اثر انگور ترش ممکن است به ما
کمک کند تا امیدواریمان برای رسیدن به اهداف بعدی را تقویت کنیم. قبل از این که بگویم اثر انگور ترش چیست، بایستی به یک نکته بسیار مهم اشاره کنم. مطالعات نشان دادهاند افرادی که به شکل مصرانه بر موفق شدن تمرکز دارند، کمتر اثر انگور ترش را تجربه میکنند و به عبارت دیگر، کمتر برای دستیابی به اهدافشان امیدوارند.
ما آدمها عادت داریم به مسائل و موضوعات مختلف معناهای متفاوت و حتی طعمهای متفاوتی ببخشیم. زندگی از نظر ما طعمهای متفاوتی دارد. موفقیت شیرین است. بیعدالتی و ظلم تلخ است. یا حتی در فرهنگ ما ایرانیان، گاهی واقعیت تلخ است! و البته شکستها طعم ترشی دارند!
وقتی شکست میخوریم ناامید و غمگین میشویم. این احساسات تجربهای است که همگی ما با آن آشنا هستیم. اما چرا گفته میشود که جایزه آدم شکست خورده، سبدی از انگورهای ترش است؟
استعاره انگورهای ترش به ایسوپ، فیلسوف یونانی که بین سالهای 620 تا 564 پیش از میلاد میزیست، برمیگردد. قصه او از روباه و انگور، داستان روباهی را میگوید که بعد از ناکامی در پریدن برای رسیدن به یک دسته انگورهای آبدار آویزان از یک تاک، به خود میگوید که انگورهای این تاک ترش هستند و رهایشان میکند. درس این قصه این است: بسیاری تظاهر میکنند که به چیزی که دستنیافتنی است، علاقهای ندارند و آن را کم ارزش میدانند. اثر انگور ترش به معنی نادیده گرفتن و بیاهمیت دانستن اهدافی است که به آنها نرسیدیم.
تاثیری که شکستها میتوانند بر نحوه ارزیابی ما از اهدافمان داشته باشند، همیشه مورد توجه محققان روانشناسی و اقتصاد رفتاری بوده است. در سال 2020، تیمی از محققان به رهبری روانشناس نروژی، هالگییر سجاستاد، به بررسی این که آیا مردم اثر انگور ترش را تجربه میکنند یا نه، و این که اگر روزی به آن انگورها برسیم، آیا طعم ترشی دارند یا نه پرداختند.
تحقیقات آنها بر اساس کارهای قبلی فیلسوف نروژی، جون الستر (1983) بنا شده بود. او اصطلاح «ترجیحات تطبیقی» را برای توصیف تغییرات خواستههای ما بر اساس تجربیاتمان ابداع کرده بود. به بیان ساده، ما به آنچه فکر میکنیم میتوانیم به دست بیاوریم، تمایل پیدا میکنیم.
خلاصه بگویم، در یک مطالعه محققان آمریکایی و نروژی، دو دسته آدم را به صورت تصادفی به دو گروه تقسیم کردند و به یک گروه در انجام وظیفهای که مشخص شده بود، گفته شد که موفق عمل کردند و به گروه دوم گفته شد شکست خوردهاند. وقتی از گروه شکست خورده پرسیدند که اگر در آینده در همین وظیفه موفق شوید، چقدر احساس خوشحالی میکنید، گفتند که خیلی برایشان اهمیتی ندارد. اما وقتی برای بار دوم به هر دو گروه گفتند که هر دو موفق عمل کردهاید، گروهی که در مرحله قبلی شکست خورده بود و اهمیت موفقیت را کم برآورد کرده بود، این بار گفت که این موفقیت بسیار خوشحالش خواهد کرد.
اثر انگور ترش، همان ضربالمثل خودمان را که میگوید: «گربه دستش به گوشت نمیرسد، میگوید پیف پیف بو میدهد!» را تأیید میکند.
البته محققان این پژوهش در نهایت نقش مثبتی برای انگور ترش در نظر گرفتند. گاهی اوقات اهدافی که در زندگی برگزیدهایم در آن مقطع زمانی دستنیافتنی بودهاند و بنابراین جدا شدن از آنها به لحاظ روانی، دستکم باعث میشود کمتر وقتمان هدر برود و اعتماد بهنفسمان نیز کمتر خدشهدار شود.
شاید در فرصتی دیگر بتوانیم به آن هدف برسیم.
البته، توجه به یک نکته بسیار حائز اهمیت است.
در رسیدن به اهداف مهم زندگی، هرگز نباید نقش سختکوشی، تلاش، نبوغ، و به ویژه داشتن حمایتهای جانبی را دستکم بگیریم. اثر انگور ترش زمانی میتواند مکانیسم دفاعی سالمی باشد که همه تلاشمان را کرده باشیم و از همۀ منابع در دسترسمان استفاده کرده باشیم.
رزرو وقت مشاوره:
@therapywithreza