Nodizayn

Avvalroq Oybek Kholikov ishlari bilan bo'lishgandim. Oybek Janubiy Koreyada bir nechta kompaniyalarga UI/UX dizayner vazifasida ishga topshirdi va nihoyat TEAM SKY kopmpaniyasiga stajirovkaga qabul qilindi.

Bungacha bir nechta intervyu jarayonlaridan o‘tdi va har bir intervyudan keyin natijalarni tahlil qilib, yo‘nalish ko‘rsatishga harakat qildim.

Shu bilan, so‘nggi bir yil ichida men mentorlik qilgan dizaynerlardan 4 nafari o‘ziga mos ish topishga muvaffaq bo‘ldi.

Men mentor sifatida hech qachon dizaynerlarga bu sohada ishlash orqali falon ming dollar daromad qilishini yoki kursimdan keyin aniq bir summada oylik maosh topishini va’da bermayman. Hatto to‘g‘ridan-to‘g‘ri so‘rashganida ham, bu jarayon ularning o‘z mehnati va harakatlariga bog‘liq ekanini ochiq tushuntiraman.

Mening eng katta yutug'im – ularning o‘z natijalariga erishayotgani.

@nodizayn

Menga dizayn industriyadagi jarayonlar, sohadagi o'zgarishlar va ishga qabul qilish jarayonlari qiziq. Yaqinda Tom Scott bilan bo'lgan suhbatda, hozir qanday dizaynerlarga talab ko'p deb so'raganimda, u quyidagilarni aytib o'tdi:

- Kod yoza oladigan dizaynerlar
- Kichik startap yoki kompaniyada yakka tartibda ishlaydigan dizaynerlar (solo)

Tom Scott asosan Buyuk Britaniya va Yevropa bozorida dizaynerlar topishda yordam beradi. Uning aytishicha, u asosan 1% eng yaxshi dizaynerlar bilan ishlaydi.

Keling yuqorida keltirilgan ikki toifa dizaynerlarni tahlil qilamiz:

Kod yoza oladigan dizaynerlar (designer who can code)
Bunday dizaynerlar tayyorlagan dizayn yechimini frontendga o'gira oladigan (HTML, CSS, JavaScript yordamida) yoki kamida shu jarayonda oddiyroq amallarni bajara oladigan dizaynerdir.

Bunday dizaynerning asosiy afzalliklari:
- Texnologiyalarni tushunish, dizayn jarayonida texnologik cheklovlar va imkoniyatlarni hisobga ola bilishi.
- Prototip tayyorlash, ayniqsa yangi va kichik startap muhitida, tezkor prototiplarni yaratishda katta yordam beradi.
- Ish jarayonini tezlashtirish, g'oyalarni amalda realizatsiya qilish jarayonini soddalashtiradi.

Yakka tartibdagi dizaynerlar (solo)
Kompaniya yoki jamoada yolg'iz dizayner sifatida ishlashning o'ziga xos sabablari bor. Bunday dizaynerlarning afzalligi shundaki, ular ko'p qirrali bo'lib, biznes ehtiyojlarini yaxshiroq tushunadi va kamroq resurs bilan katta natijalar ko'rsatadi.
Ammo bunday dizaynerlarning duch keladigan asosiy muammolari:

- Mentorlarning yetishmasligi: Komandada boshqa dizaynerlar yo'qligi sababli, ular ko'pincha o'zlarini yolg'iz his qilishadi va rivojlanish uchun mentor qidirishadi.

- O'sish imkoniyatlari cheklangandek tuyulishi: Yakka tartibda ishlashda dizaynerlar bo’lmagani uchun jamoaviy hamkorlik va tajriba almashish imkoniyatlari kamroq bo'lishi mumkin.

Ikkala holatda ham dizaynerlar biznesni to'g'ri tushunib, kamroq xarajat va kuch bilan ko'proq natijaga erishishga yordam beradi. Ayniqsa o'tgan 2 yil davomida IT sohasidagi massiv ishdan bo'shatishlardan keyin kompaniyalar iloji boricha kamroq odamlar bilan ko'proq natijaga erishishga urinmoqda.

Shaxsiy tajribam
2010-yillarda men ham dasturchi va web dizayner bo'laman deb, HTML va CSS ni o'rganib, o'zim chizgan saytlarni verstka qilib ko'rgandim. Lekin o‘sha davrda bunday ko‘nikmalarga talab past bo‘lgani uchun bunga fokus qilmadim.

Keyinchalik, adashmasam, 2018-yillarda Farhodjon aka orqali Notion kompaniyasida faoliyat olib borgan Sergey Surganovdan, Notionda kodlashni biladigan dizaynerlarga talab borligini eshitganman.

Hozir tez-tez tarmoqlarda dizayner kod yoza olish-olmasligi haqidagi bahslarga ko'zim tushadi.
Dizayner kod yozishi kerak degan talab yo'q, lekin agar dizaynerda bu ko'nikma bo'lsa, bu juda katta foyda beradi.

@nodizayn

Sun’iy intellekt erasi

Ko’plab mashhur startap yoki mahsulotlar saytining yuqori qismida (hero section) sun’iy intellekt yordamida qanday yechim taklif qilayotganlari haqida ma’lumot berishi trendga aylanmoqda.

Lokal bozorda bu kabi trend qachon boshlanadi?

@nodizayn

Networking yordamida soha mutaxassislari bilan muloqot qilib, yangi bilim va ko'nikmalar olish mumkin.

