamonni propagandasiz ko‘rsatadi. Ushbu kanalda siz:

Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi

The Economist jurnalining 2025-yilga bag’ishlangan muqovasidagi belgilar nimani anglatadi?

Konspirologiya allaqachon mashhur trendga aylangan, ammo global elitalar qoldirgan ramzlarni “o’qish” san’ati hammani qo’lidan ham kelmaydi. Aynan shu sababdan The Economist jurnalining yillik muqovasi katta qiziqish uyg’otadi: u nafaqat voqealarni bashorat qiladi, balki ularni ramziy qatlamlar orqasida yashiradi ham. Bu yil taqdim etilgan rebus belgisi kelajakdagi o’zgarishlar va noaniqlikni ask etmoqda.

Belgilar tahlili: Saturn va g’ishtlar

Tasvirning yuqori qismidan taqdir va shafqatsiz zamon ramzi Saturn (Qadimgi Rim mifologiyasida u o’z bolalarini yeb quyardi). Buni Qum soati bilan birlashtirsak, Qiyomatdan tortib, yangi dunyo tartibini “yaratishgacha” bo’lgan yangi hisob-kitob vaqti boshlanishi sifatida talqin qilinishi mumkin. Rasm bo’ylab tarqalgan g’ishtlar yangi dunyo qurilishi Masonlarga bog’liqligiga ishora qiladi.

Yuqoridagi kontekst qolgan elementlar sirini ochib berishga yordam beradi:

1) Portretlarning qizil va qora ramkalari: eski ittifoqlarning parchalanishi va yangi geosiyosiy bloklarning shakllanishi;
2) Quyoshdagi chaqnashlar va elektrsiz shaharlar: energiya inqirozlari va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan texnogen ofatlar;
3) Osiyo birjalarining qulashi: Osiyoda yangi mojaro xavfi.
4) Kub va uning bo’linishi: dunyoning global arxitekturasini beqarorlashtirish;
5) Yadro ramzlari: eskalatsiya tahdidi, yadro qurolining tarqalishi yoki yangi sinovlar;
6) Elektr transport vositalari, sun’iy idrok va raqamli kuzatuv: toza texnologiyalar rivojlanishi, ammo raqamli boshqaruv elementlari bilan.
7) Iqlim va geoinjeneriya: tabiiy jarayonlarga aralashish bo’yicha tortishuvlarni kuchayishi.

The Economist tahlilchilari Trampni markazda joylashtirib, u 2025-yilning asosiy figurasi ekanligini qayd etishyapti: Tramp kelajakdagi o’zgarishlarda muhim rol o’ynashi kutilmoqda. Uning “Make America Great Again” shiori AQSh ittifoqchilariga ham, raqiblariga ham ta’sir ko'rsatadigan o'zgarishlarning belgisiga aylanyapti. Savdo urushlari, Amerika qurollarini sotib olish uchun sheriklarga bosimning oshishi - bularning barchasi qarama-qarshilikning yangi davrini bashorat qilyapti.

Xulosa qilib aytganda, The Economist piktogrammasi 2025 - yilning barcha mumkin bo’lgan ssenariylarini o’z ichiga oladi. Qaysi biri amalga oshirilishini esa faqatgina vaqt ko’rsatadi.

Savol: Putin, Zelenskiy, Fon der Layen portretlari nimani anglatadi? Javoblarni izohlarda kutamiz.

Strategic Focus: Central Asia

“Katta o’yin”: Tramp Putin bilan Ukraina bo’yicha bitim tuza oladimi?

Qayd etilishicha, Kreml AQShning yangi ma’muriyati bilan muloqotga tayyorligini ko’rsatyapti: ammo Moskva takliflari Donald Tramp uchun tuzoq bo’lib, uning kuchli rahbar sifatidagi imidjiga putur yetkazishi mumkin.

O’z navbatida, Kiyev Vashington va Moskvaning yaqinlashishini xavotir bilan kuzatilmoqda. Prezident Zelenskiy Trampning Ukrainaning strategik ahamiyatiga ishontirishga bir necha bor urinib ko’rdi, ammo, natijasiz. Tramp uchun Ukraina - tashqi siyosatning ustuvor yo’nalishidan ko’ra ko’proq o’z kuchini namoyish etish bir vosita. Biroq, Tramp qabul qilishi mumkin bo’lgan qarorlar Ukraina va katta ehtimol bilan global barqarorlik uchun xavf tug’diradi.

Ta’kidlash joiz, Putin o’zining asl maqsadlariga sodiq qolmoqda: 1) Ukrainani demilitarizatsiya qilish, 2) uning neytraliteti, 3) Qrim va Donbassning bir qismini o’z ichiga olgan hududiy anneksiyalarni qonuniylashtirish. Bu borada Moskva Ukrainaning NATOdan voz kechishi, armiyasini qisqartirishi va G’arb sanksiyalarini bekor qilish kafolatlarini talab qiladi. Shu bilan birga, sanksiyalar, Rossiya iqtisodiyotini falaj qilmasa ham, uning rivojlanishiga jiddiy to’siq bo’ldi.

Putin Tramp bilan “g'alabani mustahkamlash” va ikkala tomon uchun ham foydali kelishuv illyuziyasini yaratish uchun muzokaralar olib borishga intilmoqda. Biroq, Tramp uchun tahdidlar aniq: Kreml shartnomasi uni zaif muzokarachi sifatida ko’rsatadi, bu uning imidjiga: AQSh ichida ham, xalqaro maydonda ham (ayniqsa Pekin nazarida) zarba beradi.

Shu bilan birga, Kreml G’arb va Kiyev qarshilik ko’rsatmaydi deb, vaziyatni noto’g’ri baholagan bo’lishi mumkin. So’nggi so’rovlar shuni ko’rsatadiki, ukrainaliklar muzokaralarga tayyor, ammo barcha narsadan voz kechmaydilar. Ukraina Rossiya ta’siriga bo’ysunmaydigan qat’iy xavfsizlik kafolatlarini talab qilyapti.

Ukraina manfaatlarini kamsitadigan har qanday bitim past faollikdagi uzoq davom etadigan mojaroga aylanishi mumkin. Bu esa Sharqiy Yevropada beqarorlikning yangi to’lqiniga olib kelishi mumkin.

Tramp uchun Putin bilan “tarixiy kelishuv” tuzishga urinish kuchni namoyish etish imkoniyatidir. Ammo uning birinchi ma’muriyati ko’rsatganidek, Putin do’stona signallarga qaramay, unchalik ko’p narsani olmadi. Aksincha, Amerika qurollarini Ukrainaga sotish va “Shimoliy oqim-2” ga qarshi kurash orqali Rossiya strategiyasiga sezilarli to’siq yaratdi.

Biroq, endi vaziyat boshqacha. Putin G’arb global yetakchilikni yo’qotganiga amin va Tramp esa - uning rus pozitsiyalarini mustahkamlashdagi noyob imkoniyat. Muammo shundaki, Moskvaning ambitsiyalari va yangi geosiyosiy voqelik Oq uy tomonidan boshqacha qabul qilinishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, Tramp va Putin o’rtasida ”katta bitim” tuzish ehtimoli savol ostida qolmoqda. Rossiya uchun bu - mintaqada o’z gegemonligini mustahkamlash uchun imkoniyat, AQSh uchun - strategik ta’sirni yo’qotish xavfi. Ukraina agressor davlat bilan yakkama-yakka qolsa ham, o’z manfaatlari uchun kurashishga tayyor.

Sizningcha bu murakkab o’yinda kim g’olib bo’ladi: Vashington, Moskva yoki Kiyev?

Strategic Focus: Central Asia

Tahlilchi do’stimiz Islomxon Gafarovning ”Afghanistan Monitor” (Pokiston) jurnalida “Evolution of the Taliban: Changes in behavior and strategy” nomli maqolasi chiqdi.

Material bo’yicha fikr-mulohazalarni izohlarda qoldirishingiz mumkin.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

😈

15-noyabr kuni O’zbekistonda bo’lishi nomaqbul deb topilgan chet elliklarga oid qonun kuchga kirdi.

Chet el fuqarosi yoki fuqaroligi bo’lmagan shaxsni ushbu ro’yxatga kiritish Oliy Majlis Qonunchilik palatasi kengashining, Senat kengashining, maxsus vakolatli davlat organlarining taqdimnomasiga asosan amalga oshiriladi. Ro’yxat Tashqi ishlar vazirligi tomonidan yuritiladi.

Strategic Focus: Central Asia

Tehrondan kelgan ma’lumotlarga ko’ra, Eron Islom Respublikasi yuqori rahbariyati ichida mamlakat yadroviy dasturining kelajagi bo’yicha keskin bahslar qayd etildi. Aytishlaricha, asosiy kelishmovchiliklar prezident Pezeshkian va tashqi ishlar vaziri Aroqchi o’rtasida bo’lgan.

Xususan, prezident o’tgan hafta tashqi ishlar vazirligining sobiq va amaldagi rahbarlari ishtirokida majlis o’tkazgan. Yig’ilish davomida tashqi siyosat strategiyasi, yadro masalasi bo’yicha Yevropa bilan muzokaralar mavzulari muhokama qilingan.

Pezeshkianning “do’stlar bilan saxiy va dushmanlar bilan sabrli” bo’lishga chaqiriqi uning G’arb bilan munosabatlarda diplomatik yondashuv tarafdori ekanligini ko’rsatdi. Biroq, bu bayonotlar tashqi ishlar vaziri Aroqchi tomonidan qattiq tanqidga uchradi. Unga ko’ra, Tehron G’arbga nisbatan qattiqroq pozitsiyani egallashi kerak. “Eronning dushmanlari bizga toqat qilmaydi va biz ularga toqat qilmasligimiz kerak”, deydi Aroqchi. Bundan tashqari, diplomat Eron - Yevropa muloqotidagi inqirozning yuqori xavfi (ayniqsa 2025-yilda JCPOA muddati tugashi arafasida) haqida ogohlantirdi.

Ayni vaqtda Eron ichida yadroviy qurolga ega bo’lish zarurligi haqida munozaralar kuchaymoqda. Avvalroq, 40 ga yaqin deputat Milliy xavfsizlik oliy kengashiga mudofaa doktrinasini qayta ko’rib chiqish va unga yadroviy tiyib turish (oddiy so’z bilan aytganda, yadro qurolni ishlab chiqishga ruxsat) bandini qo’shish bo’yicha murojaat qilishdi.

