البساتین | محمدرضا معینی

‌
‌💠 کنفرانس سه روزه
🗓ابن‌سینا، ابن‌سیناگروی(ها) و سنت‌های فلسفی متأخر

💳 ۲۹-۲۷ آبان ۱۴۰۳ / ۱۵-۱۷ نوامبر ۲۰۲۴
📍 دانشگاه مونیخ، آلمان (با امکان مشارکت آنلاین)

🍔عناوین ارائه‌ها و ارائه‌دهندگان:

🔺 پنل ۱: بازخوانی ابن‌سینا🔺

💬 امکان و قوهٔ وجود: پیرامون تمایز دو مفهوم مرتبط در متافیزیک شفا
👤 آنا-سوفی لانژ (دانشگاه سوربون)

💬عقل و علم: تقسیمات فلسفه در ابن‌سینا و ظهور یک نظریهٔ فرمان الهی سینوی-اشعری
👤حنیف امین‌بیدختی (دانشگاه رادبوند)

🔺 پنل ۲: تفاسیر جدید ابن‌سینا🔺

💬هنر خیال‌پردازی: تخییل در بوطیقای ابن‌سینا و عبدالقاهر جرجانی
فاطمه زرکت (دانشگاه پرینستون) و حسین ابراهیم (دانشگاه مونیخ)

💬رسالهٔ عشق ابن‌سینا و بنیادهای عرفان فلسفی
👤روزابل انصاری (دانشگاه استونی بروک)

🔺 پنل ۳: فلسفه و پزشکی🔺

💬ابن‌سینا خوانندهٔ رسالهٔ جالینوس درباب اسپرم: دینامیک انتخاب، تملک و رد
👤توماسو آلپینا (دانشگاه پاویا- دانشگاه آمریکایی بیروت)

💬درباب قواعد طبی در برخی شروحِ قانون ابن‌سینا
👤اما گناژه (دانشگاه آمریکایی بیروت)

🔺 پنل ۴: معرفت‌شناسی و ادراک🔺

💬فارغ از عقل فعال: ابوالبرکات بغدادی و فخرالدین رازی علیه ابن‌سینا
👤پیتر آدامسون (دانشگاه مونیخ)

💬دفاع نصیرالدین طوسی از نظریهٔ انطباع سینوی
👤ژنیو کای (دانشگاه پکن)

🔺 پنل ۵: کلام🔺

💬ابن سینا یا کلام؟
👤فدور بنویچ (دانشگاه ادینبرا)

💬مواجهات با برهان ابن‌سینا بر وجود خدا در کلام شیعی متأخر
👤ایلیاس حریفی (CNRS-SPHERE و دانشگاه پاریس سیته)

🔺 پنل ۶: فخرالدین رازی🔺

💬تحول فکری رازی: از ماده‌گرایی اشعری تا دوگانه‌گرایی سینوی
👤امل عوض (دانشگاه کمبریج)

💬القول الحق: فخرالدین رازی دربارهٔ ابن‌سینا، فلاسفه و «حقیقت» در الملخص
👤مایکل راپاپورت (دانشگاه فلوریدا آتلانتیک)

🔺 پنل ۷: نصیرالدین طوسی🔺

💬چه نوع ابتنای بر خارج؟ طوسی و اصل تبعیت علم از معلوم
👤آگنیشکا ارت (دانشگاه یواسکیلا)

💬کمال و تولّی: طوسی درباب کمال عملی
👤رضا حدیثی (دانشگاه تورنتو)

🔺 پنل ۸: تفسیر قرآن🔺

💬تفسیر بین تعدد وحی و فهم فلسفی
👤توماس ورتس (موسسه شرق‌شناسی بیروت)

🔺 پنل ۹: منطق🔺

💬منطق پس از ابن‌سینا: گرایش(های) منطقی دورهٔ متأخر
👤فاطمه کارااسماعیل (استانبول)

🔺 پنل ۱۰: هستی‌شناسی🔺

💬ظهور و افول اشتراک معنوی وجود در کلام (قرن ۱۱ تا ۱۴)
👤زاکاری کندی (دانشگاه مونیخ)

💬بازنگری در مسئله تحدید: پرداختن به بحثی سینوی از طریق دیدگاه‌های اسماعیل گلن‌بوی
👤محمد نجم‌الدین بسیکچی (دانشگاه کمبریج)

🔺 پنل ۱۱: مواجهات معاصر🔺

💬دربارهٔ تفاسیر مارکسیستی از ابن‌سینا در حوالی سال ۱۹۵۲
👤جنس هانسن (موسسه شرق‌شناسی بیروت و دانشگاه تورنتو)

💬فلسفهٔ سینوی در حوزه‌های علمیهٔ شیعی معاصر
👤حیدر حب الله (موسسه المهدی، برمینگام)

💳برنامهٔ زمانی کنفرانس
💬چکیده‌ها و معرفی سخنرانان

🔗برای حضور در این کنفرانس می‌توانید از این لینک استفاده کنید.

#رویداد_علمی
@AlBasatin

📔 عقل دریابد تو را یا عشق یا جانِ صفا؟

Schellenberg, J. L., "Reason and Religious Commitment", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta & Uri Nodelman (eds.).