DevFest Tashkent — O‘zbekistondagi dasturchilar uchun eng yirik tadbirlardan biri hisoblanadi. Adashmasam, dizayn bo'yicha ham dasturlar birinchilardan bo'lib, aynan DevFest tomonidan amalga oshirilgan edi. Bu safar dizayn yo‘nalishi bo‘yicha maxsus dasturlar bo‘ladimi, aniq emas, lekin dasturchilar uchun albatta juda foydali va qiziqarli tadbir bo‘lishi kutilmoqda.

Shuning uchun, ayniqsa dasturchilar, ushbu tadbirda qatnashishni, o‘tkazib yubormasliklarini tavsiya qilaman.

👉 Bepul ro‘yxatdan o‘tish

UX dizayn kursda tahsil olgan, navbatdagi dizayner — Oybek Kholikovning kurs davomida bajargan ikki loyihasi bilan bo'lishaman.

Ikkala dizayn ham haqiqiy loyihalar uchun qilindi. Ya'ni ilova sifatida chiqarib, g'oyani sinovdan o'tkazish uchun yechim qilingan.

Ishlarni batafsil ko‘rish uchun havola:

👉 Mizan - QR Kod menyu
👉 helpForeigner App

@nodizayn

Von Restorff qonuni

Google sozlamalardan foydalanishga oid videolari yaxshi va tushunarli tayyorlangan. Interfeysda ko’p matn mavjud, lekin kerakli joyni belgilab ko’rsatish uchun ular aynan shu joynni matn ko'rinishida qoldirib qolgan elementlarni “skeleton” shaklida ajratib ko’rsatishgan.

Bu esa e’tiborni matnga osonlikcha qaratadi, chunki matn boshqa elementlardan ajralib turadi. Bu yerda Von Restorff qonuni qo’llanilgan.

@nodizayn

2023-yilning yanvar oyida UX dizayn kursini e’lon qilgan edim va bundan 7 oy oldin bu kursni to’xtatishga qaror qildim.

Nega kursni ishlab chiqqanim, jarayon qanday kechganligi, uni to’xtatishim sabablari va natijalari haqida alohida post yozaman. Eng quvonarlisi shuki, kursni tamomlagan ishtirokchilar orasida dizayner sifatida ish boshlaganlar ham bor.

Hozircha esa, kursda qatnashuvchilar tomonidan bajarilgan ba’zi loyihalar haqida ma’lumot bermoqchiman.

Kurs davomida dizaynerlar loyiha tanlab, g’oya ustida izlanish olib borishlari, foydalanuvchi intervyulari orqali mavjud muammolarni o’rganishlari va o’z loyihalari ustida ishlab, muammoga dizayn yechim tayyorlashlari kerak edi.

Misol uchun, Izzatilla Umirzokov dizaynerlik bo’yicha ilgari hech qanday tajribaga ega emas edi. Kurs davomida u BusTracker ilovasidagi muammolarni o’rganib, ularni hal qilishga harakat qildi.

Dizaynerlar orasida portfolioga ish qo'shish uchun aslida dizayner persona tayyorlamagan bo'lsa ham, matn generatsiya qilib persona tayyorlash kuzatiladi. Ammo, Izzatilla persona yaratish uchun 5 dan ortiq foydalanuvchilar bilan intervyu o’tkazib, asosiy muammolarni aniqlashga muvaffaq bo’ldi.

Kursda bajarilgan asosiy ishlar orasida ko’pincha dizayn jarayonlarida chetda qoldiriladigan quyidagi bosqichlar mavjud bo’lib, Izzatilla ular ustida ishladi:

- Muammoni aniqlash uchun foydalanuvchi intervyularini o’tkazdi.
- Foydalanuvchi personasini haqiqiy ma’lumotlar asosida yaratdi.
- Foydalanuvchi empatiya xaritasi (Empathy Map) ustida ishladi.
- Yechimlarni eskiz shaklida tasvirladi.
- Prototip tayyorlab, uni sinovdan o’tkazdi.
- Yakuniy dizayn ustida ishladi va uni sinovdan o’tkazdi.

Izzatillaning ish jarayonidan ba’zi lavhalarni quyida taqdim etaman, to’liq ishlari bilan esa quyidagi havola orqali tanishishingiz mumkin:

👉 Safar — Bus Tracker App

P.S.: Case study’da asosan jarayonga e’tibor qaratilgan va kamchiliklar mavjud, lekin dizayner sifatida hali faoliyat yuritmagan inson uchun bu ish juda yaxshi.

Izzatilla uchun rus tilida yozish qulayroq bo’lgani uchun case study rus tilida yozilgan.

@nodizayn

2024-yilda UI/UX dizayn bo’yicha ish bozori holati

ADPList joriy yil uchun dizayn bo'yicha ish bozori holatini (State of the design job market 2024) e'lon qildi.

Ma'lumotlar yig'ilishida 640 mingdan ortiq dizaynerlar qatnashgan.

Hisobotni o'qib chiqib, asosiy faktlar va xulosalarimni yozaman:

1. Dizaynerlarga talab oshmoqda

Hisobotda ma'lumot berilishicha, UX dizayn rollari 2019-yildan beri 29.2% ga o‘sgan, bu esa foydalanuvchi tajribasi bo‘yicha mutaxassislarga katta talab borligini ko‘rsatadi. Kompaniyalar foydalanuvchi tajribasiga ko‘proq e’tibor qaratmoqda, bu esa tajribali dizaynerlar uchun ko‘plab imkoniyatlarni yaratmoqda.

Bu tendensiya kelajakda ham davom etishi kutilmoqda, chunki dasturiy ta’minot biznes strategiyalarining markazida turadi.

