Strategic Focus: Central Asia

Rossiyaning yangi yadro doktrinasiga ko‘ra, uning yadro soyaboni KXShTga a’zo davlatlarning barcha hududlarini qamrab olishi haqidagi bayonotlar - G‘arbning postsovet hududlarini harbiy o‘zlashtirishi hech qanday qabul qilinmasligiga ochiq signal. Aniqki, shartli ravishda Qozog‘iston yoki Qirg‘izistonga raketalar bilan hujum qilish hech kimning rejasida yo‘q, demak, bu yerda yanada nozik ma’no yashiringan.

Yuqoridagi tezislar Rossiyaning Ukrainaga qarshi 2022-yildagi hujumidan oldin RF tashqi ishlar vazir o’rinbosari Ryabkov ilgari surgan ultimatumlarga mos keladi: NATO o’z infratuzilmasini 1997-yil chegarasiga qaytarishi va amerika yadro qurollarini Yevropada joylashtirishni keskin cheklash talab qilingandi. Ekspertlarga ko’ra, katta ehtimol bilan muzokaralar boshlanganda, ushbu talablar majmuasi qandaydir shaklda yana muhokama qilinadi. KXShT bo‘yicha qo‘shimcha kafolatlar esa Rossiyaning sobiq SSSR hududidagi muqobilsiz gegemon sifatidagi prinsipial pozitsiyasini ko‘rsatadi.

Kremlning muammosi shundaki, Ukrainadagi yutuqlar bilan cheklanib qolib, ulkan mudofaa salohiyatiga ega bo‘lgan AQSh bilan muzokaralar davomida barcha ambitsiyalarni amalga oshirishning imkoni yo‘q. Shu sababli, Vashington 1997-yil chegaralariga qaytishdan yoki Kievni alyansga qabul qilishdan voz kechishga majbur bo‘lgani kabi, Moskva uning chegarasi bo’ylab sezilarli darajada kuchaygan va kengaytirilgan blok shakllangani yangi o’zgarmas tashqi siyosiy reallik ekanligini tan olishi kerak.

G’arbiy alyans

O‘zbekiston va Rossiya: pragmatizm va o‘zaro manfaatlar ittifoqi

S.Pinxasova, mustaqil tadqiqotchi

So‘nggi yillarda O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasidagi munosabatlar ayrim doiralar tomonidan tanqid nishoniga aylantirildi. Ammo bunday hujumlarning qiymati bir tiyin. Amalda Toshkent va Moskva yuqori darajadagi hamkorlikni namoyish etib, ikki tomonlama manfaatlarni inobatga olgan holda pragmatik siyosat yuritmoqda.

Ayrimlar O‘zbekiston go‘yoki Rossiyadan uzoqlashib, mustaqilroq siyosat olib borishga intilmoqda, deb ta’kidlashadi. Ammo bu fikr bir muhim haqiqatni e’tibordan chetda qoldiradi: O‘zbekiston allaqachon suveren tashqi siyosat olib bormoqda va bu siyosat milliy manfaatlarga asoslangan. Toshkentning suvereniteti — bu haqiqat va uni isbotlash shart emas. Savol shundaki, bu suverenitetni qanday amalga oshirish lozim? Javob aniq: Rossiya bilan munosabatlarni chuqurlashtirish orqali.

Aytish kerakki, ikki mamlakat o‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlik barqaror ravishda o‘sib bormoqda. Rossiya O‘zbekistonning eng yirik savdo hamkorlaridan biri hisoblanadi. 2023-yilda o‘zaro savdo hajmi $9 mlrddan oshdi, hamkorlik esa energetika, transport, qishloq xo‘jaligi va ta’lim kabi muhim sohalarni qamrab olmoqda. Bundan tashqari, milliondan ortiq o‘zbekistonlik mehnat migrantlari Rossiyada ishlayaptilar. Ular nafaqat O‘zbekistonga barqaror pul oqimini ta’minlashyapti, balki ikki xalq o‘rtasida noyob madaniy va shaxsiy aloqalarni ham shakllantirmoqda.

Hamkorlik iqtisodiyotdan tashqariga chiqmoqda. Ta’lim, fan va texnologiya sohasidagi bitimlar, shuningdek, faol madaniy almashinuv ikki mamlakat o‘rtasidagi o‘zaro tushunish va ishonchni mustahkamlashga yordam bermoqda.

Bu kontekstda, AQShdagi saylovlarda Donald Trampning g‘alabasi global siyosatda yangi sahifani ochmoqda. Yangi ma’muriyatning Rossiya bilan “ta’sir doiralarini bo‘lishish” tamoyiliga asoslangan siyosat olib borishi ehtimoli juda yuqori. Bunday sharoitda Markaziy Osiyo, xususan, O‘zbekiston Amerikaning ustuvor yo‘nalishlari ro‘yxatida joy olishi qiyin masala.

Shuni ta’kidlash joizki, hozirga qadar AQShning hech qaysi prezidenti Markaziy Osiyoga tashrif buyurmagan. Mintaqa nafaqat Amerika kun tartibining oxirgi qatorida turibdi, balki umuman boshqa daftar sahifasida joylashgan. Bu esa AQShning mintaqadagi ishtirokiga umid bog‘lash illyuziyadan boshqa narsa emasligini ko‘rsatadi.

Global kuchlar muvozanati o‘zgarayotgan sharoitda O‘zbekistonga Rossiya bilan o‘zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirishga asoslangan pragmatik kursni davom ettirish muhimdir. Moskva Toshkentga aniq loyihalar va tajriba taklif qilmoqda: shubhasiz, bularning barchasi milliy manfaatlarimizga mos keladi. Bu imkoniyatni e’tiborsiz qoldirish dono ish bo’lmaydi.

O‘zbekistonning suveren siyosati va Rossiya bilan strategik hamkorlikni chuqurlashtirish bir-birini istisno qiluvchi tushunchalar emas, aksincha, yagona vektorning tarkibiy qismlaridir. Tobora o‘sib borayotgan global noaniqlik sharoitida ikki davlat hamkorligi barqarorlik va taraqqiyotning mustahkam poydevori bo‘lib qoladi.

Strategic Focus: Central Asia

Maxsudov Sherdil (JIDU, IXTI) tomonidan tayyorlangan “Eron Islom Respublikasi harbiy sektorida ballistik raketa tizimlarining rivojlanishi va uning mintaqa xavfsizligiga ta’siri” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Abdunaimov Shahzodbek (JIDU, IXTI) tomonidan tayyorlangan “Eron-Afg’oniston munosabatlarining murakkab dinamikasi: savdo, terrorizmga qarshi kurash va strategik hamkorlik” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Markaziy Osiyo Rossiyadan yuz o‘girmoqda: migratsiyadagi o‘zgarishlar

Rossiyadagi antimigrant siyosati Markaziy Osiyo davlatlarini o‘z mehnat migratsiyasi yo‘nalishlarini qayta ko‘rib chiqishga majbur qilmoqda. Mintaqadan kelgan migrantlarga nisbatan dushmanlik munosabati kuchayib borayotgan sharoitda, Markaziy Osiyo hukumatlari boshqa Osiyo davlatlari, jumladan, Janubiy Koreya bilan faolroq kelishuvlar tuzishni boshladi. Buning maqsadi — pul o‘tkazmalari hajmini saqlab qolish va migrantlarning qaytishi sababli yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy zo‘riqishning oldini olish.

Qayd etilishicha, O‘zbekiston bu borada ayniqsa faol harakat qilmoqda. Bir necha yil avval, mamlakat mehnat migratsiyasi yo‘nalishlarini diversifikatsiya qilish siyosatini yo‘lga qo‘ygan edi. Bugungi kunda Janubiy Koreyada 100 mingdan ortiq o‘zbekistonlik ishlamoqda va bu ko‘rsatkich Koreyadagi eng katta diasporani tashkil qiladi. Yaqinda bu tajribani Tojikiston ham o‘zlashtirdi. Dushanbe Seul bilan mehnat migratsiyasi to‘g‘risida kelishuv imzoladi. Kelgusi yillarda boshqa mintaqa davlatlari ham shunga o‘xshash siyosatni amalga oshirishi mumkin.

Moskva uchun bunday o‘zgarishlar jiddiy oqibatlarga olib kelmoqda. Markaziy Osiyolik migrantlar Rossiyaning demografik pasayish sharoitida 1) mehnat kuchi tanqisligini qoplabgina qolmay, 2) o‘z davlatlarida rus tili va madaniyatining mavqeini mustahkamlashga hissa qo‘shgan edi. Ularning o‘rnini Hindiston, Zimbabve va boshqa davlatlardan kelgan migrantlar egallashi aniq qiyinchiliklarga duch kelmoqda: til to‘sig‘i, madaniy farqlar va Rossiya sharoitlariga moslashuvchanlikning yo‘qligi. Ushbu o‘zgarishlar nafaqat Rossiya ichidagi ham etnik ziddiyatlarni kuchaytiradi, ham Moskvaning Markaziy Osiyo ustidan ta’sirini susaytirib boradi.

Biroq Moskva uchun asosiy tahdid nafaqat iqtisodiy, balki geosiyosiy sohada ham ko‘zga tashlanadi. Mintaqa davlatlari tobora mustaqilligini namoyish etmoqda, Rossiyaning bir qator tashabbuslarida ishtirok etishdan bosh tortmoqda. Buning o‘rniga ular Janubiy Koreya kabi mamlakatlar bilan hamkorlikni kuchaytirib, mehnat migratsiyasi uchun qulay shart-sharoitlar yaratilishini ta’minlashmoqda.

Shunday qilib, Rossiya Markaziy Osiyoni o‘z ta’sir doirasi sifatida butunlay yo‘qotish xavfi ostida qolmoqda. Shu bilan birga, mintaqa hukumatlari yangi iqtisodiy imkoniyatlarni ochib, o‘z mavqeini mustahkamlamoqda. Kremlning antimigrant kayfiyat va millatchilik tendensiyalarini qo‘llab-quvvatlashga asoslangan siyosati strategik yo‘qotishlarga olib kelmoqda. Bu yo‘qotishlarni kelajakda qoplash juda qiyin bo‘ladi.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiya va Markaziy Osiyo: harbiy tahdid qanchalik haqiqatga yaqin?  (2-qism)
 
Bu borada tahlilchilar Rossiyaning hozirgi cheklovlari tufayli to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy tajovuz ehtimoli pastligini ta’kidlashadi. Biroq, bosimning gibrid shakllari real bo‘lib qolmoqda:

a) Kiberhujumlar: Rossiya qo‘shnilarni beqarorlashtirish uchun kiber vositalardan foydalanib kelmoqda. 2022-yilda Qozog‘istonda kiberhujumlar sonining oshgani qayd etilgan, ularning ba’zilari tashqi o‘yinchilar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ayrim ekspertlar 2022-yil 25-yanvarda sodir bo‘lgan “blekaut” (o‘sha paytda mintaqada 30 mlnga yaqin aholi elektr energiyasiz qolgandi) Rossiyaning diversiyasi deb hisoblashadi.

b) Migratsiya bilan manipulyatsiya: Rossiya hududida 4 milliondan ortiq Markaziy Osiyo mehnat migrantlari yashamoqda, ularning huquqlarini cheklash bosim vositasiga aylanishi mumkin. Avvalroq Rossiya Davlat Dumasi migrantlarga qarshi yo‘naltirilgan 5 ta qonun loyihasini ko‘rib chiqishi haqida xabar berilgandi.

d) KXShTdan foydalanish: Moskva KXShT doirasida aralashuvni boshlashi mumkin, xuddi 2022-yil yanvarida Qozog‘istondagi norozilik namoyishlari paytida bo‘lgani kabi. Ya’ni, Moskva KXShT potensialidan foydalangan holda, aslida Kreml tomonidan tashkillashtirilishi mumkin bo‘lgan miting va noroziliklarni bostirishda vaziyatdan foydalanishi ehtimoldan holi emas.

Shu bilan birga, Markaziy Osiyoga qarshi har qanday tajovuzning o‘zi Rossiya uchun jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin:

Izolyatsiyaning kuchayishi: Bunday harakatlar xalqaro miqyosda qoralanishiga va hatto Qozog‘iston kabi sodiq hamkorlarning yo‘qotilishiga olib keladi.

Xitoy ta’sirining ortishi: Mojaro Xitoyning mintaqadagi iqtisodiy va siyosiy ekspansiyasiga yo‘l ochadi.

Ichki beqarorlik: Iqtisodiy inqiroz sharoitida tajovuzkor harakatlar Rossiyaning o‘zida ichki norozilikni kuchaytirishi mumkin.
 
Davomi uchun izohlarda fikr-mulohazalaringizni qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

Rossiya va Markaziy Osiyo: harbiy tahdid qanchalik haqiqatga yaqin?  (1-qism)

Markaziy Osiyo har doim Rossiyaning strategik manfaatlari markazida bo‘lgan, lekin so‘nggi yillardagi voqealar, xususan, Ukrainadagi urush, Moskvaning imkoniyatlarini susaytirdi. Shunga qaramay kun tartibidagi asosiy savol ochiq qolmoqda: Rossiya Markaziy Osiyo davlatlariga nisbatan to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy tajovuzga qodirmi va uni bunga nima undashi mumkin?

Dalillarga asoslanib gapirsak, bugungi kunda Rossiyaning harbiy salohiyati sezilarli darajada cheklangan. Ukrainadagi urush uning resurslarini quritib yubordi, yo‘qotishlar esa o‘n minglab harbiylar va og‘ir texnikaning katta qismini tashkil etadi. Britaniyaning BBC ma’lumotlariga ko‘ra, Rossiya armiyasi va rusparast Donbass armiyasi orasida halok bo‘lganlarning umumiy soni 141 506 dan 197 564 gacha bo‘lishi mumkin.

G‘arb razvedkalari ma’lumotlariga ko‘ra, urushning dastlabki ikki yilida Rossiya 3 mingga yaqin tank va 5 ming zirhli mashinasini yo‘qotgan. Oryx hisob-kitoblariga ko‘ra, Rossiya armiyasi kamida 3235 ta tankni yo‘qotgan: bu esa Markaziy Osiyoda keng ko‘lamli harbiy operatsiyani boshlash ehtimolini kamaytiradi.

