عنقاء

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی


📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»


📜 فرسته‌ی ۴ : بخش‌هایی از مقدمه


🔻 قرآن پیوند خاصی با سنّت مسیحی، به‌ویژه نوشته‌های آبای مسیحی سریانی‌زبان دارد. این امر در روایت قرآن از دستور خدا به فرشتگان برای سجده بر آدم و امتناع شیطان، آشکار است، روایتی مشهور در سنّت مسیحی که در سنّت یهودی اغلب از آن اجتناب می‌شود. این مسئله همچنین در روایات اصحاب کهف یا ذوالقرنین دیده می‌شود (روایت اصحاب کهف با افسانه‌ی مسیحی خفتگان اِفِسوس ارتباط دارد و روایت ذوالقرنین با افسانه‌ی مسیحی اسکندر).

🔻 خوانش دقیقِ روایات دیگر قرآنی که از شخصیت‌ها یا مضامینی سخن می‌گویند که هم در یهودیت و هم در مسیحیت شناخته شده‌اند، معمولاً نشان می‌دهد که قرآن با نسخه‌ی مسیحی روایت سروکار داشته‌است. این امر در جای‌جای قرآن قابل مشاهده است، از جمله این که قرآن هابیل را به قربانی‌ای راضی و تسلیم تبدیل می‌کند، یا حضور گرگ در روایت قرآنی یوسف، یا توصیف قرآن از بنی‌اسرائیل به «قاتلان انبیا». این اندیشه که پیامبران یا نیکوکاران به سنگسار تهدید می‌شوند، با بایبل عبری/عهد عتیق مطابقت ندارد، اما با عهد جدید چرا.

🔻 گرچه بی تردید در مواردی قرآن مضامین یا سنّت‌هایی را پرورش می‌دهد که فقط از متون یهودی به ما رسیده (به عنوان مثال اصطلاح حِطَّه یا راعِنا)، با این حال در اکثر موارد، حتی در مورد مطالب یا شخصیت‌هایی که در نهایت برگرفته از بایبل عبری/عهد عتیقند، قرآن در حال گفت‌وگو با منابع مسیحی است.


#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical


@anqanotes

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی


📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»


📜 فرسته‌ی ۳ : بخش‌هایی از مقدمه

🔻 من در این کتاب از رویکرد «گاهشمارانه» به قرآن اجتناب کرده‌ام؛ یعنی رویکردی که فرض می‌کند می‌توان بخش‌های مختلف قرآن را به برهه‌های مختلف حیات محمّد [ص] نسبت داد و بر همین اساس سوره‌ها را به مکّی و مدنی تقسیم می‌کند.

🔻 در حین نوشتن این کتاب، بارها و بارها به من یادآوری می‌شد که در سوره‌های به اصطلاح مکّی (به عنوان مثال سوره‌های اعراف، مریم، شعراء، قصص، احقاف، نوح) بخش‌های فراوانی با حال و هوای بایبلی وجود دارد، با این که مکّه (بر اساس زندگی‌نامه‌ی پیامبر) باید شهری کاملاً بت‌پرست می‌بود. چنین فرازهایی باید برای مخاطبانی با ذهنیت بایبلی – از جمله یهودیان و مسیحیان – نوشته یا خوانده شده باشند و نه برای مخاطبانی مشرک و بت‌پرست.

🔻 من معتقدم که روایات معروف به «اسباب نزول» تلاش‌های مسلمانان بعدی برای ارائه‌ی بستری روایی برای مطالب قرآنی است. هدف ما در اثر حاضر این است که به آن چه قرآن خود به ما می‌گوید نظر کنیم، نه آن چه که داستان‌نویسان بعدی پیرامون قرآن نقل کرده‌اند. من این رویکرد را «قرآن‌گرا» می‌نامم: توجه کردن به متن قرآن، فارغ از مقولات بعدی که سنّت تفسیری خلق کرده‌است.


#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical



@anqanotes

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی


📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»


📜 فرسته‌ی ۲ : بخش‌هایی از مقدمه


🔻 قرآن از نظر ادبی و دینی اثری اصیل است: قرآن صرفاً مطالبی را از یهودیان یا مسیحیان به عاریت نگرفته، بلکه خود نقشی فعّال در توسعه‌ی مطالب بایبلی ایفا کرده‌است. اما در هر حال، قرآن به شدت به دانش مخاطبانش از بایبل و سنّت‌هایی که ریشه در بایبل دارد، تکیه کرده‌است. در این مورد باید گفت رابطه‌ی قرآن با مطالب بایبلی بسیار فراتر از روایات داستانی است.


🔻 دیدگاه قرآن در مورد آفرینش و فرجام‌شناسی (آغاز و انجام جهان)، کیهان‌شناسی‌اش، بهره‌گیری‌اش از داستان‌های تمثیلی، و مباحثش پیرامون مسائل حقوقی، همگی عمیقاً به سنّت بایبلی مرتبطند. حتی تصویر قرآن از نبوت محمّد [ص] (این اندیشه که خدا فرشته‌ای به سوی کسی می‌فرستد و او را مأمور می‌کند که پیام‌های فرشته را به قومش برساند) بایبلی است. اثر حاضر به دنبال آن است که با نشان دادن سنّت‌های بایبلی مرتبط به درک معنای قرآن یاری برساند.