2. Yumshoq ko‘nikmalarga (soft skills) talab oshmoqda

Ish beruvchilar texnik ko‘nikmalardan tashqari, yumshoq ko‘nikmalarga ham katta ahamiyat bera boshlagani aniq sezilgan. Bunday vaziyatda samarali muloqot va hamkorlik ko‘nikmalariga ega dizaynerlar bozorda ajralib turishi haqida eslatib o'tilgan.

Bu ma'lumot dizaynerlarga yumshoq ko‘nikmalarni rivojlantirish zarurligini ko‘rsatmoqda.

3. Frilanserlik imkoniyatlarining o‘sishi

Dizayn sohasida frilanserlik ishlari ko‘paygani menga qiziq tuyuldi. Ko‘plab dizaynerlar turli xil tajribalarni sinab ko‘rishga imkon beradigan erkin loyihalarni tanlashmoqda.

4. Katta texnologiya kompaniyalaridan (MAANG) tashqaridagi imkoniyatlar

MAANG kompaniyalaridan (Meta, Apple, Amazon, Netflix, Google) tashqari boshqa kompaniyalar ham UX dizayn sohasiga katta sarmoya kiritmoqda.
Masalan, JPMorgan 62 UX dizaynerni ishga olgan va bu ko‘rsatkich ayrim texnologiya kompaniyalaridan ham yuqori.

Bu holat ish qidiruvni faqat texnologiya kompaniyalari bilan cheklamasdan boshqa sohalarda ham qiziqarli imkoniyatlar borligini ko‘rsatmoqda.

4. Ish topish muddati uzaymoqda

Hisobotda dizaynerlar avvalgi yillarga nisbatan ish topish uchun ko’proq vaqt sarflayotgani keltirilgan. 2019-yilda dizaynerlarning 67.9% 3 oy ichida yangi ish topgan bo’lsa, 2024-yilda bu ko’rsatkich 49.5% ga tushgan. Bu esa kuchli raqobat va ish beruvchilarning talabchanligi tufayli yangi pozitsiyalarni egallash biroz qiyinlashayotganini anglatadi.

Bu ma'lumotlar, bugungi bozor holatida ish qidirishda, sabrli bo'lish kerakligiga urg'u bermoqda.

Hisobotdan kelib chiqib, sun’iy intellekt rivojlanishi dizaynerlarni ishsiz qoldiradi deb xavotirlanmasdan, UX/UI dizayn sohasini chuqur o‘rganishda davom eting.

@nodizayn

Yaxshi avtomobil interfeysi, yoqilg’i yoki elektr quvvati miqdori kam qolganda, haydovchiga faqat kam miqdordagi elektr quvvati yoki yoqilg'i haqida ma'lumot bermasdan keyingi yoqilg’i yoki quvvatlash stansiyasini tavsiya qiladi.

Tesla, BMW yoki Mercedes-Benz avtomobillarining so'nggi rusumlarida shunga o’xshash funksiyalar mavjud bo’lib, ular quvvat yoki yoqilg’i kamayganida avtomatik ravishda yaqin joylashgan quvvatlash nuqtalarini taklif qiladi va unga qanday yetib borish bo’yicha batafsil yo’riqnoma beradi.

WHOOP qurilmasida uyqudan uyg’onish vaqtini belgilash (alarm) mumkin. Qurilma organizm qancha uxlagani va qanchalik tiklanganidan kelib chiqib, kerakli uyqu miqdori haqida maslahat beradi. Agar uyg’onish vaqtini belgilangan bo’lsa va qurilmaning quvvati kam qolsa, tunda o’chib qolish ehtimoli mavjud bo’lsa, foydalanuvchiga bu haqida ma'lumot berib qizil rangda, uyqudan oldin quvvatlash kerakligi haqida ma'lumot beradi.

Juda zo'r dizayn yechim. Ya'ni vaqtida uyg'onish uchun qurilmani quvvatlash tavsiya qilinadi.

Foydalanuvchi interfeysida ham qandaydir xatolik yoki muammo paydo bo’lsa, faqat xatolik haqida xabar berish emas, balki uni qanday bartaraf etish mumkinligi haqida ham ma’lumot berilishi zarur.

@nodizayn

Kostya Gorskiy sun’iy intellektning kelajakdagi imkoniyatlari haqida o‘z prognozlarini yillar bo‘yicha taqsimlab, batafsil fikr bildirdi. Uning tahlillariga ko‘ra:

2024–2026 yillar
AI eng oddiy va bir xil vazifalarni bajaradi, hozirda bu ishlarni odatda junior darajadagi xodimlar bajarishadi. Masalan, kod yozish, tayyor yo'riqnomalarga ko‘ra dizayn qilish, kandidatlarning javoblarini saralash va eng qiziqarli bo‘lganlari bilan intervyu tashkil qilish kabi vazifalar. Qayta-qayta takrorlanadigan ishlarimizni sun'iy intellekt tezlashtirib beradi.

2026–2028
AI-agentlar o‘rtacha (middle) malakaga ega mutaxassislar darajasida ishlay boshlaydi. AI-dizaynerlar va AI-dasturchilardan iborat jamoa tuzish mumkin bo‘ladi. Lekin ularga vazifalarni qo‘yish va fikr-mulohaza berish hamon odamlar tomonidan amalga oshiriladi. Shuning uchun haqiqiy dizaynerlar va dasturchilar ko‘proq jamoa yetakchisi sifatida qolishadi.

Yaxshi tomoni shundaki, AI-agentlar hech qachon “burn out” bo'lmaydi yoki charchamaydi va ularni boshqarish uchun yumshoq ko‘nikmalar (soft-skills) juda kerak bo‘lmaydi. Freelancerlar bozori jiddiy o‘zgaradi, chunki AI o‘rtacha freelancerlardan ancha yaxshi va arzonga ishlaydi. AI-rekruterlar yangi nomzodlarni topishda va birinchi suhbatdan o‘tkazishda juda yaxshi ishlashadi.