Biroq, Rossiyaning mintaqada harbiy infratuzilmasi mavjud. Asosiy obyektlari – Qirg‘izistondagi Kant aviabazasi va Tojikistondagi 201- diviziyasi bo‘lib, bu yerda 5-7 ming harbiy xizmat qiladi. Ushbu kuchlar ta’sir vositasi bo‘lsa-da, ular Qozog‘iston yoki O‘zbekiston kabi rivojlangan armiyalarga ega davlatlarga qarshi katta operatsiya o‘tkazish uchun yetarli emas.
Global Firepower reytingiga ko‘ra, Qozog‘iston dunyodagi eng kuchli armiyalar orasida 58-o‘rinda, O‘zbekiston esa 65-o‘rinda joylashgan.

Bu kontekstda ekspertlar Rossiya quyidagi siyosiy motivlar sabab harbiy tajovuzini boshlashi mumkinligini aytmoqdalar:

Birinchidan, ta’sirni saqlash. Milliy identifikatsiyaning kuchayishi va Rossiyaparast tashabbuslardan voz kechish (masalan, Qozog‘istonning lotin alifbosiga o‘tishi) Moskvada tahdid sifatida qabul qilinadi. Shuningdek, ijtimoiy-siyosiy doiralar o‘rtasida muntazam tahdidlar almashinuvi, hududiy da’volar va soxta tarixiy faktlar keltirilishi bu keskinlikni oshirmoqda.

Ikkinchidan, boshqa davlatlar bilan raqobat. Xitoy mintaqada o‘zining iqtisodiy va siyosiy ta’sirini kuchaytirmoqda. 2023-yilda Xitoyning Markaziy Osiyo bilan savdo hajmi $90 mlrdga yetib, uni mintaqadagi asosiy iqtisodiy o‘yinchiga aylantirdi. Shuningdek, G‘arb va Yaqin Sharqdagi asosiy aktorlar bu yo‘nalishdagi faolligini oshirmoqdalar.

Uchinchidan, separatizm qo‘rquvi. Qozog‘istonning shimoliy hududlarida, aholisining 18% rusiyzabonlar tashkil qiladigan mintaqalarda, Rossiya “vatandoshlarni himoya qilish” ssenariysini ko‘rib chiqishi mumkin. Bu Qrimdagi voqealarga o‘xshash bo‘lishi ehtimoli mavjud. Qolaversa, ayrim qozoq siyosatchilar chegaradosh hududlarning qaytarilishi masalasini ko‘tarib chiqishi ham ikki tomonlama aloqalar holatiga kerosin sepmoqda.
 
Davomi uchun izohlarda fikr-mulohazalaringizni qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

The Economist va zamonamizning boshqa yetakchi nashrlarning oxirgi sonlarini Xorijiy OAV kanalida kuzatib boring!

Qaysi mavzuda tahliliy postlar chiqaraylik? Takliflaringizni izohlarda qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

No comment...

👉@suhrob_buranov

Tramp Boltiqbo‘yi davlatlariga nima olib keladi?

Donald Trampning qayta saylanishi ko‘plab davlatlar, jumladan, Boltiqbo‘yi mamlakatlari uchun mintaqaviy xavfsizlikning kelajagi haqida savollarni keltirib chiqardi. Dastlabki xavotirlarga qaramay, mintaqa liderlari va ekspertlari mudofaa strategiyalarining asosiy tamoyillari o‘zgarishsiz qolishini ta'kidlamoqda.

Estoniyaning sobiq prezidenti Kersti Kalyulayd ERR nashriga bergan intervyusida “ehtiyotkor optimizm”ni bildirdi. U Bayden ma'muriyatini juda ehtiyotkorlikda ayblab, Boltiqbo‘yi davlatlarining har qanday o‘zgarishlarga moslashish qobiliyatiga ishonch bildirdi. Jurnalist Viya Kiisler esa Estoniya aholisining ko‘pchiligi Kamala Harrisning g‘alabasini afzal ko‘rganini aytdi, biroq pragmatizm ustun ekanini qayd etdi: siyosatchilar Tramp ma'muriyati bilan ishlashga tayyor bo‘lishlari lozim.

Latviya tashqi ishlar vaziri Braiba Braje AQSh bilan hamkorlikni mustahkamlash muhimligini ta'kidlar ekan, milliy mudofaa investitsiyalarini oshirish zarurligini qayd etdi. Latviya 2027-yilgacha mudofaa xarajatlarini YAIMning 3%gacha yetkazishni rejalashtirmoqda, bu NATOning minimal talablari darajasidan 50%ga yuqoridir.

Ayni vaqtda, Litva Rheinmetall bilan $200 mlnlik kelishuv tuzib, o‘q-dorilar zavodi qurmoqda va Italiyadagi Leonardo qurol ishlab chiqaruvchisi bilan hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda. Latviya ASCOD jangovar piyoda mashinalarini sotib olishni muhokama qilmoqda. Ushbu tashabbuslar AQSh saylovlaridan oldin boshlangan kengroq mudofaa strategiyasining bir qismidir. Rail Baltica loyihasi ham strategik ustuvorlik bo‘lib qolmoqda. Bu yuqori tezlikda harakatlanadigan temir yo‘l loyihasi NATO kuchlarini qo‘llab-quvvatlash uchun infratuzilma yaratishni maqsad qiladi.

Boltiqbo‘yi mamlakatlari Yevropadagi eng katta mudofaa sarmoyalarini amalga oshirayotgan davlatlar sirasiga kiradi. Bu hatto Trampning yangi jamoasi tomonidan ham e'tirof etildi, ular G‘arbiy Yevropa davlatlarini o‘z majburiyatlarini bajarmaslikda tanqid qilishdi.

Aksincha, Polsha, Skandinaviya mamlakatlari va Buyuk Britaniya xavfsizlik bo‘yicha kelishuvlarni muhokama qilishni boshladi. CEPA eksperti Jessika Berlin ta'kidlaganidek, Markaziy va Sharqiy Yevropa hamda Boltiqbo‘yi davlatlari koalitsiyasini shakllantirish g‘oyasi endi ochiq muhokama qilinmoqda.

Boltiqbo‘yi davlatlari Rossiyaga qarshi urushda Ukrainani qo‘llab-quvvatlash Yevropa xavfsizligini mustahkamlashning eng yaxshi yo‘li ekaniga ishonadi. Estoniyaning sobiq bosh vaziri Kaya Kallas aytganidek, Ukrainaga harbiy, moliyaviy va gumanitar yordamni davom ettirish birinchi darajali vazifa bo‘lib qoladi.

Umuman olganda, Boltiqbo‘yi mamlakatlari noaniqlik davriga qadam qo‘ymoqda, ammo ular pragmatizm va strategik rejalashtirishning yorqin namunasi bo‘lib qolmoqda. Mintaqa mudofaa imkoniyatlarini kuchaytirib, transatlantik aloqalarni mustahkamlayapti va Ukrainani qo‘llab-quvvatlashga asosiy urg‘u bermoqda. Global kuchlar muvozanati o‘zgarayotgan bir paytda, Boltiqbo‘yi mintaqasi xavfsizlik birlik, strategik qarash va qat'iyatli harakatlarni talab qilishini ko‘rsatmoqda.

G’arbiy alyans

Yadroviy tahdid: Rossiya, NATO va global xavfsizlik

Oxirgi kunlardagi Vladimir Putinning Ukrainadagi urushga doir gaplari xalqaro miqyosda keskin munozaralarga sabab bo‘ldi. Yadro qurolini ishlatish tahdidlari, Rossiyaning yadro doktrinasidagi o‘zgarishlar va NATOning javob choralariga tayyorligi global e’tiborda qolmoqda.
 
2022-yil fevralidan boshlab Rossiya o‘z yadroviy kuchlarining tayyorgarligini oshirib kelmoqda. Putin NATO aralashgan taqdirda yadro qurol ishlatishini aytib, yadro kuchlarni «maxsus jangovar navbatchilik rejimi»ga o‘tkazdi. 2024-yil sentabrida Rossiya o‘z yadroviy doktrinasini rasmiy ravishda yangiladi va yadro qurolini ishlatish chegarasini pasaytirdi. Endilikda uning qo’llanilishi Rossiya yoki Belarusning hududiy yaxlitligiga tahdid mavjud bo‘lgan hollarda, jumladan, ommaviy havo hujumlari, qanotli raketalar yoki dronlar orqali hujum qilinganda ham mumkin.
 
“Oreshnik” raketasi paydo bo‘lishi yadroviy eskalatsiyani ko‘rsatmoqda. Dneprda ilk bor real tajtibadan o’tkazilgan ushbu raketa yuqori tezlik va murakkab mudofaa xususiyatlariga ega bo‘lib, uning yadroviy jihozlanish ehtimoli o’ta yuqori. Shu bilan birga, Rossiya NATOni «yadroviy shantaj»da ayblab, G‘arbga bosim o‘tkazish strategiyasini kuchaytirmoqda.
 
Rossiya butunlay yo‘q bo‘lib ketish xavfi ostida NATOga qarshi yadroviy qurol ishlatishi ehtimoli juda past, deydi ekspertlar. Ammo, Ukrainada taktik yadroviy qurol ishlatish ehtimoli jiddiy tashvishga sabab bo‘lmoqda. Rossiyada bunday qurollarning katta zaxirasi mavjud bo‘lib, ular psixologik bosim o‘tkazish maqsadida «namoyish zarbasi» uchun ishlatilishi mumkin.
 
Sputnik tizimlari orqali kuzatuv NATOga diplomatik yoki preventiv choralarni amalga oshirish imkonini beradi. Shunga qaramay, Rossiyaning yadroviy omborlariga preventiv zarba berish global mojaro xavfini oshiradi. Shu sababli NATO o‘z mudofaa strategiyasiga tayanib, bevosita urushdan qochmoqda.
 
Ukraina, tarixiy ravishda sobiq Sovet yadroviy arsenali egasi bo‘lsa-da, Budapesht memorandumiga sodiq qolmoqda. Prezident Zelenskiy NATOga qo‘shilish suverenitetni himoya qilishning eng ishonchli yo‘li ekanini qayd etdi va bu o‘z yadro qurolini ishlab chiqishdan ko‘ra afzal ekanligini bildirdi.
 
Xulosa qilib aytganda, Rossiyaning yadroviy ritorikasi global keskinlikni kuchaytirib, jahon xavfsizligi uchun yangi muammolarni yuzaga keltirmoqda. Yadroviy qurol ishlatish chegarasining pasayishi va yangi texnologiyalar, jumladan, “Oreshnik” kabi qurollar, noto‘g‘ri talqin va qaror qabul qilish xatolarining xavfini oshiradi.

Strategic Focus: Central Asia

Eron halokat yoqasida: inqiroz va yangi imkoniyatlar

Eronning oliy yetakchisi oyatullo Ali Xomanaiy og‘irahvolda ekanligi haqidagi mish-mishlar ekspertlar va rasmiylar orasida keng muhokamalarga sabab bo‘ldi, biroq bu ma’lumotlar yolg‘on bo‘lib chiqdi. Shunga qaramay, vaziyat Eronning misli ko‘rilmagan darajada zaiflashganini ko‘rsatmoqda, chunki mamlakat ichki va tashqi jiddiy tahdidlarga duch kelmoqda. Isroil Hamas va Hizbulloh proksi-guruhlarining yetakchilarini muvaffaqiyatli yo‘q qildi, Eronning sovet davridagi havo mudofaa tizimlarini buzib tashladi, shuningdek, ishlab chiqarish quvvatlariga zarbalar berdi, bu esa Rossiyaga Ukrainadagi urush uchun qurol yetkazib berishni chekladi. Ushbu voqealar Eronni so‘nggi yigirma yillikdagi eng zaif holatga olib keldi.
 
Eronning zaiflashishi xalqaro strategiyalarni qayta ko‘rib chiqish uchun imkoniyatlar oynasini ochmoqda. Isroil ushbu vaziyatni Eronning yadroviy obyektlariga zarba berish uchun qulay fursat sifatida ko‘rmoqda, shu bilan birga Donald Tramp ma’muriyati, o‘z lavozimini egallashga tayyorlanar ekan, Tehronga bosimni kuchaytirish uchun mavjud sharoitlardan foydalanishi mumkin. Variantlar muzokaralarni qayta boshlashdan tortib, Eronning yadroviy dasturini neytrallashtirish va uning proksi tarmog‘ini zaiflashtirishga qaratilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy aralashuvgacha bo‘lgan choralarni o‘z ichiga oladi.
 
Eronning kuchsizlanishi, shuningdek, Xitoy, Rossiya, Eron va Shimoliy Koreyani o‘z ichiga olgan “sharqiy ittifoq”qa zarba berib, G‘arb uchun ularning kollektiv xavfini kamaytiradi. Biroq, Eronning ichki barqarorligi muxolifatning qattiq bostirilishi tufayli yuqori darajada saqlanib qolmoqda. Shuningdek, Xomanaiy o‘rniga nomzod sifatida katta ehtimol bilan uning o‘g‘li Mujtaba ko‘rib chiqilyapti, bu esa Islom inqilobi qo‘riqchilari korpusining ta’siri oshishiga olib kelishi taxmin qilinyapti.
 
Xulosa qilib aytganda, Eron misli ko‘rilmagan tahdidlar majmuasi bilan yuzlashmoqda, bu esa G‘arbga o‘z pozitsiyalarini mustahkamlash uchun imkoniyat yaratadi, lekin ayni paytda AQSh va Isroilning vaziyatdan samarali foydalanish qobiliyatini sinovdan o‘tkazadi. Biroq, Yaqin Sharq tarixi shuni ko‘rsatadiki, mojarolarning kuchayishi hali ham ehtimoliy ssenariy bo‘lib qolmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Turkiya: global energetika xaritasida yangi markaz

Batafsil: https://t.me/erontahlili/489

Trampning saylovdagi g‘alabasi Afg‘oniston uchun nimani anglatadi?