🔵 آیا می‌توان همزمان دین‌ْورز و خردْورز بود؟
🔵 آیا تعهد به دین با تفکر نقادانه سازگار است؟
🔵 آیا عقلانیت و دین‌داری تضاد بنیادین دارند؟

🔺دین‌ورزی یا دین‌داری -به معنای باور به دین و مشارکت باورمندانه در سنت‌ها و آیین‌های دینی- بخشی اساسی از تجربهٔ تاریخی بشر است که در فرهنگ‌های مختلف و در طول تاریخ نمود یافته است. از سوی دیگر، در عصر مدرن، که شاخصه‌اش پیشرفت علمی و تفکر نقاد و پرسشگری شکاکانه است، بسیاری از خود می‌پرسند آیا هنوز تعهد به دین می‌تواند توجیه عقلانی داشته باشد؟ این چالش به‌ویژه از آن رو جالب توجه است که دین معمولاً مشتمل بر ادعاهایی درباره امور غیبی، فراطبیعی یا متعالی است که به نظر می‌رسد فراتر از افق دسترسی علم و خرد است.

🔺این پرسشی است که قرن‌هاست ذهن فیلسوفان و الهی‌دانان را به چالش کشیده و شاید امروز، در زمانهٔ ما که عقلانیت و خردورزی سکهٔ رایجش است، اهمیتی بیشتر پیدا کرده است. جان لـ. شلنبرگ، فیلسوف دین برجستهٔ استرالیایی که به سبب آراء و آثارش پیرامون دلیل اختفای الهی شهرت دارد، در یکی از جدید‌ترین مداخل منتشر شدهٔ دایرة المعارف فلسفهٔ استنفورد (SEP) با عنوان «خرد و تعهد دینی Reason and Religious Commitment» به این پرسش پرداخته و نقشه‌ای کلان از رویکردها و نظریه‌های مختلف در باب نسبت میان دین‌ورزی و خردورزی ارائه داده است.

🔺شلنبرگ در این مدخل شش رویکرد متفاوت را، که فیلسوفان دین برای تبیین چگونگی سازگاری دین‌ورزی با خردورزی پیشنهاد کرده‌اند، بررسی می‌کند. شلنبرگ به جای تمرکز بر اثبات درستی یا نادرستی باورهای دینی خاص، به این مسأله عام‌تر پرداخته که انسان‌ها چگونه می‌توانند در عین تحفظ بر دین‌‌ورزی خود، به الزامات خردورزی نیز پایبند بمانند.

🔺شش رویکرد معرفی شده در این مدخل عبارت است از:
🔸طریقهٔ برهان (استفاده از استدلال منطقی در توجیه باورهای دینی)؛
🔸طریقهٔ تجربه (استفاده از تجربه‌های دینی و عرفانی)؛
🔸طریقهٔ گواهی (استفاده از گواهی به عنوان منبع معرفت)؛
🔸طریقهٔ تنزیه (رویکرد سلبی و تأکید بر وصف‌ناپذیری و فراعقلی بودن امر متعالی)؛
🔸طریقهٔ کثرت‌گروانه (پذیرش تکثر و تنوع در امر دینی)؛
🔸طریقهٔ تکامل‌گروانه (پذیرش نگرش تکاملی در معرفت و تجربه دینی).

🔺شلنبرگ تلاش کرده است به بررسی نظام‌مند هر یک از رویکردهای پیشنهادی فوق برای آشتی میان دین و خرد بپردازد و هم دیدگاه‌های دینی سنتی و هم رویکردهای جدید و نه‌چندان‌متعارف را در نظر بگیرد. این مدخل تنها در مقام معرفی کلی همه این رویکردهای مختلف است و نه ارائه یک پاسخ قطعی به مسأله رابطهٔ میان دین و خرد، اما شلنبرگ در پایان پیشنهاداتی عمل‌گرایانه و رو به آینده ارائه داده و معتقد است که اگرچه ما امروز شاید نتوانیم به طور کامل میان دین‌ورزی و خردورزی آشتی برقرار کنیم، اما می‌توانیم راه‌هایی بیابیم که ضمن تداوم رشد و تعمیق فهم‌مان در گذر زمان، دین‌ورزی‌مان را نیز حفظ کنیم. در واقع این مدخل به جای ارائهٔ پاسخی قطعی، چارچوبی برای اندیشیدن فراهم می‌آورد؛ چارچوبی برای اندیشیدن به این سوال که چگونه می‌توان در عصر مدرن، به شکلی عقلانی دین‌ورز باقی ماند.

📎متن این مدخل از این لینک دستیاب است.