🔻 از همان صدر اسلام مفسران سنّتی مسلمان همچون مقاتل‌بن‌سلیمان (متوفی ۱۵۰/۷۶۷) در تلاش برای قابل فهم کردن متن قرآن، اغلب به روایات بایبلی متوسل می‌شدند. در نهایت، چنین روایاتی به عنوان اسرائیلیات شناخته شدند و برخی از علمای اهل حدیث، به سبب غیرقابل اعتماد بودن این روایات (زیرا از طریق سلسله‌ی معتبری از راویان منتهی به پیامبر یا صحابه به دست ما نرسیده‌اند) بدان‌ها حمله کردند. با این حال، تا آن زمان بسیاری از احادیثی که این علمای اهل حدیث در عوض برای توضیح مطالب قرآنی بدان‌ها استناد می‌کردند، خود آمیخته با مطالبی از بایبل یا ادبیات یهودی و مسیحی پسابایبلی شده‌بودند.


#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical


@anqanotes

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی


📕 کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»


📜 فرسته‌ی ۱ : بخش‌هایی از مقدمه


🔻 امروزه مسیحیان بایبل را اثری متشکل از دو بخش می‌دانند، عهد عتیق و عهد جدید، و احتمالاً در نظرشان بدیهی است که این دو بخش جزئی از متن مقدس ایشان باشند. با این حال، در نظر برخی در کلیساهای اولیه بدیهی نبود که عهد عتیق جزئی از متن مقدس باشد.

🔻 اسلام نخستین در مورد بایبل یهودی و مسیحی با انتخاب مشابهی روبه‌رو بود. در مقام نظر، ممکن بود مسلمانان بایبل را متن مقدس معتبری بدانند. شواهدی وجود دارد که مؤلف قرآن چنین اعتباری را به بایبل نسبت داده‌است. در یک جا صدای الهی قرآن به پیامبرش دستور می‌دهد که اگر تردید دارد از «کسانی که کتاب می‌خوانند» بپرسد (۱۰<یونس>: ۹۴). در جای دیگر این صدا دستور می‌دهد که «اهل انجیل» به آن‌چه خدا در آن نازل کرده داوری کنند (۵<اَلمائده>: ۴۷). با این حال، قرآن در آیات دیگر به مخفی‌نمودن جزئی از متن و تغییر بخش‌هایی از آن توسط اهل کتاب اشاره می‌کند.

🔻 جامعه‌ی نخستین اسلامی تا حدی با الهام از این دست آیات، به این نتیجه رسید که بایبل معتبر نیست، و جعلی (مُحَرَّف) است. می‌توان تصور کرد که این جامعه می‌توانست تصمیم متفاوتی بگیرد، و اعتبار شکل خاصی از بایبل را به عنوان متن مقدس تصدیق کند، مشابه تصمیمی که مسیحیان نخستین در قبال کتاب مقدس عبری گرفتند.

#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical



@anqanotes

‌
📔 جبرئیل، قرآن و بایبل!

⏺مطالعات قرآنی در دو-سه دههٔ اخیر به یکی از زنده‌ترین و پویاترین حوزه‌های مطالعات دانشگاهی اسلام در جهان مبدل شده، تأسیس «انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی (IQSA)» و انتشار سالانه ده‌ها کتاب و مقاله در این حوزه، نشانه‌های از این پویایی است.

⏺یکی از موضوعات جذاب و پرطرفدار در مطالعات قرآنی معاصر، توجه به ارتباط بینامتنی قرآن و سایر سنت‌های دینی و فرهنگی متقدم بر آن (مثل سنت‌های بایبلی، پیرابایبلی، یونانی، ایرانی و...) است. برخلاف رویکرد سنتی به قرآن که عموماً آن را بر اساس میراث تفسیری مسلمانان -که از نظر تاریخی متأخر از متن قرآن است- یا خود قرآن می‌فهمید، این رویکرد جدید تلاش می‌کند قرآن را -به مثابه یک متن تاریخی- در تعامل و گفتگو با میراث فرهنگی زمانه‌اش فهم کند. توجه به ارتباط قرآن با متون متقدم بر آن امر غریبی نیست و سابقه طولانی‌ای دارد، اما در دهه‌های اخیر و با افزایش توجه به مطالعات تاریخی دورهٔ باستان متأخر و انتشار آثار متعدد آن دوره، از جمله آثار مرتبط با مسیحیت سریانی، این حوزه از مطالعات قرآنی نیز رونق بسیار گرفته است. ما نیز در نخستین و چهارمین مدرسهٔ تابستانی انعکاس🔵 تلاش کردیم گوشه‌ای از این حوزه مطالعاتی جذاب و جدید را به نمایش بگذاریم.

⏺از آثاری که در رابطه با بینامتنیت قرآن و سنت‌های بایبلی در سال‌ ۲۰۱۸ در انتشارات دانشگاه ییل منتشر شد و مورد توجه عمومی قرار گرفت، کتاب «قرآن و بایبل: متن و تفسیر | The Qur'an and the Bible: Text and Commentary» نوشته گابریل سعید رینولدز، استاد دانشکدهٔ الهیات دانشگاه نوتردیم، است. گابریل رینولدز، که خود یکی از چهره‌های پیشرو در مطالعات قرآنی معاصر است، آیه به آیه قرآن را پیش رفته و در کنار ترجمهٔ انگلیسی علی‌قلی قرائی، ذیل هر فراز از قرآن به مجموعهٔ پژوهش‌هایی که ارتباط آن فراز با سنت‌های بایبلی را کاویده، اشاره کرده است. بنابراین خوانندهٔ این کتاب می‌تواند ذیل هر فراز از قرآن، تصویری اجمالی از همه پژوهش‌هایی که حول آن فراز و ارتباط آن با میراث دینی یهودی-مسیحی پیشاقرآنی انجام گرفته به دست آورد. کتاب رینولدز -به یک معنا- تلخیص و جمع‌بندی مجموعهٔ عظیمی از پژوهش‌های بینامتنی پیش از خود است و ناگفته پیداست که چنین اثر ارزشمندی چقدر می‌تواند برای ادامه پژوهش‌ها دربارهٔ روابط بینامتنی قرآن مفید باشد.