Batafsil: https://t.me/westalliance/381

Murtozayev Mirjalol (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Aerokratiya va Efirokratiya maktablarining geosiyosatdagi qiyosiy tahlili” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

⏳Tarix faqat faktlar va sanalar yig‘indisi emas, balki bilim va konsepsiyalar to‘qnashadigan maydon hamdir.

🌏Tarix | Siyosat | Madaniyat. Yaponiyadan Ispaniyagacha. Sharq xalqalari bo'yicha ilmiy ommabop resurslar yig‘indisi bo‘lgan kanalni tavsiya qilmoqchiman. Bu kanal sizga Tarix va hozirgi zamonni propagandasiz ko‘rsatadi. Ushbu kanalda siz:

Kanalga obuna bo‘ling
✒️@Sharqshunos_tarixchi

The Economist jurnalining 2025-yilga bag’ishlangan muqovasidagi belgilar nimani anglatadi?

Konspirologiya allaqachon mashhur trendga aylangan, ammo global elitalar qoldirgan ramzlarni “o’qish” san’ati hammani qo’lidan ham kelmaydi. Aynan shu sababdan The Economist jurnalining yillik muqovasi katta qiziqish uyg’otadi: u nafaqat voqealarni bashorat qiladi, balki ularni ramziy qatlamlar orqasida yashiradi ham. Bu yil taqdim etilgan rebus belgisi kelajakdagi o’zgarishlar va noaniqlikni ask etmoqda.

Belgilar tahlili: Saturn va g’ishtlar

Tasvirning yuqori qismidan taqdir va shafqatsiz zamon ramzi Saturn (Qadimgi Rim mifologiyasida u o’z bolalarini yeb quyardi). Buni Qum soati bilan birlashtirsak, Qiyomatdan tortib, yangi dunyo tartibini “yaratishgacha” bo’lgan yangi hisob-kitob vaqti boshlanishi sifatida talqin qilinishi mumkin. Rasm bo’ylab tarqalgan g’ishtlar yangi dunyo qurilishi Masonlarga bog’liqligiga ishora qiladi.

Yuqoridagi kontekst qolgan elementlar sirini ochib berishga yordam beradi:

1) Portretlarning qizil va qora ramkalari: eski ittifoqlarning parchalanishi va yangi geosiyosiy bloklarning shakllanishi;
2) Quyoshdagi chaqnashlar va elektrsiz shaharlar: energiya inqirozlari va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan texnogen ofatlar;
3) Osiyo birjalarining qulashi: Osiyoda yangi mojaro xavfi.
4) Kub va uning bo’linishi: dunyoning global arxitekturasini beqarorlashtirish;
5) Yadro ramzlari: eskalatsiya tahdidi, yadro qurolining tarqalishi yoki yangi sinovlar;
6) Elektr transport vositalari, sun’iy idrok va raqamli kuzatuv: toza texnologiyalar rivojlanishi, ammo raqamli boshqaruv elementlari bilan.
7) Iqlim va geoinjeneriya: tabiiy jarayonlarga aralashish bo’yicha tortishuvlarni kuchayishi.

The Economist tahlilchilari Trampni markazda joylashtirib, u 2025-yilning asosiy figurasi ekanligini qayd etishyapti: Tramp kelajakdagi o’zgarishlarda muhim rol o’ynashi kutilmoqda. Uning “Make America Great Again” shiori AQSh ittifoqchilariga ham, raqiblariga ham ta’sir ko'rsatadigan o'zgarishlarning belgisiga aylanyapti. Savdo urushlari, Amerika qurollarini sotib olish uchun sheriklarga bosimning oshishi - bularning barchasi qarama-qarshilikning yangi davrini bashorat qilyapti.

Xulosa qilib aytganda, The Economist piktogrammasi 2025 - yilning barcha mumkin bo’lgan ssenariylarini o’z ichiga oladi. Qaysi biri amalga oshirilishini esa faqatgina vaqt ko’rsatadi.

Savol: Putin, Zelenskiy, Fon der Layen portretlari nimani anglatadi? Javoblarni izohlarda kutamiz.

Strategic Focus: Central Asia

“Katta o’yin”: Tramp Putin bilan Ukraina bo’yicha bitim tuza oladimi?

Qayd etilishicha, Kreml AQShning yangi ma’muriyati bilan muloqotga tayyorligini ko’rsatyapti: ammo Moskva takliflari Donald Tramp uchun tuzoq bo’lib, uning kuchli rahbar sifatidagi imidjiga putur yetkazishi mumkin.

O’z navbatida, Kiyev Vashington va Moskvaning yaqinlashishini xavotir bilan kuzatilmoqda. Prezident Zelenskiy Trampning Ukrainaning strategik ahamiyatiga ishontirishga bir necha bor urinib ko’rdi, ammo, natijasiz. Tramp uchun Ukraina - tashqi siyosatning ustuvor yo’nalishidan ko’ra ko’proq o’z kuchini namoyish etish bir vosita. Biroq, Tramp qabul qilishi mumkin bo’lgan qarorlar Ukraina va katta ehtimol bilan global barqarorlik uchun xavf tug’diradi.

Ta’kidlash joiz, Putin o’zining asl maqsadlariga sodiq qolmoqda: 1) Ukrainani demilitarizatsiya qilish, 2) uning neytraliteti, 3) Qrim va Donbassning bir qismini o’z ichiga olgan hududiy anneksiyalarni qonuniylashtirish. Bu borada Moskva Ukrainaning NATOdan voz kechishi, armiyasini qisqartirishi va G’arb sanksiyalarini bekor qilish kafolatlarini talab qiladi. Shu bilan birga, sanksiyalar, Rossiya iqtisodiyotini falaj qilmasa ham, uning rivojlanishiga jiddiy to’siq bo’ldi.

Putin Tramp bilan “g'alabani mustahkamlash” va ikkala tomon uchun ham foydali kelishuv illyuziyasini yaratish uchun muzokaralar olib borishga intilmoqda. Biroq, Tramp uchun tahdidlar aniq: Kreml shartnomasi uni zaif muzokarachi sifatida ko’rsatadi, bu uning imidjiga: AQSh ichida ham, xalqaro maydonda ham (ayniqsa Pekin nazarida) zarba beradi.

Shu bilan birga, Kreml G’arb va Kiyev qarshilik ko’rsatmaydi deb, vaziyatni noto’g’ri baholagan bo’lishi mumkin. So’nggi so’rovlar shuni ko’rsatadiki, ukrainaliklar muzokaralarga tayyor, ammo barcha narsadan voz kechmaydilar. Ukraina Rossiya ta’siriga bo’ysunmaydigan qat’iy xavfsizlik kafolatlarini talab qilyapti.

Ukraina manfaatlarini kamsitadigan har qanday bitim past faollikdagi uzoq davom etadigan mojaroga aylanishi mumkin. Bu esa Sharqiy Yevropada beqarorlikning yangi to’lqiniga olib kelishi mumkin.

Tramp uchun Putin bilan “tarixiy kelishuv” tuzishga urinish kuchni namoyish etish imkoniyatidir. Ammo uning birinchi ma’muriyati ko’rsatganidek, Putin do’stona signallarga qaramay, unchalik ko’p narsani olmadi. Aksincha, Amerika qurollarini Ukrainaga sotish va “Shimoliy oqim-2” ga qarshi kurash orqali Rossiya strategiyasiga sezilarli to’siq yaratdi.

Biroq, endi vaziyat boshqacha. Putin G’arb global yetakchilikni yo’qotganiga amin va Tramp esa - uning rus pozitsiyalarini mustahkamlashdagi noyob imkoniyat. Muammo shundaki, Moskvaning ambitsiyalari va yangi geosiyosiy voqelik Oq uy tomonidan boshqacha qabul qilinishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, Tramp va Putin o’rtasida ”katta bitim” tuzish ehtimoli savol ostida qolmoqda. Rossiya uchun bu - mintaqada o’z gegemonligini mustahkamlash uchun imkoniyat, AQSh uchun - strategik ta’sirni yo’qotish xavfi. Ukraina agressor davlat bilan yakkama-yakka qolsa ham, o’z manfaatlari uchun kurashishga tayyor.

Sizningcha bu murakkab o’yinda kim g’olib bo’ladi: Vashington, Moskva yoki Kiyev?

Strategic Focus: Central Asia

Tahlilchi do’stimiz Islomxon Gafarovning ”Afghanistan Monitor” (Pokiston) jurnalida “Evolution of the Taliban: Changes in behavior and strategy” nomli maqolasi chiqdi.

Material bo’yicha fikr-mulohazalarni izohlarda qoldirishingiz mumkin.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

😈

15-noyabr kuni O’zbekistonda bo’lishi nomaqbul deb topilgan chet elliklarga oid qonun kuchga kirdi.

Chet el fuqarosi yoki fuqaroligi bo’lmagan shaxsni ushbu ro’yxatga kiritish Oliy Majlis Qonunchilik palatasi kengashining, Senat kengashining, maxsus vakolatli davlat organlarining taqdimnomasiga asosan amalga oshiriladi. Ro’yxat Tashqi ishlar vazirligi tomonidan yuritiladi.

Strategic Focus: Central Asia

Tehrondan kelgan ma’lumotlarga ko’ra, Eron Islom Respublikasi yuqori rahbariyati ichida mamlakat yadroviy dasturining kelajagi bo’yicha keskin bahslar qayd etildi. Aytishlaricha, asosiy kelishmovchiliklar prezident Pezeshkian va tashqi ishlar vaziri Aroqchi o’rtasida bo’lgan.

Xususan, prezident o’tgan hafta tashqi ishlar vazirligining sobiq va amaldagi rahbarlari ishtirokida majlis o’tkazgan. Yig’ilish davomida tashqi siyosat strategiyasi, yadro masalasi bo’yicha Yevropa bilan muzokaralar mavzulari muhokama qilingan.

Pezeshkianning “do’stlar bilan saxiy va dushmanlar bilan sabrli” bo’lishga chaqiriqi uning G’arb bilan munosabatlarda diplomatik yondashuv tarafdori ekanligini ko’rsatdi. Biroq, bu bayonotlar tashqi ishlar vaziri Aroqchi tomonidan qattiq tanqidga uchradi. Unga ko’ra, Tehron G’arbga nisbatan qattiqroq pozitsiyani egallashi kerak. “Eronning dushmanlari bizga toqat qilmaydi va biz ularga toqat qilmasligimiz kerak”, deydi Aroqchi. Bundan tashqari, diplomat Eron - Yevropa muloqotidagi inqirozning yuqori xavfi (ayniqsa 2025-yilda JCPOA muddati tugashi arafasida) haqida ogohlantirdi.

Ayni vaqtda Eron ichida yadroviy qurolga ega bo’lish zarurligi haqida munozaralar kuchaymoqda. Avvalroq, 40 ga yaqin deputat Milliy xavfsizlik oliy kengashiga mudofaa doktrinasini qayta ko’rib chiqish va unga yadroviy tiyib turish (oddiy so’z bilan aytganda, yadro qurolni ishlab chiqishga ruxsat) bandini qo’shish bo’yicha murojaat qilishdi.

Ushbu tashabbus oliy rahbar Oyatulloh Ali Xomnaiyning yadro qurolidan foydalanishni taqiqlovchi, ammo uni ishlab chiqarish va saqlashga imkon beruvchi fatvosini shubha ostiga qo’ymoqda. Tahlilchilarga ko’ra, fatvo mudofaa doktrinasining asosi bo’lsa-da, o’zgaruvchan geosiyosiy vaziyat va Isroil tahdidlari fonida qayta ko’rib chiqilishi mumkin.

Bu kontekstda xalqaro maydonda keskinlik o’sishda davom etmoqda. Manbalar aytishicha, Yevropa davlatlari ushbu chorshanbada (20-noyabr) rejalashtirilgan IAEA (Atom energiyasi bo’yicha xalqaro agentlik) boshqaruvchilar Kengashi yig’ilishida Eronga qarshi rezolyutsiya chiqarishni rejalashtirmoqda. Mazkur qaror qabul qilinsa, Aroqchi javob choralarini ko’rish bilan tahdid qildi. Qizig’i, IAEA haqiqatan ham bunday rezolyutsiyani qabul qilish uchun bir qator asoslarga ega: agentlik bir necha bor Eronning JCPOA talablarini buzganligi, shu jumladan uranni 60% gacha boyitish va ilg’or sentrifugalardan foydalanishi haqida xabar bergan.

Mavjud vaziyatda Eron qiyin tanlov oldida turibdi: yoki prezident tomonidan taklif qilingan diplomatik yo’nalishni saqlab qolish, yoki TIVning pozitsiyasini aks ettiruvchi qattiqroq kursni qabul qilish. Yaqin oylarda qabul qilinadigan qaror nafaqat JCPOA taqdiriga ta’sir qilishi, balki xalqaro bosimning kuchayishi sharoitida Eron yadroviy dasturining kelajagini ham belgilashi mumkin.

Strategic Focus: Central Asia

Masharipov Miraziz (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Germaniya va Amerika geosiyosiy maktablarining qiyosiy tahlili” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Bayram muborak, do’stlar!

Strategic Focus: Central Asia

Xitoy va Rossiya harbiy ittifoq tuzadimi?

Rossiya va Xitoy ko’plab strategik kelishuvlar va qo’shma bayonotlarda “cheksiz do’stlik” kabi balandparvoz so’zlar ko’p marotaba uchrashiga qaramay, ikki mamlakat haligacha rasmiy harbiy ittifoq tuzmagan.

Quyida Moskva-Pekin alyansi yo’qligining asosiy sabablarini keltiramiz:

1. Rahbarlarning turli xil dunyoqarashlari:
Ekspertlarga ko’ra, tinchlik davrida ittifoq tuzish nafaqat strategik manfaatlarning bir-biriga mos kelishini, balki rahbarlarning o’xshash falsafiy qarashlarga ega bo’lishini ham talab qiladi. Si Tszinpin va Vladimir Putinning nutqlarini tahlili shuni ko’rsatdiki, maqsadlarga erishish strategiyalari o’xshashligiga qaramay, ularning dunyoqarashi va qadriyatlari sezilarli darajada farq qiladi.

