بازار آزاد

بردگان اقتصاددانی متوفا و انبان جادویی شاه‌سلیمان

روزنامه‌ی دنیای اقتصاد مطلبی منتشر کرده با عنوان «ضرورت توسعه‌ صنعت نساجی» که در آن نویسنده‌ی مطلب به‌اصطلاح سه دلیل آورده که چرا دولت باید توسعه‌ی صنعت نساجی را در اولویت قرار دهد و بدین طریق به اشتغال و تولید بیفزاید.
در نظر نویسنده‌، یکی از مزایای توسعه صنعت نساجی تحریک توامان تولید در صنایع و بخش‌های متعدد از جمله بخش کشاورزی و دامپروری، بخش خدمات، پتروشیمی، ماشین‌سازی و صنایع کارخانه‌ای به عنوان صنایع درگیر و مرتبط با صنعت نساجی است. در همین راستا، از ChatGPT خواستیم برای نمونه تعداد صنایع درگیر در جایی مانند خودروسازی را برای ما جستجو کند تا ببینیم کدام صنعت از این حیث مستعدتر است. و ایشان هم ۸ صنعت که در فرآیند تولید خودرو نقش دارند را ردیف کرد: صنایع معدنی و مواد خام (فولاد، آلومینیوم، پلاستیک و پتروشیمی و شیشه)، الکترونیک و تراشه و نیمه‌هادی‌ها، صنعت نساجی (پارچه برای داخل خودرو)، شیمیایی‌ها (رنگ و چسب)، باتری و قطعات الکتریکی، ماشین‌الات و ابزار (برای مونتاژ و جوشکاری …) و صنعت نرم‌افزار و IT.
چنانکه می‌بینیم اگر تعدد بخش‌ها و صنایعِ درگیر را ملاک قرار دهیم به جای صنعت نساجی باید به فکر گسترش صنعت خودروسازی باشیم که صنایع بیشتری از جمله خود صنعت نساجی را درگیر تولید می‌کند و بدین ترتیب در کنار سایر شرکت‌های خودرویی و رونق اشتغال و تولید، می‌توان یک برند آبرومند ملی دیگر هم به برندهای سابق اضافه کرد.
دلیل دیگری که نویسنده برای توسعه صنعت نساجی آورده این است که این صنعت از مزیت کاربر بودن برخوردار است. ایشان البته به ما نمی‌گوید که اگر کاربر بودن مزیت است چرا به فکر توسعه‌ی بخش کشاورزی یا بخش ساختمان نباشیم. آیا وزن و اتکای نسبی به نیروی کار در صنعت ساختمان بیشتر نیست؟ از قضا بخش ساختمان صنایع متعدد دیگری (جواب سرانگشتی چت‌جی‌پی‌ت از ۱۴ بخش و صنعت حکایت می‌کند) را هم به تحریک و تولید وا می‌دارد و بر اساس دو ملاک مذکور بر صنعت نساجی اولویت دارد. حتی می‌توان دنباله‌ی بیگ‌پروژه‌هایی مانند مسکن مهر را گرفت و با نیروی کار ارزان برای تک تک ایرانیان خانه‌هایی بزرگ و ارزان‌قیمت ساخت. حتی می‌توان طرح هر ایرانی یک ویلا در سواحل دریای کاسپین را پیاده کرد.
نکته‌ی جالب دیگر این است که ایشان سقوط دستمزدها را به عنوان یک مزیت برای توسعه صنعت نساجی در نظر گرفته است. نویسنده حتی از خودش این سوال را نپرسیده که اگر با صرفِ دستمزد پایین می‌شد تولید را زیاد کرد کوبا با کمترین دستمزد باید وضع بهتری می‌داشت و کارش به این فلاکت نمی‌کشید. یا مثلا هند با آن حجم عظیم نیروی کار ارزان بایستی گلستان عالم می‌شد.
در دروس اولیه‌ی اقتصاد به دانشجو یاد می‌دهند (مدل رشد سولو) که رشد قابل اتکا و دیرپا از مجرای انباشت سرمایه و اثرمندی نیروی کار یا همان بهره‌وری می‌گذرد نه بالا و پایین کردن دستمزد. اما همزمان در اقتصاد آن ایده‌ی کینز را هم به صورت‌های مختلف به اهالی مکتب و مدرسه می‌خورانند که می‌گفت اگر دولت بطری‌های (پاتیل‌های) کهنه و به درد نخور را با اسکناس پُر و آنها را در عمق معادن از کار افتاده‌ی زغال سنگ در زیر انبوه زباله‌های شهری دفن می‌کرد و بعد از بخش خصوصی می‌خواست تا طبق اصول بازار آزاد اسکناس‌های دفن‌شده را استخراج کنند درآمد جامعه و ثروت و سرمایه افراد بیشتر از آنچه واقعا هست می‌شد. به عبارت دیگر، تئوری تولید به مثابه‌ی تئوری خرج؛ دست در انبان جادویی شاه‌سلیمان.
در چنین دوگانه‌ای، به نظر می‌آید مستمع خودش هم می‌بایست بهره‌ای از کامن سنس و عقل سلیم داشته باشد تا از هیأت برده‌ی اقتصاددانی متوفا (اصطلاح معروف خودِ لرد کینز) به در آید.

@freemarketeconomy

«برای یک انسان معمولی، تاریخ تمام مشکلات به جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد، برای یک فرد آگاه‌تر به جنگ جهانی اول، اما برای یک مورخ واقعی به انقلاب فرانسه.»

اریک فون کونِلت لِدین
پالی‌مث (همه‌چیزدان) اتریشی.

کونِلت لدین به ۱۲ زبان کتاب می‌خواند و به ۸ زبان صحبت می‌کرد. در سن ۱۶ سالگی از وین برای روزنامه‌ی Spectator در لندن گزارشگری ‌کرد، در دانشگاه وین حقوق و تاریخ اروپای شرقی خواند، در دانشگاه بوداپست به مطالعه‌ی اقتصاد پرداخت، دکترای خود را در بوداپست در علوم سیاسی گرفت، سپس در وین تئولوژی خواند، و در دپارتمانهای متعددی در ایالات متحده به تدریس تاریخ پرداخت. به گفته‌ی خودش از تخصص در یک موضوع و جهل در موضوعات دیگر «وحشت» داشت. فرهیختگی او را می‌توان نمونه‌ای عالی از تربیت لیبرال در معنی لئو اشتراوسی دانست. ترجمه‌ی فارسی چند سطر ابتدایی مقاله‌ی او درباره‌ی مارکس با عنوان «پرتره‌ای از یک انسان اهریمنی: کارل مارکس» را اینجا بخوانید.
کونلت لدین کتابی با عنوان «چپ‌گرایی از دوساد و مارکس تا هیتلر و مارکوزه» دارد. شرح کوتاهی که او بر زندگی فکری فون میزس نوشته را هم اینجا می‌توان دید.

کتاب «وقتی عقل به تعطیلات می‌رود» شرحی است از شیوه‌ی مواجهه‌ی فیلسوفان سنت تحلیلی با سیاست. قبلا پاره‌هایی از کتاب را در مورد نویرات و ویتگنشتاین ترجمه کردیم.
جالب است که قصه‌ی هایدگر و حزب نازی را بسیاری می‌دانند اما از دلسپردگی کارنپ به کمونیسم، از همکاری نویرات با رژیم شوروی، از شیفتگی آینشتاین و ویتگنشتاین به لنین، از لاکاتوش و همکاری او با حزب کمونیسم در مجارستان، از همدستی شمار کثیری از فیلسوفان تحلیلی برای بایکوت فیلسوفان «مرتجع» و از نفوذ ایدئولوژیک آنها در انتشار مقاله در دانشنامه‌ی فلسفی استنفورد تقریبا چیز زیادی نمی‌دانیم. این کتاب دریچه‌ای است باریک به این بخش از تاریخ ناگفته‌ اما تباه روشنفکری قرن بیستم.