⏺گذشته از متن «قرآن و بایبل»، مقدمهٔ تفصیلی رینولدز بر آن، تلاشی است برای شفاف‌سازی مرزهای روش‌شناختی و دیدگاه‌های مختلف دربارهٔ رابطهٔ قرآن با سنت‌های پیش از خود. همین مقدمه به طور خاص سبب شد تا محسن گودرزی (استاد مطالعات اسلامی دانشکدهٔ الهیات دانشگاه هاروراد) در گزارش تحلیلی مفصل خود درباره کتاب رینولدز، با عنوان «نظری به ما بین سطور»، به برخی از چالش‌های روشی و نقایص محتوایی این کتاب بپردازد. از جمله اشکالات گودرزی آن است که رینولدز منابع اسلامی را تماماً به کنار نهاده، بافتار تاریخی-اجتماعی نزول قرآن را بیش از اندازه مسیحی-یهودی فرض کرده، به نقاط افراق و اختلاف قرآن با سنت‌های مسیحی-یهودی توجه کافی نکرده و تعامل قرآن با سنت‌های غیر بایبلی را تقریباً به حساب نیاورده است. گودرزی به عنوان یک نمونه، نحوهٔ تعامل رینولدز با آیات مربوط به پیامبران غیر بایبلی (هود و صالح) را مثال می‌زند. گودرزی همچنین تمرکز بیش از اندازه یا حتی انحصاری رینولدز بر ارتباط قرآن با منابع برجای مانده از سنت مسیحیت سریانی را به نقد کشیده و معتقد است که برای فهم دقیق‌تر تعامل قرآن با میراث پیشین‌اش، باید بیش از این به سایر سنت‌های مسیحی-یهودی و غیر آن که در عربستان عصر نزول وجود داشته توجه کرد. به هر حال، همانطور که محسن گودرزی می‌گوید، شکی نیست که کتاب رینولدز نقطهٔ عطفی در مطالعات بینامتنیت قرآن است و ثمره و خلاصهٔ صدها پژوهش پیشین در آن در کنار هم ترکیب شده و در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است.

⏺بد نیست همین‌جا اشاره کنم که حدود چهار سال قبل، جلسه‌ای به همت و میزبانی دوست عزیزم محسن فیض‌بخش برای معرفی و نقد کتاب رینولدز برگزار شد و در آن جلسه گابریل رینولدز کتاب خود را معرفی کرد و گودرزی به بیان مجموعه‌ای از نقدهای خود به این کتاب پرداخت و گفتگوی ارزشمندی پیرامون کتاب شکل گرفت. فیلم کامل این جلسه را می‌توانید از این لینک در یوتوب📺 مشاهده کنید.

💠 آنچه نوشتم، مقدمه‌ای بود برای این خبر خوش که اخیراً ترجمهٔ فارسی مقدمهٔ کتاب رینولدز به همت دوست گرامی‌ام زهیر میرکریمی در کانال «عنقاء» منتشر شده و در دسترس همهٔ فارسی‌زبانان علاقه‌مند به مطالعات قرآنی قرار گرفته است. اگر به موضوع رابطهٔ قرآن و بایبل علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم مطالعهٔ این مقدمه را، که نشان‌دهنده خطوط کلی نگاه رینولدز درباره ارتباط قرآن و سنت‌های بایبلی است، از دست ندهید.

#معرفی_کتاب
@AlBasatin

📕 مقدمه‌ی کتاب « قرآن و بایبل، متن و تفسیر، نویسنده: گابریل سعید رینولدز، ترجمه: کاری از گروه مترجمان عنقاء، انتشارات دانشگاه ییل، سال ۲۰۱۸ میلادی»

@anqanotes

گفت‌وگو دربارهٔ کتاب روش‌های مدرن تفسیر متون مقدس

با حضور
مرتضی کریمی‌نیا، محمدعلی طباطبایی، علی سلطانی
و فاطمه توفیقی (نویسنده)

جمعه ۵ مرداد ۱۴۰۳
شهر کتاب مرکزی
@ftofighi

🔅 نهضت ترجمه: از ایران به اسلام
گفت‌وگو با محسن ذاکری

✔️ ویدئوی کامل گفت‌وگو (۹۴ دقیقه) در:
آپارات دورنما یوتوب دورنما

🔹نهضت ترجمه در ایرانِ دورۀ ساسانی
در این برش کوتاه از هفتمین نشست «خیلی دور، خیلی نزدیک»، محسن ذاکری با اشاره به نابودی نسخه‌هایی از اوستا و کتاب‌های حاوی علوم ایرانیان در اثر حملۀ اسکندر، توضیح می‌دهد که ایرانیان پس از مدتی به فکر بازسازی علم و فرهنگ خود افتادند و حرکتی را آغاز کردند که طی آن کتاب‌های ازبین‌رفتۀ خود را که محتوای آنها به یونانی انتقال یافته بود، دوباره از زبان یونانی به پارسیگ ترجمه کردند و از این طریق علوم خود را به خود بازگرداندند. او می‌گوید این داستان، صرف‌نظر از خیالی یا واقعی‌بودن‌اش، موجب نگاهی مثبت به علوم بیگانگان از جانب ایرانیان شد. به تعبیر او، این خط فکری نوعی حرکت ترجمۀ واقعی‌ را بنا گذاشت که از حمایت دولت و تأیید قدرت سیاسی و مرجعیت مذهبی برخوردار بود و بدین‌ترتیب نهضت ترجمه و شکوفایی علمی در دورۀ ساسانی را ایجاد کرد.