2. Qadriyatlar o’rniga manfaatlar:
Rossiya va Xitoy o’rtasidagi munosabatlar umumiy mafkuraga emas, balki umumiy manfaatlarga (masalan, AQShning gegemonligiga qarshi kurash) asoslanadi. Bu ularning hamkorligini moslashuvchan qiladi, ammo yanada chuqurlashishini cheklaydi.

3. Tarixiy ehtiyotkorlik:
XX asr o’rtalarida SSSR-Xitoy ziddiyatlari “darslari” Pekin va Moskvada bir-biriga haddan tashqari bog’liqlikni istisno qiladigan yondashuvni shakllantirdi. Bu, ayniqsa, energiya sohasida yaqqol namoyon bo’lmoqda: Xitoy o’zining ustun mavqeidan foydalanib, Rossiyadan qulay imtiyozlarni qo’lga kiritishga, Rossiya esa eksportni diversifikatsiya qilishga intilyapti.

4. Iqtisodiy va harbiy raqobat:
Xitoy an’anaviy ravishda Rossiya ta’sir zonasiga kiradigan Markaziy Osiyoga sarmoya kiritmoqda, bu esa kelajakda strategik keskinlikni keltirib chiqarishi aniq. Bundan tashqari, Rossiya raqobatni kuchaytirishi mumkin bo’lgan texnologiyalarni taqdim etmay Xitoyga qurol-yarog’larni ehtiyotkorlik bilan sotmoqda.

Shunga qaramay, tahlilchilar kelajakda Moskva-Pekin alyansi rasmiy shakllanishini taxmin qilishmoqda. Xususan, ittifoqning hozirgi kunda yo’qligi tinchlik davri bilan bog’liq. Biroq, AQSh tahdidlarining kuchayishi vaziyatni o’zgartirishi mumkin. Agar Rossiya va Xitoyga bosim harbiy mojaroga yaqin darajaga yetsa, ittifoqning shakllanishi muqarrar.

Bu kontekstda bir qator omillar Moskva-Pekin ittifoqi shakllanishiga olib kelishi mumkin:

Birinchidan, Rossiya va Xitoy turli xil qadriyatlari va maqsadlari borligini hisobga olmay, ularni “yagona avtokratik lager”ga birlashtirish Oq uy uchun strategik xato bo’ladi.

Ikkinchidan, bir vaqtning o’zida Rossiya va Xitoyga qarshi harakat qilish, ularning hamkorligini kuchaytirishi mumkin va natijada Amerika gegemonligining zaiflashishini tezlashtirishi mumkin.

Uchinchidan, Pekin va Moskvaning xalqaro tizimdagi hurmat va maqomga bo’lgan qonuniy intilishlarini hisobga olmaslik. Bu borada, shubhasiz, AQSh o’z milliy manfaatlarini ilgari surishi kerak, ammo boshqalarni nazarga ilmaslik qimmatga tushadi.

Xulosa qilib aytganda, Rossiya va Xitoy zamonaviy geosiyosiy sharoitda ko’proq ittifoqchi emas, balki umumiy manfaatlarga ega sheriklar maqomifa qolishmoqda. Biroq, hozirgi strategik konfiguratsiya barqarorlikni kafolatlamaydi. Harbiy tahdidlarning kuchayishi kabi tashqi sharoitlarning o’zgarishi ularning rasmiy ittifoqini shakllantirishni rag’batlantirishi mumkin, bu esa global kuchlar muvozanatini tubdan o’zgartiradi.

G’arbiy alyans

Murtozayev Mirjalol (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Geosiyosiy nazariya maktablari: Talassokratiya va Tellurokratiyaning qiyosiy tahlili” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Sovuq urushning Yaqin Sharqqa qaytishi

Qayd etilishicha, sentabrda Misr va Xitoy o’rtasida J-10C qiruvchi samolyotlarini sotib olish bo’yicha bitim imzolanishi Yaqin Sharq mintaqasida sovuq urush taktikasiga qaytishidan dalolat bermoqda . Ya’ni, bu qaror shunchaki qurol sotib olish olish emas, balkim jahon kuchlari o’rtasidagi mintaqaviy o’yinning yangi bosqichiga chiqqanini anglatadi.

Ekspertlar aytishicha, Misr armiyasi mintaqadagi eng yiriklardan biri, ammo uning havo ustunligi imkoniyatlari mamlakat ambitsiyalaridan orqada qolmoqda. AQShning AIM-120 AMRAAM va F-35 samolyotlarini yetkazib berishdan bosh tortishi kabi ilg’or texnologiyalarga cheklovlar Qohirani muqobil variantlarni izlashga majbur qildi. Bu sharoitda AESA radarlari va 200 km masofaga uchadigan PL-15 raketalari bilan jihozlangan Xitoy J-10C qiruvchi samolyoti yaxshi tanlovga aylandi. Uning narxi ($40-50 mln) AQSHning F-16 yoki Fransiyaning Rafale qiruvchi samolyotlariga qaraganda ancha past.

Shunga qaramay, Misr G’arb qurollaridan butunlay voz kechmoqchi emas: AQShning yillik $1,3 mlrd miqdoridagi yordami siyosiy barqarorlik uchun muhim bo’lib qolmoqda. Biroq, Qohira quyidagi sabablarga ko’ra qurollar importida diversifikatsiya qilishga harakat qilmoqda:

1. Mintaqaviy mojarolar, shu jumladan G’azo urushi va Isroil va Eron o’rtasidagi ehtimoliy to’qnashuvlari tufayli yuzaga kelgan noaniqlik sharoitida Misr harbiy imkoniyatlarini kuchaytirish.

2. G’arbiy ittifoqchilardan mustaqilligini namoyish etish orqali AQShni o’z siyosatini qayta ko’rib chiqishga majbur qilish.

Ekspertlar aytishicha, J-10C sotilishi Pekin uchun strategik muvaffaqiyatdir. Bu Xitoy harbiy texnikasining G’arbiy texnikaga nisbatan raqib sifatida pozitsiyasini mustahkamlaydi. Misr bitimi, shuningdek, Saudiya Arabistoni kabi boshqa davlatlar uchun ham pretsedent bo’ldi: ayni vaqtda Ar-Riyod ham Xitoy qiruvchi samolyotlarini sotib olish imkoniyatini ko’rib chiqishmoqda.

Umuman olganda, Misrning qurol sotib olish siyosati uning texnologik bo’shliqlarni bartaraf etish uchun jiddiy qadamlar qo’yishga tayyorligini ko’rsatdi. Biroq, bu ayni vaqtda G’arbga uning pozitsiyasini qayta ko’rib chiqish uchun signal bo’lib xizmat qiladi. Ushbu bitimning dinamikasi AQSh Yaqin Sharqda harbiy sohada o’z hukmronligini saqlab qolishi mumkinmi yoki mintaqa Xitoy ta’siri maydoniga aylanadimi degan savolni tug’diradi.

Sizningcha, Pekin mintaqada Vashingtonning o’rnini egallay oladimi? Buning asosiy sababi nimada?

Strategic Focus: Central Asia

@westalliance tomonidan @stratfocusca uchun maxsus

Ilon Mask va diplomatiya: AQSh va Eron o’rtasidagi ziddiyatlar fonida xususiy tashabbus

Ilon Maskning Eronning BMTdagi elchisi bilan kutilmagan uchrashuvi xalqaro doiralarda katta qiziqish uyg’otdi. Ma’lumotlarga ko’ra, Mask tashabbusi bilan tashkil etilgan uchrashuv taxminan bir soat davom etgan va maxfiy joyda bo’lib o’tgan. Aytishlaricha, muzokaralar ijobiy muhitda o’tgan.

Bu borada hozirda Vashington va Tehron o’rtasidagi munosabatlar o’ta ziddiyatli (AQShning 2018-yilda yadroviy kelishuvdan chiqib ketishi tufayli) qolayotganini ta’kidlash kerak. Rasmiy muzokaralar yo’qligi sharoitida hatto shunday xususiy tashabbuslar ham katta e’tiborni jalb qilishi aniq, deydi tahlilchilar. Taxminlarga ko’ra, Mask katta ehtimol bilan mavjud keskinlikni o’z biznes manfaatlari (Starlink) va ijtimoiy loyihalari sabab kamaytirishga harakat qiladi.

Xo’sh, uchrashuv nega maxfiy bo’lgan? Qayd etilishicha, bu tomonlarning tashqi bosimni oldini olish istagi bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Ikkinchi savol esa rasmiy Vashington ushbu tashabbusni tashqi siyosatining bir qismi deb biladimi yoki u faqat ramziy signal bo’lib qoladimi?

Fikr va munosabatingizni izohlarda qoldiring.

Xayrli kech, do’stlar!

19-noyabr kuni soat 21:00 da bo’lib o’tadigan “Rossiya Markaziy Osiyodagi qo’shnilarini o’ziga qanday qilib yaqin ushlab turadi” mavzusidagi Zoom vebinarga taklif qilamiz.

Ma’ruzachi: sobiq elchi Pamela Spratlen. Spratlen xonim Markaziy Osiyo yo’nalishida katta tajribaga ega diplomat, AQShning Qirg’iziston va O’zbekistondagi elchisi lavozimida ishlagan. Spratlen mintaqaviy diplomatiya, inson huquqlari, savdo va xavfsizlik sohasida kuchli mutaxassis hisoblanadi.

Vebinar Jorjtaun Universiteti (Georgetown University) Yevroosiyo, Rossiya va Sharqiy Yevropa tadqiqotlari markazi (CERES) tomonidan o’tkazilmoqda.

Ro’yxatdan o’tish uchun: https://georgetown.zoom.us/webinar/register/WN_q64fNRfhTdGOOVEeWFVY2A#/registration

Strategic Focus: Central Asia

Tehron Trampning “maksimal bosim” siyosatiga qanday tayyorlanmoqda?

Batafsil: https://t.me/erontahlili/475

Prezidentlar Toqayev, Aliyev va Mirziyoyev Qozog’iston, Ozarbayjon va O’zbekiston energetika tizimlarini integratsiya qilish bo’yicha strategik bitim imzoladilar.

Gap faqat energetika haqida ketmayapti. Bu ruhan yaqin o’yinchilardan iborat kuchli jamoaning shakllanishini ko’zda tutgan mega loyihaning bir qismidir.

Mustahkam payvandlangan Ostona-Boku-Toshkent uchburchagi Yevroosiyo markazida juda ta’sirli kuch bo’lishi mumkin.

Uchala mamlakat ham uzoq muddatli milliy manfaatlarni himoya qilishga qaratilgan oqilona pragmatik tashqi siyosat olib borishga intilmoqda.

“Bizni qayergadir tortishning hojati yo’q, biz boshqalarning mafkuralari bilan mafkuralashmaymiz. Biz hammamiz bu yerda tinch yashashni va tarixiy davlatchilikni qurishni xohlaymiz - shuning uchun keling, shunchaki ishlaylik va pul topaylik”.

Rahbarlar, katta ehtimol bilan, keng doiradagi masalalar bo’yicha doimiy aloqada bo’lib, maslahatlashadilar va sa’y-harakatlarni muvofiqlashtiradilar.

Turon loyihasi, Yevroosiyo loyihasi, Bir makon, bir yo’l loyihasi, G’arb loyihasi - bu loyihalarning barchasida uchburchak samarali suveren bo’g’in bo’lishi mumkin va bo’lishi kerak.

Siyosatshunos Gaziz Abishev (Qozog’iston)

Strategic Focus: Central Asia

⚡️Politico jurnalining oxirgi soni Xorijiy OAV kanalida

📡 So’rovnoma

Hurmatli obunachilar, bizni qayerdan (davlat/shahar) kuzatasiz?

Javoblarni post ostida qoldiring.

Strategic Focus: Central Asia

@westalliance tomonidan @stratfocusca uchun maxsus

Trampning Oq uyga qaytishi: Yaqin Sharq reaksiyalari

Donald Trampning prezidentlik saylovlarida g’alabasi Yaqin Sharqda kuchli reaksiyaga sabab bo’ldi: ko’plab davlatlar Trampning yangi muddati munosabati bilan o’z strategiyalarini qayta ko’rib chiqmoqdalar.

1. Isroil. Trampning g’alabasi Isroil bosh vaziri Netanyaxu va uning o’ng qanot ittifoqchilari tomonidan katta xursandchilik bilan qabul qilindi. Radikal hukumat vakillari Trampning qaytishini G’azoda harbiy ishtirokni mustahkamlash va ikki davlat formulasi bo’yicha qaror qabul qilish istiqbollarini buzish imkoniyati deb bilishadi. Isroildagi liberal doiralar, aksincha, saylov natijalari avtoritar tendentsiyalarni kuchaytiradi va sud tizimining mustaqilligiga putur yetkazadi deb qo’rqishyapti. Bayden ma’muriyati qolgan oylarda Livan va G’azoda sulh tuzishga va Isroil ekstremistlariga bosim o’tkazishga urinishi kutilmoqda.

2. Falastin. Falastinliklar Trampning g’alabasi haqidagi xabarni Isroil istilosining kuchayishi va G’azoda etnik tozalash tahdidi hamda G’arbiy sohil anneksiyasidan xavotirda. Tramp BMTning Falastin agentligini (UNRWA) moliyalashtirishdan mahrum qilishi va Baydenning isroillik ko’chmanchilarning zo’ravonligiga qarshi sanksiyalarini bekor qilishi mumkin, bu esa falastinliklarning gumanitar ahvolini sezilarli darajada yomonlashtiradi.

3. Eron. Tehron hukumat koridorlarida Tramp bilan muzokaralarni qayta boshlash mumkinligi muhokama qilinmoqda, chunki Eron Amerika sanksiyalarini yumshatishga intilmoqda. Muzokaralar tarafdorlari, agar Tehron yadro qurolini ishlab chiqmasa, prezident kelishuvga rozi bo’lishi mumkin, deb hisoblashadi, bu esa o’z navbatida keyingi imtiyozlar uchun imkoniyat ochadi. Biroq, Eronda Tramp ma’muriyati mintaqaviy masalalar bo’yicha yon bosishiga ishonch yo’q.