2028–2030
AI-agentlar yuqori malakali mutaxassislar darajasida ishlashadi: ular mustaqil bo‘lishadi, hatto noto‘g‘ri qo‘yilgan vazifani ham tushunib, yuqori sifatli tarzda bajarishadi. Faqat asoschilar tomonidan tashkil etilgan, inson ishtirokisiz milliard dollarlik kompaniyalar paydo bo‘ladi. Katta va noodatiy muammolarni hal qila oladigan, yuqori darajadagi malakaga ega odamlar (principle-level) esa yanada qadrliroq bo‘ladi. Jismoniy dunyoda robotlar odamlarning ko‘plab ishlarini o‘rnini bosadi: ovqat tayyorlash, tozalash va yetkazib berish. Yashash xizmatlari odamlar tomonidan bajarilganida qiymati keskin oshadi.

2030 va undan keyin – bu yerda men uchun hamma narsa biroz noaniq. Lekin bir narsa aniq, dunyo butkul yangicha bo‘ladi va ko‘pgina tizimlarni qayta ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi. Insonlar har qanday holatda ham o‘zaro ishlashadi va biror narsalarni yaratishda davom etishadi. Lekin bu hozirgi ratsional biznesdan ko‘ra ijodiy jarayonlarga yaqinroq bo‘lsa kerak.

Aytgancha, 2030 yil bizga hozir futuristikdek tuyulishi mumkin, lekin aslida bu yil shu qadar yaqin – xuddi bugungi kun bizdan bir necha yil oldingi vaqt kabi.

Mening fikrim: AI kelajakda kundalik hayotimizni va ish jarayonlarimizni tubdan o‘zgartiradi. Oddiy vazifalarni avtomatlashtirgach, odamlar murakkabroq va ijodiy masalalarga e’tibor qaratishi kerak bo‘ladi. Eng katta o‘zgarish – bu iqtisodiyot va jamoaviy ishlash usullarining yangilanishida. AI yordamida kichik jamoalar katta natijalarga erisha oladi, lekin raqobat ham kuchayadi.

Shu bilan birga, inson qobiliyatlari – ijodkorlik, strategik fikrlash, va empatiya – AI’dan ustun bo‘lgan sohalarda qadrliroq bo‘lib qoladi. Aynan mana shu sohalar kelajakda eng katta ahamiyatga ega bo‘ladi.

AI texnologiyasini to‘g‘ri boshqarish va cheklovlarini tushunish kelajakdagi muvaffaqiyatning asosiy kaliti bo‘ladi. Insoniy aloqa va xizmatlar hech qachon o‘z qadrini yo‘qotmaydi, chunki ular AI tomonidan to‘liq almashtirib bo‘lmaydi.

Sun'iy intellekt kelajagi haqida siz qanday fikrdasiz?

@nodizayn #ai

Dizaynerlar o'qishi kerak bo'lgan kitoblar ro'yxati: 3-qism

1-qism
2-qism

O'zim o'qigan va menga juda katta yordam bergan kitoblar ro'yxatini davom ettiraman.

Getting Real - The smarter, faster, easier way to build a successful web application - Basecamp

Basecamp tomonidan yozilgan va sodda, samarali mahsulotlar yaratishga yo’naltirilgan qo’llanma. Kitob foydalanuvchi ehtiyojlarini ustuvor qo’yishga, keraksiz funksiyalarni kamaytirishga va tezkor iteratsiyalarda ishlashga undaydi.

Dizayn ustida haftalab yoki oylab ishlamaslik jamoa bilan samarali hamkorlik qilish, va foydalanuvchi tajribasini yaxshilashga qaratilgan yondashuvlarni o’rganishga yordam beradi.

FFF prinsipini (Fix time, Fix budget, Flex Scope) aynan shu kitobdan o'rganganman va buni ish jarayonida juda ko'p qo'llaganmiz.

Hooked: How to Build Habit-Forming Products
Odatiy foydalanuvchi xatti-harakatlarini shakllantirish uchun mahsulotlarda qanday dizayn elementlaridan foydalanish kerakligini o’rgatadi.

Foydalanuvchilarni mahsulotingizga qaram qiluvchi xususiyatlarni qanday yaratishni tushuntiradi. Foydalanuvchilarda odatlarni shakllinatirishda qo'llaniladigan to'rt element haqida ushbu havola orqali batafsil ma'lumot olish mumkin.

The Lean Startup - Eric Ries
Biznes va mahsulot dizaynida tajriba asosida tezkor ravishda rivojlanishni o’rgatadi. Minimal viable product (MVP) yaratish orqali tezkor sinov va foydalanuvchilardan fikr olish, mahsulotni tez-tez yangilab, mijoz ehtiyojlariga moslashtirish va resurslarni tejash uchun g’oyalarni avval sinovdan o’tkazishni o'rgatadi.

Start with NO. The Negotiating Tools that the Pros Don't Want You to Know - Jim Camp
Samarali muzokaralar olib borishning o’ziga xos usullarini o’rgatadi. Muzokaralarda “yo’q” deyish orqali haqiqiy ehtiyojlarni aniqlash, suhbatni boshqarib, qarshi tomon ustidan nazorat o’rnatish va kuchsiz holatlarda ham muvozanatni saqlash va qarorlarni qabul qilish haqida ma'lumot beradi.