#خیلی_دور_خیلی_نزدیک
#محسن_ذاکری‌
#نهضت_ترجمه
#ایران_و_اسلام
#دورنما_را_ببینیم
#با_دورنما_همراه_باشیم

@doornamaa

#درگذشت_پژوهشگر

▪️با کمال تأسف، باخبر شدیم دکتر محسن ذاکری، پژوهشگر مطالعات ایران-اسلام، در سن هفتادسالگی در شهر بوخوم دار فانی را وداع گفت. روحش شاد و قرین آرامش باد.

🔹از ذاکری دو کتاب «سربازان ساسانی در جامعۀ اولیۀ مسلمانان: خاستگاه‌های عیاران و فتوت» (ویسبادن، ۱۹۹۵) و «خرد پارسی در جامۀ عربی» (لیدن، ۲۰۰۶) و چند مقاله به جای مانده و آخرین پژوهش او در موضوع ترجمه‌ از یونانی به فارسی میانه در کتاب «چرا علم را ترجمه می‌کنیم؟» (لیدن، ۲۰۲۲) به ویراستاری دیمیتری گوتاس منتشر شده است.

🔹مرحوم محسن ذاکری، به‌عنوان هفتمین میهمان نشست‌های «خیلی دور خیلی نزدیکِ» دورنما، در اسفند ۱۴۰۱ با زهیر میرکریمی در موضوع «نهضت ترجمه: از ایران به اسلام» گفت‌وگو کرده بود (بازنشر ویدئو در فرستۀ بعدی). برای اطلاع از شرح‌حال و آثار او فرسته‌های پیشین دورنما (این‌جا به بعد) را ببینید.

#محسن_ذاکری
#خیلی_دور_خیلی_نزدیک

@doornamaa

ادامه از👆

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی

✨ معرفی کتاب

📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی

📜 فرسته‌ی ۴ از ۴: رهیافت و روش پژوهش


🔻رینولدز در این کتاب رهیافت تفسیری ویژه‌ای را اتخاذ کرده است که فی‌نفسه ارزش بررسی و نگارشِ جُستاری جداگانه دارد. دوری‌جستن از رهیافت‌های تفسیری غالب در میان مسلمانان در سده‌های میانه‌ نقطه‌ی عزیمتِ روش‌شناختی او در این کتاب است. رهیافت و روش‌های غالب در تفاسیر مسلمانان این بوده است که آیات قرآن را در پرتوی رهیافتی به ظاهر تاریخی و به‌ترتیبی که به «ترتیب نزول» موسوم است تبیین و تفسیر می‌کرده‌اند. استفاده از روش‌هایی همچون توجه به ترتیب نزول، شأن و أسباب نزول، تفکیک‌ سوره‌ها به مکّی و مدنی، تمسک به روایات و نقل‌های نبوی و غیرنبوی، و سیره و سنّتِ پیامبر اسلام در میان آثار تفسیری مسلمانان بسیار پرتعداد است. در این رهیافت، بعضی مفسران تا آنجا پیش‌رفته‌اند که ادعا می‌کنند می‌توان بخش‌های گوناگون قرآن را با برهه‌های گوناگون زندگی پیامبر متناظر کرد و آنگاه آیات آن بخش را در پرتوی حوادث تاریخی آن برهه تبیین و تفسیر کرد. اما رینولدز خوانشِ قرآن «به ترتیب زمانی» را معتبر نمی‌داند. او دلایل خود در مخالفت با اعتبار چنین رهیافت و روش‌های تفسیری را در مقاله‌ای جداگانه پیش از انتشار این کتاب منتشر کرده است.

🔻 رینولدز دو دلیل اصلی برای مخالفت با چنین رهیافتی ذکر می‌کند. دلیل یکم این است که گفت‌وگوی قرآن با یهودیان و مسیحیان در سوره‌هایی که به سوره‌های مکّی شهرت دارند نیز به فراوانی دیده می‌شود، در حالی که اغلب ساکنان مکّه مشرکان و چندخداپرستان بوده‌اند. البته این دلیلی چندان محکم نمی‌نُماید و می‌توان دلایلی برای تبیین حضور پررنگ گفت‌وگوهای بینامتنی قرآن و بایبل در سوره‌های مشهور به سوره‌های مکّی نیز ارائه کرد.

🔻 دلیل دوم، باور رینولدز به این مطلب است که روایت‌های «أسباب النزول» خود نقل‌هایی مجعول و برساخته‌اند که به قصد ایجادِ زمینه و بافتاری برای آیات قرآن و توجیه و تبیین و تفسیر آیات در زمان‌هایی متأخر در دوران اسلامی تولید شده‌اند. به بیان دیگر، روایت‌های أسباب النزول و شأن نزول رشته‌هایی هستند که بعدها به قصد ایجاد تناظر میان آیات قرآن با برهه‌های تاریخی در زندگی پیامبر به هم بافته شده‌اند.