4. Arab monarxiyalari. Fors ko’rfazi davlatlari rahbarlari, xususan Saudiya Arabistoni va BAA Trampning to’g’ridan-to’g’ri ochiqcha yondashuvini qadrlashdi, ammo uning siyosati bashorat qilinmaydigan xususiyati saqlanib qolishi qiyinchilik tug’dirishi mumkin. Shuningdek, arablar hali ham Isroil-Falastin mojarosini ikki davlat asosida hal qilishni talab qilmoqdalar va Eron bilan harbiy avj olishdan qochib, AQSh bilan muvozanatli hamkorlik qilishga intilmoqda.

5. Turkiya. Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdog’an yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolarga qaramay, Trampga bo’lgan ishtiyoqini bildirdi. Ilgari, uning hukmronligi sanksiyalar va AQShning Sharqiy O’rta yer dengizidagi koalitsiyalarni qo’llab-quvvatlashining kuchayishi natijasida yuzaga kelgan qiyinchiliklarga duch kelgan edi, bu esa Trampning yangi ma’muriyati davrida murakkablashishi mumkin.

6. Pokiston va Afg’oniston. Trampning g’alabasi Islomobod va Kobulda optimizm bilan qabul qilindi. Tolibon rejimning rasmiy tan olinishiga umid qilmoqda va inson huquqlari masalalariga e’tiborning pasayishini kutmoqda. Pokiston, o’z navbatida, ikki tomonlama munosabatlarni barqarorlashtirish imkoniyatini ko’rmoqda. Qizig’i, Tramp Imron Xonni ozod qilishni talab qilishi mumkin.

Shunday qilib, Trampning qaytishi Yaqin Sharqda ko’plab umid va tashvishlarni keltirib chiqarmoqda. Har bir mamlakat xatarlarni minimallashtirish va AQShning yangi tashqi siyosati imkoniyatlaridan foydalanish uchun o’z strategiyalarini moslashtirishga harakat qiladi.

🇦🇿Bokuda oliy martabali mehmonlar uchun ziyofat uyushtirildi.

Boku shahridagi “Guliston” saroyida COP-29 sammitida ishtirok etgan davlat va hukumat rahbarlari sharafiga ziyofat berildi.

Dasturxon to‘rida Shavkat Mirziyoyev va birinchi xonim Ziroat Mirziyoyeva ham joy olganlar.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

🇰🇿 Sobiq senator Valixan Kaysarov Rossiyaning ba’zi hududlarini tarixan Qozog’istonga tegishli bo’lganini e’lon qildi.

Aytish kerakki, rus siyosatchilari bunga darhol tanqidiy reaksiya bildirishdi.

Strategic Focus: Central Asia

AQShning yetakchi aql-markazi - Center for Strategic and International Studies (CSIS)da stajirovka o’tish imkoniyati.

Batafsil: https://careers.csis.org/opportunities/1586

Strategic Focus: Central Asia

Musulmon geosiyosiy protoklasteri shakllanishi

Ekspertlar ta’kidlashicha, oxrigi kunlarda dunyo musulmon geosiyosiy protoklasterining paydo bo’lishiga guvoh bo’ldi. Bu hozircha faqat “protoklaster”, ya’ni ma’lum sharoitlarda diniy va madaniy o’ziga xoslik orqali birlashtirilgan mamlakatlarning kuchli bloki shakllanishi mumkin fundament.

Saudiya Arabistonida bo’lib o’tgan ta’sis yig’ilish (Arab-Musulmon mamlakatlari sammiti) ushbu ehtimoliy kelajak konturlarini belgilaydi, deydi tahlilchilar. Arab, turkiy, fors va Janubiy Osiyo davlatlari umumiy manfaatlarni himoya qilish va global tartibotni qayta ko’rib chiqish uchun yagona blokka birlashishi mumkin.

Islom mamlakatlarini birlashtirish jarayonlarining faollashishiga asosan Yaqin Sharqdagi mojaroning kuchayishi sabab bo’ldi. Isroilning Hamas bilan urushi, Hizbulloh va xusiylar bilan to’qnashuvi, Livan va Suriya bilan ziddiyatlar nafaqat mintaqaviy qarama — qarshiliklarni kuchaytiradi, balki Isroilning geosiyosiy takabburligiga javob berishga majbur bo’lgan musulmon dunyosini birdamligini oshirdi. AQShning qo’llab-quvvatlashiga tayanib, xalqaro huquqni hurmat qilmaslik va Falastin davlatini tashkil etishdan bosh tortishga asoslangan Tel-Avivning siyosati Islom davlatlarini yangi tartibotni ishlab chiqishga undayapti.

Ayni vaqtda, neft-dollarlarining zaiflashishi, neft uchun hisob-kitoblarning yuan va rupiylarda ko’payishi AQShning global yetakchiligiga putur yetkazmoqda va shu bilan Xitoy va Hindistonning geosiyosatning yuqori ligasiga o’tishiga sharoit yaratmoqda. Qayd etilishicha, AQSh va Saudiya Arabistoni o’rtasida neft-dollar bitimning yakunlanishi global hukmronlikning oldingi mexanizmlarini shubha ostiga qo’yadi va shu bilan mustaqil iqtisodiy va siyosiy bloklarning shakllanishini tezlashtiradi.

Musulmon protoklasterining shakllanishi yangi geosiyosiy voqelikni — “urushayotgan klasterlar” davrini ham aks ettiradi. Musulmon dunyosida o’zgarishlarga ehtiyoj paydo bo’ldi va siyosiy elitalar Qur’on va sunnatga e’tibor qaratib, “Arab bahori”ni eslatuvchi tartibsiz inqilobiy portlashlardan qochish uchun vaziyatni boshqarishga harakat qilmoqda. Mintaqadagi voqealar prognozlashtirish va ehtiyotkorlikni talab qiladi: yoki “yuqoridan” boshqariladigan islohotlar yoki “pastdan” ommaviy norozilik xavfi.

Bu fonda AQShning Eronga ehtimoliy hujumi nafaqat mintaqaviy mojaro, balki Global Yevroosiyo mintaqasi tizimiga, shu jumladan Xitoy va Rossiyaga zarba bo’lishi mumkin. Bu shunchaki oldingi harbiy kampaniyalarning takrorlanishi bo’lmaydi. Bu urush global tartibni qayta ko’rib chiqish uchun kurashning yangi davrini boshlab, kuchlarning global muvozanatini o’zgartirishga qodir, deydi tahlilchilar.

Umuman olganda, musulmon protoklasterining shakllanishi global o’zgarish sari muhim qadam bo’lishi kutilmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Nega Rossiya Tolibon bilan yaqinlashmoqda?

Batafsil: https://t.me/grand_strategiya/66

@erontahlili tomonidan @stratfocusca uchun maxsus

Falastin kelajagi AQShning qo’lida: real yechim yoki siyosiy sarob?

AQShning G’azo sektorini boshqarish bo’yicha yangi e’lon qilingan rejasi vaqtinchalik fuqarolik ma’muriyatini tashkil etishni va Falastin ma’muriyatiga asosiy institutlar, jumladan xavfsizlik ustidan nazoratni topshirishni taklif qiladi.

Hamas bilan bog’liq bo’lmagan Falastinning yangi xavfsizlik kuchlari tartibni ta’minlashi kerak, vaqtinchalik xalqaro kuchlar esa chegara xavfsizligi va gumanitar yordamni qo’llab-quvvatlaydi.

Rejaga ko’ra, hamkor davlatlar, shu jumladan Arab davlatlari qo’llab-quvvatlashni kuchaytirish uchun tashabbuslarni moliyalashtiradi va xalqaro konferensiyalar o’tkazadi. BMT bilan hamkorlik va Isroil armiyasi kuchlarini bosqichma-bosqich olib chiqish ko’zda tutilgan, bu esa keskinlikni kamaytirishi mumkin. Ko’rfaz mamlakatlaridan moliyaviy yordam Falastin ma’muriyati tuzilmalarini mustahkamlashga yordam berishi kerak, Isroil esa bu jarayonga tahdid soluvchi sa’y-harakatlarni to’xtatishi belgilanmoqda.

Biroq, rejaning haqiqattan ham puxta ishlab chiqilganiga qaramay, uni amalga oshirish ko’plab xavf-xatarlarga duch keladi. Vaziyat Hamasning G’azodagi doimiy ta’siri, Fath va Hamas o’rtasidagi ishonchsizlik bilan murakkablashadi, bu esa mintaqani boshqarishda turg’unlikka olib keladi. Mahmud Abbosning pozitsiyasi ham noaniq bo’lib qolmoqda, bu esa noaniqlikni oshiradi.

Asosiy savol shundaki, tranzit davridagi AQSh ma’muriyatining rejasi haqiqatan ham status-kvoni o’zgartira oladimi yoki u qog’ozda yana bir urinish bo’lib qoladimi?

Eyzenxauer matritsasi — vazifalarni ustuvorlik darajasiga ko’ra to’g’ri ajratish va vaqtni samarali boshqarish uchun ishlatiladigan muhim vosita hisoblanadi. Bu matritsa vazifalarni ikki asosiy mezon — ahamiyat va shoshilinchlikga asoslanib, to’rt toifaga bo’ladi.

1. Shoshilinch va muhim (darhol bajarish) — zudlik bilan yechim topishni talab qiluvchi, kechiktirish mumkin bo’lmagan vazifalar.

2. Muhim, biroq shoshilinch emas (rejalashtirish) — uzoq muddatli maqsadlarga yetishish uchun muhim bo’lgan, lekin keyingi vaqtlarda bajarilishi mumkin bo’lgan vazifalar.

3. Shoshilinch, biroq muhim emas (delegatsiya qilish) — shaxsan o’zingiz tomonidan bajarishni talab qilmaydigan, boshqalarga topshirilishi mumkin bo’lgan vazifalar.

4. Na shoshilinch, na muhim (rad etish) — ko’zga ko’rinarli foyda bermaydigan va istisno qilib tashlanishi lozim bo’lgan vazifalar.

Grand Strategiya - xalqaro munosabatlar, geosiyosat va tahlil

Yaqin Sharq xabarlarini Arab va Eron OAVlarida kuzating 😎

⚡️Foreign Affairs jurnalining oxirgi soni Xorijiy OAV kanalida

⚡️Isroil bosh vaziri Netanyaxu mudofaa vaziri Galantni ishdan bo‘shatdi.

Bu haqda Netanyaxuning idorasi xabar berdi.

Netanyaxu Isroil tashqi ishlar vaziri Katzni Mudofaa vazirligi rahbari lavozimiga tayinlashga qaror qilganini aytdi.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

Global axborot xaosi va feyklarning ommaviy targ’iboti zamonida bizning kanallar haqiqat tarafida bo’lishga yordam beradi:

Strategic Focus: Central Asia - Markaziy Osiyodagi (va boshqa mintaqalar) asosiy voqealar tahlili.

@erontahlili - Yaqin Sharqdagi zamonaviy xalqaro munosabatlar.

G’arbiy alyans - AQSh va Yevropa kun tartibidagi asosiy mavzular hamda trendlar.

Xorijiy OAV - chet tillardagi yetakchi nashrlar kanali.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE - jahondagi eng oxirgi va sara xabarlar.

🚀 Qo’shiling, afsuslanmaysiz! 🚀

The Wall Street Journal: Eron Isroilga “kompleks” zarba berishni rejalashtirmoqda, bunda nafaqat raketalar va uchuvchisiz samolyotlar, balki muntazam armiya ham ishtirok etadi.

Isroilga yangi hujum 5-noyabr kuni AQShda bo’lib o’tadigan prezidentlik saylovlaridan so’ng, biroq yanvarda yangi prezident inauguratsiyasi oldidan amalga oshiriladi.

AQSh razvedka idoralariga ko’ra, Eron Kamala Xarrisning prezident bo’lishidan manfaatdor, shu bois hujum saylovlardan keyin rejalashtirilgan.

Iroq hududidan Isroilga qarshi harbiy operatsiya o’tkazish uchun foydalanish ehtimoli yuqori.

@erontahlili

Rossiya Tashqi ishlar vazirligi Umumyevropa hamkorlik departamenti nomini o’zgartirdi. Endi u Yevropa muammolari departamenti deb ataladi.

Qizig’i, bo’linma nomi o’zgargan bo’lsada, amalda hech qanday funksiya yoki vazifalari o’zgarmadi.

O’z navbatida, siyosatshunos Arkadiy Dubnov RF TIV nomini Tashqi muammolar vazirligiga o’zgartirishni taklif qildi.

G’arbiy alyans

Bekzod Po’latov (JIDU) tomonidan tayyorlangan “Turkiyaning dron texnologiyasidagi yetakchilik o’rni va xalqaro maydondagi ta’siri” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Strategic Focus: Central Asia

Isroil vositachilarni Hamas va Hizbulloh bilan muzokaralar butunlay tugagani haqida rasman xabardor qildi. G’azo sektorining bosib olingan hududlarida istehkomlar va blokpostlar qurish ishlari olib borilmoqda. Ya’ni, Isroil yangi egallangan hududlarni o’zlashtirishni boshladi: Tel-Aviv bu hududlarni endi hech qachon qaytarmaydi.

Ayni vaqtda, Livan armiyasi chegaradan 25 km chekinib, bu yerlarni Hizbulloh va BMT tinchlikparvarlariga qoldirdi. Hizbulloh va BMT qo’shinlari esa muntazam ravishda Isroil tomonidan “tasodifan” o’qqa tutilmoqda.

Bu fonda Qatar hozircha Isroilning Hamas va Hizbulloh bilan aloqalari uchun yagona kanal bo’lib qolmoqda. Qizig’i, Isroil rahbariyati bu kanaldan faqat Hamas/Hizbulloh singari guruhlarning yo’q qilingan yetakchilari vorislarini ogohlantirish uchun ishlatmoqda.

Shunday qilib, Isroil qaysidir mamlakatlarga (xoh Rossiya, xoh AQSh) tinchlik muzokaralarni boshlash bo’yicha murojaat qilishi haqidagi mish-mishlar hech qanday asosga ega emas. Aksincha, Netanyaxu rejimi barcha falastinparast kuchlarni mutlaq yo’q qilishga intilyapti.