#معرفی_مقاله

@AlBasatin

💠تکمله💠
دسترسی به فایل صوتی و اسلایدهای مدرسهٔ تابستانی
«اختفای الاهی: دلالت‌ها و ابعاد فلسفی-الاهیاتی»

🔻مدرسه تابستانی «اختفای الاهی» که در شهریور ۱۴۰۳ به همت گروه کلام مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، لااقل به گمان من و در دایره تجربیاتم، یکی از باکیفیت‌ترین، جدی‌ترین و قابل استفاده‌ترین رویدادهای فلسفی‌ای بود که در سال‌های اخیر در ایران برگزار شده است و اکنون، فایل صوتی و اسلاید‌های همه ارائه‌های این مدرسه به طور عمومی در دسترس قرار گرفته است:

⏺صورت‌بندی استدلال اختفا؛ عشق الاهی و خداناباوری معقول
👤ابراهیم آزادگان
📎[صوت]

⏺صورت‌بندی استدلال اختفا؛ عشق الاهی و خداناباوری معقول
👤حسین خطیبی
📎[صوت | اسلاید]

⏺اختفا، مسئلۀ شر و ارزش‌شناسی خداباوری
👤زینب سالاری
📎[صوت | اسلاید]

⏺میزگرد علمی: نگرش انتقادی به استدلال اختفای الاهی
👥شهرام پازوکی، رسول رسولی‌پور، امیرعباس علیزمانی
📎[صوت]

⏺پاسخ الاهیات شکاکانه و سلبی به مسئلۀ اختفا
👤فاطمه سعیدی
📎[صوت | اسلاید]

⏺اختفا و چالش باور و ایمان
👤حسین خلج
📎[صوت]

⏺نقد مقدمۀ شرطی الاهیاتی استدلال: خیرهای برتر (۱)
👤حسین خطیبی
📎[صوت | اسلاید]

⏺Divine Hiddenness and the 'Personhood' of God in Islam
👤Imran Aijaz
📎[Recording | اصل مقاله و ترجمه فارسی ارائه]

⏺مسئله اختفا و انگاره‌های اسلامی از خدا
👤محمدرضا معینی
📎[صوت | اسلاید]

⏺اختفای فعل الهی
👤نیما نریمانی
📎[صوت | اسلاید]

⏺میزگرد: گفت‌وگو درباب کتاب «انسان و خدای محجوب»، اثر ابراهیم آزادگان
📎[صوت | متن کامل کتاب «انسان و خدای محجوب»]

⏺Some Brief Thoughts on “Greater Goods” Replies to the Problem of Divine Hiddenness
👤Travis Dumbsday
📎[Recording | یادداشت و ترجمه فارسی ارائه]

#رویداد_علمی

@AlBasatin

‌
📔 «خانهٔ ویرانهٔ اهل تفلسف»
صفحاتی به مناسبت پنجاه‌سالگی مؤسسهٔ پژوهشی حکمت و فلسفهٔ ایران

⏺در ایرانی که عمر نهادهای فرهنگی‌اش به طور معمول کوتاه است، پنجاه‌ساله شدن یک نهاد فرهنگی، هر چند مستظهر به حمایت دولتی باشد و پر افت و خیز، امری فرخنده است.

⏺مجلهٔ «تجربه»، در شمارهٔ اخیر خود (شماره ۳۳، شهریور ۱۴۰۳) به سراغ نهادی رفته که پنجاه سال قبل به همت سید حسین نصر برای «احیای تفکر و اندیشهٔ فلسفی و عرفانی و علمی» و حرمت‌نهادن به سنت فلسفهٔ ایرانی-اسلامی پایه‌گذاری شد و اکنون، اگرچه حال خوشی ندارد، هنوز زنده است و در نبش نوفل‌لوشاتو-آراکلیان میزبان گروهی از دل‌سپردگان فلسفه.

⏺یادداشت مصطفی محقق داماد، سروش دباغ، محسن کدیور و مصاحبه شهین اعوانی در کنار تعدادی یادداشت کوتاه و بلند دیگر، تصویری نسبتا همه‌جانبه از دیروز و امروز انجمن/مؤسسه حکمت در این صفحات به دست داده که خواندنش خالی از لطف نیست!

@AlBasatin

‌
‌📔 استعمارزدایی از تاریخ اندیشه اسلامی، از منظر سنت شیعی

Global Intellectual History, Volume 9, Issue 5: Special Issue on Decolonising Islamic Intellectual History: Perspectives from Shiʿi Thought, (2024).

رویکرد استعمارزدایی (Decolonization) از علم، به‌ویژه در حوزهٔ فلسفه، یکی از روندهای مهم در مطالعات معاصر است که تلاش می‌کند پژوهش‌هایی را که در سده‌های گذشته تحت سلطهٔ اندیشه‌های استعماری غربی پدید آمده، به چالش بکشد و صداهای به حاشیه رانده شده از سایر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها را احیا و بازخوانی کند. در فلسفه و تاریخ اندیشه، استعمارزدایی به معنای بازشناسی و ارج نهادن به سنت‌های فلسفی غیرغربی، از جمله فلسفهٔ اسلامی، است. این رویکرد نه تنها به غنی‌سازی گفتمان جهانی فلسفه کمک می‌کند، بلکه درک عمیق‌تری از تنوع و پیچیدگی اندیشهٔ بشری را فراهم می‌آورد و می‌تواند به شکل‌گیری دیدگاهی جامع‌تر و عادلانه‌تر نسبت به فلسفه و تاریخ اندیشه منجر شود. شمارهٔ اخیر مجلهٔ تاریخ اندیشهٔ جهانی (Global Intellectual History) ویژه‌نامه‌ای است در همین زمینه که ویراستاری آن را سجاد رضوی (دانشگاه اکستر) و ایهاب بدیوی (دانشگاه لایدن) بر عهده داشته‌اند.

