دیدگاه شیعه | Shia idea

.

🔺 مقالۀ پژوهشی
فقرۀ پایانی در زیارت عاشورا،
الحاقی یا اصیل؟

🔹 نشریۀ پژوهش‌های قرآن و حدیث
🔹 دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران
🔹 منتشر شده در مهرماه ۱۴۰۳

✍️ سید مهدی محمودی

🔘 چکیده

🔹 برخی ادعا کرده‌اند لعن‌های پایانی زیارت عاشورای مشهور، در اصل در این زیارت موجود نبوده و از دوران صفویه به بعد به مصباح‌المتهجد، تألیف شیخ طوسی قدس‌سره (م۴۶۰ق) افزوده و در نتیجه زیارت عاشورا تحریف شده است! مهم‌ترین دلایل مدعیان، برای اثبات تحریف در زیارت عاشورای مشهور دو مورد است: نخست: عبارت کهن‌ترین نسخۀ خطیِ مصباح‌المتهجد (نسخۀ نقاش رازی)؛ دوم: عبارت کامل‌الزیارات. در این مقاله با دلایل و شواهد گوناگون نشان خواهیم داد تنها عاملی که باعث شده فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در برخی منابع این زیارت ... مطابق مشهور نقل نشود، این است که کاتبان و عالمان شیعه، به‌ویژه پیش از حکومت صفویان در نقل آن عبارات، تقیه کرده‌اند.

🔹 ... در این نوشتار نشان خواهیم داد فقرۀ پایانی زیارت عاشورا ... از اصالت برخوردار است.

لینک مقاله در پایگاه اینترنتی دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

آیا لعن پایانی زیارت عاشورا در زمان صفویه اضافه شده است؟

حجت‌الاسلام محمودی؛ پژوهشگر قرآن و حدیث در گفت‌وگو با ایکنا:
🔹برخی اصل برائت را قبول ندارند و سخنان‌شان القای شبهه است؛ ولی برخی عالمان شیعه ضمن قبول اصل برائت، نسبت به این فقره پایانی اشکال داشتند؛ البته وجود این اشکال منحصر به دهه‌های اخیر نیست.

🔹در مجموعه از نسخه‌ها خطی، به وضوح آثار تقیه را مشاهده می‌کنیم. مثلا در بعضی نسخه‌ها شاهد هستیم عبارت فقره پایانی با مرکب سیاه شده یا آن عبارات تراشیده شده است. در بعضی نسخه‌ها، نسخه، کامل و سالم است ولی برگه‌های مشتمل بر زیارت عاشورا در میان آن وجود ندارد که به احتمال بیشتر به این دلیل بوده است که در قرن‌های گذشته شیعیان مجبور بوده‌اند صفحات زیارت عاشورا را از میان نسخه بردارند.
iqna.ir/00HjZk
@iqnanews

.


🔴 انتقاد شدید آیت‌الله وحید خراسانی
از تضعیف كتاب بحارالأنوار


چون در این زمان بی‌سوادی زیاد شده و رجال شیعه ناشناخته ماندند، وظیفه است كه مفاخر این مذهب شناخته شوند. وظیفه انسانیت است كه شكر منعم بجا آورده شود. مرحوم مجلسی كاری كرد كه (لم یوجد له نظیر) و اهل فضل باید شكر این منعم را بنمایند. بعضی بیسوادها پیدا شده‌اند و به كتاب بحارالانوار به نظر تضعیف نگاه می‌كنند .

🔹 دقت كنید ! این مذهبی را كه ما به راحتی داریم به باد می‌دهیم، او چگونه آن را حفظ نمود و برای احیای آن چه كرد. كتاب جلاء العیون و حیات القلوب را نوشت تا عوام را متوجه مذهب كند. و از طرفی كتاب مرأت العقول را نوشت كه اساتین محققین رجال را در تصنیف و توثیق روایات متحیر می‌كند. او با این علم رجال و دقت نظر كتاب بحارالانوار را نوشت كه مبادا یك گوهر از جواهر علم اهل بیت (علیهم السلام) ضایع شود.

🔹 در بحارالانوار روایات صحیح و ضعیف همه را جمع نمود و خدمتی كرد كه تاكنون نشده و نخواهد شد. بعضی بیسوادها نگاه می‌كنند به روایاتی كه سندش ضعیف است و درك نمی‌كنند كسی كه خودش مرأت العقول را می‌نویسد و استاد كل است به این نكته توجه داشته است. ولی در ضعاف متونی است كه دلالتشان از سند محكم‌تر است و این خدمتی است كه این فحل الفحول به جامعه ارایه كرد .
این را بفهمید! و به خاطر تمایل و خوشامد بعضی‌ها دست از عقاید این مذهب برندارید و به خاطر اغراض سیاسی، عظمت پهلوی شكسته شده را از یاد نبرید و حق كسی كه گفت : «صبرت و فی العین قذی و فی الحلق شجی» را از دست ندهید.

🌏 منبع

#علامه_مجلسی
#لطفا_به_اشتراک_بگذارید.

.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.


🔴 نقش محدّثان در نجات مردم
در عصر غیبت کبری

✍️ #آیت_الله_صافی_گلپایگانی (ره)


🔹 پس از عصر ائمّه(ع) همواره حاملان حدیث بودند که می‌توانستند سره را از ناسره، و بدعت را از سنّت تشخیص دهند، و مردم را از گمراهی‌هایی که در نتیجه غور در فلسفه، و گرایش به عرفان مصطلح، و مکتب‌های الحادی مطرح می‌گردید نجات دهند، و بالأخره تا این اواخر، یعنی عصر صفویّه - که در آن رسمیت تشیّع تجدید گردید - اعلان می‌شد به‌واسطه عوامل خاصّی که بعد از سلطنت شاه طهماسب اوّل پیش آمد، رفته رفته گرایش به فلسفه، و افکار صوفیانه و مشارب غیر شرعی قوّت گرفت، تا حدی که در اصفهان، خانقاه‌ها برپا شده، و مثل عالم جلیل آقاحسین خوانساری را به جای القاب اسلامی، به عقل حادی‌عشر می‌خواندند، و نهایت ظهور علوم اهل‌بیت(ع) آن بود که محقّق داماد در قالب اصطلاحات فلسفی مطرح می‌کرد، و خلاصه، زبان اهل‌بیت(ع)، و احادیث آنها، در غربت افتاده بود، که به إذن الله تعالی شخصیتی، مثل علامه مجلسی (رحمه الله) ظاهر شد، و حدیث را دوباره چنان احیا و مطرح کرد که احادیث اهل‌بیت(ع) را نه‌فقط در مدارس و در معرض توجّه و دقّت علما قرار داد، بلکه شاید خانه‌ای در بلاد ایران نماند که از خواندن کتاب بهره داشته باشد، مگر آنکه احادیث اهل‌بیت(ع) به صورتی و زیر عنوانی، در آن وارد شد.

🔹 خانقاه‌های اصفهان، همه تعطیل شد و افکار صوفیانه از میان رفت و زبان حدیث و استدلال به ظواهر قرآن و احادیث و زبان ائمّه معصومین(ع)، زبان علما و حوزه‌ها شد.

🔹 بدون شکّ، باید گفت: ظهور علامه مجلسی در آن عصر، موجب بازگشت تشیّع به عصر ائمّه (ع) و اصحاب آنها، امثال زرارة بن اعین‌ها، و محمّد بن مسلم‌ها، و صاحبان اصول گردید.