Strategic Focus: Central Asia

Do’stlar, jahon kun tartibidagi dolzarb masalalar yuzasidan o‘z fikr-mulohazalaringizni bildirishga taklif etamiz.

Sizningcha, bugungi kunda nimalarga alohida e’tibor qaratish kerak? O’z postlaringizni yozing va guruhdagi muhokamalarga qo’shiling!

✉️ @sfca_admin

Grand Strategiya maqsadi

O’zbek xalqaro munosabatlar nazariyasini yaratish zarurati zamonaviy talablardan biriga aylanmoqda. Bugungi global sharoitda O’zbekistonliklar xalqaro jarayonlarni G’arb nazariyalari orqali emas, balki o’z siyosiy va milliy qarashlari asosida tahlil qilishlari juda muhimdir. Bu esa, xalqaro munosabatlarni milliy manfaatlar nuqtayi nazaridan ko’rib chiqishga, mamlakatning o’ziga xosliklarini hisobga olgan holda mustaqil va original nazariy yondashuvlarni ishlab chiqishga imkon yaratadi.

O’zbek xalqaro munosabatlar nazariyasini rivojlantirish, nafaqat mamlakatimizning xalqaro maydondagi nufuzini mustahkamlashga yordam beradi, balki umumiy global muammolarga milliy nuqtayi nazardan yechim topishga hissa qo’shishi mumkin. Milliy-siyosiy qarashlar, tarixiy tajriba va madaniy o’zlik asosida ishlab chiqilgan yondashuvlar O’zbekistonning tashqi siyosatini yangi bosqichga ko’tarishda muhim vosita bo’lib xizmat qilishi mumkin.

Bunday nazariyani hayotga tatbiq qilish va mukammal shakllantirishga keling, birgalikda hissa qo’shaylik va uni yaratishda hamkorlik qilaylik!

Tashabbuskorlar: JIDU huzuridagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti jamoasi

Strategic Focus: Central Asia

Xalqaro munosabatlar bo’yicha ekspert Shams Mamedova @stratfocusca uchun maxsus “Markaziy Osiyo TIV rahbarlarining fiziognomik tahlili”ni tayyorladi.

III. Qirg’iziston TIV rahbari - Jeenbek Kulubayev

Dumaloq yuz: Odatda mehribonlik, ochiqlik va do’stona fe’l-atvorni anglatadi . Bunday turdagi odamlar ko’pincha iliq va mehribon deb qabul qilinadi.

Keng qoshlar o’ziga bo‘lgan ishonchni va hissiy ifodalilikni ko’rsatishi mumkin. Keng qoshlarni ko’pincha kuchli yetakchilik va intizom bilan bog’lashadi.

Katta burun: Fiziognomikada katta burun hokimiyatga intilish va shuhratparastlikni anglatishi mumkin. Bunday odamlar ko’pincha maqsadga intiluvchan va qat’iyatli bo’ladilar.

Katta lablar odatda sezgirlik va ochiqlik belgisi hisoblanadi. Katta lablar, shuningdek, hissiy ta’sirchanlik va boshqalar bilan muloqot qilish istagini ko’rsatishi mumkin.

Umuman olganda, fiziognomik tahlil Jeenbek Kulubayev mehribonlik va ochiqlikni qat’iyat va shuhratparastlik bilan uyg’unlashtiradigan xususiyatlarga ega ekanligini ko’rsatadi. Uning tashqi xususiyatlari o’ziga bo’lgan ishonch, yetakchilikka intilish va atrofdagilar bilan hissiy o’zaro ta’sirga tayyorlikni ko’rsatishi mumkin. Bu sifatlar samarali muloqot qila oladigan va ishonchli munosabatlarni shakllantira oladigan shaxs qiyofasini yaratadi, bu uning diplomatiyadagi roli uchun muhimdir.

O’zbekiston va Tojikiston tashqi ishlar vazirlarining fiziognomik tahlili yuqorida keltirilgan.

Strategic Focus: Central Asia

Ukraina 🇺🇦, Falastin 🇵🇸 va Xitoy Tayvani bilan bog‘liq uchta frontdagi muammolar va qiyinchiliklar haqidagi biroz noan’anaviy fikrlarim bilan o‘rtoqlashmoqchiman. Yuqorida sanalgan makonlarda yuz berayotgan holatlar asosan Yevropa, Amerika va Osiyo liberallarining o‘z jamiyatlaridagi muayyan siyosiy-iqtisodiy muammolarni yengib o‘tish yo‘lida qadam tashlashdan injiqlikla bosh tortishi bilan bog‘liq. Shunday qilib, asosiy muammo iqtisodiy, siyosiy yoki geosiyosiy emas, balki antropologik tusga ega bo‘lib qolmoqda.

Hozirgi avlod siyosatchilar va intellektuallari (ularni shunday atashni yoqtirmasam-da) mazkur dunyo qismida demokratiya va inson huquqlarining universalligi hamda o‘z g‘oyalari bilan “varvarlar”ni ma’rifatga yetaklashning mutlaq haqqoniyligi prinsiplari bilan uzoq yillar mobaynida tarbiyalanib kelindi. Bu ikki turdagi avloddan qutilmasdan turib, amaliy va oqilona natijalar kutish mushkul bo‘lib qoladi. Shuning uchun dunyo haqiqiy ko‘p qutblilikka erishishi uchun alternativ tizimlar, g‘oyalar, konsepsiyalar, nazariyalar va, eng oxirida, maktablar joriy qilinmas ekan, buning imkoni yo‘qday tuyuladi.

Hamza Boltayev,
Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti "Afg‘oniston va Janubiy Osiyoni o‘rganish" markazi rahbari

Grand Strategiya

Kreml Karaganovning radikal g’oyalarini qo’llab - quvvatlamaydi

Diplomatik doiralardagi manbalarning ta’kidlashicha, siyosatshunos olim Sergey Karaganovning Rossiya Federatsiyasining yadro doktrinasini qayta ko’rib chiqish bo’yicha so’nggi takliflari Rossiya Tashqi ishlar vazirligida yaxshi qabul qilinmagan, aksincha tanqidiy reaksiyaga sabab bo’lgan.

Xususan, Karaganov TIVga G’arbni qo’rqitish va Ukrainani qo’llab-quvvatlashini zaiflashtirish maqsadida aholi yashamaydigan hududlarga yadro zarba berish taklifi keltirilgan tahliliy hujjatni yubordi. Biroq, eng yuqori darajada, bu radikal taklif rad etildi.

Diplomatik manbalarga ko’ra, Putin o’zini mazkur “taniqli” olimdan tobora uzoq tutishga intilmoqda, garchi uning analitik sohaga qo’shgan hissasini tan olsa ham. Yangi yadro doktrinani ishlab chiqish Rossiyaning Ukrainaga emas, balki NATOga e’tibor qaratgan holda yadro qurolidan foydalanishga tayyor bo’lgan sharoitlarni aniqlashtirishga qaratilgan, deydi ekspertlar.

Ma’lumki, yangi hujjat tayyorlanmoqda va unda yadroviy javobni keltirib chiqaradigan aniq omillar tavsiflanadi. Bu Vashington, Parij va London uchun signal bo’lishi kerak. Ammo Karaganovning “profilaktik qo’rqitish” taklifi rad etildi. Kreml G’arbni g’azablantirmaslikka harakat qiladi va o’zini bo’yniga ortiqcha “burch” orttirgisi kelmayapti.

Umuman olganda, mavjud harbiy-siyosiy vaziyat fonida ba’zi “ katta ekspert va siyosatchilar”ning gapiga katta e’tibor qaratish kerak emas. Bu quruq safsata, xolos.

Strategic Focus: Central Asia

Xalqaro munosabatlar bo’yicha ekspert Shams Mamedova @stratfocusca uchun maxsus “Markaziy Osiyo TIV rahbarlarining fiziognomik tahlili”ni tayyorladi.

II. Tojikiston TIV rahbari - Sirojiddin Muhriddin

1. Uzun yuz: uzun yuzlik shaxslarda analitik fikrlash qobiliyati rivojlangan bo’lib, ular o’zini tushunishga harakat qiladilar. Bunday odamlar yangi g’oyalar va konsepsiyalarni tez qabul qilishlari, hamda o’zlarini tanqid qilishga moyil bo’lishlari mumkin.

2. Kichkina dumaloq qoshlar: dumaloq qoshlar xarakterning yumshoqligi va xayrixohligini ko’rsatishi mumkin. Bu qoshlar ko’pincha ochiqlik va do’stona munosabat belgisi sifatida qabul qilinadi. Shuningdek, bunday insonlar dialogni qadrlashi va munosabatlarda uyg’unlikka intilishadi.

3. Kichkina uzun burun: uzun burun tadqiqot va tahliliy qobiliyatlarga intilishni ko’rsatsa, uning kichik o’lchamlari esa kamtarlik va xatti-harakatlarda tajovuzkorlikning yo’qligini aks etadi.

4. Pastga qaragan lablar: pastga qaragan lablar melanholik kayfiyat yoki o’ychanlik belgisi bo’lishi mumkin. Bu mazkur shaxs ba’zida qayg’u yoki norozilikni his qilishi mumkinligini ko’rsatadi.

Xulosa qilib aytganda, Tojikiston TIV rahbari Sirojiddin Muhriddin analitik fikrlash, yumshoqlik va xayrixohlik bilan ajralib turadi. O’z-o’zini tanqidiy qarab chiqishga va ichki mulohaza yuritishga moyil bo’lib, o’zini kamtar va vazmin tutadi, muloqotda balansni qadrlaydi.

Strategic Focus: Central Asia

Xalqaro munosabatlar bo’yicha ekspert Shams Mamedova @stratfocusca uchun maxsus “Markaziy Osiyo TIV rahbarlarining fiziognomik tahlili”ni tayyorladi.

Shaxsning psixologik xususiyatlarini aniqlash yoki talqin qilish uchun yuzning tashqi xususiyatlarini tahlil qilish ilm-fanda fiziognomik tahlil deb nomlanadi. Shu bilan birga, fiziognomik tahlilni yakuniy “tashxis” sifatida qabul qilmaslik kerak.

I. O’zbekiston TIV rahbari - Baxtiyor Saidov

1. Kichkina peshona: introvert yoki yopiqlikka moyillikni ko’rsatishi mumkin. Kichkina peshonasi bo’lgan odamlar ko’pincha pragmatik va realist deb qabul qilinadi.

2. Kichkina qoshlar: yumshoq xarakter va do’stona xarakterni anglatadi. Bunday shaxslar nizolardan qochishni afzal ko’radi va uyg’unlikka intiladi.

3. Kichkina tor ko’zlar: tor ko’zlar diqqatni jamlash va tafsilotlarga e’tibor berishni ko’rsatishi mumkin. Biroq, bunday ko’zlar egasi boshqalarga ishonmasligi yoki maxfiylikni belgisi sifatida ham qabul qilinishi mumkin.

4. Katta uzun burun: uzun burun ko’pincha aql, analitik qobiliyat va izlanish istagini namoyish qiladi. Bu odamning yetakchilik fazilatlariga ega ekanligini va hokimiyatga intilishini ham ko’rsatadi.

5. Uzun lablar: uzun lablar hissiyotni va his-tuyg’ularni ifoda etish qobiliyatini ko’rsatishi mumkin. Bunday odamlar ko’pincha yaxshi muloqot qobiliyatiga ega.

Yuqoridagi tahlilni inobatga olsak, O’zbekiston TIV rahbari Baxtiyor Saidov tahliliy fikrlash, pragmatiklik va yaxshi muloqot qobiliyatlariga ega. Uning introvertligi va yumshoqligi tafsilotlarga e’tibor berishga va uyg’unlikka intilishga yordam beradi, bu esa uni samarali va yetakchi diplomat mavqeini saqlashga yordam beradi.

Strategic Focus: Central Asia

Saylovoldi arafasida AQShning Yaqin Sharqdagi strategiyasi

Yaqin Sharqning tobora kuchayib borayotgan mojarolari va mintaqaviy beqarorligi sharoitida AQShning navbatdagi prezidenti mintaqaning barqarorligiga katta e’tibor qaratadimi yoki uzoqlashish taktikasini davom ettiradimi degan savol barchaning diqqat markazida qolyapti.

Amerikaning Yaqin Sharqdagi siyosati so’nggi yillarda (Obama ma’muriyatidan boshlab) ittifoqchilar bilan “yukni taqsimlash” orqali sekin-asta o’z mavjudligini qisqartirishga qaratilgan edi. Ushbu tendentsiya prezidentlar Tramp va Bayden tomonidan davom ettirildi - mintaqadagi mojarolar orqa fonda qolib ketdi (shu jumladan, Afg’oniston ham). Biroq, G’azo sektoridagi eskalatsiyaning kuchayishi va Eronning oshib borayotgan ta’siri mazkur pozitsiyani qayta ko’rib chiqishga majbur qilmoqda.

Taxminlarga ko’ra, nomzodlarning ehtimoliy siyosati quyidagicha bo’ladi:

Tramp kursi: “maksimal bosim”ga qaytish

Tramp, ehtimol, Eronga nisbatan “maksimal bosim” strategiyasini amalga oshirib, Tehronni izolyatsiya qilishga intiladi va ehtimol uni yangi kelishuvga undaydi. Ushbu yondashuv sanksiyalarni kuchaytirishga va Eron muxolifatini qo’llab-quvvatlashga olib kelishi mumkin. Biroq, aniq harakatlar dasturining yo’qligi va Eron bilan muzokaralardan bosh tortish aksincha mintaqadagi beqarorlikni kuchaytirishi mumkin.

Trampning ustuvor vazifasi Isroilning Saudiya Arabistoni bilan munosabatlarini normallashtirishga qaratilgan bo’lishi mumkin. Ammo, bu Saudiya jamoatchiligining Falastin suverenitetini talab qilayotganini inobatga olishi kerak bo’ladi.