@freemarketeconomy

۷ نوامبر روز یادبود قربانیان کمونیسم

حدود ۱۰۰ میلیون نفر طی قرن بیستم تحت رژیم‌های کمونیستی جان خود را از دست دادند.
برای مطالعه‌ی بیشتر اینجا را کلیک کنید.

👈👈 8سیاست که مانع رشد اقتصاد ایران شد

✍️ دکتر مسعود نیلی

✳️ رشد اقتصادی سالانه ایران از سال ۱۳۶۰ تا الان به طور متوسط حدود ۳٫۱٪ و تولید ناخالص سرانه حدود ۲٪ می‌شود. تورم مزمن بالا، بیکاری، فقر، توزیع نابرابر درآمد و مشکلات محیط زیستی در این کارنامه قرار گرفته‌اند. در واقع می‌توان گفت فارغ از نوسانات کوتاه‌مدت، عملکرد بلندمدت راضی‌کننده نیست. عملکرد بلندمدت را اصولاً سیاست‌های بلندمدت می‌سازند، نه منابع طبیعی یا شوک‌های مقطعی یا موضوعات دیگر. در اقتصاد ایران هم سیاست‌های بلندمدتی مقصر اصلی هستند که از هویت نظام حکمرانی نشأت می‌گیرند. این هشت سیاست عبارتند از:

1️⃣ درگیری با تنش‌های خارجی است که طی دهه‌های گذشته تبدیل شده به جزء پایداری از زندگی اقتصادی و سیاسی ایرانیان.

2️⃣ کسری بودجه مزمن و پایدار دولت بوده که از دهه چهل برقرار بوده. این کسری بودجه هم با روش اشتباه پولی کردن کسری بودجه تأمین می‌شود.

3️⃣ تعیین دستوری نرخ بهره بانکی (معمولاً پایین‌تر از تورم) که از برداشت اشتباه سیاستگذاران از اقتصاد اسلامی تأثیر گرفته.

4️⃣  نظام ارزی چند نرخی است. در واقع در ۴۵ سال اخیر، در ۳۵ سال نظام چندنرخی ارز برقرار بوده و اکثر سال‌های نظام تک‌نرخی هم صرفاً تحت تأثیر وفور ارز نفتی در دست دولت بوده است.

5️⃣ قیمت‌گذاری دستوری دولت. در ایران اگر دولتی دست به قیمت‌گذاری قاطعانه نزند، بی‌عرضه تلقی می‌شود و این نگاه اشتباه وجود دارد که دولت برای مقابله با افزایش قیمت‌ها باید به مقابله با کسبه «متخلف» و قیمت‌ها بپردازد.

6️⃣ نظام تعرفه‌ای خاص اقتصاد ایران. در واقع واردات کالا به ایران با تعرفه‌های بالا و بسیار پیچیده همراه است. علاوه بر این، موانع غیرتعرفه‌ای هم زیاد است (مثل ممنوعیت کلی واردات لوازم خانگی).

7️⃣ عرضه ارزان قیمت انرژی که جزو خاصیت حکمرانی اقتصادی ایران این بوده و هست.

8️⃣ نظام بنگاه‌داری عظیم غیرخصوصی و غیررقابتی در ایران است. غیر از بخش خصوصی، انواع مالکیت‌های حاکمیتی، بخش عمومی، بخش نظامی و بخش دولتی وجود دارند.

چرا این سیاست ها با آنکه غلط هستند دوام می آورند؟
نشان پایدار و بلندمدت بودن این موارد این است که سیاست‌های اصلاحی گاه به گاه در این موارد نتوانسته آن‌ها را به کلی از اقتصاد ایران حذف کند. مثلاً اصلاحاتی مانند حذف موانع غیرتعرفه‌ای تجارت یا اصلاح قیمت حامل‌های انرژی مدنظر بوده، اما این اقدامات کوتاه‌مدت نتوانسته به موفقیت برسد. این موارد نشان‌دهنده ریشه داری این هشت سیاست و گره خوردن آن‌ها به ماهیت نظام حکمرانی کشور است.

سیاست‌های مخرب هشت‌گانه از چه طریقی به نظام حکمرانی ما راه پیدا کرد؟
ریشه برخی از این سیاست‌ها، به باورهای ایدئولوژیک ابتدای انقلاب برمی گردد. برای نمونه، فهم سیاستگذاران اولیه از شعار استقلال، تقابل با غرب بوده. این موضوع باعث شده دولت به نقش مسلط در روابط خارجه اقتصاد و «خودکفایی» به عنوان شعاری راهبردی تبدیل شود.
شعار عدالت هم تحت تأثیر یک برداشت خاص قرار داشته که از دهه چهل از مارکسیسم تأثیر پذیرفته؛ این نگاه عدالت را عرضه ارزان کالا و خدمات به مردم می‌داند. بنابراین در تعیین نقش دولت، حرف از تأمین کالای عمومی نبوده بلکه عملاً دولت ورود خود به تأمین کالاهای خصوصی (که از آن به عنوان «سفره مردم» یاد می‌شود») را مسلم می‌دانسته. این باور عملاً سازوکار بازار را ضد ارزش‌های انقلاب فرض می‌کرده. این وضعیت باعث شده دولت مالکیت واحدهای تولیدی را برعهده بگیرد و منابع طبیعی و مالی و انرژی را ارزان عرضه کند. [ریشه های دیگر هم وجود دارد]

☑️هشت سیاست غلط چگونه به هم پاس می دهند؟
[این هشت سیاست تبعات جدی دارند. به عنوان نمونه به هم افزایی سه سیاست اول می پردازیم] وقتی هم‌زمان تنش در روابط خارجی و کسری بودجه دولت وجود دارد و نظام بانکی هم به دلیل نرخ بهره دستوری دچار ناترازی است، عوامل دوم و سوم باعث رشد نقدینگی می‌شود و عامل اول منجر به افزایش هزینه مبادله با خارج و در نتیجه فشار به بازار ارز می‌شود. هم‌زمانی این‌ها با تحت فشار قرار گرفتن منابع ارزی کشور باعث می‌شود نقدینگی به سمت بازار ارز حرکت کند و باعث افزایش نرخ شود. چون سیاستگذار نمی‌خواهد به عامل تنش خارجی دست بزند، به تعیین نرخ‌های اداری متفاوت با نرخ بازار دست می‌زند و واردات انواع کالاها را به نرخ‌های متفاوت ارز گره می‌زند. در این زمان، استمرار کسری بودجه و تنش‌های خارجی باعث افزایش فاصله نرخ ارز بازار و نرخ اداری می‌شود و به انوع فساد دامن می‌زند.

ترکیب این هشت سیاست منجر به فساد ارزی، قاچاق کالا، تضعیف تجارت خارجی، بی عدالتی، بحران آب و برق و گاز و ... می شود.  (تلخیص و بازنویسی از سخنرانی دکتر نیلی). اقتصاد ایران گروگان این هشت سیاست است.