🔹 نمی‌خواهم بگویم عصر قبل از آن، همانند عصر ائمّه(ع) نبود، ولی این را هم نمی‌توانم بگویم که همانند عصر آنان بود، زیرا اصطلاحات و الفاظ اسلامی کم‌و‌بیش عوض شده بود و بحث درس و تألیف و تصنیف چنان‌که باید، بر محور کتاب و سنّت و احادیث اهل‌بیت(ع) دور نمی‌زد.

🔹 هر طور بود و هر گونه بود، به ظاهر اگر مجلسی(رحمه الله) ظهور نکرده بود، و وضع حوزه‌ها به آن‌گونه که داشت، جلو می‌رفت، شریعت ارسطویی و اسلام ابن‌سینایی و صدرایی و ابن‌عربی پابرجا می‌شد، و خدا می‌داند که باب تأویل و توجیه آیات و احادیث، و حمل آنها با تکلّف بر بیانی خاصّ تا کجا گسترده می‌گشت!

🔹 این علامة مجلسی بود که حوزه‌ها را به معارف اصیل دین، و تشیّع بازگرداند، و قرآن و سنّت را مافوق همه مکتب‌ها قرار داد. شکر الله سعیه وجزاه الله عن هذا الدّین والکتاب والسنّة خیر جزاء المحسنین.

🌏 منبع

#علامه_مجلسی
#لطفا_به_اشتراک_بگذارید.


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

🔻 قسمت ۸ (پایانی)

✍️ #سید_مهدی_محمودی

🔘۱۰. معیار سازگاری با سیرۀ معصومین علیهم‌السلام
▫️در صفحۀ ۱۷۳ می‌خوانیم:
۳-۵. معیار سازگاری با سیرۀ معصومین (ع)
... به عنوان یک اصل کلی، می‌توان گفت: اساساً سیرۀ عمومی پیامبر اعظم (ص) و اهل‌بیت (ع)، تصریح به لعن با ذکر نام نیست و اگر موارد نادری یافت شود که از إسناد معتبر برخوردار باشد، استثناء و مربوط به شرایط ویژه است و نباید تعمیم داده شود. ...

🔻 نقد و بررسی:
▫️در عبارت مورد بحث: «اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی‌‌ وَ ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ»، هیچ‌کس صریحاً با ذکر نام، لعن نشده است؛ بنا بر این با سیرۀ معصومین علیهم‌السلام ناسازگاری ندارد.[۱] با این بیان، متن«الف» بر اساس این معیار نیز بر متن «ب» ترجیح ندارد.

🔘 ۱۱. ندرت عبارت
▫️در صفحۀ ۱۷۵ در زیر عنوان ندرت عبارت «ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ» آمده است:
«با جستجوی رایانه‌ای با استفاده از نرم‌افزارهای «جامع‌الاحادیث»، «نورالجنان» و «مکتبة اهل‌البیت (ع)» روشن شد که مشابه عبارت مورد بحث (ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ) جز در نسخۀ ‌مشهور زیارت عاشورا در هیچ زیارت مأثور دیگری نقل نشده است. در واقع، این شیوه که مبتنی بر شماره‌گذاری است با شیوۀ قریب به اتفاق زیارات مأثور متفاوت است. اگر سبک بیانِ قریب به اتفاق زیارات مأثور را سبک اهل‌بیت (ع) بدانیم، صحت انتساب این عبارت به معصوم (ع) تضعیف و احتمال تحریف نسخه یا نقل به معنا از سوی راویان تقویت می‌شود. طبعاً، همگونی با سبکِ شناخته‌شدۀ ائمه (ع) در انشاء زیارات می‌تواند مؤیدی برای ترجیح یک وجه بر وجوه دیگر باشد.
نکتۀ دیگر آن است که بجز زیارت عاشورا، در هیچ زیارتی حتی «معاویه» با ذکر نام لعن نشده است. این بدین معنی است که اهل‌بیت (ع) در انشاء زیارت‌ها، از ذکر نام معاویه نیز پرهیز می‌کردند. ...»

🔻 نقد و بررسی:
▫️این‌گونه نیست که همگونی با «سبک بیانیِ شناخته‌شدۀ از سوی ائمه علیهم‌السلام»، معیاری باشد برای ترجیح یک حدیث نسبت به حدیثی که با این سبک ناهمگون است. در میان ملاک‌های اعتبارسنجی حدیث، چنین ملاکی را نمی‌شناسیم. بر مؤلفان ارجمند لازم است پیش از بهره‌مندی از این ملاک، اعتبار آن را اثبات کنند.

▫️اگر این ملاک معتبر باشد، بسیاری از روایات معصومین علیهم‌السلام بی‌اعتبار یا کم‌اعتبار خواهند شد؛ زیرا سخنان نغزِ آن امیرانِ کلام، در موارد فراوان دارای سبکی متفاوت با سایر کلمات ایشان است.

▫️به عنوان مثال، آیا درست است بگوییم: خطبۀ بی الف یا بی‌نقطه که از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقل شده است معتبر نیست؛ زیرا این سبک از بیان را در سایر روایات نقل‌شده از اهل‌بیت علیهم‌السلام سراغ نداریم؟!

▫️البته اگر کلامی که به اهل‌بیت علیهم‌السلام نسبت داده شده است، از دیدگاه مفهوم، با سایر کلمات آن بزرگواران، ناهمگون باشد، نمی‌توان آن کلام را به به ایشان نسبت داد؛ مانند بخش دوم دعای عرفه که علامۀ مجلسی پس از نقل آن در بحارالأنوار می‌نویسد:

▫️أقول: قد أورد الكفعمي أيضا هذا الدعاء في البلدالأمين و ابن طاووس في مصباح‌الزائر ... و لكن ليس في آخره فيهما ... من قوله «إلهي أنا الفقير في غناي» إلى آخر هذا الدعاء، و كذا لم يوجد ... في بعض النسخ العتيقة من الإقبال أيضا، و عبارات هذه الورقة لا تلائم سياق أدعية السادة المعصومين علیهم‌السلام أيضا و إنما هي على وفق مذاق الصوفية، ... [۲]

▫️اگر ملاک «ندرت عبارت» را معتبر بدانیم، نه تنها در فقرۀ پایانی زیارت عاشورای مشهور، بلکه لازم است در عبارت‌های متعددی از این زیارت، وقوع تحریف را تقویت کنیم! مانند عبارت: « لَعَنَ اللهُ شِمْراً»، «لَعَنَ اللهُ بَني‌أُمَیَّةَ قاطِبَةً» و نیز: «لَعَنَ اللهُ آلَ زیادٍ وَ آلَ مَرْوانَ» که در هیچ‌یک از زیارات مأثور از اهل‌بیت علیهم‌السلام چنین عباراتی نیافتیم.

▫️جالب است که در این مقاله تصریح شده است:
«نکتۀ دیگر آن است که بجز زیارت عاشورا، در هیچ زیارتی حتی «معاویه» با ذکر نام لعن نشده است».
اگر ملاک «ندرت عبارت» درست باشد، لازم است مؤلفان گرامی احتمال وقوع تحریف در عبارت: «اللّٰهُمَّ الْعَنْ أَباسُفیانَ وَ مُعاویَةَ» در زیارت عاشورا را نیز تقویت کنند؛ در حالی که این عبارت در زیارت عاشورای کامل‌الزیارات نیز آمده است و مؤلفان گرامی این نقل را معتبر می‌دانند!

🔘 پی‌نوشت
[۱] بیان هماهنگی لعن‌های زیارت عاشورا با سیرۀ معصومین (ع) در: میزان تشیع، عندلیب همدانی، ص ۱۹۵ تا ۲۱۱.
[۲] المناقب، ابن شهر آشوب، ج ۱، ص ۳۲۶.
[۳] بحارالأنوار، ج ٩٥، ص ٢٢٩.