این شمارهٔ ویژه با تمرکز بر اندیشهٔ شیعی، بررسی می‌کند که چگونه رویکرد استعمارزدایی می‌تواند روایت‌های غالب اروپامحور را به چالش کشیده و تصویری جدید از سنت‌های فکری اسلامی ارائه دهد. هر یک از مقالات این شماره به بازشناسی یک شخصیت، بازنگری مبحثی کلامی یا پرسشی فلسفی در تاریخ اندیشهٔ شیعه می‌پردازد. عناوین و گزارشی مختصر از ایدهٔ کلیدی هر یک از مقالات این ويژه‌نامه عبارت است از:

⏺استعمارزدایی از تاریخ اندیشهٔ اسلامی از منظر سنت شیعی
سجاد رضوی (دانشگاه اکستر) و ایهاب بدیوی (دانشگاه لایدن)
ویراستاران مهمان این شماره، بر ضرورت استعمارزدایی از تاریخ فکری اسلام از طریق به چالش کشیدن روش‌ها و دیدگاه‌های اروپامحور در مطالعهٔ تاریخ اندیشهٔ اسلامی تأکید کرده و تلاش می‌کنند از رویکردی کثرت‌گرا و «چندجهانی» دفاع کنند که سنت‌های فکری متنوع و متکثر را به رسمیت شناخته و از دوگانه‌های سنتی مانند «عقلانیت در برابر سنت‌گرایی» فراتر می‌رود.

⏺محاضرات جاحظ: تصویر جامعه شیعه امامی از دیدگاه جاحظ
حسین علی عبدالساتر (دانشگاه نوتردیم)
این مقاله به بررسی توصیفات ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ (ت. ۲۵۵) از جامعهٔ شیعه از طریق کاوش مجادلات کلامی و تعاملات اجتماعی ایشان پرداخته است. عبدالساتر نشان می‌دهد که در نگاه یک متکلم معتزلی همچون جاحظ، جامعهٔ شیعه همزمان پرشور و متعصب تلقی می‌شده است.

⏺بازنگری در چرخش عقل‌گرایانه در امامیه
عون حسن علی (دانشگاه کلرادو بولدر)
علی به مسألهٔ قدیمی و مهم ارتباط میان معتزله و شیعه و تأثیر و تأثر این دو فرقهٔ عقل‌گرای مسلمان پرداخته و با بررسی عقائد شیخ صدوق (ت. ۳۸۱ق) و شیخ مفید (ت. ۴۱۳ق)، تصویری از مراحل تکامل عقل‌گرایی شیعی را به نمایش می‌کشد.

🔺 شراب، رابطهٔ جنسی و سایر رذایل: معنی اباحی‌گری در عراق اسلامی اولیه
موشغ آساتریان (دانشگاه کلگری)
آساتریان در این مقاله به اتهام اباحی‌گری علیه شیعیان افراطی (غلات) پرداخته و نشان می‌دهد چگونه مجادلات کلامی و شکل‌گیری هویت‌های فرقه‌ای در آثار ملل‌و‌نحل‌نگاران متقدم مسلمان تلاقی پیدا کرده‌است.

🔺تصورات آخرالزمانی: بعث انسان و مرزبندی‌های کلامی در دیدگاه ابویعقوب سجستانی
الیزابت ر. الکساندرین (دانشگاه مانیتوبا)
الکساندرین در این مقاله دیدگاه‌های فلسفی ابویعقوب سجستانی (ت. پس از ۳۸۶ق) درباره قیامت و مهدویت را بررسی می‌کند و مرزبندی سجستانی با اندیشه مهدویت حاکمان فاطمی مصر در آن دوران را روشن ساخته و تصویری از ظرائف سنت فکری اسماعیلی ارائه می‌دهد.

🔺کلمات زندهٔ خداوند: نظریهٔ وحیِ شیعیِ اسماعیلیِ المؤید فی الدین شیرازی
خلیل اندانی (کالج آگوستانا)
این مقاله به مدل منحصر به فرد داعی مهم فاطمی، المؤید فی الدین شیرازی (ت. ۴۷۰ق)، در تحلیل ماهیت وحی، که آن را در چارچوبی نوافلاطونی تفسیر می‌کند، پرداخته است.

🔺حروفیهٔ اثناعشریهٔ صفوی در میانه تسنن و تشیع، عرفان و علم: رجب البرسی در برابر محمود دهدار
متیو ملوین-کوشکی (دانشگاه کارولینای جنوبی)
این مقاله مطالعه‌ای است تطبیقی میان دو عالم شیعهٔ علوم غریبه‌دان در دورهٔ صفوی: حافظ رجب البرسی (ت. پس از ۸۱۳ق) و محمود دهدار (ت. ۹۹۷ق)، و بررسی سهم این دو در سنت حروفیهٔ اثناعشریه.