#مدیریت_روش_حل_مساله


http://T.me/eatlaatekarshnaci

این حکمت لیبرالی مرتضی مردیها گوهر کمیابی است. باید آن را با نظر و عمل اقتصاددانان به‌اصطلاح لیبرال مقایسه کرد تا ارزش آن را دریافت، آن دسته از اقتصاددانانی که دلخوش بودند با خصوصی‌سازی اموال شرکتهای دولتی و یا بعدا طرح موضوع آزادسازی می‌توان از شر تمامیت‌خواهی جمهوری اسلامی آزاد شد و نوعی اقتصاد لیبرال را محقق کرد. همکاری مستمر و همچنان برقرار این اقتصاددانان با جمهوری اسلامی و حتی دعوت به مشارکت در انتخابات اخیرشان بیش از هر چیز ساده‌انگاری تفکر اقتصاددانان معروف به لیبرال (و چه بسا نظریه‌ی اقتصادی آنها) را برملا کرد و مهمتر اینکه برای اندیشه‌ی آزادی بدنامی به بار آورد‌.
در واقع، طرح موضوع خصوصی‌سازی طی سالهای گذشته و دل خوش کردن به آرمان آزادسازی در سالهای اخیر و خوش‌بینی در تحقق احتمالی آن تحت چنین رژیمی را بیشتر باید‌ نتیجه‌ی نوعی ساده‌انگاری دانست که به نظر می‌آید ریشه در نظام صوری حاکم بر اقتصاد نظری نیز دارد از این حیث که با توهم سروری بر علم اجتماعی از دیگر شعبه‌های دانش به دور افتاده و درکی خام و کودکانه از دستگاه دولت برای خود ترسیم کرده است.

@freemarketeconomy

«همان طور که قبلا گفتیم همیشه باید حواسمان باشد که دولت چقدر دارد خرج می‌کند. چون مالیات واقعی همین مخارج دولت است. همه‌ی بودجه‌ها بالانس‌اند. ما چیزی به نام ناترازی بودجه (کسری بودجه) نداریم. هزینه‌ی ناترازی بودجه را شما پرداخت می‌کنید. اگر مستقیما در قالب مالیات از شما نگیرند آن را غیرمستقیم از طریق تورم یا اوراق قرضه جبران می‌کنند. چیزی که ما باید حواسمان به آن باشد این است که دولت بودجه را کجا خرج می‌کند. در واقع، مشکل اصلی این است که چگونه مخارج دولت را محدود کنیم.»

@freemarketeconomy

در یک روز سرد زمستانی در سال ۱۸۰۷، روبرت فولتن وارد دفتر کار شلوغش در نیویورک شد و روی کاغذی یادداشتی نوشت: “امروز، آغاز یک راه جدید است.” او همین چند روز پیش، اولین قایق بخار خود را در رودخانه هادسون به حرکت درآورده بود. مردمی که با حیرت به قایق فولتن نگاه می‌کردند، نمی‌دانستند که این اختراع به‌ظاهر ساده، چطور آینده آن‌ها و اقتصاد کشور را زیر و رو خواهد کرد.

در اواسط قرن نوزدهم، سرزمین آمریکا شاهد موجی از تغییرات و تحولات عظیم بود که به انقلاب بازار یا “Market Revolution” شهرت یافت. داستان این شکوفایی با حرکت‌های آرام ولی تأثیرگذار آغاز شد، زمانی که ایده‌های نوآورانه با روحیه کارآفرینی مردم دست به دست هم دادند و اقتصادی پویا و جدید را شکل دادند.

این داستان با آغاز دهه‌ی ۱۸۰۰ میلادی در آمریکا شروع شد؛ جایی که روستاییان و کشاورزان به سبک زندگی جدیدی روی آوردند و به بازارهایی شهری راه پیدا کردند. در همین زمان بود که ساموئل اسلیتر، با الهام از ماشین‌های نساجی بریتانیا، کارخانه‌ی نساجی خود را در رود آیلند راه‌اندازی کرد و عملاً صنعت نساجی را در آمریکا به حرکت درآورد. مردم دیگر به‌جای تولید محصولات خود، به خرید کالاهای آماده علاقه‌مند شدند، و به‌تدریج کارخانه‌های صنعتی به‌صورت پراکنده در سراسر کشور پدیدار شدند.

یکی دیگر از شخصیت‌های برجسته این دوره، الی ویتنی بود. او با اختراع “ماشین پنبه پاک‌کن” در سال ۱۷۹۳، صنعت پنبه را در جنوب آمریکا دگرگون کرد و سرعت و کارایی تولید را به طرز چشم‌گیری افزایش داد. پنبه در این دوران به یک کالای پرسود تبدیل شد و باعث شد که مناطق جنوبی به عنوان قطب تولید پنبه در آمریکا شناخته شوند.

در شمال، روبرت فولتن، با توسعه قایق بخار در سال ۱۸۰۷، تحولی در حمل و نقل ایجاد کرد. این اختراع جدید امکان انتقال سریع‌تر کالاها را در رودخانه‌ها فراهم کرد و به‌زودی خطوط کشتیرانی جدیدی در رودخانه‌های می‌سی‌سی‌پی و هادسون شکل گرفت. به کمک این قایق‌ها، محصولات و مواد اولیه از مزارع و کارخانه‌ها به بازارهای دوردست ارسال می‌شدند و اقتصاد بازار بیش از پیش رونق می‌گرفت.

از سوی دیگر، ایجاد خطوط ریلی در دهه‌ی ۱۸۲۰ به دست افرادی مثل چارلز کارول و پیتر کوپر، به‌تدریج ارتباط بین مناطق مختلف کشور را بهبود بخشید. قطارهای باری و مسافری کالاها و افراد را با سرعتی بیشتر و هزینه‌ای کمتر از شرق به غرب آمریکا منتقل می‌کردند و باعث شدند که بازارها گسترده‌تر شوند و شکوفایی اقتصادی بیشتری حاصل شود.

این انقلاب بازار فقط یک تغییر اقتصادی نبود؛ بلکه زندگی مردم را از ریشه دگرگون کرد و جامعه را به دنیایی تازه وارد کرد. خیابان‌ها و شهرهای کوچک به مراکز صنعتی تبدیل شدند و بوی کارگاه‌ها و کارخانه‌ها همه‌جا پیچید. کشاورزان که قبلاً به زندگی ساده روستایی عادت داشتند، حالا به شهرها کشیده می‌شدند و به کارگران صنایع جدید تبدیل می‌شدند.

در همین دوره، روحیه کارآفرینی آمریکایی‌ها به اوج خود رسید. افرادی با رویاهای بزرگ دست به کار شدند و صنعت‌ها و اختراعات نو را به واقعیت تبدیل کردند. هر کارخانه‌ای که ساخته می‌شد، نمادی بود از امید و آرزوی پیشرفت؛ امید به آینده‌ای که در آن، رفاه و راحتی دست یافتنی بود. کارآفرینان و مخترعان، از ویتنی تا فولتن، با هر گام خود به آمریکایی‌ها نشان دادند که می‌توانند سرنوشت خود را در دست بگیرند.