📜قسمت ۷: این‌جا


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

▫️اکنون با ریزبینی در عبارت «اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ نَبِيِّكَ بِاللَّعْنِ» _ که عبارت «... ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ، اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزیدَ خامِساً ...» پس از آن مشاهده نمی‌شود _ این پرسش مطرح می‌شود: نخستین ستمگری که به آل پیامبر علیهم‌السلام جفا کرده است، چه ویژگی‌ای دارد که در زیارت عاشورا درخواست می‌کنیم به شکل خاص، لعنِ الهی او را فراگیرد؟ چه تفاوتی میان او و دیگر ستمگران به آل پیامبر علیهم‌السلام وجود دارد؟

▫️در پاسخ به این پرسش، تنها احتمالِ درست، این است که بگوییم: ویژگیِ نخستین ستمگر، بنیان‌گذاریِ ظلم است. او راه ستمگری را برای دیگران گشوده است؛ اما در اینجا یک اشکال در ذهن پیدا می‌شود:

▫️ظهورِ ترکیبِ «أَوَّلَ ظَالِمٍ» نشان می‌دهد که گوینده با بیان این عبارت،
«یک شخصِ معیّن» را اراده کرده است و دلالتِ «أَوَّلَ ظَالِمٍ» بر دو یا چند نفر حتیٰ به شکل بَدَلی صحیح نیست؛ اما از سوی دیگر می‌دانیم که پایه‌گذاران ظلم به آل پیامبر علیهم‌السلام افراد متعددی بوده‌اند و این بنیانِ شوم به یک فرد معیّن اختصاص ندارد. بهترین دلیل برای اثبات این مدعا، عبارت خودِ زیارت عاشوراست که می‌خوانیم: «فَلَعَنَ اللهُ أُمَّةً أَسَّسَتْ أَساسَ الظُّلْمَ وَ الْجَورِ عَلَیْکُمْ أَهْلَ‌الْبَیْتِ ...»؛ در این عبارت بنیان‌گذارانِ ظلم با عنوان «امت» و «گروه» معرفی شده‌اند؛ بنا بر این اختصاص دادنِ لعن به یک «فرد معین» به عنوان بنیان‌گذار ظلم _ که از عبارت نقل شده در کامل‌الزیارات فهمیده می‌شود _ با عبارت یادشده در خودِ زیارت عاشورا ناسازگاری دارد و طبعاً نمی‌تواند صحیح باشد.

▫️توجه به این نکته لازم است که این ناسازگاری در عبارتِ زیارت عاشورای مشهور در مصباح‌المتهجد وجود ندارد زیرا در آنجا «أَوَّلَ ظَالِمٍ» به قرینۀ عبارتِ «... ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ، اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزیدَ خامِساً ...»به معنای بنیان‌گذار ظلم نیست. بنا بر این احتمال وقوع تقیّه در عبارت کامل‌الزیارات تقویت می‌شود و عبارتِ مصباح‌المتهجد ترجیح می‌یابد؛ زیرا کلماتِ اهل‌بیت‌ علیهم‌السلام که امرای کلام هستند، در اوج اتقان و فصاحت و بلاغت است و از چنین اشکال‌هایی مبراست.

▫️افزون بر ناسازگاریِ مفهومی که در عبارت فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات بیان شد، آن عبارت، اشکال دیگری نیز دارد و آن، «اشکالِ بلاغی» است که در زیر به بیان این اشکال می‌پردازیم:

▫️در فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات، در ابتدا نخستین ستمگر به شکل ویژه نفرین شده است: «اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ نَبِیِّكَ بِاللَّعْنِ»؛ روشن است که در این عبارت، مصداق خاصی قصد شده، گرچه به‌صورت رمزی بیان شده است. پس‌از این نفرین خاص، دشمنانِ آل پیامبر علیهم‌السلام از اولین تا آخرین نفرین شده‌اند: «ثُمَّ الْعَنْ أَعداءَ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْأَوَّلینَ وَ الْآخِرینَ»؛ این نفرین عام است و همۀ مصداق‌ها را دربر می‌گیرد. پس‌ازاین لعنِ کاملاً عام و فراگیر، دوباره افرادِ خاصی نفرین شده‌اند: «اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزِیدَ وَ أَباهُ، وَ الْعَنْ عُبَیْدَاللَّهِ‌بْنَ زِیَادٍ» و سپس دوباره سیاق تغییر یافته و افرادی به شکل طایفه‌ای و عام، نفرین شده‌اند: «وَآلَ مَرْوَانَ وَ بَني‌أُمَیَّةَ قاطِبَةً إِلىٰ یَوْمِ الْقِیَامَةِ».

▫️همان‌گونه که ملاحظه می‌شود، فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات، مشوّش و مضطرب است.
با نگاهی به فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در مصباح‌المتهجد، درمی‌یابیم که آن عبارت‌ها، سیاقی کاملاً موزون دارد؛ در آنجا نخست افراد خاص و سپس طایفه‌ها به شکل عام نفرین شده‌اند. این اشکال بلاغی در فقرۀ پایانیِ زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات نیز موجب می‌شود که احتمال وقوع تغییر به دلیل تقیّه در آن قوّت گیرد و عبارات مصباح‌المتهجد در این فقره‌ بر آن ترجیح یابد.


🔘 پی‌نوشت
[۱] کامل‌الزيارات، ابن قولويه، ص ۳۳۲.

☑️ ادامه دارد ...

📜قسمت ۶: این‌جا
📜 متن کامل مقاله (PDF) در: این‌جا

#زیارت_عاشورا
#امام_حسین علیه‌السلام

.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

🔻 قسمت ۷

✍️ #سید_مهدی_محمودی

🔘 ۹. معیار سازگاری عبارت مورد نظر با بقیۀ متن
▫️در صفحۀ ۱۶۶ می‌خوانیم:
▫️۳-۴. معیار سازگاری عبارت مورد نظر با بقیۀ متن
در صورت مقایسۀ هریک از وجوه سه‌گانه‌ای که برای عبارت «اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَنْتَ ...» نقل شده با بقیه عبارات زیارت عاشورا در نسخۀ متأخر (متن ب) متوجه این ناسازگاری خواهیم شد که در عبارت «اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی‌‌ وَ ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ، اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزِیدَ خامِساً» وجه درستی برای واژۀ «الرابع» نمی‌توان یافت؛ زیرا مراد از آن یا _طبق تصور عموم شیعیان _ معاویه است یا _ طبق وجهی بعید _ عبدالرحمن‌بن ملجم (قاتل امام علی) است و هرکدام باشد دلیلی برای ذکر عدد «الرابع» به جای تصریح به نامِ شخص وجود ندارد؛ زیرا معاویه در بخش دیگری از همین زیارت، به صراحت نام برده شده و ابن ملجم نیز از شخصیت‌های مقدس نزد مخالفان نیست که به دلیل تقیه، نامش برده نشود و در نتیجه، کلمۀ «الرابع» با بقیۀ این زیارت تناسب ندارد. گویا کسی که این کلمه را ذکر کرده فراموش کرده که چند سطر پیش نام معاویه بدون هیچگونه پرده‌پوشی آمده بود. این ناسازگاری در نسخۀ کهن‌تر متن «ب» و نیز در متن «الف» وجود ندارد؛ زیرا در آنها اساساً شماره‌های متوالی دیده نمی‌شود ...
طبق این معیار، متن «الف» و نسخۀ کهن‌ترِ متن «ب» در مورد این عبارت از ناسازگاری و اضطراب عاری هستند. از این رو، بر نسخه‌های متأخّر متن «ب» (نسخۀ رایج) رجحان دارند.