Ushbu tashabbus oliy rahbar Oyatulloh Ali Xomnaiyning yadro qurolidan foydalanishni taqiqlovchi, ammo uni ishlab chiqarish va saqlashga imkon beruvchi fatvosini shubha ostiga qo’ymoqda. Tahlilchilarga ko’ra, fatvo mudofaa doktrinasining asosi bo’lsa-da, o’zgaruvchan geosiyosiy vaziyat va Isroil tahdidlari fonida qayta ko’rib chiqilishi mumkin.

Bu kontekstda xalqaro maydonda keskinlik o’sishda davom etmoqda. Manbalar aytishicha, Yevropa davlatlari ushbu chorshanbada (20-noyabr) rejalashtirilgan IAEA (Atom energiyasi bo’yicha xalqaro agentlik) boshqaruvchilar Kengashi yig’ilishida Eronga qarshi rezolyutsiya chiqarishni rejalashtirmoqda. Mazkur qaror qabul qilinsa, Aroqchi javob choralarini ko’rish bilan tahdid qildi. Qizig’i, IAEA haqiqatan ham bunday rezolyutsiyani qabul qilish uchun bir qator asoslarga ega: agentlik bir necha bor Eronning JCPOA talablarini buzganligi, shu jumladan uranni 60% gacha boyitish va ilg’or sentrifugalardan foydalanishi haqida xabar bergan.

Mavjud vaziyatda Eron qiyin tanlov oldida turibdi: yoki prezident tomonidan taklif qilingan diplomatik yo’nalishni saqlab qolish, yoki TIVning pozitsiyasini aks ettiruvchi qattiqroq kursni qabul qilish. Yaqin oylarda qabul qilinadigan qaror nafaqat JCPOA taqdiriga ta’sir qilishi, balki xalqaro bosimning kuchayishi sharoitida Eron yadroviy dasturining kelajagini ham belgilashi mumkin.

Strategic Focus: Central Asia

Masharipov Miraziz (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Germaniya va Amerika geosiyosiy maktablarining qiyosiy tahlili” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Bayram muborak, do’stlar!

Strategic Focus: Central Asia

Xitoy va Rossiya harbiy ittifoq tuzadimi?

Rossiya va Xitoy ko’plab strategik kelishuvlar va qo’shma bayonotlarda “cheksiz do’stlik” kabi balandparvoz so’zlar ko’p marotaba uchrashiga qaramay, ikki mamlakat haligacha rasmiy harbiy ittifoq tuzmagan.

Quyida Moskva-Pekin alyansi yo’qligining asosiy sabablarini keltiramiz:

1. Rahbarlarning turli xil dunyoqarashlari:
Ekspertlarga ko’ra, tinchlik davrida ittifoq tuzish nafaqat strategik manfaatlarning bir-biriga mos kelishini, balki rahbarlarning o’xshash falsafiy qarashlarga ega bo’lishini ham talab qiladi. Si Tszinpin va Vladimir Putinning nutqlarini tahlili shuni ko’rsatdiki, maqsadlarga erishish strategiyalari o’xshashligiga qaramay, ularning dunyoqarashi va qadriyatlari sezilarli darajada farq qiladi.

2. Qadriyatlar o’rniga manfaatlar:
Rossiya va Xitoy o’rtasidagi munosabatlar umumiy mafkuraga emas, balki umumiy manfaatlarga (masalan, AQShning gegemonligiga qarshi kurash) asoslanadi. Bu ularning hamkorligini moslashuvchan qiladi, ammo yanada chuqurlashishini cheklaydi.

3. Tarixiy ehtiyotkorlik:
XX asr o’rtalarida SSSR-Xitoy ziddiyatlari “darslari” Pekin va Moskvada bir-biriga haddan tashqari bog’liqlikni istisno qiladigan yondashuvni shakllantirdi. Bu, ayniqsa, energiya sohasida yaqqol namoyon bo’lmoqda: Xitoy o’zining ustun mavqeidan foydalanib, Rossiyadan qulay imtiyozlarni qo’lga kiritishga, Rossiya esa eksportni diversifikatsiya qilishga intilyapti.

4. Iqtisodiy va harbiy raqobat:
Xitoy an’anaviy ravishda Rossiya ta’sir zonasiga kiradigan Markaziy Osiyoga sarmoya kiritmoqda, bu esa kelajakda strategik keskinlikni keltirib chiqarishi aniq. Bundan tashqari, Rossiya raqobatni kuchaytirishi mumkin bo’lgan texnologiyalarni taqdim etmay Xitoyga qurol-yarog’larni ehtiyotkorlik bilan sotmoqda.

Shunga qaramay, tahlilchilar kelajakda Moskva-Pekin alyansi rasmiy shakllanishini taxmin qilishmoqda. Xususan, ittifoqning hozirgi kunda yo’qligi tinchlik davri bilan bog’liq. Biroq, AQSh tahdidlarining kuchayishi vaziyatni o’zgartirishi mumkin. Agar Rossiya va Xitoyga bosim harbiy mojaroga yaqin darajaga yetsa, ittifoqning shakllanishi muqarrar.

Bu kontekstda bir qator omillar Moskva-Pekin ittifoqi shakllanishiga olib kelishi mumkin:

Birinchidan, Rossiya va Xitoy turli xil qadriyatlari va maqsadlari borligini hisobga olmay, ularni “yagona avtokratik lager”ga birlashtirish Oq uy uchun strategik xato bo’ladi.

Ikkinchidan, bir vaqtning o’zida Rossiya va Xitoyga qarshi harakat qilish, ularning hamkorligini kuchaytirishi mumkin va natijada Amerika gegemonligining zaiflashishini tezlashtirishi mumkin.

Uchinchidan, Pekin va Moskvaning xalqaro tizimdagi hurmat va maqomga bo’lgan qonuniy intilishlarini hisobga olmaslik. Bu borada, shubhasiz, AQSh o’z milliy manfaatlarini ilgari surishi kerak, ammo boshqalarni nazarga ilmaslik qimmatga tushadi.

Xulosa qilib aytganda, Rossiya va Xitoy zamonaviy geosiyosiy sharoitda ko’proq ittifoqchi emas, balki umumiy manfaatlarga ega sheriklar maqomifa qolishmoqda. Biroq, hozirgi strategik konfiguratsiya barqarorlikni kafolatlamaydi. Harbiy tahdidlarning kuchayishi kabi tashqi sharoitlarning o’zgarishi ularning rasmiy ittifoqini shakllantirishni rag’batlantirishi mumkin, bu esa global kuchlar muvozanatini tubdan o’zgartiradi.

G’arbiy alyans

Murtozayev Mirjalol (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Geosiyosiy nazariya maktablari: Talassokratiya va Tellurokratiyaning qiyosiy tahlili” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Sovuq urushning Yaqin Sharqqa qaytishi

Qayd etilishicha, sentabrda Misr va Xitoy o’rtasida J-10C qiruvchi samolyotlarini sotib olish bo’yicha bitim imzolanishi Yaqin Sharq mintaqasida sovuq urush taktikasiga qaytishidan dalolat bermoqda . Ya’ni, bu qaror shunchaki qurol sotib olish olish emas, balkim jahon kuchlari o’rtasidagi mintaqaviy o’yinning yangi bosqichiga chiqqanini anglatadi.

Ekspertlar aytishicha, Misr armiyasi mintaqadagi eng yiriklardan biri, ammo uning havo ustunligi imkoniyatlari mamlakat ambitsiyalaridan orqada qolmoqda. AQShning AIM-120 AMRAAM va F-35 samolyotlarini yetkazib berishdan bosh tortishi kabi ilg’or texnologiyalarga cheklovlar Qohirani muqobil variantlarni izlashga majbur qildi. Bu sharoitda AESA radarlari va 200 km masofaga uchadigan PL-15 raketalari bilan jihozlangan Xitoy J-10C qiruvchi samolyoti yaxshi tanlovga aylandi. Uning narxi ($40-50 mln) AQSHning F-16 yoki Fransiyaning Rafale qiruvchi samolyotlariga qaraganda ancha past.

Shunga qaramay, Misr G’arb qurollaridan butunlay voz kechmoqchi emas: AQShning yillik $1,3 mlrd miqdoridagi yordami siyosiy barqarorlik uchun muhim bo’lib qolmoqda. Biroq, Qohira quyidagi sabablarga ko’ra qurollar importida diversifikatsiya qilishga harakat qilmoqda:

1. Mintaqaviy mojarolar, shu jumladan G’azo urushi va Isroil va Eron o’rtasidagi ehtimoliy to’qnashuvlari tufayli yuzaga kelgan noaniqlik sharoitida Misr harbiy imkoniyatlarini kuchaytirish.

2. G’arbiy ittifoqchilardan mustaqilligini namoyish etish orqali AQShni o’z siyosatini qayta ko’rib chiqishga majbur qilish.

Ekspertlar aytishicha, J-10C sotilishi Pekin uchun strategik muvaffaqiyatdir. Bu Xitoy harbiy texnikasining G’arbiy texnikaga nisbatan raqib sifatida pozitsiyasini mustahkamlaydi. Misr bitimi, shuningdek, Saudiya Arabistoni kabi boshqa davlatlar uchun ham pretsedent bo’ldi: ayni vaqtda Ar-Riyod ham Xitoy qiruvchi samolyotlarini sotib olish imkoniyatini ko’rib chiqishmoqda.

Umuman olganda, Misrning qurol sotib olish siyosati uning texnologik bo’shliqlarni bartaraf etish uchun jiddiy qadamlar qo’yishga tayyorligini ko’rsatdi. Biroq, bu ayni vaqtda G’arbga uning pozitsiyasini qayta ko’rib chiqish uchun signal bo’lib xizmat qiladi. Ushbu bitimning dinamikasi AQSh Yaqin Sharqda harbiy sohada o’z hukmronligini saqlab qolishi mumkinmi yoki mintaqa Xitoy ta’siri maydoniga aylanadimi degan savolni tug’diradi.

Sizningcha, Pekin mintaqada Vashingtonning o’rnini egallay oladimi? Buning asosiy sababi nimada?

Strategic Focus: Central Asia

@westalliance tomonidan @stratfocusca uchun maxsus

Ilon Mask va diplomatiya: AQSh va Eron o’rtasidagi ziddiyatlar fonida xususiy tashabbus

Ilon Maskning Eronning BMTdagi elchisi bilan kutilmagan uchrashuvi xalqaro doiralarda katta qiziqish uyg’otdi. Ma’lumotlarga ko’ra, Mask tashabbusi bilan tashkil etilgan uchrashuv taxminan bir soat davom etgan va maxfiy joyda bo’lib o’tgan. Aytishlaricha, muzokaralar ijobiy muhitda o’tgan.