و این‌گونه بود که با تلاطم و تحولاتی عظیم، دنیای آمریکای قرن نوزدهم رنگی تازه به خود گرفت و درخشش رویاهای بزرگ‌تر و دنیایی مدرن‌تر، در میان زنجیر چرخ‌های ماشین‌ها و دود کارخانه‌ها پدیدار شد؛ دنیایی که دیگر چیزی از گذشته‌اش باقی نمانده بود و در مسیر پیشرفت بی‌پایان، به‌سوی افقی روشن می‌شتافت

در میانه‌ی این انقلاب بازار، خیابان‌های نیویورک و بوستون، دو شهر پرجنب‌وجوش آمریکا، از چهره‌ای سنتی به تصویری صنعتی و مدرن بدل شدند. به‌طور مشخص، نیویورک که زمانی مرکز تجارت دریایی بود، با ورود کارخانه‌ها، راه‌آهن و کشتیرانی بخار به یکی از پویاترین شهرهای صنعتی دنیا تبدیل شد. خیابان‌های شلوغ مملو از کارگران، کارخانه‌داران و مغازه‌های کوچک و بزرگی بود که به بازارها و نیازهای جدید پاسخ می‌دادند. در بوستون نیز، از صنایع نساجی گرفته تا ماشین‌آلات، همه جا پر از صدا و هیاهوی کار بود.

در همین دوره، بر اساس آمارهای تاریخی، سطح رفاه مردم، به‌ویژه در شهرهای صنعتی، با افزایش درآمدها و دسترسی به کالاهای مصرفی جدید، دچار تغییر شد. بین سال‌های ۱۸۲۰ تا ۱۸۵۰، درآمد متوسط در مناطق شهری آمریکا حدود ۳۰ درصد افزایش یافت. این درآمدها به طبقات متوسط و کارگر اجازه داد تا به کالاهایی چون پوشاک آماده و حتی لوازم خانگی دسترسی داشته باشند، کالاهایی که پیش از این برای عموم مردم دست‌نیافتنی بود.

🆓 @freemarketeconomy

طنین هایکیِ کلام نسیم طالب

«چیزی که من سعی کرده‌ام به آدمها بفهمانم (در کتاب «قوی سیاه» و در سایر نوشته‌ها) این است که اقتصاددانان اتوکشیده‌ی دانشگاهی و اساتید هاروارد خیال می‌کنند جهان را می‌فهمند. آنها از ما می‌خواهند بر اساس فهم آنها از جهان عمل کنیم. من اما برعکس فکر می‌کنم. من هر روز صبح با این تصور از خواب بیدار می‌شوم که نمی‌دانم چه اتفاقی قرار است رخ دهد. و این همان طرز فکری‌ است که باید بر اساس آن عمل کنیم. تجربه (ارجاع به بحران مالی) به ما ثابت کرده که فهم ما از جهان بسیار ناچیز است. باید از خطاها درس گرفت و خود را در برابر آنها آبدیده کرد.»

نقدی بر نظرات جواد طباطبایی
کاظم علمداری

*نقدی بر نظرات سید جواد طباطبایی - آزادی اندیشه شماره ۱۵*
نویسنده: کاظم علمداری هدف این نوشته نقد و بررسی نظریۀ کانونی سید جواد طباطبایی، یعنی اندیشۀ ایرانشهری، امتناع اندیشه و تجدد، و انحطاط تمدن است. مفهوم خودساختۀ اندیشۀ ایرانشهری طباطبایی، استنتاجی و برآمده از فرضی نامستند است. طباطبایی پایان انحطاط ایران را منوط به رفع امتناع اندیشه و تجدد می‌داند. به فرض رفع این مانع؛ حاصل آن چیست؟ توسعه و پیشرفتی شبیه غرب؟ طباطبایی می‌نویسد «گذشتۀ غرب، آیندۀ ایران است». اما جوامع غیرغربی، بدون دست یافتن به گذشته غرب (مدرنیته)، گام‌های توسعه و پیشرفت را هم‌طراز با غرب، به سرعت طی می‌کنند. چرا ایران باید منتظر به اصطلاح رفع امتناع اندیشه باشد؟
https://iranacademia.com/agora/text/article/published-in-ftj/ftj-15/نقدی-بر-نظرات-جواد-طباطبایی/

تقصیر سرمایه‌داری نیست که تو به تماشای آنتیگون نمی‌روی!

فون میزس

کم‌اهمیت جلوه دادن دستاوردهای سرمایه‌داری با این ادعا که چیزهایی مهم‌تر از خانه‌های مجهز به سیستم تهویه و گرمایش مرکزی، یخچال، ماشین لباسشویی و تلویزیون برای بشر وجود دارد، تفنن بیهوده‌ای است. قطعا کارهای بهتر و سطح بالا‌تری هم هست اما این کارها دقیقا به این دلیل عالی‌تر و سطح بالاترند که با عوامل مادی به دست آمدنی نیستند و عزم و اراده‌ و کار سنگین می‌طلبند. کسانی که با چنین رویکردی به سرمایه‌داری حمله می‌کنند بیشتر نگرش مادی‌گرایانه و خام‌اندیشانه خود را به نمایش می‌گذارند چون تصور می‌کنند فرهنگ معنوی و اخلاقی را می‌توان با زور دولت و سازماندهی فعالیتهای تولیدی بنیاد گذاشت. تنها توفیقی که این عوامل مادی می‌تواند کسب کند این است که زمینه را برای کشف استعداد و تعالی شخصی افراد مهیا و شایستگی در کار را تشویق کند. تقصیر سرمایه‌داری نیست که توده‌ی مردم مسابقات بوکس را به اجرای آنتیگون سوفوکل، موسیقی جَز را به سمفونی‌های بتهوفن و داستانهای عامه‌پسند و کتابهای کامیک‌ را به شعر ترجیح می‌دهند. مسلما وضعیت پیشاسرمایه‌داری حاکم بر بخش بزرگی از جهان این چیزهای خوب را فقط در دسترس عده‌ای اندک قرار می‌داد اما سرمایه‌داری فرصت دستیابی به آنها را برای بسیاری از افراد فراهم کرده است.

در باب سوسیس-تخم‌مرغ ۵ دلاری

ماجرای سوسیس تخم ‌مرغ ۳۵۰ هزار تومانی آنقدر دست به دست شد که به مایِ از همه‌جا بی‌خبر هم رسید. واکنش‌ها را می‌شود عیاری از دید عموم مردم به مساله‌ی قیمت گرفت. تقریبا اکثر آدمها از قیمت بالای یک سوسیس تخم مرغ معمولی شاکی بودند چون قیمت تخم مرغ و سوسیس را به عنوان مواد اولیه جمع می‌زنند و بعد آن را با قیمت مقایسه می‌کنند و در تفاوت بالای بین هزینه و قیمت نوعی تناقض می‌بینند. دلیل این تناقض چیست؟ در مطلبی که در مورد نظریه‌ی قیمت پست‌کینزین‌ها نوشتیم به این موضوع اشاره کردیم که قیمتِ یک محصول از دل شبکه‌ای از روابط متقابل بین تصمیمات بی‌شمار آدم درمی‌آید. به بیان دیگر، قیمت حاصل‌جمع هزینه‌ی حسابداری و اضافه‌بهایی که بنگاه برای خود در نظر می‌گیرد نیست. برخلاف تصور پست‌کینزین‌ها کسی قیمت را تعیین نمی‌کند. قیمت‌ها شکل می‌گیرند. فروشنده کاره‌ای نیست، خریدار هم. در مصاحبه‌ی بالا هایک می‌گوید کل نظم حاصل از همکاری بین‌المللی بر پایه سیستمی از سیگنالها(قیمت‌ها) بنا شده که در آن سیگنالها از واقعیت‌هایی حکایت می‌کنند که هیچ کس از کلیت آن خبر ندارد. چنین سیگنالهایی را نمی‌توان تصحیح کرد. این سیگنالها ما را از شرایطی که در غیاب قیمت‌ها از آن بی‌خبریم مطلع می‌کنند. در واقع، این سیگنالها به ما می‌گویند چه کسی کِی در کجا به چه چیزی نیاز دارد و چقدر حاضر است برای آن بپردازد. بازار به محتوای نیازها کاری ندارد. وظیفه‌اش را انجام می‌دهد و نیازهای تمام بازیگران را فارغ از آیین و ایمانشان مشروع می‌داند. قطع این سیگنال‌ها به منزله‌ی انکار واقعیتهاست. پرت شدن در تاریکی و پا گذاشتن بر روی آزادی دیگران است. تحمل نکردن قیمت‌ها یعنی وارد کردن نیرویی خودسرانه‌ به سیستم؛ به تعبیر هایک، محشر مداخله‌گرایی (interventionist chaos).