🔻 نقد و بررسی:
▫️در متن زیارت عاشورای مشهور هیچ‌گونه ناسازگاری وجود ندارد. درست است که پیش از کلمۀ «الرابع» در زیارت عاشورا «معاویه» بی‌پرده لعن شده است؛ اما این احتمال کاملاً موجه است که در کنار سه نامِ رمزی دیگر، برای ایجادِ تقیۀ بیشتر در مورد آن‌سه نامِ رمزی، نام معاویه نیز به صورت رمزی یاد شده باشد.

▫️با این احتمال، بر اساس «معیار سازگاری عبارت مورد نظر با بقیۀ متن» هم ترجیحی برای متن«الف» و متن «ب» ایجاد نمی‌شود.

▫️بر خلاف آن‌چه در این بخش از مقالۀ مورد نقد مطرح شده، حق این است که فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات با سایر عبارات در این زیارت ناسازگاری دارد؛ این فقره در کامل‌الزیارات دارای «اشکال مفهومی» است؛ زیرا:

▫️فقرۀ پایانی در کامل‌الزیارات چنین است:
اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ نَبِيِّكَ بِاللَّعْنِ، ثُمَّ الْعَنْ أَعْداءَ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْأَوَّلینَ وَ الْآخِرینَ. اَللّٰهُمَّ الْعَنْ يَزِيدَ وَ أَباهُ، وَ الْعَنْ عُبَيْدَاللَّهِ‌بْنَ زِيَادٍ وَآلَ مَرْوَانَ وَ بَني‌أُمَیَّةَ قاطِبَةً إِلىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ. [۱]
خداوندا! نخستین ستمگری که به آل پیامبرت ستم کرده است را به لعن اختصاص ده! سپس دشمنان آل محمد را از نخست تا پایان از رحمت خویش دور کن! خداوندا! یزید و پدرش را از رحمتت دور کن و عبیدالله‌بن زیاد و آل مروان و بنی‌امیه را تا روز قیامت از رحمتِ خود دور فرما!

▫️در این فقره در آغاز از خداوند متعال درخواست شده است که نخستین ستم‌کننده به خاندان پیامبر علیهم‌السلام را به شکل خاص از رحمت خویش دور کند. سپس دشمنان آل پیامبر علیهم‌السلام به شکل فراگیر لعن شده‌اند.
.

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

🔻 قسمت ۶

✍️ #سید_مهدی_محمودی

🔘 ۷. معیار اعتبار منبع
▫️در صفحۀ ۱۶۴ در زیر عنوان «معیار اعتبارِ منبع» می‌خوانیم:
▫️...بعید نیست شیخ طوسی (ره) در مصباح‌المتهجد، از همان شیوۀ معمول علما مبنی بر «آسان‌گیری در ادلۀ سنن و مستحبات» استفاده کرده باشد؛ اما دربارۀ کتاب کامل‌الزیارات، این احتمال ضعیف یا منتفی است؛ زیرا ابن قولویه در مقدمه کتابش، صریحاً، خود را ملتزم به پرهیز از تسامح نموده است. بنابراین، می‌توان احتمال داد که هرگاه بین زیارت‌های مشترک بین کامل‌الزیارات و مصباح‌المتهجد اختلاف نسخه وجود داشته باشد، متن و سندی که ابن قولویه برگزیده و نقل کرده از دقت بیشتری برخودار باشد _ مگر آن که شواهد دیگری بر خلاف آن موجود باشد.

🔻نقد و بررسی:
▫️این سخن، به خصوص دربارۀ زیارت عاشورا صحیح نیست؛ زیرا عالمان رجالی تصریح کرده‌اند که شیخ طوسی در نقل زیارت عاشورا دستِ کم دو طریق متصل دارد. آیت‌الله‌العظمیٰ شبیری زنجانی از میان چهار سند برای زیارت عاشورا که دو سند آن در کامل‌الزیارات و دو سند دیگر آن در مصباح‌المتهجد آمداست، تنها طریق دوم شیخ طوسی در مصباح‌المتهجد را بر اساس سخت‌گیرانه‌ترین رویکرد رجالی صحیح می‌دانند. [۱]

▫️با این رویکرد رجالی (روش توثیق سندی) دو سند یادشده در کامل‌الزیارات به اندازۀ سند دوم شیخ طوسی در مصباح‌المتهجد معتبر نیست؛ بنا بر این بر اساس «معیار اعتبار منبع» نیز، زیارت عاشورای مشهور که در مصباح‌المتهجد نقل شده است، ترجیح می‌یابد؛ گرچه بر اساس «روش توثیق صدوری»، زیارت عاشورا در نقل‌های مختلف، از معتبرترین زیارت‌هاست.


🔘۸. وجود دو نگارش از زیارت عاشورا در عصر شیخ طوسی
▫️در ادامه می‌خوانیم:
▫️دربارۀ زیارت عاشورا نیز در عصر ابن قولویه و شیخ طوسی، دست ‌کم دو نگارش روایت می‌شده که هریک از این دو مؤلف، یک نگارش را طبق ذوق خود برگزیده‌اند و احتمالاً، انتخاب ابن قولویه باید از سختگیری بیشتری برخوردار بوده باشد. بنا بر این، بر پایۀ معیارهای ارزیابی منبع، نسخۀ منقول در کامل‌الزیارات در خصوص عبارت «اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَنْتَ ...» رجحان می‌یابد.

🔻نقد و بررسی:
▫️با توضیحی که دربارۀ احتمال تقیۀ ابن قولویه و همچین احتمال تقیۀ کاتبان در کامل‌الزیارات گذشت و نیز اینکه کهن‌ترین نسخۀ خطی شناخته شده از کامل‌الزیارات در قرن نهم قمری کتابت شده است؛ همچنین با توجه به «وحدت صدور» در نقل زیارت عاشورا در دو کتاب، چگونه می‌توانیم با قاطعیت ادعا کنیم که در عصر ابن قولویه و شیخ طوسی دست کم دو نگارش از زیارت عاشورا روایت می‌شده که هریک از دو مؤلف، یک نگارش را طبق ذوق خود برگزیده‌اند؟!

🔘 پی‌نوشت
[۱] جرعه‌ای از دریا، شبیری زنجانی، ج ۱، ص ۲۵۲.

☑️ ادامه دارد ...

📜قسمت ۵: این‌جا
📜 متن کامل مقاله (PDF) در: این‌جا

#زیارت_عاشورا
#امام_حسین علیه‌السلام

.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

🔺 تصویر ضمیمۀ شمارۀ ۳

▫️ج:
▫️در مقالۀ مورد نقد، عبارت مشهور فقرۀ پایانی چنین معرفی شده است:
گونۀ مربوط به نسخه‌های متأخّر مصباح‌المتهجد:
«اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی‌‌ وَ ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ، اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزِیدَ خامِساً و الْعًنْ عُبَیدَالله ...». کهن‌ترین نسخۀ این گونه که مورد استفادۀ مصحح قرار گرفته مربوط به سال ۱۰۸۲ ق. است. شگفت است! نویسندگان ارجمند با چه مستندی فقرۀ پایانی زیارت عاشورای مشهور را به نسخه‌های متأخر نسبت داده‌اند؟! آیا همین مقدار که مصحّحِ مصباح‌المتهجد، فقره پایانیِ زیارت عاشورای مشهور را بر اساس نسخۀ کتابت شده در سال ۱۰۸۲ در متن تصحیح‌شدۀ خود آورده است ، نشان می‌دهد که این نقل در نسخۀ کهن‌تری موجود نیست؟! آیا لازم نیست برای چنین ادعایی، نسخه‌های فراون خطی مصباح‌المتهجد را بررسی کنیم؟