🔺جوانی که ارسطو را شکست داد: زندگی و اندیشه دشتکی (ت. ۹۴۸)
ایهاب بدیوی (دانشگاه لایدن)
بدیوی در این مقاله به معرفی غیاث‌الدین دشتکی و میراث فکری او، و به طور خاص به تلاش او برای ایجاد همسازی میان عقل و ایمان پرداخته و تأثیر او را بر سنت فلسفهٔ سینوی شیعی نشان می‌دهد.

#معرفی_مقاله

@AlBasatin

🔴 خداباوری و تبیین‌های تکاملی
ثبت‌نام چهارمین مدرسه بین‌المللی خداباوری شریف: شرق و غرب
دانشگاه‌صنعتی‌شریف

💢💢 همراه با ترجمه همزمان
با حضور ۱۶ استاد برجسته بین‌المللی و ایرانی (به مدت ۵ روز)
🔸🔸 ۲۴ تا ۲۸ مهرماه ۱۴۰۳ (روز اول حضوری/ سایر روزها مجازی)

🟠 لینک اطلاعات رویداد:
📌 معرفی رویداد
📌 برنامه رویداد
📌 معرفی موضوعات رویداد
📌 معرفی سخنرانان رویداد
📌 مانیفست رویداد

🟠 مزایای دوره:
ترجمه همزمان
صوت و پاورپوینت جلسات
گواهینامه دانشگاه صنعتی شریف
کتابچه منابع برتر برای مطالعه موضوعات خداباوری و تکامل داروین

🔺مهلت ثبت نام: ۲۰ مهرماه ۱۴۰۳
💢 لینک ثبت نام:
https://theismschool.com/ثبت-نام/

ارتباط با ما:
🆔 @Ahb_y
کانال رویداد:
🆔 https://t.me/theismschool

‌
📔 جبرئیلِ نوتردام، قرآن و بایبل!

⏺مطالعات قرآنی در دو-سه دههٔ اخیر به یکی از زنده‌ترین و پویاترین حوزه‌های مطالعات دانشگاهی اسلام در جهان مبدل شده، تأسیس «انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی (IQSA)» و انتشار سالانه ده‌ها کتاب و مقاله در این حوزه، نشانه‌های از این پویایی است.

⏺یکی از موضوعات جذاب و پرطرفدار در مطالعات قرآنی معاصر، توجه به ارتباط بینامتنی قرآن و سایر سنت‌های دینی و فرهنگی متقدم بر آن (مثل سنت‌های بایبلی، پیرابایبلی، یونانی، ایرانی و...) است. برخلاف رویکرد سنتی به قرآن که عموماً آن را بر اساس میراث تفسیری مسلمانان -که از نظر تاریخی متأخر از متن قرآن است- یا خود قرآن می‌فهمید، این رویکرد جدید تلاش می‌کند قرآن را -به مثابه یک متن تاریخی- در تعامل و گفتگو با میراث فرهنگی زمانه‌اش فهم کند. توجه به ارتباط قرآن با متون متقدم بر آن امر غریبی نیست و سابقه طولانی‌ای دارد، اما در دهه‌های اخیر و با افزایش توجه به مطالعات تاریخی دورهٔ باستان متأخر و انتشار آثار متعدد آن دوره، از جمله آثار مرتبط با مسیحیت سریانی، این حوزه از مطالعات قرآنی نیز رونق بسیار گرفته است. ما نیز در نخستین و چهارمین مدرسهٔ تابستانی انعکاس🔵 تلاش کردیم گوشه‌ای از این حوزه مطالعاتی جذاب و جدید را به نمایش بگذاریم.

⏺از آثاری که در رابطه با بینامتنیت قرآن و سنت‌های بایبلی در سال‌ ۲۰۱۸ در انتشارات دانشگاه ییل منتشر شد و مورد توجه عمومی قرار گرفت، کتاب «قرآن و بایبل: متن و تفسیر | The Qur'an and the Bible: Text and Commentary» نوشته گابریل سعید رینولدز، استاد دانشکدهٔ الهیات دانشگاه نوتردیم، است. گابریل رینولدز، که خود یکی از چهره‌های پیشرو در مطالعات قرآنی معاصر است، آیه به آیه قرآن را پیش رفته و در کنار ترجمهٔ انگلیسی علی‌قلی قرائی، ذیل هر فراز از قرآن به مجموعهٔ پژوهش‌هایی که ارتباط آن فراز با سنت‌های بایبلی را کاویده، اشاره کرده است. بنابراین خوانندهٔ این کتاب می‌تواند ذیل هر فراز از قرآن، تصویری اجمالی از همه پژوهش‌هایی که حول آن فراز و ارتباط آن با میراث دینی یهودی-مسیحی پیشاقرآنی انجام گرفته به دست آورد. کتاب رینولدز -به یک معنا- تلخیص و جمع‌بندی مجموعهٔ عظیمی از پژوهش‌های بینامتنی پیش از خود است و ناگفته پیداست که چنین اثر ارزشمندی چقدر می‌تواند برای ادامه پژوهش‌ها دربارهٔ روابط بینامتنی قرآن مفید باشد.