بدون شرح.

برندگان نوبل اقتصاد ۲۰۲۴:
دارن عجم‌اوغلو و همکارانش جیمز رابینسون و سایمون جانسون.

⚜ چرا ارز‌های باثبات‌تر جایگزین ریال نشوند؟

در دنیای اقتصادی امروز، اهمیت ثبات مالی و ارزهای باثبات‌ به‌وضوح قابل مشاهده است. از آنجا که ریال ایران برای بیش از ۵۰ سال دچار تورم عمیق و مداوم بوده، برخی از کارشناسان اقتصادی و طرفداران نظریات پولی، به این سوال می‌پردازند که چرا ارزهای باثبات‌تر مانند ارزهای دیجیتال، طلا یا ارزهای خارجی، یا ارزهایی که می‌توانند توسط بخش خصوصی و برای رقابت با ارزهای دولتی تولید شوند، به‌عنوان جایگزین برای ریال مطرح نمی‌شوند. فردریش فون هایک، نظریه‌پرداز اقتصادی و طرفدار پول خصوصی، به استقلال پولی و اهمیت انتخاب فردی در بازارهای آزاد اشاره دارد.
نظریه خصوصی‌سازی پول که از سوی هایک مطرح شده است، به این ایده اشاره دارد که بازار باید در تعیین و عرضه پول آزاد باشد تا رقابت میان ارزها به افزایش ثبات و کیفیت منجر شود. در مورد ایران و ریال، این نظریه می‌تواند به عنوان یک راهکار برای ایجاد ریسک کمتر و بهبود شرایط اقتصادی مطرح شود.

مزایای این رویکرد عبارتند از:
1. رقابت بین ارزها: می‌تواند موجب کاهش تورم و ایجاد یک واحد پولی باثبات‌تر شود.
2. انتخاب آزاد: مردم می‌توانند ارز مورد نظر خود را انتخاب کنند و در نتیجه از نوسانات کمتر برخوردار شوند.
3. افزایش اعتماد: با وجود ارزهایی با ثبات بیشتر، اعتماد به سیستم مالی افزایش خواهد یافت.

اما اصلی‌ترین چالش این رویکرد می‌تواند پذیرش عمومی این نظریه باشد و همگام‌سازی مردم با یک سیستم جدید ممکن است زمان‌بر باشد.

📌 در سال ۱۴۰۱، از پایان نامه ارشد خود «ایده پول خصوصی هایک» دفاع نمودم. در آینده نیز، در این‌باره بیشتر خواهم نوشت.

🆔 Telegram
🆔 Instagram

قیمت‌ها چه دخلی به هزینه دارند؟

پست‌کینزین‌ها که می‌توان آنها را مارکسیست‌های آسیمیله‌شده دانست معتقدند قیمت‌ها حاصل‌جمع هزینه‌ی تولید و اضافه‌بهایی (mark-up) است که بنگاهها بر روی هزینه‌ها می‌کشند. آنها می‌گویند قیمت‌ها بر خلاف تئوری نئوکلاسیک بر اساس دینامیک عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شوند بلکه هزینه‌ی متوسط و اضافه‌بها - که معادل سود بنگاه است - در تعیین قیمت بیشترین مدخلیت را دارند. از همین جا می‌توان به تبار ارتجاعی (ریکاردویی-مارکسی) نظریه‌ی آنها پی برد چراکه هزینه‌ را عینی و اُبجکتیو گرفته‌اند.
نکته‌ی جالب‌تر این است که آنها برای اثبات نظریه‌ی خود به سراغ بنگاهها می‌روند و نحوه‌ی تعیین قیمت را از مدیران جویا می‌شوند و به این ترتیب، همخوانی با شواهد تجربی را ملاک برتری نظریه‌ی خود در قیاس با نظریه‌ی نئوکلاسیک می‌دانند. در مطالعه‌ای که این کتاب انجام داده، از ۲۸۳ بنگاه صنعتی در بریتانیا پرسیده شده که آیا آنها قیمت محصولشان را با اضافه‌بهایی که روی هزینه‌ می‌کشند تعیین می‌کنند و ۶۵ درصد از بنگاهها جواب داده‌اند که در بسیاری از موارد این گونه است و نویسنده از این داده‌های تجربی نتیجه می‌گیرد که تئوری‌ای که قیمت را حاصل‌جمع هزینه‌ی متوسط و اضافه‌بها می‌داند با واقعیت‌های اقتصاد سازگارتر است.
این تلقی ساده‌لوحانه از پدیده‌ی پیچیده‌ای مانند قیمت مثل این می‌ماند که برای توضیح معنای کلمات به سراغ نویسندگان یک زبان برویم و با نظرسنجی از آنها، به توصیف سبک و شیوه‌ی کار نویسندگان بپردازیم و تصور کنیم نظریه‌ای واقع‌بینانه در باب معنا طرح کرده‌ایم که از قضا با داده‌های تجربی نیز همخوان است.
برخلاف این برداشت ساده‌انگارانه، هایک قیمت‌ را پدیده‌ای پیچیده‌ می‌دانست. او نظریه‌ی نئوکلاسیک را به عنوان «مقدمه»‌ای برای فهم سازوکارهای یک اقتصاد ایستا مثبت ارزیابی می‌کرد اما نتایج آن را با واقعیت یکی نمی‌گرفت. شیفت روش‌شناسانه‌ی او نیز تلاشی بود برای تبیین همین پیچیدگی سیستم قیمت‌ها. اینکه چقدر هایک در تبیین علمی این پیچیدگی موفق بود را باید جداگانه بررسی کرد اما تشخیص و درک خود این پیچیدگی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای اینکه تصویری از این پیچیدگی داشته باشیم مثال جان سرلِ فیلسوف تا حدی گویاست. جان سرل می‌گوید برای درک پیچیدگی حاکم بر روابط اقتصادی موقعیتی را تصور کنید که در آن یک نفر به کافه‌ای در پاریس می‌رود، روی یک صندلی می‌نشیند، پیشکار می‌آید، بعد از گفت و گویی کوتاه، آبجویی روی میز است، مشتری آبجو را می‌خورد، پول را روی میز می‌گذارد و می‌رود. به ظاهر اتفاقی ساده‌ است اما پیچیدگی متافیزیکی صحنه چنان حیرت‌آور است که به تعبیر جان سرل، اگر کانت به آن فکر می‌کرد از پیچیدگی آن نفسش بند می‌آمد. و این یعنی قیمتها از آنچه در آینه می‌بینید دورترند!