▫️در کتاب زیارت عاشورا از آغاز تا امروز ، از قرن ششم تا سال ۱۰۸۲ قمری، ۵۵ نسخۀ خطی و در مجموع تا قرن سیزدهم قمری، ۱۱۰ نسخۀ خطی مصباح‌المتهجد و مختصر مصباح‌المتهجد ارائه شده که در همۀ آن‌ها فقرۀ پایانی زیارت عاشورا مطابق مشهور کتابت شده است. مهمترین آن‌ها، نسخۀ خطی بسیار کهن و معتبرِ مختصر مصباح‌المتهجد به خط عالم بزرگوار شیعه در قرن ششم قمری: علی‌بن سَکون حلی رحمه‌الله است. این نسخۀ کتابت‌شده به وسیلۀ ابن سَکون از چنان اهمیتی برخوردار است که به تنهایی برای اثبات اعتبار فقرۀ پایانی زیارت عاشورای مشهور کافی است.
(تصویر ضمیمۀ شمارۀ ۳)

🔘 پی‌نوشت
[۱] بنگرید به: الكامل في التاريخ، ابن الأثير، ج ۸، ص ۶۳۲؛ تاريخ الإسلام، الذهبي، ج ۲۷، ص ۱۱ و ۱۲؛ تجارب‌الأمم، ابوعلي مسكويه الرازي، ج ۷، ص ۴۰۱؛ المنتظم في تاريخ الملوك و الأمم، ابن الجوزي، ج ۱۵، ص ۱۲۵؛ العبر في خبر من غبر، الذهبي، ج ۳، ص ۱۲۴.
[۲] توضیح این دو اشکال در نقد و بررسی مورد ۹ (معیار سازگاری عبارت مورد نظر با بقیۀ متن) خواهد آمد.

☑️ ادامه دارد ...

📜قسمت ۴: این‌جا
📜 متن کامل مقاله (PDF) در: این‌جا

#زیارت_عاشورا
#امام_حسین علیه‌السلام

.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

🔻 قسمت ۵

✍️ #سید_مهدی_محمودی

🔘 ۶. معیار قدمت
▫️در صفحۀ ۱۶۱ می‌خوانیم:
۳. انتساب گونه‌های مختلف عبارت «اللهم خُصّ ...» به معصوم (ع)
گفته شد عبارت «اللهم خُصّ ...» در زیارت عاشورا به سه گونه نقل شده است. اکنون برای سنجش میزان احتمال انتساب هریک به معصوم (ع) می‌توان از معیارهای زیر بهره برد:

▫️۳-۱. معیار قدمت
الف) گونۀ مربوط به کامل‌الزیارات (تألیف قبل از سال ۳۶۹ ق):
«اَللّٰهُمَّ خُصَّ أنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ نَبِيِّكَ بِاللَّعْنِ، ثُمَّ الْعَنْ أَعْداءَ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْأَوَّلینَ وَ الْآخِرینَ. اَللّٰهُمَّ الْعَنْ يَزِيدَ وَ أَباهُ و الْعًنْ عُبَیدَاللهِ‌ ...» ...
ب) گونۀ مربوط به قدیم‌ترین نسخۀ مصباح‌المتهجد (تألیف قبل از سال ۴۶۰ ق).
«اَللّٰهُمَّ خُصَّ أنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنّی وَ ابْدَأْ بِهِ جَمیعَ الظّالِمینَ لَهُمْ. اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزیدَ وَ عُبَیدَاللهِ ...» کتابت این نسخه مربوط به سال ۵۰۰ ق. یعنی ۴۰ سال پس از وفات مؤلف کتاب است.
ج) گونۀ مربوط به نسخه‌های متأخّر مصباح‌المتهجد:
«اَللّٰهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی‌‌ وَ ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ، اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزِیدَ خامِساً و الْعًنْ عُبَیدَالله ...». کهن‌ترین نسخۀ اینگونه که مورد استفادۀ مصحح قرار گرفته مربوط به سال ۱۰۸۲ ق. است.

▫️روشن است که نسخۀ کهن‌تر معتبرتر است؛ مگر از جهات دیگر، دچار مشکل باشد ــ مثلاً، آثار تحریف در آن هویدا باشد. از آنجا که چنین مشکلی دربارۀ نسخه‌های کهن مورد گفتگوی ما گزارش نشده است بنا بر این، گونۀ «الف» و «ب» ــ به علت قدمت بیشتر ــ معتبرتر از گونۀ «ج» خواهند بود.

🔻 نقد و بررسی:
▫️الف:
▫️تردیدی نیست که کامل‌الزیارات حدود یک قرن پیش از مصباح‌المتهجد تألیف شده و بر مصباح‌المتهجد تقدم زمانی دارد؛ اما این قدمت، عبارات پایانی زیارت عاشورای کامل‌الزیارات را نسبت به مصباح‌التهجد برتری نمی‌بخشد؛ زیرا فقرۀ پایانی زیارت عاشورا بر اساس شواهد و نسخه‌های خطی فراون، در معرض تقیۀ کاتبان و عالمان شیعه بوده است و دور از ذهن نیست که به دلیل تقیه این عبارات در کامل‌الزیارات تغییر یافته باشد.

▫️زمانۀ تألیف کامل‌الزیارات در بغداد در اواخر عمر ابن قولویه قدس‌سره، دوران در گیری‌های خونین میان اهل‌تسنن و شیعیان به دلیل اظهار شعائر شیعی در روز عاشورا و عید غدیر بوده و احتمال تقیۀ آن دانشمند بزرگ در نقل فقرۀ پایانی زیارت عاشورا کاملاً موجّه است. [۱] از سوی دیگر دانستیم که زیارت عاشورا در کامل‌الزیارت، زیارت مستقلی نیست و با زیارت عاشورای مصباح‌المتهجد یک صدور دارد؛ پس ناچار باید یکی از دو نقل دستخوش تغییر شده باشد.

▫️وجود اشکال بلاغی و نیز اشکال مفهومی در نگارش «الف»، وقوع تغییر در آن را نشان می‌دهد در حالی که این اشکال در نگارش «ب» نیست. [۲]

▫️افزون بر اینکه کهن‌ترین نسخۀ خطی کامل‌الزیارات که تا کنون شناخته شده، در قرن نهم قمری کتابت شده و تاریخش تا زمانۀ مصنف، حدود پانصد سال فاصله دارد! بنابراین احتمال وقوع تقیۀ کاتبان در این فقرۀ زیارت عاشورا، در قرن‌های بعدی نیز وجود دارد. اکنون چگونه می‌توانیم احتمال وقوع تقیه در نگارش «الف» را نفی کنیم در حالی که این فقره در طول قرن‌های متمادی در معرض تقیه بوده است.

▫️قابل توجه است: اگر ــ بر اساس عبارت نقل‌شده در بالا ــ مبنای اعتبار، قدمت نسخه باشد، برعکس آن‌چه ادعا شده است، زیارت عاشورای مشهور بر زیارت عاشورای کامل‌الزیارات ترجیح دارد؛ زیرا نسخۀ معتبر مختصر مصباح‌المتهجد که در سطرهای آینده معرفی خواهد شد و زیارت عاشورا مطابق مشهور در آن کتابت شده، متعلق به قرن ششم است؛ در حالی که کهن‌ترین نسخۀ کامل‌الزیارات در قرن نهم استنساخ شده است.