Continuous Discovery Habits - Theresa Torres
Foydalanuvchilar bilan uzluksiz aloqada bo’lib, doimiy kashfiyot qilish yondashuvini o’rgatadi. Dizaynerlar uchun foydasi:

- Mijoz fikri: Foydalanuvchilar bilan muntazam suhbatlashib, muammolarni aniqlash va yechimlar yaratish.
- Test va iteratsiya: G’oyalarni sinab ko’rish va tez-tez takomillashtirib borish.
- amoaviy kashfiyot: Butun jamoani kashfiyot jarayoniga jalb qilish orqali yaxshiroq natijalarga erishish.

Bundan tashqari Teresa Tores'ning blogini ham o'qishni tavsiya qilaman, unda mahsulot menejeri va dizaynerlar uchun foydali resurslar bor: Product Talk - Make better product decisions.

Lean UX: Applying Lean Principles to Improve User Experience
Bu kitob Lean yondashuvini UX dizaynga qanday qo’llash haqida. Dizaynerlar uchun foydalari:

- Tezkor sinovlar: G’oyalarni tezroq sinab ko’rib, foydalanuvchi fikriga asoslanib o’zgarishlar qilish.
- Hamkorlik: Jamoa bilan yaqindan ishlash orqali muammolarni tezroq hal qilish.
- Maqsadli dizayn: Foydalanuvchilarning ehtiyojlarini doimiy ravishda o’lchab, dizaynni takomillashtirish.

Laws of UX
Bu kitob UX dizaynidagi psixologik tamoyillarni tushuntiradi va samarali dizayn qilish uchun qoidalar beradi.

Sprint: How to Solve Big Problems and Test New Ideas in Just Five Days
Google Ventures’da ishlab chiqilgan tezkor muammolarni hal qilish va yangi g’oyalarni sinab ko’rish jarayonini tushuntiradi.

5 kun ichida katta muammolarni hal qilish usullari, yangi g’oyalarni tezda sinab ko’rish va foydalanuvchilar fikrini olish hamda jamoani samarali ishlashga undaydigan maslahatlar beradi.

Refactoring UI
UI dizaynni yaxshilash bo’yicha amaliy ko’rsatmalar beradi.
Foydalanuvchi interfeyslarini yanada estetik va intuitiv qilish usullari, dizayn elementlarini qayta ko’rib chiqish va yaxshilashga oid oddiy va samarali maslahatlar beradi.

@nodizayn #books

UX (User Experience)nima?

Bu savolga bugun boshimdan o’tgan voqea orqali javob beraman.

Ipak Yo‘li Banki plastik kartamga bank rekvizitlari orqali pul o‘tkazildi. Oradan 4 soat o‘tsa ham, pul tushmadi.

Men muammoni nimadaligini bilishga harakat qildim va bankka qo'ng'iroq qilishga qaror qildim.

Soat 15:02
Ilovadan bankning telefon raqamini topib, qo‘ng‘iroq qildim. Xodim menga kartani qaysi filialda ochgan bo‘lsam, o‘sha filialga qo‘ng‘iroq qilishim kerakligini aytib, filial raqamini berdi.

15:10
Filialga qo‘ng‘iroq qildim. Xodim meni tinglab, plastik kartalar bo‘limiga murojaat qilishim kerakligini aytdi va raqamini berdi. Ulab ham berdi, lekin hech kim javob bermadi.

15:20
Xodim bergan raqamga yana qo‘ng‘iroq qildim. To‘g‘ri yozib olganimga ishonchim komil bo‘lmay, saytdagi raqamni tekshirdim. Raqam bor edi, lekin u faol emas ekan.

15:28
Muammoga yechim topish uchun ilovadagi Chat xizmatidan foydalandim. Xodim qanday yordam bera olishini so‘radi, men muammoimni tushuntirdim. Lekin 15 daqiqa kutganimdan keyin ham javob kelmadi, qayta yozsam ham o‘zgarish bo‘lmadi.

15:45
Yana karta ochilgan filialga qo‘ng‘iroq qildim, bu safar karta amaliyotlari bo‘limiga ulab berishdi. U yerdagi xodim bir necha savollardan so‘ng boshqa xodimga uladi. Yana boshidan tushuntirdim. Bu xodim nimadir tekshirdi va 5 daqiqada pul tushishini, xatolik bo‘layotganini aytdi.

15:59
Suhbatimiz yakunlandi.

16:41
Pul kartada ko’rindi.

Bu jarayonlar UX (foydalanuvchi tajribasi) deb ataladi. Men bank xizmatidan foydalandim va natijada bankka nisbatan tajribaga ega bo‘ldim.

Keling, bu yerdagi yomon UXni tahlil qilamiz:

- Nega men bu muammoga duch keldim, haligacha bilmayman.
-Nega bankka qo‘ng‘iroq qilganimda kartani ochgan filialga murojaat qilishim kerak, texnologiyalar markazlashgan emasmi?
-Nega filialga murojaat qilganimda boshqa raqamga qo‘ng‘iroq qilish so‘raldi (xodim raqamni ulashga harakat qildi)?
-Nega har bir xodimga muammoimni qayta-qayta boshidan tushuntirishim kerak?
-Nega pul hali tushmadi?
-Nega men 1 soatdan ko‘proq vaqtimni sarfladim, axir online banking jarayonni yengillashtirishi kerak emasmi?

Xulosa qilib aytganda, UX bu faqat ilova yaratish yoki yaxshi vebsayt tayyorlash emas. UX — bu foydalanuvchining butun jarayondagi tajribasi.

Don Normanning tushuntirishicha, yaxshi UX — bu foydalanuvchi biror narsani sotib olish jarayonidan tortib, undan foydalanish va keyinchalik yordam olishgacha bo‘lgan barcha tajribalari.