اشاره‌ای به مساله‌ی دانش نزد هایک

بسیاری تصور می‌کنند که مساله‌ی دانش برای هایک همان موضوع پخش اطلاعات بین اعضای مختلف جامعه و یا دانش ضمنی‌ای است که افراد در فرآیند کار کسب می‌کنند. آخرین نمونه از این دست، اقتصاددانِ اکنون سلبریتی یعنی دارِن عجم‌اوغلو است که سال گذشته در توییتر این خبط بزرگ را تکرار کرد و نشان داد دچار چه سوءتفاهم جدی نسبت به مهمترین دستاورد هایک در اقتصاد است.
هایک حتی در یک جا صریحا اشاره می‌کند که مساله‌ی دانش او نه تنها با اطلاع از قیمت‌ها یکی نیست که چندان ارتباطی با دانش ضمنی هم ندارد. درک این نکته بسیار مهم است. اخیرا در مصاحبه‌ای، دکتر موسی غنی‌نژاد اشاره می‌کند که مساله به اهمیت بسیار زیاد «دانش ضمنی» در بازار [نزد هایک] در مقابل دانش علمی برمی‌گردد، حال آنکه این ملاحظات (یعنی مقوله‌ی اطلاعات و مهارت و دانش ضمنی) تنها بخش ناچیزی از مساله‌ی هایک را در برمی‌گیرد. مساله‌ی اصلی هایک که او آن را به دانش یا knowledge تعبیر کرده در واقع نوعی نقد بنیادین به دستگاه نظری اقتصاد خرد است. لذا به نظر می‌آید برای فهم مساله‌ی هایک باید از کوره‌راههای روش‌شناسانه‌ی اقتصادِ اصطلاحا والراسی گذشت.

مختصری درباره‌ی هایک و میزس

در میان اتریشی‌های عمدتا میزسی معمولا کوشش بر این است که بین استدلال‌ میزس و هایک در جدال محاسبه‌ی سوسیالیستی تمایز قائل شوند و مهمتر اینکه نشان دهند استدلال میزس برای تشخیص مشکل سوسیالیسم کافی بوده و نیازی به ورود هایک به بحث و طرح مساله‌ی دانش نبوده است. موری رتبارد، جوزف سالرنو و جفری هربرنر جزو این دسته محسوب می‌شوند. آنها استدلال می‌کنند که تحلیل هایک از مساله ضرورتا مانعی نظری در برابر دولت سوسیالیستی ایجاد نکرد و بحث میزس را چندان پیش نبرد. از نظر سالرنو، توضیح هایک با مشکلی که میزس در اقتصاد سوسیالیستی تشخیص داده بود ارتباطی نداشت چراکه بحث هایک بر پراکندگی دانش و پخش آن در بین شمار انبوهی از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به عنوان مساله‌ی اصلی سیستم اقتصادی متمرکز بود اما میزس در استدلال خود بر مساله‌ی محاسبه پولی با استفاده از قیمتهای واقعی در بازار به عنوان شرط ضروری برای تخصیص عقلانی منابع در سیستم اقتصادی توجه داشت.
اگر این تمایز را جدی بگیریم به نظر می‌رسد طرفداران میزس نه تنها از درک استدلال هایک در جدال محاسبه‌ی سوسیالیستی و خصوصا مساله‌ی دانش ناتوان بوده‌اند که استدلال میزس را هم به خوبی در نیافته‌اند. میزسی‌ها این نکته را در نیافته‌اند که هایک زمانی وارد کارزار شد که اقتصاددانانی مانند لانگه و لرنر چالش میزس را برطرف کرده بودند و توضیح داده بودند چگونه در چارچوب نظریه‌ی اقتصاد خرد می‌توان مساله‌ی میزس را حل کرد. به تعبیر دیگر، اگر استدلال میزس در واکنش به رویکرد سوسیالیستهایی بود که به دنبال حذف قیمت و پول در اقتصاد و تاسیس نظام مطلوب خود بودند، هایک در جدال با اقتصاددانانی بود که از میزس فراتر رفته و معتقد بودند با استفاده از چارچوب نظری اقتصاد خرد می‌توان به محاسبه‌ی قیمت‌ها و تخصیص بهینه منابع پرداخت و نوعی از سوسیالیسم متکی بر علم اقتصاد را مستقر کرد. اهمیت هایک و پیچیدگی و ظرافت استدلال او در سطح بالاتر جدالی است که او با اقتصاددانانِ به اصطلاح جریان اصلی داشت. از نظر میزس، اتریشی‌ها و اقتصاد جریان اصلی تنها در «اسلوب بیان» با هم اختلاف داشتند اما هایک در استدلال خود سطح پیچیدگی را بالاتر برد و ضمن تقریر محل نزاع، مساله سوسیالیسم را که با نقاب ظاهرا بی‌طرف علم پیش‌روی می‌کرد به زوال اندیشه‌ی اقتصادی و سیطره‌ی ساینتیسم نسبت داد و از آن پس تلاش کرد اثرات این علم‌زدگی را که پیوندی عمیق و ارگانیک با «مساله‌ی دانش» از نگاه او داشت به ما نشان دهد.

دفاع از آزادی بر پایه‌ی این استدلال است که ما از بسیاری از چیزهایی که دیگران می‌دانند بی‌خبریم و این بی‌خبری درمان‌ناپذیر است.

فردریش فون هایک

در باب «راه سوم»

اهل فلسفه معمولا آرای خود را به زبانی دشوار و دیریاب عرضه ‌می‌کنند. با این حال، اگر آنها را وادار کنیم تا در مورد مسائل روزمره‌ اظهار نظر کنند آن اقتدار فلسفی رنگ باخته حقیقت آشکار می‌شود. یک نمونه را در توییت بالا می‌بینید. مترجم چندین اثر فلسفی معتقد است «اداره‌ی کشور نیاز به نگاه همه‌جانبه‌نگر دارد». برای اینکه این حرف را کمی صورت‌پذیر کنیم تا مشخص شود منظور ایشان چیست می‌توان از تجربه و آرای اقتصادی فیلسوفی که قبلا به او اشاره رفت، یعنی اتو نویرات، مثال زد؛ مورد نویرات از این حیث می‌تواند درس‌آموز باشد که برخلاف رویه‌ی گوشه‌نشینانه‌ی اکثر فیلسوفان کوشش‌هایی در سیاست عملی داشته است.
در آشوب بعد از جنگ جهانی اول، نویرات که اقتصاد جنگ و قدرت هماهنگ‌کننده‌ی دولت در بسیج منابع مادی و غیرمادی را دیده بود با تصور زیر از اداره‌ی کشور پا به عرصه‌ی سیاست گذاشت:
«برای اینکه بتوانیم تراکنش‌های پولی و اعتباری را کنترل کنیم، ایجاد یک سیستم پرداخت بدون پول الزامی است. این کار همچنین جلوی احتکار پول و فرار مالیاتی را می‌گیرد … باید تمام اقدامات سازمان‌های بزرگ بر مبنای یک برنامه منسجم اقتصادی باشد. رهگیری مواد خام، انرژی، مردم و ماشین‌آلات در اقتصاد یک ضرورت است. در واقع، به یک آمار جهانی نیاز داریم که شامل گزارشی جامع از وضع کل کشورها باشد. تمام آمارهای خاص را باید در آن گنجاند … دستمزدها در قالب کالابرگ و به صورت تهاتر کالا به کالا مجددا به ابزارهایی مهم جهت سازماندهی اجتماعی-اقتصادی تبدیل خواهند شد … بانک مرکزی باید بخش کشاورزی، معدن و صنعت را به طور همزمان سازماندهی، محصولات صنعتی مورد نیاز مزارع را تامین و تولیدات کشاورزی را مدیریت کند … اجتماعی‌سازی‌ نباید صرفا از پایین به بالا باشد. بلکه باید سازمانها را از بالا به پایین ایجاد کرد، چراکه این تنها راه برای اطمینان از این واقعیت است که همه چیز جایگاه درخور خود را خواهد یافت.»