▫️ب:
▫️چنان‌که دانستیم، نسخۀ نقاش رازی در سال ۵۰۲ قمری کتابت شده و نسبت دادن آن به سال ۵۰۰ قمری درست نیست. افزون بر اینکه بر اساس آن‌چه شرحش گذشت، گونۀ «ج» در متن نسخۀ نقاش رازی نیست و در حاشیۀ آن نسخه آمده است.

🔺 تصویر ضمیمۀ شمارۀ ۲

🔺 تصویر ضمیمۀ شمارۀ ۱

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

🔻 قسمت ۴

✍️ #سید_مهدی_محمودی

🔘 ۵. استناد به نسخۀ نقاش رازی
▫️در صفحۀ ۱۶۰ و ۱۶۱ در زیر عنوان نسخه‌های متعدد متن «ب» آمده است:
نگارش «ب» خود دارای چند نسخه است؛ زیرا مصباح‌المتهجد نسخه‌های متعددی دارد. این نسخه‌ها در مورد ادامۀ عبارت «اَللّٰهُمَّ خُصَّ اَنْتَ ...» بر دو گونه هستند:
۱) قدیم‌ترین نسخۀ شناخته‌شده از مصباح‌المتهجد عبارت مورد نظر را چنین دارد:
«اَللّٰهُمَّ خُصَّ أنْتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنّی وَ ابْدَأْ بِهِ جَمیعَ الظّالِمینَ لَهُمْ. اَللّٰهُمَّ الْعَنْ یَزیدَ وَ عُبَیدَاللهِ ...» ... این نسخۀ خطی در آستان قدس رضوی در مشهد مقدس موجود است و از نظر قدمت کم‌نظیر یا بی‌نظیر است و به حدود ۴۰ سال پس از وفات مؤلف _ یعنی حدود سال ۵۰۰ ق - برمی‌گردد.

🔻نقد و بررسی:
در این قسمت از مقاله، عبارت فقرۀ پایانی زیارت عاشورا از کهن‌ترین نسخۀ خطی مصباح‌المتهجد (نسخۀ کتابت شده در سال ۵۰۲ قمری به وسیلۀ نقاش رازی) نقل شده، اما نکتۀ مهم و قابل توجه این است که عبارت یادشده، در متن آن نسخه نیامده و در قرن‌های بعدی با خطی کاملاً متفاوت و متأخر از جهت نوع کتابت، به آن نسخه افزوده شده است. (تصویر ضمیمۀ شمارۀ ۱)

▫️در نتیجه این بخش از مقاله سه اشکال دارد:
۱. بیان غیر دقیق برای کتابت نسخۀ نقاش رازی(حدود ۵۰۰ قمری)؛ در حالی که در انجامۀ این نسخه، تاریخ کتابت به‌طور دقیق ۵۰۲ قمری یاد شده است.
۲. هم‌زمان دانستن کتابت «متن» و «حاشیه» در این صفحه از نسخۀ نقاش رازی.
۳. اصالت بخشیدن به حاشیۀ کتاب؛ در حالی که آنچه در حاشیۀ مصباح‌المتهجد در قرن‌های بعدی به وسیلۀ اشخاص دیگر کتابت شده، مستند به مصنف کتاب نیست و ارتباطی با کتاب مصباح‌المتهجد ندارد.

▫️در ادامۀ مقاله اشاره شده است که آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی یک نسخۀ مصباح‌المتهجد را با نسخۀ نقاش رازی مقابله کرده‌اند و این حاکی از اهمیت آن نسخه در نظر ایشان است؛ به‌ویژه که قدمت این نسخه بیش از همۀ نسخه‌های شناخته شدۀ دیگر است.

▫️جالب است بدانیم آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی در همان نسخۀ چاپ سنگی مصباح‌المتهجد که آن را با چند نسخۀ خطی مقابله کرده‌اند، خودشان در حاشیه نوشته‌اند که فقره‌های پایانی زیارت عاشورا در نسخۀ نقاش رازی با خطی متفاوتِ با خط متن، در حاشیه آمده است! (تصویر ضمیمۀ شماره ۲)

▫️به باور نویسندۀ این سطور، عبارت نگاشته‌شده در حاشیۀ نسخۀ نقاش رازی، مانند نمونه‌های فراوانی که در کتاب «زیارت عاشورا، از آغاز تا امروز» ارائه شده [۱] ، نمایان‌گر رازداری کاتبان در فقرۀ پایانی زیارت عاشوراست.


🔘 پی‌نوشت
[۱] زیارت عاشورا از آغاز تا امروز، محمودی، ص ۱۰۵ تا ۱۳۳.


☑️ ادامه دارد ...

📜قسمت ۳: این‌جا
📜 متن کامل مقاله (PDF) در: این‌جا

#زیارت_عاشورا
#امام_حسین علیه‌السلام

.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

🔻 قسمت ۳

✍️ #سید_مهدی_محمودی

🔘 ۳. توجه به کامل‌الزیارات در گذشته
▫️در صفحه ۱۶۰ می‌خوانیم:
از فهرست منابعی که در بالا ذکر شد، چنین برمی‌آید که نگارش «ب» در گذشته و حال مشهورتر و متداول‌تر بوده است؛ ولی نگارش «الف» اگرچه در گذشته مورد توجه برخی از عالمان بوده؛ ولی در حال حاضر، تقریبا مهجور است.

🔻نقد و بررسی
▫️با بیانی که در مورد ۲ گذشت دانستیم زیارت عاشورای کامل‌الزیارات (نگارش «الف») در گذشته یعنی از زمانۀ شیخ طوسی قدس‌سره نیز مورد توجه عالمان نبوده و مهجور بوده است.

🔘 ۴. استقلال دو نقل زیارت عاشورا
در ادامۀ عبارات صفحه ۱۵۹ می‌خوانیم:
▫️... بخشهای دیگر این نگارش [نگارش «الف»] نیز با نگارش رایج تفاوت‌های لفظی (بیش از اختلاف نسخه) دارد. لذا آن را متن یا نگارشی مستقل به شمار می‌آوریم.

🔻نقد و بررسی
▫️برخلاف بیانی که در این بخش از مقاله آمده است، زیارت عاشورای نگارش «الف» و زیارت عاشورای نگارش «ب» دو زیارت عاشورای متفاوت و مستقل ــ به گونه‌ای که جداگانه تعلیم شده باشد ــ نیست. این دو نگارش، صدور واحدی دارد؛ زیرا راویان نخستین در هر دو کتاب متحدند؛ در هر دو کتاب صالح‌بن عُقبه و سیف‌بن عَمیره این زیارت را از علقمةبن محمد حضرمی روایت کرده‌اند. همچنین در هر دو کتاب «مرویٌّ عنه» یعنی حضرت امام محمد باقر علیه‌السلام متحد است. نیز الفاظ زیارت عاشورا در دو کتاب به جز مواردی که به اختلاف نسخه یا تقیه مربوط است، تفاوتی ندارد. اتحاد «راویان نخستین»، «مرویٌّ عنه» و «الفاظ زیارت عاشورا» در دو کتاب، «وحدت صدور» را نشان می‌دهد و اگر کسی این دو زیارت را متفاوت بداند، باید دلیل اقامه کند.

▫️میرزا ابوالفضل تهرانی رحمه‌الله به اتحاد صدورِ دو نقل زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات و مصباح‌المتهجد تصریح کرده است. [۱] از بیان شیخ محمد تقی تستری رحمه‌الله نیز دانسته می‌شود که از دیدگاه ایشان، این دو نقل صدور واحدی داشته است. [۲]

🔘 پی‌نوشت
[۱] شفاء‌الصدور في شرح زیارة العاشور، الطهراني، ج ۱، ص ۸۲.
[۲] الأخبار الدخیلة، التستري، ج ۱، ص ۲۵۵ و ۲۵۶.