Bu borada hozirda Vashington va Tehron o’rtasidagi munosabatlar o’ta ziddiyatli (AQShning 2018-yilda yadroviy kelishuvdan chiqib ketishi tufayli) qolayotganini ta’kidlash kerak. Rasmiy muzokaralar yo’qligi sharoitida hatto shunday xususiy tashabbuslar ham katta e’tiborni jalb qilishi aniq, deydi tahlilchilar. Taxminlarga ko’ra, Mask katta ehtimol bilan mavjud keskinlikni o’z biznes manfaatlari (Starlink) va ijtimoiy loyihalari sabab kamaytirishga harakat qiladi.

Xo’sh, uchrashuv nega maxfiy bo’lgan? Qayd etilishicha, bu tomonlarning tashqi bosimni oldini olish istagi bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Ikkinchi savol esa rasmiy Vashington ushbu tashabbusni tashqi siyosatining bir qismi deb biladimi yoki u faqat ramziy signal bo’lib qoladimi?

Fikr va munosabatingizni izohlarda qoldiring.

Xayrli kech, do’stlar!

19-noyabr kuni soat 21:00 da bo’lib o’tadigan “Rossiya Markaziy Osiyodagi qo’shnilarini o’ziga qanday qilib yaqin ushlab turadi” mavzusidagi Zoom vebinarga taklif qilamiz.

Ma’ruzachi: sobiq elchi Pamela Spratlen. Spratlen xonim Markaziy Osiyo yo’nalishida katta tajribaga ega diplomat, AQShning Qirg’iziston va O’zbekistondagi elchisi lavozimida ishlagan. Spratlen mintaqaviy diplomatiya, inson huquqlari, savdo va xavfsizlik sohasida kuchli mutaxassis hisoblanadi.

Vebinar Jorjtaun Universiteti (Georgetown University) Yevroosiyo, Rossiya va Sharqiy Yevropa tadqiqotlari markazi (CERES) tomonidan o’tkazilmoqda.

Ro’yxatdan o’tish uchun: https://georgetown.zoom.us/webinar/register/WN_q64fNRfhTdGOOVEeWFVY2A#/registration

Strategic Focus: Central Asia

Tehron Trampning “maksimal bosim” siyosatiga qanday tayyorlanmoqda?

Batafsil: https://t.me/erontahlili/475

Prezidentlar Toqayev, Aliyev va Mirziyoyev Qozog’iston, Ozarbayjon va O’zbekiston energetika tizimlarini integratsiya qilish bo’yicha strategik bitim imzoladilar.

Gap faqat energetika haqida ketmayapti. Bu ruhan yaqin o’yinchilardan iborat kuchli jamoaning shakllanishini ko’zda tutgan mega loyihaning bir qismidir.

Mustahkam payvandlangan Ostona-Boku-Toshkent uchburchagi Yevroosiyo markazida juda ta’sirli kuch bo’lishi mumkin.

Uchala mamlakat ham uzoq muddatli milliy manfaatlarni himoya qilishga qaratilgan oqilona pragmatik tashqi siyosat olib borishga intilmoqda.

“Bizni qayergadir tortishning hojati yo’q, biz boshqalarning mafkuralari bilan mafkuralashmaymiz. Biz hammamiz bu yerda tinch yashashni va tarixiy davlatchilikni qurishni xohlaymiz - shuning uchun keling, shunchaki ishlaylik va pul topaylik”.

Rahbarlar, katta ehtimol bilan, keng doiradagi masalalar bo’yicha doimiy aloqada bo’lib, maslahatlashadilar va sa’y-harakatlarni muvofiqlashtiradilar.

Turon loyihasi, Yevroosiyo loyihasi, Bir makon, bir yo’l loyihasi, G’arb loyihasi - bu loyihalarning barchasida uchburchak samarali suveren bo’g’in bo’lishi mumkin va bo’lishi kerak.

Siyosatshunos Gaziz Abishev (Qozog’iston)

Strategic Focus: Central Asia

⚡️Politico jurnalining oxirgi soni Xorijiy OAV kanalida

📡 So’rovnoma

Hurmatli obunachilar, bizni qayerdan (davlat/shahar) kuzatasiz?

Javoblarni post ostida qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

@westalliance tomonidan @stratfocusca uchun maxsus

Trampning Oq uyga qaytishi: Yaqin Sharq reaksiyalari

Donald Trampning prezidentlik saylovlarida g’alabasi Yaqin Sharqda kuchli reaksiyaga sabab bo’ldi: ko’plab davlatlar Trampning yangi muddati munosabati bilan o’z strategiyalarini qayta ko’rib chiqmoqdalar.

1. Isroil. Trampning g’alabasi Isroil bosh vaziri Netanyaxu va uning o’ng qanot ittifoqchilari tomonidan katta xursandchilik bilan qabul qilindi. Radikal hukumat vakillari Trampning qaytishini G’azoda harbiy ishtirokni mustahkamlash va ikki davlat formulasi bo’yicha qaror qabul qilish istiqbollarini buzish imkoniyati deb bilishadi. Isroildagi liberal doiralar, aksincha, saylov natijalari avtoritar tendentsiyalarni kuchaytiradi va sud tizimining mustaqilligiga putur yetkazadi deb qo’rqishyapti. Bayden ma’muriyati qolgan oylarda Livan va G’azoda sulh tuzishga va Isroil ekstremistlariga bosim o’tkazishga urinishi kutilmoqda.

2. Falastin. Falastinliklar Trampning g’alabasi haqidagi xabarni Isroil istilosining kuchayishi va G’azoda etnik tozalash tahdidi hamda G’arbiy sohil anneksiyasidan xavotirda. Tramp BMTning Falastin agentligini (UNRWA) moliyalashtirishdan mahrum qilishi va Baydenning isroillik ko’chmanchilarning zo’ravonligiga qarshi sanksiyalarini bekor qilishi mumkin, bu esa falastinliklarning gumanitar ahvolini sezilarli darajada yomonlashtiradi.

3. Eron. Tehron hukumat koridorlarida Tramp bilan muzokaralarni qayta boshlash mumkinligi muhokama qilinmoqda, chunki Eron Amerika sanksiyalarini yumshatishga intilmoqda. Muzokaralar tarafdorlari, agar Tehron yadro qurolini ishlab chiqmasa, prezident kelishuvga rozi bo’lishi mumkin, deb hisoblashadi, bu esa o’z navbatida keyingi imtiyozlar uchun imkoniyat ochadi. Biroq, Eronda Tramp ma’muriyati mintaqaviy masalalar bo’yicha yon bosishiga ishonch yo’q.

4. Arab monarxiyalari. Fors ko’rfazi davlatlari rahbarlari, xususan Saudiya Arabistoni va BAA Trampning to’g’ridan-to’g’ri ochiqcha yondashuvini qadrlashdi, ammo uning siyosati bashorat qilinmaydigan xususiyati saqlanib qolishi qiyinchilik tug’dirishi mumkin. Shuningdek, arablar hali ham Isroil-Falastin mojarosini ikki davlat asosida hal qilishni talab qilmoqdalar va Eron bilan harbiy avj olishdan qochib, AQSh bilan muvozanatli hamkorlik qilishga intilmoqda.

5. Turkiya. Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdog’an yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolarga qaramay, Trampga bo’lgan ishtiyoqini bildirdi. Ilgari, uning hukmronligi sanksiyalar va AQShning Sharqiy O’rta yer dengizidagi koalitsiyalarni qo’llab-quvvatlashining kuchayishi natijasida yuzaga kelgan qiyinchiliklarga duch kelgan edi, bu esa Trampning yangi ma’muriyati davrida murakkablashishi mumkin.

6. Pokiston va Afg’oniston. Trampning g’alabasi Islomobod va Kobulda optimizm bilan qabul qilindi. Tolibon rejimning rasmiy tan olinishiga umid qilmoqda va inson huquqlari masalalariga e’tiborning pasayishini kutmoqda. Pokiston, o’z navbatida, ikki tomonlama munosabatlarni barqarorlashtirish imkoniyatini ko’rmoqda. Qizig’i, Tramp Imron Xonni ozod qilishni talab qilishi mumkin.

Shunday qilib, Trampning qaytishi Yaqin Sharqda ko’plab umid va tashvishlarni keltirib chiqarmoqda. Har bir mamlakat xatarlarni minimallashtirish va AQShning yangi tashqi siyosati imkoniyatlaridan foydalanish uchun o’z strategiyalarini moslashtirishga harakat qiladi.

🇦🇿Bokuda oliy martabali mehmonlar uchun ziyofat uyushtirildi.

Boku shahridagi “Guliston” saroyida COP-29 sammitida ishtirok etgan davlat va hukumat rahbarlari sharafiga ziyofat berildi.

Dasturxon to‘rida Shavkat Mirziyoyev va birinchi xonim Ziroat Mirziyoyeva ham joy olganlar.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

🇰🇿 Sobiq senator Valixan Kaysarov Rossiyaning ba’zi hududlarini tarixan Qozog’istonga tegishli bo’lganini e’lon qildi.

Aytish kerakki, rus siyosatchilari bunga darhol tanqidiy reaksiya bildirishdi.

Strategic Focus: Central Asia

AQShning yetakchi aql-markazi - Center for Strategic and International Studies (CSIS)da stajirovka o’tish imkoniyati.

Batafsil: https://careers.csis.org/opportunities/1586

Strategic Focus: Central Asia

Musulmon geosiyosiy protoklasteri shakllanishi

Ekspertlar ta’kidlashicha, oxrigi kunlarda dunyo musulmon geosiyosiy protoklasterining paydo bo’lishiga guvoh bo’ldi. Bu hozircha faqat “protoklaster”, ya’ni ma’lum sharoitlarda diniy va madaniy o’ziga xoslik orqali birlashtirilgan mamlakatlarning kuchli bloki shakllanishi mumkin fundament.

Saudiya Arabistonida bo’lib o’tgan ta’sis yig’ilish (Arab-Musulmon mamlakatlari sammiti) ushbu ehtimoliy kelajak konturlarini belgilaydi, deydi tahlilchilar. Arab, turkiy, fors va Janubiy Osiyo davlatlari umumiy manfaatlarni himoya qilish va global tartibotni qayta ko’rib chiqish uchun yagona blokka birlashishi mumkin.

