Muqimiy nomidagi O‘zbekiston davlat musiqali teatri tarixi haqida
O‘zbekiston davlat musiqali drama teatri 1939-yili 14-iyulda Respublika o‘zbek musiqali drama va komediya teatri nomi bilan tashkil qilingan. Bu teatrga Karl Marks truppasi hamda viloyatlardagi teatrlarda faoliyat ko‘rsatayotgan iqtidorli aktyorlar jalb qilingan. Karl Marks truppasining rejissyori M. Muhammedov sahnalashtirgan Hamzaning “Maysaraning ishi” musiqali komediyasi teatrning ilk spektakli hisoblanadi. Maysara rolini Hamza nomidagi o‘zbek davlat akademik drama teatrining artisti, O‘zbekiston xalq artistlari Maryam Yoqubova va Mariya Kuznesova ijro etganlar. 1940-yili 11-noyabrda Vazirlar Mahkamasi San’at ishlari boshqarmasiga qarashli Muqimiy nomidagi respublika o‘zbek musiqali drama va komediya teatriga aylantirilgan.
1941-yili S.Abdulla, T.Jalilovning “Tohir va Zuhra” musiqali dramasi sahnalashtirilgan va shu spektakl teatrning tashrif qog‘ozi bo‘lib, uning yo‘nalishini belgilagan. Muqimiy teatrining doimiy tomoshabinlari afsonaviy, tarixiy musiqali asarlar va komediyalarning muxlisi edilar. 1950-yillarda sahnaga qo‘yilgan “Farhod va Shirin” (Y.Rajabiyva G.Mushel musiqasi), “Ravshan va Zulxumor” (T.Jalilov va G.Mushel musiqasi), A.Bobojonovning “Aziz va Sanam” (K.Otaniyozov va L.Stepanov musiqasi), Z.Fathullin va Sh.Sa’dullaning “Vatan ishqi” (S.Boboyev musiqasi) kabi spektakllarning shuhrati shundan guvohlik beradi.
Teatrning tamal toshini qo‘ygan O‘zbekiston xalq artistlari To‘xtasin Jalilov, Yunus Rajabiy, Mahmudjon Gʻofurov, Lutfixonim Sarimsoqova, E’tibor Jalilova, Shahodat Rahimova, ularning izdoshlari Omina Fayozova, Tursunxon Ja’farova, Soyib Xo‘jayev, Mashrab Yunusov, Hamza Umarov, Fayzulla Ahmedov, Farog‘at Rahmatova, Farziddin Fayozov, Sur’at Po‘latov, Fayzulla Ahmedov, Husan Sharipov va boshqalarning yodi biz uchun hamisha barhayot.
Teatr musiqali drama va komediyaning o‘ziga xos laboratoriyasi bo‘lib, ilk bor uning sahnasida yaratilgan musiqali drama va komediyalar Qirg‘iziston, Qozog‘iston, Tojikiston, Turkmaniston, shuningdek, Rossiya, Belorusiya, Ozarbayjon, Tatariston, Boshqirdiston va Moskvadagi “Romen” teatrlarida sahnalashtirilgan.
O‘tgan fursat ichida teatr o‘zbek dramaturgiyasi va musiqasining eng yaxshi namunalari Hamza, S.Yudakovning “Maysaraning ishi”, S.Abdulla, T.Jalilovning “Tohir va Zuhra”, “Mavlono Muqimiy”, K.Yashin, T.Jalilovning “Farhod va Shirin”, “Nurxon”, Xurshid, Gliyer, F.Sodiqovning “Layli va Majnun”, F.Musajonov, N.Xalilovning “Olifta”, T.To‘la, F.Olimovning “Nodirabegim” va boshqa yuzlab asarlar sahnalashtirildi.
Mustaqillik yillarida esa R.Bobojonning “Yusuf va Zulayxo”, Hamzaning “Toshkentga sayohat”, U.Azim, B.Lutfullayevning “Alpomishning qaytishi”, X.Xursandov, F.Olimovning “Toptalgan tuyg‘u”, “O‘lding, aziz bo‘lding”, N.Abbosxon, Q.Komilovning “Oyonam-qaynonam”, S.Abdulla, T.Jalilovning “Tohir va Zuhra”, Xurshid, Glier, F.Sodiqovning “Layli va Majnun” spektakllari sahnalashtirildi.
Teatr 2005-yili Misr Qohirada o‘tkazilgan XVII jahon teatrlari festivalida ishtirok etib, N.Qobul, B.Lutfullayevning “To‘da” spektakli (sahnalashtiruvchi rejissyor Mirza Azizov) uchun oliy mukofotni qo‘lga kiritib, 94 mamlakat teatrlari ichida laureat bo‘lgan. Teatr 2017-yilning 12-16-sentyabrida Qirg‘iziston poytaxti Bishkekda o‘tkazilgan “VI - ART ORDO” xalqaro teatr festivalida Q.Norqobil asari, S.Yusupov musiqasi asosidagi “Dildagi dog‘” spektakli bilan ishtirok etib, “Eng yaxshi spektakl uchun” yuksak mukofoti va diplom bilan taqdirlangan.
Manba: gov.uz