Masalan, TV sotib olishda bu tajriba do‘kondagi xizmat, televizorni o‘rnatish osonligi, va sotib olgandan keyin yordam olish kabi bosqichlarni o‘z ichiga oladi.

🌐 Don Norman: The term "UX"

@nodizayn

Nomzodning ismi TABIAT UCHUN BIRLASHAYLIK bo’lmasa kerak.

Yaqinlik teoriyasiga amal qilmaslik oqibati. Bu yerda ism va familiya fotodan keyin kelishi kerak edi.

👉 Yaqinlik teoriyasi

@nodizayn

Ishga kirish intervyularida sinov uchun beriladigan vazifalar

Raqamli mahsulot yoki UI/UX dizaynerlarini ishga qabul qilishda kompaniyalar ko’pincha nomzodning tajribasini baholash uchun sinov vazifalari berishadi. Bu vazifalar odatda kichik redizayn yoki yangi loyiha yaratish kabi bo’lishi mumkin.

O’z tajribamdan kelib chiqib, 10 dan ortiq dizaynerni ishga qabul qilgan shaxs sifatida shuni tushunib yetdimki, sinov loyihalari unchalik foydali emas va ular bepul bo’lsa, bu noto’g’ri va dizaynerga nisbatan nohaqlik hisoblanadi.

Sinov vazifalari kamchiliklari

- Dizayner hali ishga olinmagan bo’lsa-da, ular uchun ish talabi beriladi. Agar dizayner qabul qilinmasa va topshiriq uchun haq to’lanmasa, bu nohaqlik deb qaraladi. Dizayner o’z vaqtini va mehnatini sarflaydi, ammo natijada hech qanday kompensatsiya olmaydi.

- Ko’p kompaniyalar dizaynerga juda qisqa muddat beradi. Dizayn jarayonida dizaynerning muammoni chuqur o’rganishi va tadqiqotlar o’tkazishi zarur. Agar bu jarayon taxminan 1 hafta oladigan bo’lsa, kompaniya ham ishga qabul qilish jarayonini sekinlashtiradi.

- Ba’zi kompaniyalar test vazifalaridan haqiqiy muammolarni hal qilish uchun foydalanishi mumkin, bu dizaynerlarni bepul ishlashga majbur qiladi. Bu tajribaga ega dizaynerlar orasida salbiy taassurot qoldirishi va kompaniya brendiga putur yetkazishi mumkin.

Unda yechim qanday?

Yevropadan dizayner ishga qabul qilganimizda, biz test vazifalar o’rniga dizayn mashqlari (design exercise) metodini qo’lladik. Bu jarayonda dizaynerga 30-45 daqiqa vaqt beriladi va ularga aniq bir muammo berilib, shu muammoni qanday hal qilish so’raladi. Bu jarayon davomida dizayner quyidagilarga asoslanib baholanadi:

- Muammoni tushunish: Dizayner berilgan vazifani qanchalik to’g’ri tushundi va tushunishga harakat qildi. U tushunishni aniqlashtirish uchun savollar berdi yoki to’g’ridan-to’g’ri yechim ustida ishlashga o’tib ketdimi?

- Kommunikatsiya: Dizayner muammoni hal qilish jarayonida o’z fikrini qanchalik ochiq va aniq ifoda qildi.

- Tezkor yechim berishga qaratilgan yondashuv: Eng katta xato – dizayner kontekstni to’liq o’rganmasdan, tezda yechimni taklif qilishga o’tib ketishi va faqat UI dizaynga e’tibor qaratishi. Bu holatda dizaynerning strategik fikrlashi yetarli darajada emas deb hisoblanadi.

Unda dizaynerning UI bo’yicha mahoratini qanday aniqlaymiz?

Bu bosqichga kelguncha dizaynerning portfoliosi ko’rib chiqiladi va dizayner o’z portfoliolarini taqdim etish qobiliyatini namoyish qiladi. Portfolio orqali UI dizayn qobiliyatlari aniqroq baholanadi.

Test vazifalari o’rniga, dizaynerning ilgari bajargan ishlari va ularga qanday yondashganini baholash osonroq.

Dizayn mashqlarini dasturchilarni ishga qabul qilishdagi “Live coding session” uslubiga o’xshatish mumkin.

@nodizayn

Ta’lim sohasidagi startaplar va bizneslarda faoliyat yurituvchi mutaxassislar bilan suhbatlashganim sari qiziqarli holatlarga duch kelmoqdaman.

Kurs ishlab chiqish jarayonida jamoa sifatida faoliyat olib boradigan odamlar haqida eshitgan edim. Masalan, videoni yozish uchun alohida studiya, video bo’yicha mutaxassis (kamera va montaj ishlari uchun), marketing bo’yicha mutaxassis hamda kurs tayyor bo’lgach bir nechta kuratorlar bo‘lishini bilardim.

Biroq, kurs materiallarini mustaqil ravishda tayyorlab beradigan shaxsning mavjudligini bilmagan ekanman. Buni bilganimdan keyin, nega odamlar bir necha hafta ichida kurslar tayyorlayotgani va ularning sifati past bo‘layotganini tushunib yetdim.

Men tilga olgan odam – influyenser (yoki kurs muallifi) asosan tayyor mavzular bo‘yicha internetdan materiallarni olib, ularni tarjima qiladi va slaydlar yoki matnlar va grafikalarni tayyorlaydi. Kurs muallifi esa faqat kameraga gapirib, ma’lumotlarni yetkazib beradi, jamoa esa kursni tayyorlash bilan shug’ullanadi.