Islom mamlakatlarini birlashtirish jarayonlarining faollashishiga asosan Yaqin Sharqdagi mojaroning kuchayishi sabab bo’ldi. Isroilning Hamas bilan urushi, Hizbulloh va xusiylar bilan to’qnashuvi, Livan va Suriya bilan ziddiyatlar nafaqat mintaqaviy qarama — qarshiliklarni kuchaytiradi, balki Isroilning geosiyosiy takabburligiga javob berishga majbur bo’lgan musulmon dunyosini birdamligini oshirdi. AQShning qo’llab-quvvatlashiga tayanib, xalqaro huquqni hurmat qilmaslik va Falastin davlatini tashkil etishdan bosh tortishga asoslangan Tel-Avivning siyosati Islom davlatlarini yangi tartibotni ishlab chiqishga undayapti.

Ayni vaqtda, neft-dollarlarining zaiflashishi, neft uchun hisob-kitoblarning yuan va rupiylarda ko’payishi AQShning global yetakchiligiga putur yetkazmoqda va shu bilan Xitoy va Hindistonning geosiyosatning yuqori ligasiga o’tishiga sharoit yaratmoqda. Qayd etilishicha, AQSh va Saudiya Arabistoni o’rtasida neft-dollar bitimning yakunlanishi global hukmronlikning oldingi mexanizmlarini shubha ostiga qo’yadi va shu bilan mustaqil iqtisodiy va siyosiy bloklarning shakllanishini tezlashtiradi.

Musulmon protoklasterining shakllanishi yangi geosiyosiy voqelikni — “urushayotgan klasterlar” davrini ham aks ettiradi. Musulmon dunyosida o’zgarishlarga ehtiyoj paydo bo’ldi va siyosiy elitalar Qur’on va sunnatga e’tibor qaratib, “Arab bahori”ni eslatuvchi tartibsiz inqilobiy portlashlardan qochish uchun vaziyatni boshqarishga harakat qilmoqda. Mintaqadagi voqealar prognozlashtirish va ehtiyotkorlikni talab qiladi: yoki “yuqoridan” boshqariladigan islohotlar yoki “pastdan” ommaviy norozilik xavfi.

Bu fonda AQShning Eronga ehtimoliy hujumi nafaqat mintaqaviy mojaro, balki Global Yevroosiyo mintaqasi tizimiga, shu jumladan Xitoy va Rossiyaga zarba bo’lishi mumkin. Bu shunchaki oldingi harbiy kampaniyalarning takrorlanishi bo’lmaydi. Bu urush global tartibni qayta ko’rib chiqish uchun kurashning yangi davrini boshlab, kuchlarning global muvozanatini o’zgartirishga qodir, deydi tahlilchilar.

Umuman olganda, musulmon protoklasterining shakllanishi global o’zgarish sari muhim qadam bo’lishi kutilmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Nega Rossiya Tolibon bilan yaqinlashmoqda?

Batafsil: https://t.me/grand_strategiya/66

@erontahlili tomonidan @stratfocusca uchun maxsus

Falastin kelajagi AQShning qo’lida: real yechim yoki siyosiy sarob?

AQShning G’azo sektorini boshqarish bo’yicha yangi e’lon qilingan rejasi vaqtinchalik fuqarolik ma’muriyatini tashkil etishni va Falastin ma’muriyatiga asosiy institutlar, jumladan xavfsizlik ustidan nazoratni topshirishni taklif qiladi.

Hamas bilan bog’liq bo’lmagan Falastinning yangi xavfsizlik kuchlari tartibni ta’minlashi kerak, vaqtinchalik xalqaro kuchlar esa chegara xavfsizligi va gumanitar yordamni qo’llab-quvvatlaydi.

Rejaga ko’ra, hamkor davlatlar, shu jumladan Arab davlatlari qo’llab-quvvatlashni kuchaytirish uchun tashabbuslarni moliyalashtiradi va xalqaro konferensiyalar o’tkazadi. BMT bilan hamkorlik va Isroil armiyasi kuchlarini bosqichma-bosqich olib chiqish ko’zda tutilgan, bu esa keskinlikni kamaytirishi mumkin. Ko’rfaz mamlakatlaridan moliyaviy yordam Falastin ma’muriyati tuzilmalarini mustahkamlashga yordam berishi kerak, Isroil esa bu jarayonga tahdid soluvchi sa’y-harakatlarni to’xtatishi belgilanmoqda.

Biroq, rejaning haqiqattan ham puxta ishlab chiqilganiga qaramay, uni amalga oshirish ko’plab xavf-xatarlarga duch keladi. Vaziyat Hamasning G’azodagi doimiy ta’siri, Fath va Hamas o’rtasidagi ishonchsizlik bilan murakkablashadi, bu esa mintaqani boshqarishda turg’unlikka olib keladi. Mahmud Abbosning pozitsiyasi ham noaniq bo’lib qolmoqda, bu esa noaniqlikni oshiradi.

Asosiy savol shundaki, tranzit davridagi AQSh ma’muriyatining rejasi haqiqatan ham status-kvoni o’zgartira oladimi yoki u qog’ozda yana bir urinish bo’lib qoladimi?

Eyzenxauer matritsasi — vazifalarni ustuvorlik darajasiga ko’ra to’g’ri ajratish va vaqtni samarali boshqarish uchun ishlatiladigan muhim vosita hisoblanadi. Bu matritsa vazifalarni ikki asosiy mezon — ahamiyat va shoshilinchlikga asoslanib, to’rt toifaga bo’ladi.

1. Shoshilinch va muhim (darhol bajarish) — zudlik bilan yechim topishni talab qiluvchi, kechiktirish mumkin bo’lmagan vazifalar.

2. Muhim, biroq shoshilinch emas (rejalashtirish) — uzoq muddatli maqsadlarga yetishish uchun muhim bo’lgan, lekin keyingi vaqtlarda bajarilishi mumkin bo’lgan vazifalar.

3. Shoshilinch, biroq muhim emas (delegatsiya qilish) — shaxsan o’zingiz tomonidan bajarishni talab qilmaydigan, boshqalarga topshirilishi mumkin bo’lgan vazifalar.

4. Na shoshilinch, na muhim (rad etish) — ko’zga ko’rinarli foyda bermaydigan va istisno qilib tashlanishi lozim bo’lgan vazifalar.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Yaqin Sharq xabarlarini Arab va Eron OAVlarida kuzating 😎

⚡️Foreign Affairs jurnalining oxirgi soni Xorijiy OAV kanalida

⚡️Isroil bosh vaziri Netanyaxu mudofaa vaziri Galantni ishdan bo‘shatdi.

Bu haqda Netanyaxuning idorasi xabar berdi.

Netanyaxu Isroil tashqi ishlar vaziri Katzni Mudofaa vazirligi rahbari lavozimiga tayinlashga qaror qilganini aytdi.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

Global axborot xaosi va feyklarning ommaviy targ’iboti zamonida bizning kanallar haqiqat tarafida bo’lishga yordam beradi:

Strategic Focus: Central Asia - Markaziy Osiyodagi (va boshqa mintaqalar) asosiy voqealar tahlili.

@erontahlili - Yaqin Sharqdagi zamonaviy xalqaro munosabatlar.

G’arbiy alyans - AQSh va Yevropa kun tartibidagi asosiy mavzular hamda trendlar.

Xorijiy OAV - chet tillardagi yetakchi nashrlar kanali.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE - jahondagi eng oxirgi va sara xabarlar.

🚀 Qo’shiling, afsuslanmaysiz! 🚀

The Wall Street Journal: Eron Isroilga “kompleks” zarba berishni rejalashtirmoqda, bunda nafaqat raketalar va uchuvchisiz samolyotlar, balki muntazam armiya ham ishtirok etadi.

Isroilga yangi hujum 5-noyabr kuni AQShda bo’lib o’tadigan prezidentlik saylovlaridan so’ng, biroq yanvarda yangi prezident inauguratsiyasi oldidan amalga oshiriladi.

AQSh razvedka idoralariga ko’ra, Eron Kamala Xarrisning prezident bo’lishidan manfaatdor, shu bois hujum saylovlardan keyin rejalashtirilgan.

Iroq hududidan Isroilga qarshi harbiy operatsiya o’tkazish uchun foydalanish ehtimoli yuqori.

@erontahlili

Rossiya Tashqi ishlar vazirligi Umumyevropa hamkorlik departamenti nomini o’zgartirdi. Endi u Yevropa muammolari departamenti deb ataladi.

Qizig’i, bo’linma nomi o’zgargan bo’lsada, amalda hech qanday funksiya yoki vazifalari o’zgarmadi.

O’z navbatida, siyosatshunos Arkadiy Dubnov RF TIV nomini Tashqi muammolar vazirligiga o’zgartirishni taklif qildi.

G’arbiy alyans

Bekzod Po’latov (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Turkiyaning dron texnologiyasidagi yetakchilik o’rni va xalqaro maydondagi ta’siri” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Strategic Focus: Central Asia

Isroil vositachilarni Hamas va Hizbulloh bilan muzokaralar butunlay tugagani haqida rasman xabardor qildi. G’azo sektorining bosib olingan hududlarida istehkomlar va blokpostlar qurish ishlari olib borilmoqda. Ya’ni, Isroil yangi egallangan hududlarni o’zlashtirishni boshladi: Tel-Aviv bu hududlarni endi hech qachon qaytarmaydi.

Ayni vaqtda, Livan armiyasi chegaradan 25 km chekinib, bu yerlarni Hizbulloh va BMT tinchlikparvarlariga qoldirdi. Hizbulloh va BMT qo’shinlari esa muntazam ravishda Isroil tomonidan “tasodifan” o’qqa tutilmoqda.

Bu fonda Qatar hozircha Isroilning Hamas va Hizbulloh bilan aloqalari uchun yagona kanal bo’lib qolmoqda. Qizig’i, Isroil rahbariyati bu kanaldan faqat Hamas/Hizbulloh singari guruhlarning yo’q qilingan yetakchilari vorislarini ogohlantirish uchun ishlatmoqda.

Shunday qilib, Isroil qaysidir mamlakatlarga (xoh Rossiya, xoh AQSh) tinchlik muzokaralarni boshlash bo’yicha murojaat qilishi haqidagi mish-mishlar hech qanday asosga ega emas. Aksincha, Netanyaxu rejimi barcha falastinparast kuchlarni mutlaq yo’q qilishga intilyapti.

Strategic Focus: Central Asia

Do’stlar, jahon kun tartibidagi dolzarb masalalar yuzasidan o‘z fikr-mulohazalaringizni bildirishga taklif etamiz.