آن نگاه همه‌جانبه‌نگر که در توییت بالا به آن اشاره شده است در عمل چیزی شبیه این گفته‌های نویرات است؛ بی‌طرف‌نما، کلی و فلسفی اما در عمل واجد معانی خطرناک.
کسانی که در حرف و سخن تنزه‌طلبانه خود را برکنار از جدال چپ و راست می‌دانند در عمل باید بین این دو انتخاب کنند. راه سومی وجود ندارد.

بازی‌های زبانی در سفارت شوروی!

ویتگنشتاین را عموما به فیلسوف تحلیلی می‌شناسند. رساله‌ی تراکتاتوس او در فلسفه و فراسوی آن همواره در حکم نوعی کتاب آیینی به شمار می‌رفته است. جایگاه او در فراسوی مرزهای فلسفه به حدی بود که وقتی در سال ۱۹۲۹ برای تدریس به کمبریج بازگشت جان مینارد کینز، اقتصاددان پرآوازه، به همسرش گفت: «به‌به، خدا آمده. ساعت پنج او را در قطار ملاقات کردم.»
نام ویتگنشتاین با فلسفه تحلیلی و «شفافیت در اندیشه، دقت و استدلال‌ورزی»، که آرمان فیلسوفان موسوم به تحلیلی بود، پیوند خورده است. با این حال، در سیاست که می‌رویم آرمان شفافیت و استفاده از عقل و استدلال در روش و رفتار ویتگنشتاین به‌کلی غایب است. این را در علاقه‌ی زایدالوصف او به زندگی در روسیه استالینی سالهای وحشت می‌توان دید. ویتگنشتاین سال ۱۹۳۵ از اتحاد جماهیر شوروی دیدن کرد و تصمیم داشت برای همیشه در آنجا بماند. البته تمایل او برای دیدار و «شروع یک زندگی جدید» در اتحاد جماهیر شوروی نه به خاطر عشق و علاقه به مثلا تولستوی و فرهنگ روسی و روح اسلاوی یا چیزی شبیه آن بلکه برآمده از موافقت فکری تام و تمام او با شیوه‌ای از زندگی بود که «رژیم جدید در روسیه آن را نمایندگی می‌کرد».
به رغم علاقه بسیار، اولین تلاش‌های او برای اخذ ویزای اتحاد جماهیر شوروی بی‌نتیجه بود. او در جولای سال ۱۹۳۵ نامه‌ای به دوستش جان مینارد کینز نوشت و از او خواست تا ویتگنشتاین را به سفیر شوروی در انگلستان معرفی کند. کینز نامه‌ای به سفیر نوشت و توضیح داد که «ویتگنشتاین عضو حزب نبوده اما با شیوه‌ی زندگی که رژیم جدید در روسیه آن را نمایندگی می‌کند بسیار همدل است.» باید توجه داشت که علاقه‌ی شدید فیلسوفِ زبان‌سنج و معناکاو به زندگی در روسیه بعد از اتفاقاتی چون قحطی بزرگ و مرگ میلیون‌ها نفر از گرسنگی تحمیلی و تصفیه‌های گسترده‌ی استالینی و اعدام شمار زیادی از شهروندان پس از برگزاری دادگاه‌های نمایشی بوده است. حتی چند ماه قبل از اینکه او به کینز نامه بنویسد در انگلستان جنجال زیادی بر سر دادگاههای فرمایشی و اعدام‌های گسترده پس از قتل سرگئی کیروف به پا شده بود. همزمان، حزب کارگر نیز علیه این اقدامات ضدانسانی دولت اتحاد جماهیر شوروی به سفارت این کشور اعتراض علنی کرده بود. با این همه، ویتگنشتاین ضمن اطلاع از این فجایع در سپتامبر سال ۱۹۳۵ از مسکو و لنینگراد دیدن کرد و از این دیدار خوشنود برگشت. رضایت او از سفر به روسیه و علاقه‌ی شدید او به کمونیسم را می‌توان در این واقعیت دید که او دو‌ سال بعد یعنی سال ۱۹۳۷ نیز مجددا داشت در سر برنامه‌ی سفر به روسیه را می‌ریخت. او لقب «استالینیست» را که دانشجویانش در کمبریج به او داده بودند «مزخرف» می‌خواند اما با این وجود پس از پیمان عدم تجاوز بین آلمان نازی و اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۳۹ نیز از موافقت و همدلی با کمونیسم استالینی دست بر نداشت.
ویتگنشتاین دوستان کمونیست زیادی هم داشت. علاوه بر دوستی با کینز که گرایش‌های ضدکاپیتالیستی او را نمی‌توان نادیده گرفت، او طی چندین سال با اقتصاددان استالینیست ایتالیایی یعنی پییِرو سرافا که همکار او در کمبریج بود به صورت هفتگی دیدار می‌کرد و بسیار نیز از او تاثیر پذیرفت، چنانکه در مقدمه‌ی کتاب «کاوش‌های فلسفی» خود از سرافا قدردانی کرد و از دِین فکری خود به او نوشت. سرافا چند سال قبل از ویتگنشتاین از اتحاد جماهیر شوروی دیدن کرده بود و به هنگام بازگشت «با شور و هیجان و با اطمینان خاطر از آینده‌ی سیستم اتحاد جماهیر شوروی» تعریف ‌و تمجید کرد.
این است خلاصه‌ای از ‌«پالیتیکز» فیلسوفی که به شفافیت در فکر و اندیشه و اتکا به عقل و اقامه استدلال زبانزد بوده است. سوال این است که آن رساله‌ها در باب معنا و ارزش و اخلاق از یک‌ سو و عشق و علاقه به «شیوه‌ی جدید» زندگی در روسیه‌ی عصر وحشت را جز در سایه بیماری «عدالت» چگونه می‌توان در کنار هم نشاند و جمع زد؟

فلسفه، پوزیتیویسم و نبرد پرولتاریا

گراف بالا که آمار کشت محصولات کشاورزی در شوروی سالهای ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۴ را نشان می‌دهد اثر یک کارشناس معمولی در مرکز آمار اتحاد جماهیر شوروی نیست. این گراف را اُتو نویْرات، فیلسوف پوزیتیویست عضو حلقه‌ی وین، کشیده است. نویرات که در کنار پوزیتیویسم به حقانیت کمونیسم هم باور قلبی داشت و علم و آمار را ابزاری برای «نبرد پرولتاریایی» می‌دید و آن را «عنصری ضروری برای نظام سوسیالیستی» می‌‌دانست سال ۱۹۳۱ به مسکو رفت تا اداره‌ی آمار مصور Pictorial Statistics را تاسیس کند و به کمک روش ابداعی خود یعنی IZOSTAT که شیوه‌ای جدید برای ارائه‌ی آمار بود دستاوردهای کمونیسم را در دستگاه پروپاگاندای رژیم تبلیغ کند. نویرات در زمانی «نبرد پرولتاریایی» را پیش می‌بُرد که قحطی بزرگ در شوروی عصر استالین که در اوکراین‌ به هولودومور (قتل عام بر اثر قحطی) معروف شد جان حدود ۶ میلیون نفر را گرفت.