🔻 رینولدز برای شناخت زمینه و بافتاری که متن قرآن در آن ظاهر شده است به زیرمتن‌های قرآن و متونی که واقعا می‌توان آن‌ها را پیشااسلامی و پیشاقرآنی دانست، یعنی متون بایبلی، بعضی از متون پسابایبلی، بعضی از متون بیناعهدِینی، و بعضی از متون مشکوک و منحول که پیشاقرآنی نیز باشند، رجوع می‌کند.

🔻با این حال، قرآن در نگاه رینولدز متنی اصیل و بدیع است، زیرا برخلاف باور عام که اصالت و بداعت قرآن را در عدم ارتباط آن با متون پیشاقرآنی (از جمله متون بایبلی و پسابایبلی) می‌داند، رینولدز اصالت و بداعت قرآن را در ارتباط و گفت‌وگوی آن با زیرمتن‌های خود می‌بیند.


📗 برای ارجاع به این کتاب می‌توانید از عبارت زیر استفاده کنید:
Reynolds, Gabriel Said. The Qur’an and the Bible: Text and Commentary. New Haven: Yale University Press, 2018.


#قرآن #قرآن‌پژوهی #بایبل #قرآن_و_بایبل #متون_بایبلی #زیرمتن‌_قرآنی

#Quran #Quranic_Studies #bible
#Quran_and_Bible #hypotext

🖋زهیر میرکریمی

@anqanotes

ادامه از 👆

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی

✨ معرفی کتاب

📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلاد

📜 فرسته‌ی ۳ از ۴: ساختار کتاب


🔻در ابتدای کتاب، رینولدز در مقدمه‌ای مُفصّل، افزون بر پرداختن به نگاه مسلمانان به رابطه‌ی قرآن و بایبل، به معرفی اجمالی محتوا، منابع اصلی، ساختار، و روش‌شناسیِ پژوهش پرداخته است.

🔻پس از مقدمه، بدنه‌ی اصلی کتاب در ۱۱۴ بخش مطابق با نام سوره‌های قرآن آمده است. در هر بخش،‌ ابتدا متن آیه یا دسته‌ای از آیه‌ها در هر سوره (البته فقط ترجمه‌ی انگلیسی آنها) آورده شده است و سپس در ذیل آن‌ها ارجاعات به متون بایبلی و پسابایبلی آمده‌اند. در مواردی اما شروح و تفاسیر رینولدز، یا اشاره‌هایی به تفاسیر مسلمانان، یا ارجاعات درون‌متنی آیه‌ها به یکدیگر نیز اضافه شده‌اند. پس از بدنه‌ی اصلی کتاب، رینولدز در بخشی با عنوان «یادداشتی درباره‌ی منابع» به ذکر کتاب‌ها و نویسندگانی می‌پردازد که پژوهش‌ها و آثارشان الهام‌بخش پژوهش‌های رینولدز و نگارش این کتاب بوده‌اند. او در این بخش افزون بر ارائه‌ی خط‌سیری مشخص از ابتناء آثار تطبیقی و قرآن‌پژوهانه بر یکدیگر تا منتهی‌شدن به این کتاب، به اجمال کتاب‌شناسی توصیفی این حوزه‌ی پژوهشی را نیز به خواننده ارائه می‌کند.

🔻در بخش بعدی کتاب با عنوان «گزیده‌ی کتاب‌شناسی»، نویسنده بیش از ۳۰۰ منبع و مأخذ را در چهار دسته فهرست کرده است: دسته‌ی یکم ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن‌اند شاملِ ۱۶ ترجمه و تفسیر از قرآن به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، و آلمانی؛ دسته‌ی دوم منابع اولیه‌ی اسلامی شامل نُه منبع از کتاب‌های سیره، تفاسیر، اسباب النزول، و معاجم اللُغَة؛ دسته‌ی سوم منابع اولیه‌ی غیراسلامی شامل ۸۵ منبع از متون بایبلی، پسابایبلی، متون مشکوک و منحول، متون رَبَّنی، مدراشی، تلمودی، و تفسیری تا سده‌ی ششم میلادی (یعنی تا پیش از ظهور اسلام)؛ و دسته‌ی چهارم منابع ثانویه و متأخر شامل ۲۱۹ منبع از دو سده‌ی اخیر. دو بخش پایانی کتاب، به‌ترتیب، دربردارنده‌ی نمایه‌ی اسامی خاص و عام در قرآن (با ارجاع به سوره و آیه)، و نمایه‌ی ارجاعات این کتاب به بایبل (با ارجاع به کتاب، بخش، و آیه) است.

🔻یکی از برتری‌های کتاب رینولدز بر دیگر کارهای مشابه این است که بررسی ارتباط‌های بینامتنی میان قرآن و بایبل در این کتاب به ترتیب چینش سوره‌های قرآن (ترتیبِ مُصحَف) آمده است. متن قرآن با ترجمه‌ی انگلیسی در این کتاب متن اصلی قرار گرفته است و شروح و ارجاعات به بایبل و متون پسابایبلی در ذیل هر آیه یا هر چند آیه از قرآن آمده‌اند.