Sizningcha, bugungi kunda nimalarga alohida e’tibor qaratish kerak? O’z postlaringizni yozing va guruhdagi muhokamalarga qo’shiling!

✉️ @sfca_admin

Grand Strategiya maqsadi

O’zbek xalqaro munosabatlar nazariyasini yaratish zarurati zamonaviy talablardan biriga aylanmoqda. Bugungi global sharoitda O’zbekistonliklar xalqaro jarayonlarni G’arb nazariyalari orqali emas, balki o’z siyosiy va milliy qarashlari asosida tahlil qilishlari juda muhimdir. Bu esa, xalqaro munosabatlarni milliy manfaatlar nuqtayi nazaridan ko’rib chiqishga, mamlakatning o’ziga xosliklarini hisobga olgan holda mustaqil va original nazariy yondashuvlarni ishlab chiqishga imkon yaratadi.

O’zbek xalqaro munosabatlar nazariyasini rivojlantirish, nafaqat mamlakatimizning xalqaro maydondagi nufuzini mustahkamlashga yordam beradi, balki umumiy global muammolarga milliy nuqtayi nazardan yechim topishga hissa qo’shishi mumkin. Milliy-siyosiy qarashlar, tarixiy tajriba va madaniy o’zlik asosida ishlab chiqilgan yondashuvlar O’zbekistonning tashqi siyosatini yangi bosqichga ko’tarishda muhim vosita bo’lib xizmat qilishi mumkin.

Bunday nazariyani hayotga tatbiq qilish va mukammal shakllantirishga keling, birgalikda hissa qo’shaylik va uni yaratishda hamkorlik qilaylik!

Tashabbuskorlar: JIDU huzuridagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti jamoasi

Strategic Focus: Central Asia

Xalqaro munosabatlar bo’yicha ekspert Shams Mamedova @stratfocusca uchun maxsus “Markaziy Osiyo TIV rahbarlarining fiziognomik tahlili”ni tayyorladi.

III. Qirg’iziston TIV rahbari - Jeenbek Kulubayev

Dumaloq yuz: Odatda mehribonlik, ochiqlik va do’stona fe’l-atvorni anglatadi . Bunday turdagi odamlar ko’pincha iliq va mehribon deb qabul qilinadi.

Keng qoshlar o’ziga bo‘lgan ishonchni va hissiy ifodalilikni ko’rsatishi mumkin. Keng qoshlarni ko’pincha kuchli yetakchilik va intizom bilan bog’lashadi.

Katta burun: Fiziognomikada katta burun hokimiyatga intilish va shuhratparastlikni anglatishi mumkin. Bunday odamlar ko’pincha maqsadga intiluvchan va qat’iyatli bo’ladilar.

Katta lablar odatda sezgirlik va ochiqlik belgisi hisoblanadi. Katta lablar, shuningdek, hissiy ta’sirchanlik va boshqalar bilan muloqot qilish istagini ko’rsatishi mumkin.

Umuman olganda, fiziognomik tahlil Jeenbek Kulubayev mehribonlik va ochiqlikni qat’iyat va shuhratparastlik bilan uyg’unlashtiradigan xususiyatlarga ega ekanligini ko’rsatadi. Uning tashqi xususiyatlari o’ziga bo’lgan ishonch, yetakchilikka intilish va atrofdagilar bilan hissiy o’zaro ta’sirga tayyorlikni ko’rsatishi mumkin. Bu sifatlar samarali muloqot qila oladigan va ishonchli munosabatlarni shakllantira oladigan shaxs qiyofasini yaratadi, bu uning diplomatiyadagi roli uchun muhimdir.

O’zbekiston va Tojikiston tashqi ishlar vazirlarining fiziognomik tahlili yuqorida keltirilgan.

Strategic Focus: Central Asia

Ukraina 🇺🇦, Falastin 🇵🇸 va Xitoy Tayvani bilan bog‘liq uchta frontdagi muammolar va qiyinchiliklar haqidagi biroz noan’anaviy fikrlarim bilan o‘rtoqlashmoqchiman. Yuqorida sanalgan makonlarda yuz berayotgan holatlar asosan Yevropa, Amerika va Osiyo liberallarining o‘z jamiyatlaridagi muayyan siyosiy-iqtisodiy muammolarni yengib o‘tish yo‘lida qadam tashlashdan injiqlikla bosh tortishi bilan bog‘liq. Shunday qilib, asosiy muammo iqtisodiy, siyosiy yoki geosiyosiy emas, balki antropologik tusga ega bo‘lib qolmoqda.

Hozirgi avlod siyosatchilar va intellektuallari (ularni shunday atashni yoqtirmasam-da) mazkur dunyo qismida demokratiya va inson huquqlarining universalligi hamda o‘z g‘oyalari bilan “varvarlar”ni ma’rifatga yetaklashning mutlaq haqqoniyligi prinsiplari bilan uzoq yillar mobaynida tarbiyalanib kelindi. Bu ikki turdagi avloddan qutilmasdan turib, amaliy va oqilona natijalar kutish mushkul bo‘lib qoladi. Shuning uchun dunyo haqiqiy ko‘p qutblilikka erishishi uchun alternativ tizimlar, g‘oyalar, konsepsiyalar, nazariyalar va, eng oxirida, maktablar joriy qilinmas ekan, buning imkoni yo‘qday tuyuladi.

Hamza Boltayev,
Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti "Afg‘oniston va Janubiy Osiyoni o‘rganish" markazi rahbari

Grand Strategiya

Kreml Karaganovning radikal g’oyalarini qo’llab - quvvatlamaydi

Diplomatik doiralardagi manbalarning ta’kidlashicha, siyosatshunos olim Sergey Karaganovning Rossiya Federatsiyasining yadro doktrinasini qayta ko’rib chiqish bo’yicha so’nggi takliflari Rossiya Tashqi ishlar vazirligida yaxshi qabul qilinmagan, aksincha tanqidiy reaksiyaga sabab bo’lgan.

Xususan, Karaganov TIVga G’arbni qo’rqitish va Ukrainani qo’llab-quvvatlashini zaiflashtirish maqsadida aholi yashamaydigan hududlarga yadro zarba berish taklifi keltirilgan tahliliy hujjatni yubordi. Biroq, eng yuqori darajada, bu radikal taklif rad etildi.

Diplomatik manbalarga ko’ra, Putin o’zini mazkur “taniqli” olimdan tobora uzoq tutishga intilmoqda, garchi uning analitik sohaga qo’shgan hissasini tan olsa ham. Yangi yadro doktrinani ishlab chiqish Rossiyaning Ukrainaga emas, balki NATOga e’tibor qaratgan holda yadro qurolidan foydalanishga tayyor bo’lgan sharoitlarni aniqlashtirishga qaratilgan, deydi ekspertlar.

Ma’lumki, yangi hujjat tayyorlanmoqda va unda yadroviy javobni keltirib chiqaradigan aniq omillar tavsiflanadi. Bu Vashington, Parij va London uchun signal bo’lishi kerak. Ammo Karaganovning “profilaktik qo’rqitish” taklifi rad etildi. Kreml G’arbni g’azablantirmaslikka harakat qiladi va o’zini bo’yniga ortiqcha “burch” orttirgisi kelmayapti.

Umuman olganda, mavjud harbiy-siyosiy vaziyat fonida ba’zi “ katta ekspert va siyosatchilar”ning gapiga katta e’tibor qaratish kerak emas. Bu quruq safsata, xolos.

Strategic Focus: Central Asia

Xalqaro munosabatlar bo’yicha ekspert Shams Mamedova @stratfocusca uchun maxsus “Markaziy Osiyo TIV rahbarlarining fiziognomik tahlili”ni tayyorladi.

II. Tojikiston TIV rahbari - Sirojiddin Muhriddin

1. Uzun yuz: uzun yuzlik shaxslarda analitik fikrlash qobiliyati rivojlangan bo’lib, ular o’zini tushunishga harakat qiladilar. Bunday odamlar yangi g’oyalar va konsepsiyalarni tez qabul qilishlari, hamda o’zlarini tanqid qilishga moyil bo’lishlari mumkin.

2. Kichkina dumaloq qoshlar: dumaloq qoshlar xarakterning yumshoqligi va xayrixohligini ko’rsatishi mumkin. Bu qoshlar ko’pincha ochiqlik va do’stona munosabat belgisi sifatida qabul qilinadi. Shuningdek, bunday insonlar dialogni qadrlashi va munosabatlarda uyg’unlikka intilishadi.

3. Kichkina uzun burun: uzun burun tadqiqot va tahliliy qobiliyatlarga intilishni ko’rsatsa, uning kichik o’lchamlari esa kamtarlik va xatti-harakatlarda tajovuzkorlikning yo’qligini aks etadi.

4. Pastga qaragan lablar: pastga qaragan lablar melanholik kayfiyat yoki o’ychanlik belgisi bo’lishi mumkin. Bu mazkur shaxs ba’zida qayg’u yoki norozilikni his qilishi mumkinligini ko’rsatadi.

Xulosa qilib aytganda, Tojikiston TIV rahbari Sirojiddin Muhriddin analitik fikrlash, yumshoqlik va xayrixohlik bilan ajralib turadi. O’z-o’zini tanqidiy qarab chiqishga va ichki mulohaza yuritishga moyil bo’lib, o’zini kamtar va vazmin tutadi, muloqotda balansni qadrlaydi.

Strategic Focus: Central Asia

Xalqaro munosabatlar bo’yicha ekspert Shams Mamedova @stratfocusca uchun maxsus “Markaziy Osiyo TIV rahbarlarining fiziognomik tahlili”ni tayyorladi.

Shaxsning psixologik xususiyatlarini aniqlash yoki talqin qilish uchun yuzning tashqi xususiyatlarini tahlil qilish ilm-fanda fiziognomik tahlil deb nomlanadi. Shu bilan birga, fiziognomik tahlilni yakuniy “tashxis” sifatida qabul qilmaslik kerak.

I. O’zbekiston TIV rahbari - Baxtiyor Saidov

1. Kichkina peshona: introvert yoki yopiqlikka moyillikni ko’rsatishi mumkin. Kichkina peshonasi bo’lgan odamlar ko’pincha pragmatik va realist deb qabul qilinadi.

2. Kichkina qoshlar: yumshoq xarakter va do’stona xarakterni anglatadi. Bunday shaxslar nizolardan qochishni afzal ko’radi va uyg’unlikka intiladi.