* نگاه دقیق‌تر به گراف نشان می‌دهد که آمار سال ۱۹۳۲ برداشته شده تا شتاب رشد شدیدتر القا شود. نکته‌ی دیگر درباره گراف این است که آمار سال ۳۴ نه تولید محقق‌شده که تولید برنامه‌ریزی‌شده بوده است.

🔴 سرنوشت غم‌انگیز اولین سرویس دوچرخه اشتراکی در تهران!

سرنوشت همه طرحهای دولتی از جیب مردم بدون محاسبه اقتصادی و هزینه/فایده کردن مالکان خصوصی برمبنای قیمتهای بازاری

از راه‌آهن بی‌فایده رضاخان که همون زمان هم سوال کارشناسان آمریکایی رو درپی داشت که تجارتی که چند راه شوسه تکافوش رو میکنه چرا باید انقدر هزینه ساخت راه‌آهن دولتی کنه؟ تا ساخت استادیوم ۱۵ هزارنفری در شهر ده هزارنفری، فرودگاههای متروکه، میمون فرستادن به فضا، شبیه‌سازی گوسفند با سلولهای بنیادی، اجرای ۱۸۰ دکل برق برای برق‌رسانی به روستای ۱۸خانواری و سرویس دوچرخه عمومی در شهری با این همه اختلاف ارتفاع... راهی نیست.

تا نفهمیم اقتصاد شوروی قافیه رو به همین دو علت ساختارانگیزشی غلط بخش عمومی و اهمیت سیگنال باارزش قیمتهای نسبی بازاری در تخصیص منابع باخت، در بر همون پاشنه اتلاف منابع خواهد چرخید.
🆓 @FreemarketEconomy

به جرات می‌توان گفت که از زمان انتشار «اصول» ریکاردو هیچ کتابی (حتی دستاوردهای درخشان جِوُنز و کار دشوار والراس) به اندازه کتاب «اصول» کارل منگر بر تحول و گسترش علم اقتصاد تاثیری تا بدان حد بزرگ نگذاشته است.
کنوت ویکسل

مالکیت نه یک اختراع خودسرانه بلکه یگانه راه‌حل عملی مشکلی است که نابرابری نیازها در برابر مقدار کالاهای موجود به ما تحمیل می‌کند.
کارل منگر

#بریده_جالب

ادوارد براون که از طرفداران مجلس است در فصل هشتم کتاب مشهور خود مقاله‌­ای از «تایمز» آورده که در حقیقت نظر مطبوعات اروپا از مشروطه ایران را منعکس می­‌کند؛ دو روز پس از انهدام مجلس، روزنامهٔ تایمز لندن در سرمقالهٔ بیست و پنج ژوئن، مجلس ایران را به‌عنوان «فراهم‌کنندهٔ نمونه‌ای برجسته از ناتوانی شرقی در جذب اصول حکومت بر خود» و به‌عنوان نهادی که «سخن بسیار گفت، اما در سروسامان یافتن جهت کار اساسی، آمادگی اندکی نشان داد» توصیف کرد. مجدداً در دوم ژوئیه، این روزنامه اعلام داشت مجلس ایران «در شکل اخیرش، حتی بیشتر از قصر سلطنتی به اصلاحات جدی و مؤثر نیازمند است» و «مقدار شگفت‌انگیزی لفاظی‌های بی‌معنی ارائه، امّا به‌هیچ‌وجه توانایی سازنده نشان نداده است» و اینکه این مجلس «به‌طور منظم تلاش می­‌کرد از وظایف مناسب خود قدم فراتر نهاده و به وظایف مقام سلطنت دست‌اندازی کند.» این مقاله در ادامه برخی از اعضای مجلس را به فساد و جاه‌طلبی متهم کرده، می­‌نویسد: «این مجلس نتوانست ابتدایی‌ترین نیازهای مادی کشور را فراهم کند. وضعیت که سال­‌های قبل بسیار بد بود، مستمراً رو به وخامت گذاشت…ناامنی افزایش یافت، تجارت تضعیف گردید و ناآرامی‌ها رایج گردید.» این توصیف غربی، مع­‌الاسف واقعیت حکومت دو ساله‌ٔ مجلس اول را نشان می­‌دهد. مجلسی که با هدف کنترل خودکامگی دربار تأسیس شد، اما خود «خودکامه» شد.
📎 منبع
🆓 @FreemarketEconomy

کتاب: چهار خوانش از طباطبایی
نویسنده: شهرام اتفاق
با مقدمه: کاظم علمداری
ناشر: ایران آکادمیا، لاهه، هلند.

در این اثر با مبانی تئوریک چهار جریان فکری و سیاسی و زیرشاخه‌های آن‌ها در سپهر سیاسی ایران آشنا می‌شویم. برخی از این جریان‌ها طی دهه‌های گذشته، در ساختار قدرت سهم داشته‌اند و برخی دیگر، در بیرون مرزهای کشور در انتظار فرصت مناسبی برای نقش‌آفرینی هستند.

یکی از سرچشمه‌های تئوریک این جریان‌ها، آموزه‌های سید جواد طباطبایی است و وجه مشترک‌شان به حساب می‌آید. 

از منظر نویسنده، کشور ما طی چند دهه اخیر، از امر خطیر «توسعه» غافل مانده است و دیگر مجالی برای آزمودن مسیرهای نامکشوف ندارد. باید بکوشیم تا قطار کشورمان، دوباره بر روی ریل توسعه بازگشته و مترصد حرکت به سوی نظمی لیبرال-دموکراتیک باشد و به سوی آن گام‌ بردارد. 

این کتاب، کوششی برای تحقق این هدف بوده است: معرفی بیراهه‌هایی که از ناکجاآبادهای جدیدی سر در خواهد آورد،  در مقایسه با تجربیات جهانی که به «توسعه‌» رهنمون شده است.

به پاس سال‌ها فعالیت علمی استاد یدالله موقن و محدودیت‌هایش، نویسنده، این کتاب را به او تقدیم کرده است. 

👈 دانلود رایگان کتاب

.

📹 عقلانیت از منظر هایک

نسخه صوتی

▫️عقلانیت چیست؟ عقلانیت چه چیزهایی را در زمین واقعیت شامل می‌شود؟

▫️فون هایک،‌ اقتصاددان و فیلسوف سیاسی معاصر بود که تعبیر خاصی از عقلانیت را مطرح می‌کند. هایک دو نوع عقلانیت را تفکیک می‌کند: عقلانیت تکاملی و عقلانیت صنع‌گر

▫️در این گفتگو امیرحسین خالقی،‌ پژوهشگر و مدرس دانشگاه میزبان موسی غنی‌نژاد، اقتصاددان است. خالقی در این گفتگو به بررسی نظرات این اقتصاددان که از مترجمان ایده‌های فون هایک است، پرداخته و انواع عقلانیت از منظر هایک را از او جویا می‌شود.

▫️غنی‌نژاد صحبت خود را از اینجا آغاز می کند که فقدان عقلانیت چیست. چراکه اعتقاد دارد در سیستم اقتصادی ایران عقلانیت وجود ندارد.

▫️به عقیده غنی‌نژاد زمانی که عقلانیت نباشد،‌ در وهله اول فساد به وجود می‌آید و زمینه برای شکل‌گیری رانت فراهم می‌شود.

نسخه کامل در آپارات اکوایران

نسخه کامل در یوتیوب اکوایران

📺 @ecoiran_webtv