@anqanotes

ادامه در 👇

ادامه از 👆

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی

✨ معرفی کتاب

📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی

📜 فرسته‌ی ۲ از ۴: زمینه‌ی بحث


🔻از نیمه‌ی نخست سده‌ی نوزدهم میلادی، پژوهشگران و قرآن‌پژوهانِ غیرمسلمان با روش نقّادی منبع به ریشه‌های متن قرآن توجه نشان داده‌اند و به شناسایی تأثیر متون و فرهنگ‌های یهودی و مسیحی بر قرآن پرداخته‌اند. بحث از منابع و مصادر قرآن در محیط‌های دانشگاهی و پژوهشیِ غیرمسلمان برای دهه‌ها ادامه داشت و نتایج آن به‌صورت رفت‌وبرگشتی میان تمایل پژوهشگران به یهودی‌دانستن یا مسیحی‌دانستن بافتار و مصادر و منابع قرآن ادامه یافت. البته در این میان نظریه‌هایی ترکیبی همچون نظریه‌ی تأثیر‌پذیری پیامبر اسلام، و در نتیجه قرآن، از مسیهودیّت یا مسیحیانِ یهودی نیز ارائه شده‌اند.  

🔻در سده‌ی بیستم میلادی این بحث که در میان مسلمانان با عنوان «مصادر القرآن» یا «منابع قرآن» شناخته می‌شد، با مدافعه‌جویی و اعتراض مسلمانان مواجه شد. رویکرد غالب در میان مسلمانان نسبت به منبعِ متنِ قرآن مبتنی بر وحیانی‌دانستنِ آن بود. البته مسلمانان در عین پذیرفتن مشابهت‌هایی میان درون‌مایه‌های قرآن با دیگر متون یهودی، مسیحی، صابئی، زردشتی، و حتی اسطوره‌‌های میان‌رودانی (بین‌النهرینی)؛ آن شباهت‌ها را همواره با مفروض‌گرفتنِ یکسانیِ آموزه‌های بنیادینِ ادیان توحیدی توجیه می‌کردند. با این رویکرد، این شباهت‌های متنی و مطابقت‌های مضمونی هیچ‌گاه باورهای کلامی متداول و دیرپای مسلمانان به وحیانی‌بودنِ منبع و منشأ قرآن را مخدوش نمی‌کرد. اما در نیمه‌های سده‌ی بیستم میلادی، به علت حساسیت زیادِ جوامع مسلمان، که نمی‌خواستند باورهایشان درباره‌ی منبع و مصدر الهیِ قرآن این‌چنین بی‌پروا مورد پرسش و انتقاد قرار بگیرند، این مباحث رونق خود را از دست دادند و تقریبا متوقف شدند.

🔻در دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی با برآمدن نسل نویی از قرآن‌پژوهان غیرمسلمان و مسلمان، این پژوهش‌ها با رویکردی نو و با به‌خدمت‌گرفتن روش‌هایی که پیش از این برای نقّادی متونِ بایبلی و متون پسابایبلی به‌کار گرفته‌شده بودند، دوباره شکوفا شدند. بخشی از این پژوهش‌ها با روش‌های تاریخی، مردم‌شناختی، زبان‌شناختی، ریشه‌شناختی، واژه‌شناختی، و روایت‌شناختی به واکاوی ارتباط‌های بینامتنی قرآن با متون یهودی و مسیحی پرداختند. این پژوهش‌ها با بررسی ارتباط میان زبان و واژگان عربی قرآن با دیگر زبان‌های سامی، از جمله عِبری، آرامی، سُریانی، و نیز با زبان یونانی، در پی کشف ریشه‌های متون قرآنی در سنگ‌نبشته‌ها، نوشته‌های میان‌رودانی، یهودی، و مسیحی برآمدند.

🔻 یکی از پرسش‌های بنیادی در این پژوهش‌ها پرسش از دسترسی مؤلف قرآن به متون بایبلی و پسابایبلی بوده است: خواه دسترسی به متون مکتوب و خواه دسترسی به عبارات یا مضامین آن متون از رهگذر انتقال سنّت‌های شفاهی به زبان عربی و به دیگر زبان‌های سامی همچون آرامی و سُریانی. برخی از پژوهشگران مانند سیدنی گریفیث ادعا می‌کنند که عرب‌ها به متون یهودی و مسیحی موجود به زبان آرامی دسترسی داشته‌اند. رینولدز نیز در همین زمینه‌ی بحث تلاش می‌کند ارتباط بینامتنی میان قرآن و دیگر متون بایبلی و پسابایبلی را نشان دهد .

@anqanotes

ادامه در 👇

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی

✨ معرفی کتاب

📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی

📜 فرسته‌ی ۱ از ۴: محتوای کتاب


🔻گابرییِل سعید رِینولدز در کتاب قرآن و بایبِل: متن و تفسیر مطالعه‌ی تطبیقیِ شگرفی میان قرآن و متون بایبلی انجام داده است. او در این کتاب تأثیر مستقیم و غیرمستقیم متونِ سامیِ پیشاقرآنی —یعنی متون بایبلی، متون پسابایبلی، متون قانونیِ ثانی، و متون مشکوک و منحول— را بر بافتار و متن قرآن نشان داده است. او همچنین به نحوه‌ی شکل‌گیری متن قرآن در زمینه‌ و فرهنگ برجامانده از آن متون پرداخته‌است و «گفت‌وگوی» قرآن با آن متون و اقتباس از مضامین‌شان را با ذکر نمونه‌های بسیاری آشکار ساخته است.