3. Kichkina tor ko’zlar: tor ko’zlar diqqatni jamlash va tafsilotlarga e’tibor berishni ko’rsatishi mumkin. Biroq, bunday ko’zlar egasi boshqalarga ishonmasligi yoki maxfiylikni belgisi sifatida ham qabul qilinishi mumkin.

4. Katta uzun burun: uzun burun ko’pincha aql, analitik qobiliyat va izlanish istagini namoyish qiladi. Bu odamning yetakchilik fazilatlariga ega ekanligini va hokimiyatga intilishini ham ko’rsatadi.

5. Uzun lablar: uzun lablar hissiyotni va his-tuyg’ularni ifoda etish qobiliyatini ko’rsatishi mumkin. Bunday odamlar ko’pincha yaxshi muloqot qobiliyatiga ega.

Yuqoridagi tahlilni inobatga olsak, O’zbekiston TIV rahbari Baxtiyor Saidov tahliliy fikrlash, pragmatiklik va yaxshi muloqot qobiliyatlariga ega. Uning introvertligi va yumshoqligi tafsilotlarga e’tibor berishga va uyg’unlikka intilishga yordam beradi, bu esa uni samarali va yetakchi diplomat mavqeini saqlashga yordam beradi.

Strategic Focus: Central Asia

Saylovoldi arafasida AQShning Yaqin Sharqdagi strategiyasi

Yaqin Sharqning tobora kuchayib borayotgan mojarolari va mintaqaviy beqarorligi sharoitida AQShning navbatdagi prezidenti mintaqaning barqarorligiga katta e’tibor qaratadimi yoki uzoqlashish taktikasini davom ettiradimi degan savol barchaning diqqat markazida qolyapti.

Amerikaning Yaqin Sharqdagi siyosati so’nggi yillarda (Obama ma’muriyatidan boshlab) ittifoqchilar bilan “yukni taqsimlash” orqali sekin-asta o’z mavjudligini qisqartirishga qaratilgan edi. Ushbu tendentsiya prezidentlar Tramp va Bayden tomonidan davom ettirildi - mintaqadagi mojarolar orqa fonda qolib ketdi (shu jumladan, Afg’oniston ham). Biroq, G’azo sektoridagi eskalatsiyaning kuchayishi va Eronning oshib borayotgan ta’siri mazkur pozitsiyani qayta ko’rib chiqishga majbur qilmoqda.

Taxminlarga ko’ra, nomzodlarning ehtimoliy siyosati quyidagicha bo’ladi:

Tramp kursi: “maksimal bosim”ga qaytish

Tramp, ehtimol, Eronga nisbatan “maksimal bosim” strategiyasini amalga oshirib, Tehronni izolyatsiya qilishga intiladi va ehtimol uni yangi kelishuvga undaydi. Ushbu yondashuv sanksiyalarni kuchaytirishga va Eron muxolifatini qo’llab-quvvatlashga olib kelishi mumkin. Biroq, aniq harakatlar dasturining yo’qligi va Eron bilan muzokaralardan bosh tortish aksincha mintaqadagi beqarorlikni kuchaytirishi mumkin.

Trampning ustuvor vazifasi Isroilning Saudiya Arabistoni bilan munosabatlarini normallashtirishga qaratilgan bo’lishi mumkin. Ammo, bu Saudiya jamoatchiligining Falastin suverenitetini talab qilayotganini inobatga olishi kerak bo’ladi.

Xarrisning yondashuvi: mojaroni to’xtarishga intilish va jamoaviy xavfsizlik

Kamala Xarris ko’proq diplomatik va ehtiyotkor yondashuvni tanlashi mumkin. Uning strategiyasi ham Eronni tiyib turishni, ham Tehron bilan muzokaralar jarayonini kuchaytirishni (bu borada Vashington Yevropa va arab monarxiyalarini ham eronliklar bilan muzokaralarni boshlashga majburlashi mumkin) o’z ichiga oladi.

Xarris, shuningdek, Isroil-Falastin mojarosiga nisbatan muvozanatli munosabatni qo’llab-quvvatlaydi, Isroil xavfsizligini ta’minlashga intiladi, shu bilan birga G’azoda muzokaralar va gumanitar sa’y-harakatlarni ilgari suradi.

Umuman olganda, AQShning navbatdagi rahbari Yaqin Sharqdagi vaziyatning tobora murakkablashib borayotganini ko’rib chiqishga majbur bo’lishi kutilmoqda. Yig’ilgan muammolarni e’tiborsiz qoldirish ularning yanada chigallashuviga olib keladi, bu esa Amerika, Yevropa va Fors ko’rfazi davlatlarining birgalikda harakat qilishini talab qiladi.

G’arbiy alyans

Baxriddinov Fayoziddin (JIDU, IXTI) tomonidan tayyorlangan “Xitoy tashqi siyosatini belgilab beruvchi besh tamoyil” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Strategic Focus: Central Asia

Sky News Arabia ta’kidlashicha, Rossiya Isroilning hujumi haqida Eronni ogohlantirib, tegishli razvedka ma’lumotlarini taqdim etgan.

Tehronning Tel-Avivdan muvafaqqiyatli himoya siri oshkor bo’lmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Isroilning Eronga hujumi haqida umumiy ma’lumotlar

1. Bugun Isroil Erondagi harbiy obyektlarga zarba berdi. Hujum sahar soat 4 atrofida boshlangan va ayni vaqtda yakunlandi. Isroil bosh vaziri Benyamin Netanyaxu va mudofaa vaziri Yoav Galant Tel-Avivdagi Mudofaa vazirligi majmuasidagi harbiy operatsiyani shaxsan kuzatib bordilar.

2. Birinchi portlashlar Tehron hududida, ikkinchi hujum Sheroz hududida qayd etildi.

3. Hujumda o’nlab samolyotlar ishtirok etdi. Isroil ommaviy axborot vositalarining dastlabki hisob-kitoblariga ko’ra, Isroildan 1600 km masofadagi hujumda 140 ta samolyot qatnashgan.

4.  Isroil Eronning neft obyektlariga, shuningdek, Tehrondagi Imom Xomeyni va Mehrobod aeroportlariga zarba bermadi. Al-Mayadin telekanalining ma’lumotlariga ko’ra, Isroil Tehron viloyatidagi uchta harbiy bazaga hujum qilishga uringan, hujumlarga Eron havo mudofaasi qarshilik ko’rsatgan.

Isroil OAVlarining xabariga ko’ra: hujum Eron mudofaa sanoatining asosiy harbiy obyektlariga qaratilgan. Xususan, Tel-Aviv raketa zavodlari, dron ishlab chiqaradigan zavodva ballistik raketalarni uchirish bazalarga zarba berishga uringan. Hujumning birinchi to’lqini Eronning havo hujumidan mudofaa tizimiga zarar yetkazishga qaratilgan edi. Bu taktika Isroil havo kuchlarining Eron havo hududida harakat qilish erkinligini ta’minlashga qaratilgandi.

5. Isroil hujumni AQSh bilan muvofiqlashtirdi. The New York Times yozishicha, Isroil so’nggi kunlarda AQSh (Pentagon va Oq uy) bilan obyektlar ko’lami va turlari bo’yicha maslahatlashgan.

AQSh bugun erta tongdagi sionistlarning hujumini 1-oktabr kunidagi Eronning hujumlariga qarshi mudofaa reaksiyasi deb ta’rifladi.

6. Eronga hujum qilishdan oldin, Isroil Suriya va Livanga juda kuchli zarbalar berdi. Suriyada Damashq hududida portlashlar eshitildi, Xoms va Tartus hududlaridagi havo mudofaa tizimlari faol ishladi. Shuningdek, Bayrutning janubiy tumanlarida ham hujumlar qayd etildi.

7. Eron hujumdan oldin, agar Isroil zarba bersa, Tehron javob beradi va buni tezda amalga oshiradi, deb ogohlantirgan edi.

@erontahlili

Sizga Grand Strategiya telegram kanalini tavsiya qilamiz! Ushbu kanal Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti xodimlari tomonidan tashkil etilgan bo‘lib, xalqaro munosabatlar va geosiyosat bo‘yicha fundamental tadqiqotlar va chuqur tahlillarni taqdim etadi.

Agar siz global o‘yinchilar strategiyalari va xalqaro jarayonlarning mohiyatini chuqurroq tushunishni istasangiz, Grand Strategiya siz uchun ishonchli va foydali ma’lumot manbai bo‘ladi.

Strategic Focus: Central Asia

BRICS real kuchga ega bo’lmagan ramziy tuzilma

A.Abbosov, mustaqil tadqiqotchi

BRICSning 2024-yilgi sammiti ushbu birlashmaning haqiqiy ahamiyati qanday degan savolni yana bir bor ko’tardi. Rahbarlarning, shu jumladan Putinning AQSh hukmronligisiz dunyoni yaratish haqidagi baland ovozli bayonotlariga qaramay, BRICS hali ham aniq strategik o’zgarishlarni taklif qila olmayapti. Misr, Efiopiya, Eron va BAA hisobiga blokning kengayishi kutilgan natijani bermadi. Saudiya Arabistoni va Argentina kabi davlatlar AQSh bilan ko’proq pragmatik ittifoqlarni qo’llab-quvvatlab, tashkilotga qo’shilishdan bosh tortdilar.

BRICS rivojlanayotgan davlatlarga ularning g’oyalarini xalqaro maydonda ilgari surishga yordam berishiga qaramay, global tartibotni o’zgartirish bo’yicha haqiqiy chora-tadbirlarni amalga oshirmagan. Blok iqlim o’zgarishi yoki uning ishtirokchilari o’rtasidagi savdo-sotiqni rivojlantirish kabi asosiy masalalarda ham muvaffaqiyat qozonmadi.

Xitoy va Hindistonning geosiyosiy qarama-qarshiligi, ularning chegaralarida ko’p yillik harbiy to’qnashuvlar, shuningdek, yangi a’zolarning aniq strategiyalarining yo’qligi BRICS+ haqiqiy siyosiy kuchga ega bo’lmagan ramziy birlashma bo’lib qolishidan dalolat beradi. Hozirgi global muammolar barcha tomonlarni o’z ichiga oladigan G20 kabi yanada keng qamrovli birlashmalarni talab qiladi.

Umuman olganda, BRICSning kengayishi sezilarli natijalarga olib kelishi ehtimoli past bo’lib, 2024-yilgi sammit blokda strategik kun tartibi va jahon siyosatiga haqiqiy ta’siri yo’qligini tasdiqlamoqda.

G’arbiy alyans

BRICS: yangi dunyo tartibotini shakllantiradigan geosiyosiy platforma?