⏺گذشته از متن «قرآن و بایبل»، مقدمهٔ تفصیلی رینولدز بر آن، تلاشی است برای شفاف‌سازی مرزهای روش‌شناختی و دیدگاه‌های مختلف دربارهٔ رابطهٔ قرآن با سنت‌های پیش از خود. همین مقدمه به طور خاص سبب شد تا محسن گودرزی (استاد مطالعات اسلامی دانشکدهٔ الهیات دانشگاه هاروراد) در گزارش تحلیلی مفصل خود درباره کتاب رینولدز، با عنوان «نظری به ما بین سطور»، به برخی از چالش‌های روشی و نقایص محتوایی این کتاب بپردازد. از جمله اشکالات گودرزی آن است که رینولدز منابع اسلامی را تماماً به کنار نهاده، بافتار تاریخی-اجتماعی نزول قرآن را بیش از اندازه مسیحی-یهودی فرض کرده، به نقاط افراق و اختلاف قرآن با سنت‌های مسیحی-یهودی توجه کافی نکرده و تعامل قرآن با سنت‌های غیر بایبلی را تقریباً به حساب نیاورده است. گودرزی به عنوان یک نمونه، نحوهٔ تعامل رینولدز با آیات مربوط به پیامبران غیر بایبلی (هود و صالح) را مثال می‌زند. گودرزی همچنین تمرکز بیش از اندازه یا حتی انحصاری رینولدز بر ارتباط قرآن با منابع برجای مانده از سنت مسیحیت سریانی را به نقد کشیده و معتقد است که برای فهم دقیق‌تر تعامل قرآن با میراث پیشین‌اش، باید بیش از این به سایر سنت‌های مسیحی-یهودی و غیر آن که در عربستان عصر نزول وجود داشته توجه کرد. به هر حال، همانطور که محسن گودرزی می‌گوید، شکی نیست که کتاب رینولدز نقطهٔ عطفی در مطالعات بینامتنیت قرآن است و ثمره و خلاصهٔ صدها پژوهش پیشین در آن در کنار هم ترکیب شده و در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است.

⏺بد نیست همین‌جا اشاره کنم که حدود چهار سال قبل، جلسه‌ای به همت و میزبانی دوست عزیزم محسن فیض‌بخش برای معرفی و نقد کتاب رینولدز برگزار شد و در آن جلسه گابریل رینولدز کتاب خود را معرفی کرد و گودرزی به بیان مجموعه‌ای از نقدهای خود به این کتاب پرداخت و گفتگوی ارزشمندی پیرامون کتاب شکل گرفت. فیلم کامل این جلسه را می‌توانید از این لینک در یوتوب📺 مشاهده کنید.

💠 آنچه نوشتم، مقدمه‌ای بود برای این خبر خوش که اخیراً ترجمهٔ فارسی مقدمهٔ کتاب رینولدز به همت دوست گرامی‌ام زهیر میرکریمی در کانال «عنقاء» منتشر شده و در دسترس همهٔ فارسی‌زبانان علاقه‌مند به مطالعات قرآنی قرار گرفته است. اگر به موضوع رابطهٔ قرآن و بایبل علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم مطالعهٔ این مقدمه را، که نشان‌دهنده خطوط کلی نگاه رینولدز درباره ارتباط قرآن و سنت‌های بایبلی است، از دست ندهید.

#معرفی_کتاب
@AlBasatin

‌
‌🎞 چالش تکریم «بنیانگذار» و مسأله هویت: جایگاه پیامبر اسلام در مناسک شیعی
👤محسن‌حسام مظاهری