Xarrisning yondashuvi: mojaroni to’xtarishga intilish va jamoaviy xavfsizlik

Kamala Xarris ko’proq diplomatik va ehtiyotkor yondashuvni tanlashi mumkin. Uning strategiyasi ham Eronni tiyib turishni, ham Tehron bilan muzokaralar jarayonini kuchaytirishni (bu borada Vashington Yevropa va arab monarxiyalarini ham eronliklar bilan muzokaralarni boshlashga majburlashi mumkin) o’z ichiga oladi.

Xarris, shuningdek, Isroil-Falastin mojarosiga nisbatan muvozanatli munosabatni qo’llab-quvvatlaydi, Isroil xavfsizligini ta’minlashga intiladi, shu bilan birga G’azoda muzokaralar va gumanitar sa’y-harakatlarni ilgari suradi.

Umuman olganda, AQShning navbatdagi rahbari Yaqin Sharqdagi vaziyatning tobora murakkablashib borayotganini ko’rib chiqishga majbur bo’lishi kutilmoqda. Yig’ilgan muammolarni e’tiborsiz qoldirish ularning yanada chigallashuviga olib keladi, bu esa Amerika, Yevropa va Fors ko’rfazi davlatlarining birgalikda harakat qilishini talab qiladi.

G’arbiy alyans

Baxriddinov Fayoziddin (JIDU, IXTI) tomonidan tayyorlangan “Xitoy tashqi siyosatini belgilab beruvchi besh tamoyil” nomli maqola bilan tanishib chiqishingizni va izoh qoldirishingizni so’raymiz.

Strategic Focus: Central Asia

Sky News Arabia ta’kidlashicha, Rossiya Isroilning hujumi haqida Eronni ogohlantirib, tegishli razvedka ma’lumotlarini taqdim etgan.

Tehronning Tel-Avivdan muvafaqqiyatli himoya siri oshkor bo’lmoqda.

Strategic Focus: Central Asia

Isroilning Eronga hujumi haqida umumiy ma’lumotlar

1. Bugun Isroil Erondagi harbiy obyektlarga zarba berdi. Hujum sahar soat 4 atrofida boshlangan va ayni vaqtda yakunlandi. Isroil bosh vaziri Benyamin Netanyaxu va mudofaa vaziri Yoav Galant Tel-Avivdagi Mudofaa vazirligi majmuasidagi harbiy operatsiyani shaxsan kuzatib bordilar.

2. Birinchi portlashlar Tehron hududida, ikkinchi hujum Sheroz hududida qayd etildi.

3. Hujumda o’nlab samolyotlar ishtirok etdi. Isroil ommaviy axborot vositalarining dastlabki hisob-kitoblariga ko’ra, Isroildan 1600 km masofadagi hujumda 140 ta samolyot qatnashgan.

4.  Isroil Eronning neft obyektlariga, shuningdek, Tehrondagi Imom Xomeyni va Mehrobod aeroportlariga zarba bermadi. Al-Mayadin telekanalining ma’lumotlariga ko’ra, Isroil Tehron viloyatidagi uchta harbiy bazaga hujum qilishga uringan, hujumlarga Eron havo mudofaasi qarshilik ko’rsatgan.

Isroil OAVlarining xabariga ko’ra: hujum Eron mudofaa sanoatining asosiy harbiy obyektlariga qaratilgan. Xususan, Tel-Aviv raketa zavodlari, dron ishlab chiqaradigan zavodva ballistik raketalarni uchirish bazalarga zarba berishga uringan. Hujumning birinchi to’lqini Eronning havo hujumidan mudofaa tizimiga zarar yetkazishga qaratilgan edi. Bu taktika Isroil havo kuchlarining Eron havo hududida harakat qilish erkinligini ta’minlashga qaratilgandi.

5. Isroil hujumni AQSh bilan muvofiqlashtirdi. The New York Times yozishicha, Isroil so’nggi kunlarda AQSh (Pentagon va Oq uy) bilan obyektlar ko’lami va turlari bo’yicha maslahatlashgan.

AQSh bugun erta tongdagi sionistlarning hujumini 1-oktabr kunidagi Eronning hujumlariga qarshi mudofaa reaksiyasi deb ta’rifladi.

6. Eronga hujum qilishdan oldin, Isroil Suriya va Livanga juda kuchli zarbalar berdi. Suriyada Damashq hududida portlashlar eshitildi, Xoms va Tartus hududlaridagi havo mudofaa tizimlari faol ishladi. Shuningdek, Bayrutning janubiy tumanlarida ham hujumlar qayd etildi.

7. Eron hujumdan oldin, agar Isroil zarba bersa, Tehron javob beradi va buni tezda amalga oshiradi, deb ogohlantirgan edi.

@erontahlili

Sizga Grand Strategiya telegram kanalini tavsiya qilamiz! Ushbu kanal Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti huzuridagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti xodimlari tomonidan tashkil etilgan bo‘lib, xalqaro munosabatlar va geosiyosat bo‘yicha fundamental tadqiqotlar va chuqur tahlillarni taqdim etadi.

Agar siz global o‘yinchilar strategiyalari va xalqaro jarayonlarning mohiyatini chuqurroq tushunishni istasangiz, Grand Strategiya siz uchun ishonchli va foydali ma’lumot manbai bo‘ladi.

Strategic Focus: Central Asia

BRICS real kuchga ega bo’lmagan ramziy tuzilma

A.Abbosov, mustaqil tadqiqotchi

BRICSning 2024-yilgi sammiti ushbu birlashmaning haqiqiy ahamiyati qanday degan savolni yana bir bor ko’tardi. Rahbarlarning, shu jumladan Putinning AQSh hukmronligisiz dunyoni yaratish haqidagi baland ovozli bayonotlariga qaramay, BRICS hali ham aniq strategik o’zgarishlarni taklif qila olmayapti. Misr, Efiopiya, Eron va BAA hisobiga blokning kengayishi kutilgan natijani bermadi. Saudiya Arabistoni va Argentina kabi davlatlar AQSh bilan ko’proq pragmatik ittifoqlarni qo’llab-quvvatlab, tashkilotga qo’shilishdan bosh tortdilar.

BRICS rivojlanayotgan davlatlarga ularning g’oyalarini xalqaro maydonda ilgari surishga yordam berishiga qaramay, global tartibotni o’zgartirish bo’yicha haqiqiy chora-tadbirlarni amalga oshirmagan. Blok iqlim o’zgarishi yoki uning ishtirokchilari o’rtasidagi savdo-sotiqni rivojlantirish kabi asosiy masalalarda ham muvaffaqiyat qozonmadi.

Xitoy va Hindistonning geosiyosiy qarama-qarshiligi, ularning chegaralarida ko’p yillik harbiy to’qnashuvlar, shuningdek, yangi a’zolarning aniq strategiyalarining yo’qligi BRICS+ haqiqiy siyosiy kuchga ega bo’lmagan ramziy birlashma bo’lib qolishidan dalolat beradi. Hozirgi global muammolar barcha tomonlarni o’z ichiga oladigan G20 kabi yanada keng qamrovli birlashmalarni talab qiladi.

Umuman olganda, BRICSning kengayishi sezilarli natijalarga olib kelishi ehtimoli past bo’lib, 2024-yilgi sammit blokda strategik kun tartibi va jahon siyosatiga haqiqiy ta’siri yo’qligini tasdiqlamoqda.

G’arbiy alyans

BRICS: yangi dunyo tartibotini shakllantiradigan geosiyosiy platforma?

M.Imomov, mustaqil tadqiqotchi

Qozondagi BRICS sammiti Rossiyaga o’z mustaqilligini namoyish etish va dunyo tartibini o’zgartirishga intilishini ko’rsatishga xizmat qiladigan tadbir bo’ladi, deydi tahlilchilar. G’arb sanksiyalari va izolyatsiyasi sharoitida Kreml Rossiya nafaqat xalqaro maydonda o’z ahamiyatini saqlab qolibgina qolmay, balki BRICS kabi tuzilmalar orqali yangi iqtisodiy va siyosiy aloqalarni rivojlantirayotganini ko’rsatmoqchi. Rossiya davlat OAVlari “dollar gegemonligining yakuni keldi”, “g'arbiy gegemonni buzamiz" kabi haqiqatdan uzoq tezislarni faol ravishda ilgari surmoqda va ittifoq G’arbga alternativa ekanligini ta’kidlamoqda.

Biroq, baland ovozli bayonotlarga qaramay, sammitda aniq natijalarga erishilishi hali noma’lum. BRICS mamlakatlarining har biri o’z manfaatlariga ega va har doim ham G’arbga nisbatan yagona pozitsiyada turmaydilar. Bu kontekstda, Braziliya prezidenti, Saudiya Arabistoni taxt vorislarining Qozondagi sammitda ishtirok etmasligi, hamda Qozog’istonning BRICSga qo’shilishdan bosh tortishi Putin uchun kutilmagan “sovg’a” bo’ldi.

Rossiya o’zini ushbu ittifoqda yetakchi kuch sifatida ko’rsatayotgan bo’lsa-da, real dominant kuch Xitoy hisoblanadi, u BRICSni yangi dunyo tartibi uchun kurashish vositasi deb biladi. Moskva o’zini teng huquqli ishtirokchi sifatida ko’rsatishga urinishlariga qaramay, Pekinning kichik hamkori bo’lib qolmoqda.

Bo’lajak sammitdagi Rossiyaning ustuvor maqsadi - BRICS Bridge to’lov tizimini yaratish. Avvalroq, Mosvka Swift tizimidan mahrum etilgandi. Ushbu qadam Moskvaning G’arb sanksiyalari sharoitida yangi iqtisodiy yo’nalishlarni rivojlantirishga yordam beradi, deydi tahlilchilar.

Bu fonda O’zbekiston prezidentining Qozonga borishi qanday ahamiyatga ega?

Birinchidan, O’zbekiston xalqaro mavqeini mustahkamlash. Mirziyoyevning sammitdagi ishtiroki rasmiy Toshkent yangi dunyo tartibotini shakllantirishga tayyorligidan dalolat beradi. Shuningdek, O’zbekiston bu platformadan o’z tashabbuslarini ilgari surishda va xalqaro pozitsiyasini kuchaytirishdan foydalanishi mumkin. BRICS sammitida qatnashish Toshkentga G’arb va Global Janub o’rtasida muvozanatni saqlashga xizmat qiladi, deydi tahlilchilar.

Ikkinchidan, xalqaro iqtisodiy aloqalarni kengaytirish. Ma’lumotlarga ko’ra, sammitda 30 dan ortiq mamlakat rahbarlari va BMT Bosh kotibi ishtirok etadi. Shubhasiz, bu sammit bizga mavjud iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish va yangi sheriklarni topishga katta yordam beradi.

Uchinchidan, muqobil to’lov tizimlari. Yangi BRICS Bridge tiziming joriy etilishi va unga O’zbekistonning qo’shilishi mamlakatimizga pul oqimlarni diversifikatsiyalashga va G’arb to’lov tizimlariga qaramligini pasaytiradi.

Shunday qilib Shavkat Mirziyoyevning BRICSning Qozon sammitidagi ishtiroki O’zbekistonning tashqi siyosiy va iqtisodiy pozitsiyalarini mustahkamlab, o’zgaruvchan dunyo tartibotida yangi o’yinchilar bilan faol hamkorlikni olib borishga asos bo’ladi.

Strategic Focus: Central Asia

⚡️Ingliz tilidagi ilk O‘zbek tili grammatikasi darsligi yaratildi.

O‘zbekistonning Misrdagi elchixonasi tomonidan ingliz tilida soddalashtirilgan uslubda o‘zbek tilini “nol”dan o‘rgatuvchi “Uzbek language grammar. Simplified system” nomli qo‘llanma tayyorlandi.

Bunga qadar o‘zbek tili grammatikasi haqida qo‘llanmalar asosan rus tilida bo‘lib, ingliz tilida yozilgan darsliklarni ochiq manbalarda topish imkonsiz bo‘lgan.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

🇺🇿🇷🇺Shavkat Mirziyoyev Vladimir Putinning taklifiga binoan 23-24-oktabr kunlari BRIKS davlatlarining sammitida ishtirok etish uchun amaliy tashrif bilan Qozon shahrida boʻladi.

Strategic Focus: Central Asia - LIVE

O’zbek tili bayrami tugadi.

Aziz do’stlar, tilimizga hurmatni faqat bugun emas, balki har kun ko’rsatishimiz kerak.

Strategic Focus: Central Asia

O’zbek tili bayramidan jonli lavhalar.

Strategic Focus: Central Asia

“O’zbekiston” xalqaro anjumanlar saroyida O’zbek tili bayrami boshlandi.

Tadbir boshida Prezident maslahatchisi X.Sultonov Davlat rahbarining bayram tabrigini o’qidi.

Strategic Focus: Central Asia

Bizga tashqi dushmanning keragi yo’q, “dushmanlar” ichimizda - 3 qism

O’zbekiston tarixi fanidan OTMda dars berayotgan domlaga talaba telegramdan lotin tilida xabar yuborsa, dotsent kirill yozuvida javob qaytarmoqda. Taksiga  “Qayerdasiz?” desang “пешеходда”, Konsulga “aka passport bo’lib qoldimi?” desang “Албатта” deb javob qaytarmoqda.

Bu harakatlarning barchasi nimani anglatadi bilasizmi? Bu insonlarning dili va tili bir emasligini ko’rsatadi. Rus tilida gapirish yoki kirill yozuvida yozishni “ma’daniyatlilik” belgisi deb hisoblaydigan jamiyatimiz a’zolari “Stalin” ni kutishmoqda, “katta og’a” so’rab qolsa “отчёт” berishi kerakligini unutishmagan.

Jamiyatimizning ayrim a’zolari kirill yozuvida yozishni tog’ri deb bilishini, uning gumanitar huquqi, shaxsiy qarori sifatida qabul etib, demokratik davlats ifatida ularning bu harakatlariga ortiqcha ko’z yuma olmaymiz.

Demokratiya va insonparvarlik timsoli hisoblangan Fransiyada 1994 yilda qabul qilingan Tubon qonunida davlat tashkilotlari tomonidan ish yuritish istisnosiz fransuz tilida olib borilishi, atamalarning fransuzcha muqobili turganda, boshqa tildagisini ishlatish taqiqlanishi qat’iy belgilab qo‘yilgan. Shuningdek, ommaviy axborot vositalari, kinosaroylarda filmlar namoyishi va reklamalarda fransuz tili qoidalariga to‘liq rioya qilishi belgilangan.