☑️ ادامه دارد ...

📜قسمت ۲: این‌جا
📜 متن کامل مقاله (PDF) در: این‌جا

#زیارت_عاشورا
#امام_حسین علیه‌السلام


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔺 مقالۀ
هویت نگارنده «مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة»
تحلیلی انتقادی بر دیدگاه‌ها و طرح نگاهی نو



.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

🔻 قسمت ۲

✍️ #سید_مهدی_محمودی


🔘 ۲. توجه کمتر به نقل کامل‌الزیارات
در صفحه ۱۵۹، در زیر عنوان «نسخه‌های کهن زیارت عاشورا» آمده است:

▫️این نگارش [نگارش «الف»] _ به رغم اعتبار و قدمت _ کمتر مورد توجه جامعۀ شیعی قرار گرفته است. طبق جستجوی ما در میان کتب دعای معاصر نیز تنها «منتخب‌الأدعیة» که زیر نظر علامه سید مرتضی عسکری تدوین شده از این نگارش استفاده کرده است. یکی از ویژگی‌های این نگارش این است که عبارت «اَللّٰهُمَّ خُصَّ ...» را به صورت زیر دارد: «اَللّٰهُمَّ خُصَّ أنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ نَبِيِّكَ بِاللَّعْنِ، ثُمَّ الْعَنْ أَعْداءَ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْأَوَّلینَ وَ الْآخِرینَ. اَللّٰهُمَّ الْعَنْ يَزِيدَ وَ أَباهُ». در این نگارش از شماره‌گذاری‌های متوالی خبری نیست. بخشهای دیگر این نگارش نیز با نگارش رایج تفاوت‌های لفظی (بیش از اختلاف نسخه) دارد. لذا آن را متن یا نگارشی مستقل به شمار می‌آوریم.

🔻نقد و بررسی
جا داشت مؤلفان محترم که دریافته‌اند نگارش «الف» کمتر مورد توجه جامعۀ شیعی قرار گرفته است، این موضوع را پی می‌گرفتند که راستی چرا باید زیارت عاشورایی که در کامل‌الزیارات نقل شده است، کمتر مورد توجه واقع شده باشد؟ جالب توجه است که در این مقاله برای نگارش «الف» به جز خودِ کامل‌الزیارات، تنها دو منبع دیگر ذکر شده است:

▫️نخست: بحارالأنوار تألیف علامۀ مجلسی قدس‌سره که یک جامع حدیثی است و طبعاً باید افزون بر نگارش «ب»، نگارش «الف» را نیز در بر داشته باشد وگرنه آن محدث بزرگوار در کتاب‌های مستقل دعای خود یعنی زادالمعاد و تحفةالزائر به نگارش «ب» اکتفا کرده و نگارش «الف» را نقل نکرده است.

▫️دوم: کتاب شفاءالصدور تألیف میرزا ابوالفضل طهرانی که شرح زیارت عاشوراست و طبیعی است که افزون بر نگارش «ب»، نگارش «الف» را نیز داشته باشد؛ همان‌گونه که در این کتاب، زیارت عاشورای غیرمعروفه نیز نقل شده است؛ بنا بر این شاهد هستیم که در گذشته هیچ‌یک از عالمان بزرگوار شیعه نگارش «الف» را در کتاب‌های دعا و زیارت خویش نقل نکرده‌اند و آن را ترجیح نداده‌اند.

▫️اکنون باید اندیشه کرد در اینکه:
اولاً: چرا خود شیخ طوسی قدس‌سره در مصباح‌المتهجد زیارت عاشورای نقل‌شده در کامل‌الزیارات را نقل نکرده است؟ [۱]
ثانیاً: چرا عالمان بزرگی که پس از شیخ طوسی کتاب‌های دعا و زیارت تألیف کرده‌اند، هیچ‌کدام نگارش «الف» را ترجیح نداده‌اند و تنها نگارش «ب» را نقل کرده‌اند؛ دانشمندانی مانند: ابن مشهدی (م ۶۱۰) در المزار الکبیر، تمیمی سبزواری (زنده در ۵۴۰) در ذخیرة‌الآخرة، سید ابن طاووس (م ۶۶۴) در مصباح‌الزائر، کفعمی (م ۹۰۵) در المصباح و نیز در البلد‌الأمین، علامۀ مجلسی (م ۱۱۱۱) در زادالمعاد و نیز در تحفة‌الزائر.

▫️آیا گزینش نگارش «ب» در این کتاب‌ها، نشان نمی‌دهد که آن دانشمندان گران‌قدر، نگارش «ب» را بر نگارش «الف» ترجیح داده‌اند؟ اگر چنین است باید بررسی کنیم که دلیل این ترجیح چه بوده است؟ آیا آن عالمان و محدثان بزرگ شیعه به معیار‌های ترجیحی که ما آن‌ها را ملاک دانسته‌ایم، آگاه نبوده‌اند؟ آیا آنان نمی‌دانستند که کامل‌الزیارات نسبت به مصباح‌المتهجد قدمت بیشتری دارد؟ آیا وثاقت و مقام والای علمی ابن قولویه قدس‌سره برای آنان روشن نبوده است؟

▫️یکی از احتمال‌های موجّه برای ترجیح نگارش «ب» بر نگارش «الف» در نزد آن عالمان سترگ این است که آنان می‌دانستند در فقرۀ پایانی زیارت عاشورای نگارش «الف» تقیه رخ داده است و به همین دلیل اصالت ندارد [۲]؛ اما صرف نظر از اینکه دلیل ترجیح چه چیزی بوده است، می‌دانیم آنان با اینکه دسترسی بهتری از ما به متون معتبر و کهن داشته‌اند، قدر مسلّم، نگارش «الف» را ترجیح نداده‌اند. اکنون ما با استناد به کدامین دلیل یا شاهد، بر خلاف گزینش و روش آن عالمان بزرگ، نگارش «الف» را بر نگارش «ب» ترجیح داده‌ایم؟

▫️در ادامه خواهیم دانست که دلیل‌های یادشده در مقالۀ «تحلیل و نقد یکی از فقره‌های نسخۀ رایج زیارت عاشورا»، به هیچ‌وجه ترجیح نگارش «الف» بر نگارش «ب» را اثبات نمی‌کند.

🔘 پی‌نوشت
▫️[۱] این پرسش بر اساس دیدگاه مؤلفان ارجمند که نگارش «الف» را با نگارش «ب» متفاوت می‌دانند مطرح شده است وگرنه از دیدگاه نگارندۀ این مقاله چنان‌که در سطرهای آینده می‌خوانیم تفاوت میان این دو نگارش در زمان شیخ طوسی قطعی نیست.
▫️[۲] نگارنده، در کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» از صفحۀ ۲۷۷ تا ۳۱۰، شواهد وقوع تقیه در فقرۀ پایانی زیارت عاشورای کامل‌الزیارات را به تفصیل بیان کرده است.


☑️ ادامه دارد ...

📜 قسمت ۱: این‌جا
📜 متن کامل مقاله (PDF) در: این‌جا

#زیارت_عاشورا
#امام_حسین علیه‌السلام


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔴 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا» [۱]

🔻 قسمت ۱

✍️ #سید_مهدی_محمودی

🔘 چکیده
▫️سال‌هاست فقرۀ پایانیِ زیارت عاشورای مشهور، ذهن اندیشمندان را به خود مشغول کرده است. برخی برای «عدم اصالت» آن دلایلی ارائه کرده‌اند و پاسخ‌هایی به آنان داده شده است.