M.Imomov, mustaqil tadqiqotchi

Qozondagi BRICS sammiti Rossiyaga o’z mustaqilligini namoyish etish va dunyo tartibini o’zgartirishga intilishini ko’rsatishga xizmat qiladigan tadbir bo’ladi, deydi tahlilchilar. G’arb sanksiyalari va izolyatsiyasi sharoitida Kreml Rossiya nafaqat xalqaro maydonda o’z ahamiyatini saqlab qolibgina qolmay, balki BRICS kabi tuzilmalar orqali yangi iqtisodiy va siyosiy aloqalarni rivojlantirayotganini ko’rsatmoqchi. Rossiya davlat OAVlari “dollar gegemonligining yakuni keldi”, “g'arbiy gegemonni buzamiz" kabi haqiqatdan uzoq tezislarni faol ravishda ilgari surmoqda va ittifoq G’arbga alternativa ekanligini ta’kidlamoqda.

Biroq, baland ovozli bayonotlarga qaramay, sammitda aniq natijalarga erishilishi hali noma’lum. BRICS mamlakatlarining har biri o’z manfaatlariga ega va har doim ham G’arbga nisbatan yagona pozitsiyada turmaydilar. Bu kontekstda, Braziliya prezidenti, Saudiya Arabistoni taxt vorislarining Qozondagi sammitda ishtirok etmasligi, hamda Qozog’istonning BRICSga qo’shilishdan bosh tortishi Putin uchun kutilmagan “sovg’a” bo’ldi.

Rossiya o’zini ushbu ittifoqda yetakchi kuch sifatida ko’rsatayotgan bo’lsa-da, real dominant kuch Xitoy hisoblanadi, u BRICSni yangi dunyo tartibi uchun kurashish vositasi deb biladi. Moskva o’zini teng huquqli ishtirokchi sifatida ko’rsatishga urinishlariga qaramay, Pekinning kichik hamkori bo’lib qolmoqda.

Bo’lajak sammitdagi Rossiyaning ustuvor maqsadi - BRICS Bridge to’lov tizimini yaratish. Avvalroq, Mosvka Swift tizimidan mahrum etilgandi. Ushbu qadam Moskvaning G’arb sanksiyalari sharoitida yangi iqtisodiy yo’nalishlarni rivojlantirishga yordam beradi, deydi tahlilchilar.

Bu fonda O’zbekiston prezidentining Qozonga borishi qanday ahamiyatga ega?

Birinchidan, O’zbekiston xalqaro mavqeini mustahkamlash. Mirziyoyevning sammitdagi ishtiroki rasmiy Toshkent yangi dunyo tartibotini shakllantirishga tayyorligidan dalolat beradi. Shuningdek, O’zbekiston bu platformadan o’z tashabbuslarini ilgari surishda va xalqaro pozitsiyasini kuchaytirishdan foydalanishi mumkin. BRICS sammitida qatnashish Toshkentga G’arb va Global Janub o’rtasida muvozanatni saqlashga xizmat qiladi, deydi tahlilchilar.

Ikkinchidan, xalqaro iqtisodiy aloqalarni kengaytirish. Ma’lumotlarga ko’ra, sammitda 30 dan ortiq mamlakat rahbarlari va BMT Bosh kotibi ishtirok etadi. Shubhasiz, bu sammit bizga mavjud iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish va yangi sheriklarni topishga katta yordam beradi.

Uchinchidan, muqobil to’lov tizimlari. Yangi BRICS Bridge tiziming joriy etilishi va unga O’zbekistonning qo’shilishi mamlakatimizga pul oqimlarni diversifikatsiyalashga va G’arb to’lov tizimlariga qaramligini pasaytiradi.

Shunday qilib Shavkat Mirziyoyevning BRICSning Qozon sammitidagi ishtiroki O’zbekistonning tashqi siyosiy va iqtisodiy pozitsiyalarini mustahkamlab, o’zgaruvchan dunyo tartibotida yangi o’yinchilar bilan faol hamkorlikni olib borishga asos bo’ladi.

Strategic Focus: Central Asia

⚡️Ingliz tilidagi ilk O‘zbek tili grammatikasi darsligi yaratildi.

O‘zbekistonning Misrdagi elchixonasi tomonidan ingliz tilida soddalashtirilgan uslubda o‘zbek tilini “nol”dan o‘rgatuvchi “Uzbek language grammar. Simplified system” nomli qo‘llanma tayyorlandi.

Bunga qadar o‘zbek tili grammatikasi haqida qo‘llanmalar asosan rus tilida bo‘lib, ingliz tilida yozilgan darsliklarni ochiq manbalarda topish imkonsiz bo‘lgan.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

🇺🇿🇷🇺Shavkat Mirziyoyev Vladimir Putinning taklifiga binoan 23-24-oktabr kunlari BRIKS davlatlarining sammitida ishtirok etish uchun amaliy tashrif bilan Qozon shahrida boʻladi.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

O’zbek tili bayrami tugadi.

Aziz do’stlar, tilimizga hurmatni faqat bugun emas, balki har kun ko’rsatishimiz kerak.

Strategic Focus: Central Asia

O’zbek tili bayramidan jonli lavhalar.

Strategic Focus: Central Asia

“O’zbekiston” xalqaro anjumanlar saroyida O’zbek tili bayrami boshlandi.

Tadbir boshida Prezident maslahatchisi X.Sultonov Davlat rahbarining bayram tabrigini o’qidi.

Strategic Focus: Central Asia

Bizga tashqi dushmanning keragi yo’q, “dushmanlar” ichimizda - 3 qism

O’zbekiston tarixi fanidan OTMda dars berayotgan domlaga talaba telegramdan lotin tilida xabar yuborsa, dotsent kirill yozuvida javob qaytarmoqda. Taksiga  “Qayerdasiz?” desang “пешеходда”, Konsulga “aka passport bo’lib qoldimi?” desang “Албатта” deb javob qaytarmoqda.

Bu harakatlarning barchasi nimani anglatadi bilasizmi? Bu insonlarning dili va tili bir emasligini ko’rsatadi. Rus tilida gapirish yoki kirill yozuvida yozishni “ma’daniyatlilik” belgisi deb hisoblaydigan jamiyatimiz a’zolari “Stalin” ni kutishmoqda, “katta og’a” so’rab qolsa “отчёт” berishi kerakligini unutishmagan.

Jamiyatimizning ayrim a’zolari kirill yozuvida yozishni tog’ri deb bilishini, uning gumanitar huquqi, shaxsiy qarori sifatida qabul etib, demokratik davlats ifatida ularning bu harakatlariga ortiqcha ko’z yuma olmaymiz.

Demokratiya va insonparvarlik timsoli hisoblangan Fransiyada 1994 yilda qabul qilingan Tubon qonunida davlat tashkilotlari tomonidan ish yuritish istisnosiz fransuz tilida olib borilishi, atamalarning fransuzcha muqobili turganda, boshqa tildagisini ishlatish taqiqlanishi qat’iy belgilab qo‘yilgan. Shuningdek, ommaviy axborot vositalari, kinosaroylarda filmlar namoyishi va reklamalarda fransuz tili qoidalariga to‘liq rioya qilishi belgilangan.

“Polyak tili to‘g‘risidagi” qonunga ko‘ra, mehnat munosabatlarida taraflardan biri Polsha hududida doimiy yashovchi shaxs bo‘lgan hollarda ish yuritish polyak tilida olib boriladi. Ya’ni, mamlakatda faoliyat yuritadigan xorijiy korxonalarda bittagina Polsha fuqarosi yoki Polshada doimiy yashovchi shaxs ishlasa, bu korxonada davlat tili to‘g‘risidagi qonun talablariga rioya qilinishi kerak.

Gruziya hukumati tomonidan 2015 yil 22 iyulda qabul qilingan “Davlat tili to‘g‘risida”gi Qonunda ommaviy xizmatchilar (ya’ni, davlat xizmatchilari, deputatlar, jamoat va boshqa tashkilotlar rahbarlari singari) davlat tilini bilishi shartligi ko‘rsatib o‘tilgan.

Qonunchilik tashabbusi bilan Gruziya Parlamentiga kiritilayotgan qonun loyihalari va takliflar gruzin tilida taqdim etiladi. Barcha fuqarolar davlat idoralari, mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari va boshqa tashkilotlari bilan davlat tilida munosabat olib borishlari shart. Ya’ni, fuqarolarning murojaat va yozishmalari davlat tilida bo‘lishi talab qilinadi.(Ravshan Nurmatov, Sardorbek Avezov)

Qadrdon o’zbegim, mehnatkash va halol, yorug’ kelajakka ishongan, iymonli, sabrli, matonatli yurtdoshim, biz boshimiz tik , qaddimiz baland bo’lib , 6 asrdan beri birgamiz , birdammiz. Qardosh xalqlarimiz ichida biz eng tezkor taraqqiyot topdik, eng keng tarqadik, eng keng ko’paydik. Biz 50 ga kirganda ham oilasini tark etmaydigan el farzandimiz, ketganlarni ham yorug’ yuzda qabul qilib oladigan er farzandlarmiz. Bizning kimligimiz aniq, “palagimiz” toza. Dinimiz to’g’ri, tilimiz aniq. Bu Lotin tiliga asoslangan zamonaviy o’zbek tilidir.

Ishoning, tilimizni to’gri tanlash, o’zligimizni anglashga yordam beradi. O’zimiz va so’zimiz bir bo’lganda, hech qanday “dushman” yerlari qancha, erlari qancha bo’lmasin, na chap bera oladi, na  tahdid qila oladi.

#XavfsizlikMuammolari #Tahlil @StratFocusCA

Bizga tashqi dushmanning keragi yo’q, “dushmanlar” ichimizda

Davronbek Sanakulov,
mustaqil tadqiqotchi

Bugungi yoritiladigan mavzu, na mamlakatimiz iqtisodiyotiga va na sizning oilaviy budjetingizga foyda keltiradi. Mavzu hattoki, zamonaviy “trend” lar qatorida ham o’z o’rniga ega emas. Yashin tezligida rivojlanayotgan jamiyatda, “odamlar” tezligida rivoj topayotgan muhim ijtimoiy hodisa – Davlat Tili haqidadir.

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga ko’ra  Davlat tili – bu o’zbek tilidir. Umuman olganda, o’zbek tiliga Davlat tili maqomi eski rejimda, 1989-yilning 21-oktabr sanasida O‘zbekiston Respublikasi Oliy Soveti Prezidiumining Raisi M.Ibrohimov va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Soveti Prezidiumining Sekretari L.Bekqulbekovalar imzolagan 3561-11 sonli qonunga ko’ra berilgan.