Salbiy tomoni shundaki, foydalanuvchi o‘zini sohada katta tajribaga ega mutaxassisning kursini o‘rganayotgan deb o‘ylasa-da, aslida kursning asosiy qismi yuzaki tayyorlangan bo‘lishi mumkin. Bu jarayonda sifatga yetarlicha e’tibor berilmasligi, ta’lim mazmuni yuzaki bo‘lib qolishi, hamda chuqur bilimga ega bo‘lish imkoniyatidan foydalanuvchi mosuvo qolishi ehtimoli yuqori.

Bundan tashqari, bunday yondashuv ta’lim jarayonining sanoatlashtirilishiga, ya’ni tez va sifatsiz kurslar yaratish bilan bog‘liq muammolarga olib keladi.

@nodizayn

Dizaynerga murojaat

Hurmatli dizayner, iltimos, vaqtingizni faqat kontent o‘qishga sarflamang. Meni diqqat bilan tinglang.

Internetda qancha kontent o‘qisangiz yoki ko‘rsangiz ham, eng katta tajriba haqiqiy loyihalarni yaratish va ularni amalda sinab ko‘rishdan olinadi.

Noto‘g‘ri tushunmang, bugungi kunda ajoyib ijodkorlar va yuqori sifatli kontentlar juda ko‘p. Ammo hech narsa mahsulot yaratish, foydalanuvchilar bilan muloqot qilish, ma’lumotlarni tahlil qilish, muvaffaqiyatsizlikka uchrash va qayta ishlash bilan tenglasha olmaydi.

Vaqtingizning atigi 5% ini sifatli kontent o‘qishga sarflang.

Qolgan 95% vaqtingizni quyidagilarga sarflash ancha samaraliroq bo‘ladi:

- Foydalanuvchilar bilan muloqot qilish
- Dasturchilar bilan hamkorlik qilish
- Mahsulotingiz ma’lumotlarini (data) tahlil qilish
- Odamlarga foydali bo'lgan mahsulotlar dizaynini yaratish
- Yoqmagan eski loyihalarni qayta ko‘rib chiqish

O'rningizdan turing va haqiqiy mahsulotlar yaratishda ishtirok eting, dunyoni o’zgartiruvchi g’oyalarga qo‘shiling!

Manba

@nodizayn

Dizaynerlar o'qishi kerak bo'lgan kitoblar ro'yxati: 2-qism

1-qism
3-qism

Aslida, dizaynerlar o’qishi kerak bo’lgan kitoblar haqida internetda ko’plab resurslar bor, lekin ko’pincha ular faqat kitoblarning oddiy ro’yxatini berish bilan cheklanadi.

Men o’zim o’qigan kitoblar ro’yxatini keltirayotganimning sababi ham shunda — bu kitoblar mening tajribamdan o‘tgan va foydali deb topilgan. Misol uchun, quyidagi to‘rt kitobni ko‘p ro‘yxatlarda uchratish qiyin, lekin har bir dizayner ularni albatta o‘qishi kerak deb hisoblayman.

Edward Tufte qalamiga mansub to'rt kitob

1. The Visual Display of Quantitative Information
Ushbu kitob ma’lumotlarni vizual tarzda taqdim etishning asosiy qoidalarini o’rgatadi. Grafikalar va diagrammalar orqali ma’lumotlarni aniq va samarali yetkazish haqida ko’plab misollar keltiriladi.

2. Envisioning Information
Bu kitob murakkab ma’lumotlarni qanday qilib sodda va tushunarli qilib ko’rsatish kerakligi haqida gapiradi. Ranglar, o’lchovlar va vizual texnikalardan qanday foydalanish kerakligini o’rgatadi.

3. Visual Explanations
Vizual hikoya qilish va ma’lumotlarni aniq tushuntirishning kuchi haqida. Tufte vizual taqdimot orqali ma’lumotni tezroq va samarali qabul qilish usullarini o’rganadi.

4. Beautiful Evidence
Kitob ma’lumotlarni taqdim etishda estetikani va aniqlikni qanday uyg’unlashtirishni o’rgatadi. Tufte ma’lumotlarni samarali ko’rsatish uchun dalillar va vizual elementlarni birgalikda ishlatishning ahamiyatini tushuntiradi.

👉 To'rttala klitob uchun havola

Edward Tufte kitoblari umuman olganda ma'lumotni qog'oz va ekranda tasvirlash bo'yicha juda chuqur yo'nalishlar bergan.

Kitob haqida ba'zi mashhur dizaynerlar yaxshi fikrlar bildirishgan. Ulardan Artemiy Lebedev quyidagicha fikrlagan:

Edward Tufte'ning to'rt kitobi ma'lumotlarni tasvirlash bo‘yicha daholikning jonli asarlaridir va 160 dollar sarflashga arziydi.
Hatto kvartira uchun ijara pulini to‘lamasdan, oilani och qoldirib bo‘lsa ham.

Edward Tufte ingliz tilidan boshqa tilga kitoblarini tarjima qilishga ruxsat bermagan, hatto chop etishga ham. Faqat o'zining nashriyoti kitoblarini chop etadi.

@nodizayn #books

Tesla Cybercab modelining birinchi ko’rinishi taqdim qildi.

Elon Musk 2026-yilda ishlab chiqarilishi rejalashtirilgan Tesla’ning avtonom Robotaxi modelini taqdim etdi.

Rul va pedallarsiz, to’liq avtonom boshqaruv tizimi.

$30,000 dan past narxda sotuvga chiqishi kutilayotgan ushbu ikki o‘rindiqli avtomobil futuristik dizaynni eslatadi.

Menga qiziq bo'lgani borgan sari mahsulot dizaynda (industrial design) futuristic stil ommalashmoqda. Bizning ko'zimiz o'rganmaganligi uchun ular go'yoki prototipni ham eslatadi.