🔻 این کتاب به هیچ‌وجه کتابی برای مقایسه‌ی ادبی یا کلامیِ متن قرآن با متون بایبلی نیست، بلکه می‌کوشد تا —بر خلاف غالب تفسیرهای مسلمانان بر قرآن— با نگاه به زمینه و بافتار تاریخی شکل‌گیری متن قرآن و با بررسی رابطه‌‌ی قرآن با زیرمتن‌هایش فهم‌های دقیق‌تر و معنادارتری از متن قرآن را ممکن سازد. رینولدز در این کتاب از ترجمه‌ی انگلیسیِ قرآن به قلم علی‌قلی قرائی به عنوان متن اصلی بهره جسته است و ذیل هر آیه یا دسته‌ای از آیه‌ها ارجاعات بینامتنیِ قرآن به متون بایبلی، متون قانونیِ ثانی، متون مشکوک و منحول، و متون پسابایبلی را آورده است. کتاب بیش از هزار صفحه جزئیات و ارجاعات تخصصی فراوان دارد و نه تنها برای قرآن‌پژوهان، بایبل‌پژوهان، پژوهشگران علوم تفسیر‌شناسی، و پژوهشگران ادیان، بلکه هم برای مفسران مسلمان و هم برای عموم علاقه‌مندان به شناخت مستند از قرآن و بافتار و زمینه‌های شکل‌گیری متن، درون‌مایه‌ها، و بن‌مایه‌های آن کارآمد و افق‌گشا خواهد‌بود.

🔻 این کتاب را نشر دانشگاه ییل در سال ۲۰۱۸ میلادی و در ۱۰۲۸ صفحه منتشر کرده‌است. نویسنده‌ی اثر، گابرییِل سعید رِینولدز، دانش‌آموخته‌ی دوره‌ی دکتری در دانشگاه ییل در رشته‌ی مطالعات اسلامی و هم‌اکنون استاد الهیات و مطالعات اسلامی در دانشگاه نُتِردِیم است. زمینه‌های پژوهشی و مطالعاتی او قرآن‌پژوهی و رابطه‌ی مسیحیت و اسلام است. کتاب‌های قرآن و بافتار تاریخی آن (۲۰۰۸م)، قرآن و زیرمتن‌های بایبلی آن (۲۰۱۰م)، دیدگاه‌های تازه به قرآن: قرآن و بافتار تاریخی آن ۲ (۲۰۱۱م)،  ظهور اسلام (۲۰۱۲م)،  قرآن و بایبل: متن و تفسیر(۲۰۱۸م)، و اللّه: خدا در قرآن (۲۰۲۰م) از جمله‌ی مهم‌ترین آثار اویند.

@anqanotes

ادامه در 👇

🔍 قرآن و زیرمتن‌هایش: ارتباط قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی

✨ معرفی کتاب

📌 معرفی کتاب «قرآن و بایبِل: متن و تفسیر» نوشته‌ی گابرییِل سعید رِینولدز در سال ۲۰۱۸ میلادی


🔻 این کتاب پژوهشی منحصر‌به‌فرد درباره‌ی مقایسه‌ی متن قرآن با متون بایبلی و پسابایبلی است، مقایسه‌ای که ارتباط‌های بینامتنی میان قرآن و بایبل را برجسته می‌کند.

🔻 بخش‌هایی از این اثر به همت گروه مترجمان عنقاء ترجمه شده‌است که در روزهای آینده در کانال عنقاء منتشر می‌شود. در ابتدا مقدمه‌ی اثر و سپس چند فصل از آن، که هر یک شامل یکی از سوره‌های قرآن به همراه زیرمتن‌های آن در متون سامیِ پیشاقرآنی است در قالب پرونده‌های جداگانه در کانال بارگذاری می‌شوند.

🔻 امروز در چند فرسته این کتاب به اجمال معرفی می‌شود

#قرآن #قرآن‌پژوهی #زیرمتن #بایبل
#Quran #Quranic_Studies #Subtext #Hypotext #Bible #Biblical #Post_Biblical

🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes

✨ گزارشی از دهمین نشست «خیلی دور خیلی نزدیک» در دورنما با خداداد رضاخانی و زهیر میرکریمی

📌 بازخوانی روایت‌های گسترش اسلام: روایتی بدیل از فتوحاتِ عربی-اسلامی و سقوطِ شاهنشاهیِ ساسانی


🔻 خداداد رضاخانی، پژوهشگرِ تاریخِ جهان و تاریخ‌دان از دانشگاه لایدن در هلند، پنج‌شنبه‌ی گذشته (۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳) در دهمین نشست از مجموعه‌ی «خیلی دور خیلی نزدیک» در دورنما به پرسش‌های زهیر میرکریمی درباره‌ی چگونگی گسترشِ برق‌آسای اسلام در سرزمین‌های شاهنشاهی ساسانی پاسخ داد،‌ و پس از نقدِ روایت‌های غالب و معمول درباره‌ی فتوحات عربی-اسلامی خطوطِ کلیِ نظریه‌ای تازه را بیان کرد که از نگاه او تاکنون با شواهد و داده‌های تاریخی هم‌خوانی بیشتری دارد.