O’zbekiston Respublikasi o’z Mustaqilligini e’lon qilgandan so’ng, 1995-yil 21-dekabr sanasida 167-1-sonli qaror bilan o’zgartirish kiritdi va Davlat tilini izchil joriy etish jarayonini takomillashtirish va lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga o’tish bo’yicha qaror qabul qildi . Aynan shu o’zgartirishdan so’ng boshqa qo’shimcha ham qo’shilgani yo’q, mazmun va mohiyati bo’yicha cheklovlar ham kiritilmadi. Davlat tili to’grisidagi qonunning kuchga kirish muddatlari sifatida, dastlab 3 yil, yangilangan taxrirdagi qonunga 8 yil belgilab qo’yildi. Bu davr ichida O’zbek tili Davlat tili maqomini mustahkamlab, barcha sohalarda (yuridik, moliyaviy, iqtisodiy , ijtimoiy-kommunikatsion) ish yurituvni Davlat tili normalari asosida shakllantirishi belgilab qo’yildi.

Roppa-rosa 29 yildan keyin 2024-yilda “Yangi O’zbekiston” deb nomlanayotgan ijtimoiy-demokratik uyg’onish fonida men bir savolni barchamizga bermoqchiman. Nima uchun biz “Bir tilda gapiramiz-u ikki xilda yozamiz?”

O’zbek xalqining asosiy ma’naviy merosi hisoblangan ona tilimiz (eski o’zbek tili ) 6 asrlik tarixga ega. Zamonaviy og’zaki  tilimiz  154 yildan beri (1870-yil, “Turkiston viloyati gazetasi” chop etila boshlangandan) deyarli o’z shaklini o’zgartirgani yo’q.

Talaffuzda “Ona Vatan” – “Ona Vatan” sifatida qolmoqda .  Lekin o’zbeklardan  “Ona Vatan” so’zini maktubda bitib, uni kimgadir yo’llashi uchun , dastavval arab, keyin kirill, so’ngra lotin va yana bir marotaba kirill alifbosini chuqur o’rganilishi talab etilgan. 1870-1929 yillar mobaynida ikki ajdodimiz bir-biri bilan xat almashishi, adabiyotlarini chop etishi, xavf-xatarlardan ogohlanlantirishi uchun o’z bitiklarini arab alifbosida amalga oshirgan.

1929-1940 yillarda esa birdaniga lotin alfavitini “joriy” qilishadi. 1940-yildan 1993-yilgacha O’zbek tilimiz kirill harflari tizimida ishlatiladi. 1993-yildagina Lotin tili o’zbek so’zlari shakl-u shamoyilini saqlagan holda, to’liq va kamchiliklarsiz ifodalashi olg’a surilib lotin tili joriy qilina boshlaydi.

Bu tahliliy maqolada filologik xususiyatlar, orfologik xato va kamchiliklar haqida fikr bildirishdan yiroqmiz. Bizni qiziqtiradigan masala boshqa va u juda ham katta ahamiyat kasb etadi. O’zimiz o’zbekligimiz uchun o’zaro muloqot qilishimizni osonlashtirish maqsadida joriy qilingan o’zbek tilimizda, kirill alfavitida xabarlashamiz, xat bitamiz.

Davlat tili o’zbek tili bo’lgan davlat tashkilotiga kirill yozuvida murojat yuborsak, Davlat tili o’zbek tili bo’lgan davlat tashkiloti kirill yozuvida javob qaytaradi . Bu jarayonni ko’z oldingizga keltirishingiz murakkab bo’lmadi. Ishonchim komilki, o’zingiz yo bugun, yo kecha , yoki o’tgan hafta bu holatga guvoh bo’ldingiz va hech qanday e’tiboringizni qaratmadingiz.

Siz bu jarayonni qanday atasangiz atayvering, biz bu holatga propagandistik ruhiyatdan chiqib keta olmagan “Gumanitar mag’lubiyat” deb nom beramiz.

💬Davomi uchun fikr va munosabatingizni qoldiring.

#XavfsizlikMuammolari #Tahlil @StrategicFocusCA

Bizga tashqi dushmanning keragi yo’q, “dushmanlar” ichimizda - 2 qism

Biz etnik jihatdan turkiyligimizni, lingvistik jihatdan esa “chig’atoy turk” tilini ona tilimizning otasi sifatida tan oldik.

Tog’ri arab alifbosida yozdik. O’rta asrlardan qariyb 19-asr oxirlarigacha biz asosiy savdo, madaniy, diniy,  iqtisodiy va diplomatik munosabatlarda islom-arab dunyosi bilan chambarchas bog’liq edik.

1929-yil Barcha Turkiy xalq yetakchilari Ozarbayjonning Boku shahrida yig’ilib, turkiy lingvistikada lotin harflaridan keng qamrovda foydalanish bo’yicha qaror qabul qilganda, xalqimiz bir bo’lib lotin alifbosiga o’tdi.

11 yil to 1940-yilgacha O’zbek tilimiz zamonga hamnafas lotin harflaridan foydalandi. 1940-yilga kelib Stalin boshchiligidagi sobiq ittifoq mamlakatimizda til inqilobini o’tkazdi va biz hech qachon yozmagan, ko’rmagan va bilmagan kirill harflarida Vatan haqida sh’erlar yozdik.

Bir yil ichida adabiyotlar nashr etildi va  to’liq kirill harflari joriy etildi. Davlat tashkilotlari faoliyati qa’tiyan kirill harflarida qayta shakllantirildi.

Joylarda kirill imlosini o’rgatuvchi to’garaklar tashkil etildi, o’rganishni istamagan kadrlar yangisiga almashtirildi.

Mustaqillikka erishganimizga 33 yil, lotin tiliga asoslangan o’zbek tili to’g’risidagi qonun qabul qilinganiga 29 yil, “Davlat tili to’grisidagi” qonun o’z kuchiga kirganiga 21 yil bo’lib ulgurgan bo’lsada, millionlab fuqarolarimiz kundalik hayotida haligacha kirill alifbosiga tayangan holda yozishmalarga kirishmoqda. Xususan, davlat sektorida band bo’lgan 2 mln 540 mingga yaqin ziyoli va ongli kadrlar barcha yirik tashkilotlarda Davlat tili siyosatini muvofiqlashtiruvchi (Davlat tilida ish yuritish bo’yicha maslahatchilar) bo’lsada, shu kecha-yu kunduzda andishalarsiz kirill harflarini ishlatishmoqda.

Hattoki, axborot texnologiyalari soxasida eng yuksak bilimlarga ega, biroq klaviaturada kirill harflari bilan ishlash tajribasiga ega bo’lmagan kadrlarga “noyetuk” nigohda qaralmoqda .

Telegram kanallari , ko’ngilochar portallar, OAV (qonunda noshrlikda boshqa tillar ishlatishga ruxsat etilgan)  lar qanday auditoriyaga ishlashidan qat’iy nazar asosiy ish tili sifatida kirill yozuvlarini afzal ko’rmoqda.

Milliy tarqoqlikni, ochlikni , yuzlab kasalliklarni, o’nlab dushmanlar taziqlarini yengib o’tgan xalqimiz nima sababdan katta qiyinchiliklarni keltirib chiqarmaydigan ligvistik baryer (to’siq)ni yengib o’ta olmayapti. Balkim o’qish jarayoningizda, ichingizdagi ovozingiz , axir kattalar kirilcha ta’lim olgan bo’lsa, ular bilgan harflarida yozishadida, yoki avval kirillcha paydo bo’lgan keyin lotincha va shu ko’rinishdagi bahonalar tipidagi oqlovchi fikrlarni aytayotgan bo’lsa, ming afsuslar bo’lsinki, siz hali ham o’zgalar propaganda maydonida harakatlanmoqdasiz.

Keling ilmiy-amaliy tahlillardan dunyoviy va kundalik misollarga o’tsak. Siz tuman-shahar hokimligida ishlaysiz, Hokimlikning 60 ga yaqin apparat xodimlari va 250 dan ziyod mahallabay ishlash tizimi vakillari bor. Tuman hokimi o’rta yoshda, deylik 1975-yil tavallud topgan. Uning 4 ta o’rinbosari bor, barchasi deyarli tengdosh , eng yoshi kichigi - Investitsiyalar, sanoat  va tashqi savdo masalalari bo’yicha o’rinbosar 1990-yil. Rahbariyatdan tashqari 30 ga yaqin sobiq ittifoq davrida tug’ilgan rahbar xodimlar bor. 275 nafar xodim mustaqillik farzandlari.

Nima deb o’ylaysiz, Davlatning ijro organi hisoblangan ushbu tashkilotda, tarmoq grafiklari, ish tabellari, bayyonnomalar, ichki buyruq va ish rejalari qanday yozuvda amalga oshiriladi? Javob – Kirill. Nima uchun deysizmi? Hisobotlar operativ va tushunishga oson bo’lshi uchun. 5 kishi va ularning hisobotini qabul qilib oladigan 55 kishi tushunishi, mutoala qilishi oson bo’lishi uchun.

Sobiq ittifoq davrida ko’pi bilan 15 yil yashagan  ziyoliy, fahm-farosatli va odil kadr, Mustaqil O’zbekistonda 33 yildan buyon “umrguzaronlik” qilayotgan bo’lsada, kirill yozuvini lotin harflaridan qalbiga yaqin ko’rmoqda.

💬Fikr va munosabatingizni izohlarda qoldirishingizni, faol bo’lishingizni so’raymiz.

#XavfsizlikMuammolari #Tahlil @StratFocusCA

Aziz kuzatuvchi do’stlarimiz,

Bugun biz tariximizdagi eng muhim kunni - O’zbek tiliga davlat tili maqomi berilganining 35 yilligini nishonlaymiz! Bu kun bizga madaniyatimiz, o’ziga xosligimiz va merosimizning ajralmas qismi bo’lgan ona tilimizning buyuk ahamiyatini eslatadi.

Bizning tilimiz millatni birlashtiradigan, tariximiz, urf-odatlarimiz va qadriyatlarimizni taqdim etadigan kuchli vositadir. Jadal rivojlanish va globallashuv sharoitida ona tilimizni saqlab qolish va rivojlantirish, uni kelajak avlodlarga yetkazish muhim vazifa.

Tilimiz doimo mag’rur va erkin so’ylansin, dunyomizni boyitib, birligimizni mustahkamlasin!

O’zbek tili kuni muborak!

Strategic Focus: Central Asia