Tesla Cybertruck va iMacning oxirgi modellari menga har doim prototipni eslatadi.

Qanday qilib davomiy kitob o'qishni yo'lga qo'yganim haqida 2018-yilda Mediumda o'z tajribamni bo'lishgan edim.

Hozir bu jarayondan farqli ravishda, kitoblarni Trello'da ro'yxat qilmayman va 80% kitoblarni audio formatda eshitaman.

Maqola qiziq bo'lsa, quyidagi havola orqali o'qish mumkin:

👉 Har kuni kitob o'qiymiz

@nodizayn

Don't Make Me Think kitobidan olgan ba'zi xulosalar haqida avvalroq yozgan edim. Bu kabi muammolar juda ham ko'p jamoalarda kuzatiladi.

Dizaynerlar kitob o'qishlari kerak deb bilaman. Kitoblar bizni fikrlashga undaydi, boshqalar tajribasini o'rganishga yordam beradi.

O'zim o'qigan va dizaynerlar o'qishi shart deb bilgan kitoblar ro'yxatini keltiraman. Shunchaki ro'yxat emas, har bir kitobdan nimalar olish mumkinligini ham keltiraman.

Ro'yxat uzun bo'lgani uchun uni uch qismga bo'lib keltiraman.

1-qism

Don't Make Me Think - Steve Krug
Foydalanuvchi tajribasini soddalashtirish va aniq qilinishiga urg’u beradi. Foydalanuvchilarga interfeys haqida ko’p o’ylamaslik imkonini berish zarurligini tushuntiradi.

The Design of Everyday Things - Don Norman
Kitob foydalanuvchi tajribasining asosiy tamoyillarini, ayniqsa dizaynning kundalik hayotdagi oddiy narsalarga qanday ta’sir qilishini chuqur tushuntiradi.

Har bir element foydalanuvchining xatti-harakatlariga mos ravishda ishlab chiqilishi kerak. Yaxshi dizayn mahsulotni instinktiv tarzda ishlatishga imkon beradi, bu esa texnologiyadan foydalanishni soddalashtiradi.

Ководство - Artemiy Lebedev
Dizayn bo'yicha men o'qigan birinchi kitob. Kitob dizayn falsafasi va jarayonlarini o’ziga xos tarzda ochib beradi. Tipografika, verstka hamda telefon raqamlar va sanalarni to'g'ri yozish, sodda dizayn primitiv dizaynga teng emasligi va shu kabi dizaynda kerak bo'ladigan asosiy bilimlarni olish mumkin.

Bu kitobni 2013-yilda qog'oz variantini sotib olganman. Dizayni juda qulay va chiroyli bo'lgani uchun qayta-qayta o'qiganman.

Типографика и верстка - Artem Gorbunov
Tipografika va verstkaning asosiy tamoyillarini tushunishga yordam beradi. Kitob interaktiv ko'rinishda bo'lib, langar obyektlar (anchor objects), modullar, tipografika va boshqa muhim elementlarni joylashtirish bo'yicha yo'riqnomalar keltirilgan.

Пользовательский интерфейс - Ilya Birman
Kitob interfeys dizaynining muhim jihatlarini sodda va tushunarli qilib tushuntiradi. Interfeys elementlari, tugmalar, menyular va boshqa interaktiv elementlarni samarali va intuitiv ishlatish haqida gapiradi. Birman, interfeys yaratishda har bir detal foydalanuvchi uchun qanday ma’no anglatishini chuqur tahlil qiladi.

Kitob foydalanuvchilarning har bir qadamini qulay va tushunarli qilish uchun qanday yechimlarni tanlash kerakligini ko’rsatadi. Shu bilan birga, keraksiz elementlardan qochish interfeysni samarali qilishiga urg'u beradi.

Управление проектами, людьми и собой - Nikolay Toverovskiy
Byuroning yana bir interaktiv kitobi. Unda loyihalarni boshqarish, vaqtdan unumli foydalanish va “deadline”larga ulgurish bo'yicha yaxshi maslahatlar berilgan. Toverovskiy dizayner yoki menejer sifatida qanday qilib loyiha va odamlarga bir vaqtda samarali e'tibor qaratish kerakligi haqida ko'plab amaliy maslahatlar bergan.

@nodizayn #books

Kapitalbank ilovasi orqali viza kartaga buyurtma berdim va buyurtma bergach quyidagi skrinshotdagi holat ro'y berdi.

Buyurtma berish jarayonida men bu xizmat uchun to'lovni amalga oshirdim hamda shaxsimni tasdiqlovchi hujjatlarni ilovaga biriktirdim. Lekin ilovada quyidagilar yetishmayapti:

- Mening buyurtmam nima bo'ldi, u qabul qilindimi yoki yo'qmi?
- Keyingi bosqich nima?
- Buyurtmam qachon tayyor bo'ladi?
- Nima uchun men karta ma'lumotlari kiritiladigan ekranni ko'ryabman?

Ilovada foydalanuvchi sarflagan vaqt va mablag' hamda ilovaga shaxsini tasdiqlovchi hujjatlarini biriktirganidan so'ng, u sarflagan mehnat, e'tibor va mablag' bekor ketmaganini hamda uni xotirjam qilish uchun keyingi bosqichni aniq ko'rsatish kerak.

@nodizayn

The New York Times har doim dizaynlarni e’tibor bilan tayyorlaydi. Ushbu dizayn ham minimalizm uslubida ishlangan. Katta, aniq serif garnitura dizaynga jiddiylik bag‘ishlab, matnni o‘qishni osonlashtiradi. Bu uslub sahifaga zamonaviy va klassik uyg‘unlik beradi.

@nodizayn