🔻 چکیده‌ای از نظریه‌ی خداداد رضاخانی اینچنین است: شاهان ساسانی از زمان خسروی دوم و پسر و نوه‌اش، در حالی‌که شاهنشاهی در اوجِ قدرت سیاسی و نظامی خود بوده است و تمامی سرزمین‌های ایران، آسیایِ میانه، میان‌رودان تا دریای مدیترانه، مصر، جنوب خلیج فارس،‌ شمالِ عربستان، و یمن را در تصرفِ خود داشته است، به علت توطئه‌ای در دربار یا محاکمه و کشته می‌شوند یا پس از مدت کوتاهی از دنیا می‌روند و خاندان شاهی عملاً از میان می‌رود. عرب‌های تابعِ ساسانیان که تاکنون برای آنها علیه رومیان و مصریان شمشیر می‌زده‌اند به دنبال پُرکردن خلاء قدرت در تیسفون رو به سوی حکومت مدینه می‌آورند و در طی چند سال آنها را جایگزینِ دیوان‌سالاری و نظامِ سیاسی پیشین می‌کنند. گسترش اسلام و فتوحات بعدیِ مسلمانان در فلات ایران و سرزمین‌های فراتر از آن اما بیش از یک سده به طول می‌انجامد.

🔻 نظریه‌ی تجدیدنظرطلبانه‌ی خداداد رضاخانی در چند اثر از نوشته‌های پژوهشیِ پیشینِ او و در دو مقاله که در آینده‌ی نزدیک منتشر خواهند شد به تفصیل بیان شده است.

🔊 آوای (صدای) این گفت‌وگو در کانال تلگرامِ عنقاء در دسترس است. همچنین، نما و آوای این نشست که در مجموعه‌ی دورنما برگزار شده است در شبکه‌های اجتماعی و صفحه‌های آپارات و یوتیوب دورنما نیز در دسترس است.


🖋 زهیر میرکریمی
@anqanotes

🔊 آوا (صوت) دهمین نشست «خیلی دور خیلی نزدیک» در دورنما با خداداد رضاخانی و زهیر میرکریمی

📌 بازخوانی روایت‌های گسترش اسلام: روایتی بدیل از فتوحاتِ عربی-اسلامی و سقوطِ شاهنشاهیِ ساسانی

🖋 زهیر میرکریمی

@anqanotes

#خیلی_دور_خیلی_نزدیک (۱۰)
#معرفی_مهمان

🔹رضاخانی همچنین مقاله‌های متعددی به زبان انگلیسی و گاه فارسی در حوزۀ تاریخ تحولات سیاسی و اقتصادی ایران در دورۀ باستان متأخر مقارن با پادشاهی ساسانیان و برآمدن اسلام منتشر کرده است. دو عنوان از مقاله‌های انگلیسی او که با موضوع نشست دورنما بیشتر مرتبط‌اند از این قرارند: «فتوحات اعراب و ایران ساسانی» (نشریۀ میزان، ۲۰۱۶)، که به فارسی هم ترجمه شده (فصل‌نامۀ جندی‌شاپور، ۱۳۹۹)؛ و «تاریخ از حاشیه: تعلیم تاریخ اسلام آغازین از روی سکه‌های ساسانی» (نشریۀ انجمن سکه‌شناسی استرالیا، ۲۰۲۰).

🔻برای آگاهی بیش‌تر از موضوع و عنوان مقاله‌ها و دانلود فایل آن‌ها به صفحۀ آکادمیای خداداد رضاخانی بروید.

✔️ گفت‌وگوی زندۀ دورنما با خداداد رضاخانی با عنوان «بازخوانی روایت‌های گسترش اسلام» پنج‌شنبه بیستم اُردی‌بهشت ساعت نُه شبِ تهران در صفحۀ اینستاگرام دورنما برگزار می‌شود.

@doornamaa

#خیلی_دور_خیلی_نزدیک (۱۰)
#معرفی_مهمان

🔹از #خداداد_رضاخانی طی دو دهۀ اخیر کتاب‌هایی به زبان انگلیسی منتشر شد‌ه‌اند، ازجمله: ۱) «از جیحون تا فرات: دنیای ایران در دوران باستان متأخر» (لندن، ۲۰۱۶)، با همکاری تورج دریایی، که به فارسی هم ترجمه شده (تهران: مروارید، ۱۳۹۹)؛ ۲) «بازشناسی ساسانیان: ایران شرقی در دوران باستان متأخر» (ادینبرا، ۲۰۱۷)؛ و ۳) «ساختن جادۀ ابریشم: سفر، تجارت و اسطوره‌‌سازی» (لندن، ۲۰۱۹).

🔹رضاخانی همچنین در سال‌های اخیر کتابی حاوی متنی تاریخی به زبان سریانی با همکاری سجاد امیری باوندپور (مهمان هشتمین نشست «خیلی دور، خیلی نزدیک») منتشر کرده، با عنوان «رویدادنامۀ سریانی موسوم به رویدادنامۀ خوزستان: روایتی از آخرین سال‌های پادشاهی ساسانی» (تهران: حکمت، ۱۳۹۵)، که علاوه بر متن سریانی و ترجمۀ فارسی آن، شامل توضیحات و تعلیقاتی محققانه بر متن است.

🔹خداداد رضاخانی در فضای مجازی نیز حضوری فعال دارد. او پایه‌گذار و مدیر وب‌گاه «ایرانولوژی» و حساب «مورخ ایران» در شبکۀ اجتماعی ایکس است که اخبار و مطالبی علمی و روزآمد دربارۀ تاریخ و فرهنگ ایران عرضه می‌کنند.

@doornamaa