🖋چکیده:
در گروه‌های دینی، نوعاً یک شاخه از مناسک با محوریت تکریم «شخص اول» آن گروه دینی (الهه، قدیس اعظم، پیامبر و نقش‌های مشابه دیگر) است؛ کسی که نقش بنیانگذار و مؤسس گروه دینی را داشته و به‌همین‌ اعتبار تقدس خاصی برای پیروانش دارد و تاریخ زندگی‌اش نیز مقدس بوده‌ و نقاط عطف و رخدادهای مهم آن با برگزاری آیین‌های جمعی گرامی داشته می‌شود. در اسلام نیز چنین است و تاریخ حیات «بنیانگذار» یعنی حضرت محمد به‌عنوان تاریخ مقدس از همان قرون نخستین مورد توجه مسلمانان بوده است. این توجه به پیدایش شاخه‌هایی چون «سیره» و «مغازی» در تاریخ‌نگاری مسلمانان منجر شده است. از دیگر مصادیق اهمیت تاریخ حیات پیامبر اسلام، ثبت رویدادهای مهم آن در تقویم‌های اسلامی و گرامی‌داشت شماری از آن‌ها با برپایی آیین‌ها و مناسک خاص است. مهمترین این آیین‌ها جشن «مولود» (میلاد حضرت محمد) است که تقریباً‌ در همه‌ی ممالک اسلامی رواج داشته و می‌توان گفت در گستره‌ی جهان اسلام، پس از عیدین، در جایگاه سوم از نظر اهمیت و گستردگی قرار دارد. علاوه بر مولود، معراج/مبعث، هجرت، شق القمر، جنگ بدر، فتح مکه و حمل آمنه دیگر آیین‌های مرتبط با حضرت محمد در جهان اسلام به شمار می‌روند.
نکته‌ی جالب توجه آن‌که در بین مذاهب و فرق اسلامی، اهل سنت و جماعت اهتمام به‌مراتب بیشتری به آیین‌های تکریم پیامبر اسلام نشان داده و در جوامع شیعی (مشخصاً امامیه) این دسته آیین‌ها در رتبه‌ی دوم اهمیت قرار دارند. در مقابل، شیعیان، از قرون نخستین تا امروز، اهتمام ویژه‌ای به آیین‌های اختصاصاً شیعی در تکریم حضرت علی (نظیر غدیر) داشته‌اند.
مدعای این ارائه آن است که چنین تفاوتی از حیث پدیدارشناختی و با توجه به موقعیت تاریخی شیعیان به‌عنوان یک گروه اقلیتی و مطرود، طبیعی و قابل انتظار است. به‌عبارت دیگر اقتضای موقعیت این مذهب/فرقه، هویت‌سازی و بهره‌گیری از سازوکارهای غیریت‌ساز و تمایزبخش جهت بقا و حفظ جامعه‌ی پیروان بوده است. در این راستا، تعریف مناسک اختصاصیِ شیعی به‌عنوان بدیل مناسک عمومی و رسمی اسلامی از سازوکارهایی بوده که شیعیان از آن بهره جسته‌اند. در چنین شرایطی، آیین‌های مرتبط با پیامبر اسلام تنها وقتی مورد اهتمام جدی شیعیان قرار می‌گیرند که از خوانشی شیعی یافته و واجد سویه‌های هویتی شده باشند. به‌عنوان نمونه، برجسته‌سازی و توسعه‌ی آیین عزاداری پیامبر اسلام در سال‌های اخیر پیرو ترویج انگاره‌ی شیعی مرگ غیرطبیعی و «شهادتِ» ایشان را می‌توان ذکر کرد.

🍔 فهرست محتوای ارائه
03:15 تعریف مفهوم «شخص اول»
06:50 شخص اول در اسلام
08:50 حضرت محمد[ص] در مناسک جمعی اسلامی
17:00 مناسک تکریم حضرت محمد[ص] در فرهنگ شیعی
21:40 چرایی عدم محوریت حضرت محمد[ص] در آیین‌های رده‌اول شیعی
23:15 سیاست هویتی شیعه
26:40 منطق مناسکی در گروه‌های اقلیتی و اکثریتی
29:30 ایماژ حضرت محمد[ص] در روایت فریقین
33:50 حضرت محمد[ص] در تقویم مناسکی فریقین
35:50 چرخش شخص اول در شیعه: از محمد[ص] به علی[ع]
37:50 مثال‌هایی از تغییرات مناسکی در تشیع معاصر
39:10 مثال ۱: احیای عید مباهله
41:40 مثال ۲: افزوده‌شدن روز وفات حضرت ابوطالب[ع] به تقویم مناسکی
43:40 مثال ۳: توسعه‌ی آیین عزاداری حضرت محمد[ص]
53:20 جمع‌بندی

▶️ نسخۀ باکیفیت این ویدئو را در یوتیوب انعکاس مشاهده کنید.

🔗این سخنرانی در سومین مدرسه تابستانی انعکاس🔵، در شهریور ۱۴۰۲ ارائه شده بود و نسخه کامل آن برای نخستین بار منتشر می‌شود.

@AlBasatin

‌
📔 از میراث تاریخی فلسفهٔ اسلامی تا فلسفهٔ ذهن معاصر

در سال‌های اخیر، مطالعهٔ دانشگاهی میراث «فلسفهٔ اسلامی» با رویکردی فلسفی و نه صرفاً تاریخی، رو به فزونی نهاده است. از ثمرات این رویکرد فلسفی به سنت فلسفهٔ اسلامی، تلاش برای بازسازی و بازخوانی این سنت پر شاخ و برگ و بهره‌گیری از بینش‌های آن برای فهم و پاسخ به سوالات فلسفی معاصر است.

«ژورنال بریتانیایی تاریخ فلسفه British Journal for the History of Philosophy» با همین رویکرد، در شمارهٔ اخیر خود (شماره ۳۲، سال ۲۰۲۴) ویژه‌نامه‌ای با عنوان «ذهن و شناخت ذهن در فلسفهٔ کلاسیک اسلامی» با یک مقدمه و شش مقاله پژٰوهشی منتشر کرده است. مقالات این ویژه‌نامه مروری است بر مساهمت‌های فلسفهٔ اسلامی کلاسیک درباره مسائل «فلسفهٔ ذهن» معاصر و تلاشی برای برقرار کردن ارتباط میان مباحث فلسفهٔ کلاسیک اسلامی و تحقیقات معاصر در فلسفهٔ ذهن. مقالات این ویژه‌نامه با رویکردها و دیدگاه‌های متنوع متکفل توضیح این است که چگونه فیلسوفان مسلمان جنبه‌های مختلف ذهن، عقل و روح را بررسی کرده و این مفاهیم را با مباحث متافیزیک، معرفت‌شناسی، روان‌شناسی و اخلاق ترکیب کرده‌اند. هر شش مقالهٔ این ویژه‌نامه، بر آراء فیلسوفان دورهٔ شکل‌گیری فلسفهٔ اسلامی، به‌ویژه ابن‌سینا، تمرکز کرده است.