“Polyak tili to‘g‘risidagi” qonunga ko‘ra, mehnat munosabatlarida taraflardan biri Polsha hududida doimiy yashovchi shaxs bo‘lgan hollarda ish yuritish polyak tilida olib boriladi. Ya’ni, mamlakatda faoliyat yuritadigan xorijiy korxonalarda bittagina Polsha fuqarosi yoki Polshada doimiy yashovchi shaxs ishlasa, bu korxonada davlat tili to‘g‘risidagi qonun talablariga rioya qilinishi kerak.

Gruziya hukumati tomonidan 2015 yil 22 iyulda qabul qilingan “Davlat tili to‘g‘risida”gi Qonunda ommaviy xizmatchilar (ya’ni, davlat xizmatchilari, deputatlar, jamoat va boshqa tashkilotlar rahbarlari singari) davlat tilini bilishi shartligi ko‘rsatib o‘tilgan.

Qonunchilik tashabbusi bilan Gruziya Parlamentiga kiritilayotgan qonun loyihalari va takliflar gruzin tilida taqdim etiladi. Barcha fuqarolar davlat idoralari, mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari va boshqa tashkilotlari bilan davlat tilida munosabat olib borishlari shart. Ya’ni, fuqarolarning murojaat va yozishmalari davlat tilida bo‘lishi talab qilinadi.(Ravshan Nurmatov, Sardorbek Avezov)

Qadrdon o’zbegim, mehnatkash va halol, yorug’ kelajakka ishongan, iymonli, sabrli, matonatli yurtdoshim, biz boshimiz tik , qaddimiz baland bo’lib , 6 asrdan beri birgamiz , birdammiz. Qardosh xalqlarimiz ichida biz eng tezkor taraqqiyot topdik, eng keng tarqadik, eng keng ko’paydik. Biz 50 ga kirganda ham oilasini tark etmaydigan el farzandimiz, ketganlarni ham yorug’ yuzda qabul qilib oladigan er farzandlarmiz. Bizning kimligimiz aniq, “palagimiz” toza. Dinimiz to’g’ri, tilimiz aniq. Bu Lotin tiliga asoslangan zamonaviy o’zbek tilidir.

Ishoning, tilimizni to’gri tanlash, o’zligimizni anglashga yordam beradi. O’zimiz va so’zimiz bir bo’lganda, hech qanday “dushman” yerlari qancha, erlari qancha bo’lmasin, na chap bera oladi, na  tahdid qila oladi.

#XavfsizlikMuammolari #Tahlil @StratFocusCA

Bizga tashqi dushmanning keragi yo’q, “dushmanlar” ichimizda

Davronbek Sanakulov,
mustaqil tadqiqotchi

Bugungi yoritiladigan mavzu, na mamlakatimiz iqtisodiyotiga va na sizning oilaviy budjetingizga foyda keltiradi. Mavzu hattoki, zamonaviy “trend” lar qatorida ham o’z o’rniga ega emas. Yashin tezligida rivojlanayotgan jamiyatda, “odamlar” tezligida rivoj topayotgan muhim ijtimoiy hodisa – Davlat Tili haqidadir.

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga ko’ra  Davlat tili – bu o’zbek tilidir. Umuman olganda, o’zbek tiliga Davlat tili maqomi eski rejimda, 1989-yilning 21-oktabr sanasida O‘zbekiston Respublikasi Oliy Soveti Prezidiumining Raisi M.Ibrohimov va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Soveti Prezidiumining Sekretari L.Bekqulbekovalar imzolagan 3561-11 sonli qonunga ko’ra berilgan.

O’zbekiston Respublikasi o’z Mustaqilligini e’lon qilgandan so’ng, 1995-yil 21-dekabr sanasida 167-1-sonli qaror bilan o’zgartirish kiritdi va Davlat tilini izchil joriy etish jarayonini takomillashtirish va lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga o’tish bo’yicha qaror qabul qildi . Aynan shu o’zgartirishdan so’ng boshqa qo’shimcha ham qo’shilgani yo’q, mazmun va mohiyati bo’yicha cheklovlar ham kiritilmadi. Davlat tili to’grisidagi qonunning kuchga kirish muddatlari sifatida, dastlab 3 yil, yangilangan taxrirdagi qonunga 8 yil belgilab qo’yildi. Bu davr ichida O’zbek tili Davlat tili maqomini mustahkamlab, barcha sohalarda (yuridik, moliyaviy, iqtisodiy , ijtimoiy-kommunikatsion) ish yurituvni Davlat tili normalari asosida shakllantirishi belgilab qo’yildi.

Roppa-rosa 29 yildan keyin 2024-yilda “Yangi O’zbekiston” deb nomlanayotgan ijtimoiy-demokratik uyg’onish fonida men bir savolni barchamizga bermoqchiman. Nima uchun biz “Bir tilda gapiramiz-u ikki xilda yozamiz?”

O’zbek xalqining asosiy ma’naviy merosi hisoblangan ona tilimiz (eski o’zbek tili ) 6 asrlik tarixga ega. Zamonaviy og’zaki  tilimiz  154 yildan beri (1870-yil, “Turkiston viloyati gazetasi” chop etila boshlangandan) deyarli o’z shaklini o’zgartirgani yo’q.

Talaffuzda “Ona Vatan” – “Ona Vatan” sifatida qolmoqda .  Lekin o’zbeklardan  “Ona Vatan” so’zini maktubda bitib, uni kimgadir yo’llashi uchun , dastavval arab, keyin kirill, so’ngra lotin va yana bir marotaba kirill alifbosini chuqur o’rganilishi talab etilgan. 1870-1929 yillar mobaynida ikki ajdodimiz bir-biri bilan xat almashishi, adabiyotlarini chop etishi, xavf-xatarlardan ogohlanlantirishi uchun o’z bitiklarini arab alifbosida amalga oshirgan.

1929-1940 yillarda esa birdaniga lotin alfavitini “joriy” qilishadi. 1940-yildan 1993-yilgacha O’zbek tilimiz kirill harflari tizimida ishlatiladi. 1993-yildagina Lotin tili o’zbek so’zlari shakl-u shamoyilini saqlagan holda, to’liq va kamchiliklarsiz ifodalashi olg’a surilib lotin tili joriy qilina boshlaydi.

Bu tahliliy maqolada filologik xususiyatlar, orfologik xato va kamchiliklar haqida fikr bildirishdan yiroqmiz. Bizni qiziqtiradigan masala boshqa va u juda ham katta ahamiyat kasb etadi. O’zimiz o’zbekligimiz uchun o’zaro muloqot qilishimizni osonlashtirish maqsadida joriy qilingan o’zbek tilimizda, kirill alfavitida xabarlashamiz, xat bitamiz.

Davlat tili o’zbek tili bo’lgan davlat tashkilotiga kirill yozuvida murojat yuborsak, Davlat tili o’zbek tili bo’lgan davlat tashkiloti kirill yozuvida javob qaytaradi . Bu jarayonni ko’z oldingizga keltirishingiz murakkab bo’lmadi. Ishonchim komilki, o’zingiz yo bugun, yo kecha , yoki o’tgan hafta bu holatga guvoh bo’ldingiz va hech qanday e’tiboringizni qaratmadingiz.

Siz bu jarayonni qanday atasangiz atayvering, biz bu holatga propagandistik ruhiyatdan chiqib keta olmagan “Gumanitar mag’lubiyat” deb nom beramiz.

💬Davomi uchun fikr va munosabatingizni qoldiring.

#XavfsizlikMuammolari #Tahlil @StrategicFocusCA

Bizga tashqi dushmanning keragi yo’q, “dushmanlar” ichimizda - 2 qism

Biz etnik jihatdan turkiyligimizni, lingvistik jihatdan esa “chig’atoy turk” tilini ona tilimizning otasi sifatida tan oldik.

Tog’ri arab alifbosida yozdik. O’rta asrlardan qariyb 19-asr oxirlarigacha biz asosiy savdo, madaniy, diniy,  iqtisodiy va diplomatik munosabatlarda islom-arab dunyosi bilan chambarchas bog’liq edik.

1929-yil Barcha Turkiy xalq yetakchilari Ozarbayjonning Boku shahrida yig’ilib, turkiy lingvistikada lotin harflaridan keng qamrovda foydalanish bo’yicha qaror qabul qilganda, xalqimiz bir bo’lib lotin alifbosiga o’tdi.

11 yil to 1940-yilgacha O’zbek tilimiz zamonga hamnafas lotin harflaridan foydalandi. 1940-yilga kelib Stalin boshchiligidagi sobiq ittifoq mamlakatimizda til inqilobini o’tkazdi va biz hech qachon yozmagan, ko’rmagan va bilmagan kirill harflarida Vatan haqida sh’erlar yozdik.

Bir yil ichida adabiyotlar nashr etildi va  to’liq kirill harflari joriy etildi. Davlat tashkilotlari faoliyati qa’tiyan kirill harflarida qayta shakllantirildi.

Joylarda kirill imlosini o’rgatuvchi to’garaklar tashkil etildi, o’rganishni istamagan kadrlar yangisiga almashtirildi.

Mustaqillikka erishganimizga 33 yil, lotin tiliga asoslangan o’zbek tili to’g’risidagi qonun qabul qilinganiga 29 yil, “Davlat tili to’grisidagi” qonun o’z kuchiga kirganiga 21 yil bo’lib ulgurgan bo’lsada, millionlab fuqarolarimiz kundalik hayotida haligacha kirill alifbosiga tayangan holda yozishmalarga kirishmoqda. Xususan, davlat sektorida band bo’lgan 2 mln 540 mingga yaqin ziyoli va ongli kadrlar barcha yirik tashkilotlarda Davlat tili siyosatini muvofiqlashtiruvchi (Davlat tilida ish yuritish bo’yicha maslahatchilar) bo’lsada, shu kecha-yu kunduzda andishalarsiz kirill harflarini ishlatishmoqda.

Hattoki, axborot texnologiyalari soxasida eng yuksak bilimlarga ega, biroq klaviaturada kirill harflari bilan ishlash tajribasiga ega bo’lmagan kadrlarga “noyetuk” nigohda qaralmoqda .

Telegram kanallari , ko’ngilochar portallar, OAV (qonunda noshrlikda boshqa tillar ishlatishga ruxsat etilgan)  lar qanday auditoriyaga ishlashidan qat’iy nazar asosiy ish tili sifatida kirill yozuvlarini afzal ko’rmoqda.

Milliy tarqoqlikni, ochlikni , yuzlab kasalliklarni, o’nlab dushmanlar taziqlarini yengib o’tgan xalqimiz nima sababdan katta qiyinchiliklarni keltirib chiqarmaydigan ligvistik baryer (to’siq)ni yengib o’ta olmayapti. Balkim o’qish jarayoningizda, ichingizdagi ovozingiz , axir kattalar kirilcha ta’lim olgan bo’lsa, ular bilgan harflarida yozishadida, yoki avval kirillcha paydo bo’lgan keyin lotincha va shu ko’rinishdagi bahonalar tipidagi oqlovchi fikrlarni aytayotgan bo’lsa, ming afsuslar bo’lsinki, siz hali ham o’zgalar propaganda maydonida harakatlanmoqdasiz.

Keling ilmiy-amaliy tahlillardan dunyoviy va kundalik misollarga o’tsak. Siz tuman-shahar hokimligida ishlaysiz, Hokimlikning 60 ga yaqin apparat xodimlari va 250 dan ziyod mahallabay ishlash tizimi vakillari bor. Tuman hokimi o’rta yoshda, deylik 1975-yil tavallud topgan. Uning 4 ta o’rinbosari bor, barchasi deyarli tengdosh , eng yoshi kichigi - Investitsiyalar, sanoat  va tashqi savdo masalalari bo’yicha o’rinbosar 1990-yil. Rahbariyatdan tashqari 30 ga yaqin sobiq ittifoq davrida tug’ilgan rahbar xodimlar bor. 275 nafar xodim mustaqillik farzandlari.

Nima deb o’ylaysiz, Davlatning ijro organi hisoblangan ushbu tashkilotda, tarmoq grafiklari, ish tabellari, bayyonnomalar, ichki buyruq va ish rejalari qanday yozuvda amalga oshiriladi? Javob – Kirill. Nima uchun deysizmi? Hisobotlar operativ va tushunishga oson bo’lshi uchun. 5 kishi va ularning hisobotini qabul qilib oladigan 55 kishi tushunishi, mutoala qilishi oson bo’lishi uchun.

Sobiq ittifoq davrida ko’pi bilan 15 yil yashagan  ziyoliy, fahm-farosatli va odil kadr, Mustaqil O’zbekistonda 33 yildan buyon “umrguzaronlik” qilayotgan bo’lsada, kirill yozuvini lotin harflaridan qalbiga yaqin ko’rmoqda.

💬Fikr va munosabatingizni izohlarda qoldirishingizni, faol bo’lishingizni so’raymiz.

#XavfsizlikMuammolari #Tahlil @StratFocusCA

Aziz kuzatuvchi do’stlarimiz,

Bugun biz tariximizdagi eng muhim kunni - O’zbek tiliga davlat tili maqomi berilganining 35 yilligini nishonlaymiz! Bu kun bizga madaniyatimiz, o’ziga xosligimiz va merosimizning ajralmas qismi bo’lgan ona tilimizning buyuk ahamiyatini eslatadi.

Bizning tilimiz millatni birlashtiradigan, tariximiz, urf-odatlarimiz va qadriyatlarimizni taqdim etadigan kuchli vositadir. Jadal rivojlanish va globallashuv sharoitida ona tilimizni saqlab qolish va rivojlantirish, uni kelajak avlodlarga yetkazish muhim vazifa.

Tilimiz doimo mag’rur va erkin so’ylansin, dunyomizni boyitib, birligimizni mustahkamlasin!

O’zbek tili kuni muborak!

Strategic Focus: Central Asia