▫️در مقالۀ «تحلیل و نقد یکی از فقره‌های نسخۀ رایج زیارت عاشورا» _ که در سال ۱۳۹۲ در دوفصلنامۀ علمی، پژوهشی کتاب قیّم منتشر شده است _ نویسندگان ارجمند کوشش کرده‌اند با معیارهای چهار‌گانه‌ اثبات کنند: فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات و نیز نسخه‌های کهن مصباح‌المتهجد شیخ طوسی قدس‌سره ــ که مشتمل بر عبارت «ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ » نیست ــ نسبت به نسخه‌های متأخر مصباح‌المتهجد ــ که مشتمل بر این عبارت است ــ ترجیح دارد.

▫️نگارنده در نوشتار پیش رو به نقد و بررسی دلایل ارائه شده در این مقاله پرداخته است.

▫️کلید واژه‌ها: زیارت عاشورا، تبری، تقیه، کامل‌الزیارات، مصباح‌المتهجد.

🔘 درآمد
▫️زیارت عاشورا شعار شیعه است. در این زیارت، دو رکن بنیادین «تولّی» و «تبرّی» مورد توجه قرار گرفته است که حقیقتاً هویت شیعه را بنیان می‌نهند. در زیارت عاشورای مشهور، «تولّی» و «تبرّی» در قالب عبارت‌های خاصی به شیعیان تعلیم شده است که هرکدام مفاهیم خاص خود را دارند. لازم است به خصوص در این‌گونه موارد، عبارات اصیل و معتبر اهل‌بیت علیهم‌السلام را بشناسیم تا بتوانیم به شکلی درست، از آن پاک سیرتان پیروی کنیم.

▫️از آنجا که در مقالۀ مورد نقد، فقرۀ پایانی زیارت عاشورای مشهور، کم‌اعتبار و مرجوح قلمداد شده، پرداختن به این مدعا و نقد و بررسی دلایل ارائه شده برای آن، ضروری می‌نماید.

▫️نگارندۀ این سطور، ضمن ارج نهادن به زحمات نویسندگان گرامی، در ۱۱ مورد، مطالبی را در نقد و نظر نسبت این مقاله تقدیم می‌کند.

▫️در مقالۀ مورد نقد، زیارت عاشورای نقل‌شده در کامل‌الزیارات، نگارش «الف» و زیارت عاشورای مشهور نقل‌شده در مصباح‌المتهجد، نگارش «ب» نام‌گذاری شده است. در این مقالۀ نقد نیز برای اختصار از همین دو نام بهره می‌بریم.

🔹۱. ضرورت توجه به تولّی و تبرّی
در صفحه ۱۵۸، در زیر عنوان «طرح مسأله» به درستی به دو موضوع مهم اشاره شده است: یکی ضرورت تقیه و مدارا در ارتباط با مخالفان و دیگری ضرورت توجه به اصل مهم تبرّی که هر دو مستند به آیات و روایات فراوان و در حد تواتر است.

🔘 پی‌نوشت
[۱] این مقاله به وسیلۀ آقایان دکتر مهدی ایزدی و اسلام ملکی معاف تألیف و در دوفصلنامۀ علمی پژوهشی کتاب قیّم، سال سوم (۱۳۹۲)، شماره هشتم منتشر شده است.

☑️ ادامه دارد ...

📜 متن کامل مقاله (PDF) در: این‌جا

#زیارت_عاشورا
#امام_حسین علیه‌السلام


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.

🔺 نقد مقالۀ
«تحلیل و نقد یکی از فقره‌های
نسخۀ رایج زیارت عاشورا»

▫️ منتشر شده در جدیدترین شمارۀ
آینۀ پژوهش

✍️ سید مهدی محمودی

🔘 چکیده

▫️سال‌هاست فقرۀ پایانیِ زیارت عاشورای مشهور، ذهن اندیشمندان را به خود مشغول کرده است. برخی برای «عدم اصالت» آن دلایلی ارائه کرده‌اند و پاسخ‌هایی به آنان داده شده است.

▫️در مقالۀ «تحلیل و نقد یکی از فقره‌های نسخۀ رایج زیارت عاشورا» ــ که در سال ۱۳۹۲ در دوفصلنامۀ علمی، پژوهشی کتاب قیّم منتشر شده است ــ نویسندگان ارجمند کوشش کرده‌اند با معیارهای چهار‌گانه‌ اثبات کنند: فقرۀ پایانی زیارت عاشورا در کامل‌الزیارات و نیز نسخه‌های کهن مصباح‌المتهجد شیخ طوسی قدس‌سره ــ که مشتمل بر عبارت «ٱبْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّٰانیَ وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ » نیست ــ نسبت به نسخه‌های متأخر مصباح‌المتهجد ــ که مشتمل بر این عبارت است ــ ترجیح دارد.

▫️نگارنده در نوشتار پیش رو به نقد و بررسی دلایل ارائه شده در این مقاله پرداخته است.


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea

.


🛑 توصیه‌هایم را
به خاطر بسپارید...


🔹 وَ قَالَ علیه السلام لِشِیعَتِهِ:
... اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا زَیْناً وَ لَا تَکُونُوا شَیْناً جَرُّوا إِلَیْنَا کُلَّ مَوَدَّةٍ وَ ادْفَعُوا عَنَّا کُلَّ قَبِیحٍ فَإِنَّهُ مَا قِیلَ فِینَا مِنْ حُسْنٍ فَنَحْنُ أَهْلُهُ وَ مَا قِیلَ فِینَا مِنْ سُوءٍ فَمَا نَحْنُ کَذَلِکَ، لَنَا حَقٌّ فِی کِتَابِ اللهِ وَ قَرَابَةٌ مِنْ رَسُولِ اللهِ وَ تَطْهِیرٌ مِنَ اللهِ لَا یَدَّعِیهِ أَحَدٌ غَیْرُنَا إِلَّا کَذَّابٌ أَکْثِرُوا ذِکْرَ اللهِ وَ ذِکْرَ الْمَوْتِ وَ تِلَاوَةَ الْقُرْآنِ وَ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَإِنَّ الصَّلَاةَ عَلَی رَسُولِ اللهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ احْفَظُوا مَا وَصَّیْتُکُمْ بِهِ وَ أَسْتَوْدِعُکُمُ اللهِ وَ أَقْرَأُ عَلَیْکُمُ السَّلَامَ.

🔹 امام حسن عسکری علیه‌السّلام به شیعیان فرمودند: .... از خدا بترسید، و پسندیده و نیکو باشید، نه بدنام و رسوا. دوستی و محبّت را به سوی ما جلب نمایید و زشتی را از ما دور سازید، زیرا هر خوبی که درباره ما می‌گویند ما اهل آن هستیم، و هر بدی که درباره ما می‌گویند، از ما به دور است.

🔹 ما را در کتاب خدا حقّی، و با رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله خویشی و نسبتی است و از جانب خدا پاکی و طهارتی است، غیر ما هیچ کس دعوی این مقام نکند جز دروغگو. بسیار ذکر خدای گویید و در فکر مرگ باشید و زیاد قرآن بخوانید و بر پیامبر صلوات فرستید، زیرا صلوات بر پیامبر ده حسنه دارد. سفارشاتم را به خاطر بسپارید و شما را به خدا می‌سپارم، و سلام و درود من بر شما باد.


◽️ بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۳۷۲
به نقل از تحف العقول


#امام_عسکری علیه‌السلام


.:: Shia idea...دیدگاه شیعه ::.
🌐 telegram.me/shiaidea