🍔مقالات این ویژه‌نامه به شرح زیر است:

⏺مقدمه: ذهن و شناخت ذهن در فلسفهٔ کلاسیک اسلامی
👥آنتونی رابرت بوث (دانشگاه ساسکس)، یاری کاوکاو (دانشگاه یووسکوله)، اندرو استفنسن (دانشگاه ساوت‌همپتون)
ویراستاران مهمان این ویژه‌نامه، در مقدمهٔ خود بر ارتباط دیدگاه‌های تاریخی، به ویژه در تاریخ فلسفهٔ اسلامی، با بحث‌های معاصر در فلسفهٔ ذهن تأکید کرده و سهم بالقوهٔ نظریه‌های فیلسوفان اسلامی را در مباحث جاری درباره آگاهی، مسألهٔ ذهن-بدن، ادراک، تخیل و ماهیت عقل برجسته ساخته‌اند.

⏺نظریهٔ فارابی در باب کسب مفاهیم فلسفی
👤محمد علی خالدی (دانشگاه شهری نیویورک)
خالدی در این مقاله دیدگاه فارابی دربارهٔ کسب مفاهیم فلسفی را بررسی می‌کند و استدلال می‌کند که فارابی قائل به ارتباطی وثیق میان مفاهیم روزمره و مفاهیم تخصصی فلسفی بوده است.

⏺«دانشی مستقل یا جزئی از یک دانش»: منطق در مرز متافیزیک و روانشناسی در کتاب الشفاء ابن‌سینا
👤سیلویا دی وینچنزو (مدرسه مطالعات عالی Lucca)
دی وینچنزو دیدگاه ابن سینا دربارهٔ منطق در جایگاه یک علم مستقل و همچنین آلتی برای سایر علوم، به ویژه متافیزیک و روانشناسی را می‌کاود.

⏺ماهیت امکانی آینده و علم خداوند به جزئیات در اندیشه ابن‌سینا
👤یاری کاوکاو (دانشگاه یووسکوله)
در این مقاله، کاوکاو دیدگاه ابن‌سینا دربارهٔ رابطه خدا و جهان را به بحث گذاشته و به‌ویژه بر مسألهٔ علم الهی به جزئیات و پیامدهای آن برای معرفت انسانی تمرکز کرده است.

⏺دیدگاه ابن سینا درباره طبیعت مشترک و مبنای متافیزیکی مقولات
👤هاشم مروارید (دانشگاه ایلینوی، شیکاگو)
مروارید مفهوم ابن‌سینا از طبیعت مشترک و نقش آن را در مقوله‌بندی متافیزیکی وجود بررسی می‌کند و تفسیرهای جایگزینی از دیدگاه ابن سینا پیشنهاد می‌دهد.

⏺نظریهٔ ابن‌سینا در باب قصدمندی تهی: مطالعه‌ای موردی در ابن‌سیناگرایی تحلیلی
👤محمد صالح زارع‌پور (دانشگاه منچستر)
زارع‌پور در امتداد پروژه خوانش تحلیلی از فلسفه ابن‌سینا، در این مقاله رویکرد ابن‌سینا به قصدمندی را بررسی کرده و به ویژه مسأله قصدمندی تهی یا ارجاع به معدومات را مورد مداقه قرار می‌دهد.

⏺انواع آگاهی در اندیشهٔ کلاسیک عربی: ابن سینا، ابن رشد و متکلمان
👤دبورا بلک (دانشگاه تورنتو)
دبورا بلک گونه‌های مختلف مفهوم آگاهی را در تفکر کلاسیک اسلامی کاویده و دیدگاه‌های ابن‌سینا، ابن رشد و برخی از متکلمان درباره آگاهی را با یکدیگر مقایسه می‌کند.

#معرفی_مقاله

@AlBasatin

‌
💠 درآمدی بر مدرسهٔ تابستانی چهارم انعکاس | ۱۴۰۳ | نشست سوم

🔵 «پیامبری» بین قرآن و عهدین: نمونه‌ای در مطالعات الهیات تطبیقی


👤 یحیی صباغچی (عضو هیئت علمی دانشگاه شریف - مدیر گروه پژوهشی پویافکر)

👤 میزبان: محمدرضا معینی (دانشگاه تهران)

🗓 دوشنبه ۵ شهریور - ساعت ۱۸ (به وقت تهران)


📝 چکیده
«نبوت» در هر سه دین ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) از مهم‌ترین و محوری‌ترین آموزه‌های الهیاتی است. با در نظر گرفتن این واقعیت که متون مقدس یکی از منابع اصلی الهیات در همه ادیان و به طور خاص، ادیان ابراهیمی است و سهم بزرگی از مبانی الهیاتی پیروان ادیان، برگرفته از متون مقدس ایشان است، طبیعی است که ضرورت داشته باشد برای فهم مفهوم «نبوت» قرآن و عهدین مراجعه کنیم.

چنانچه می‌دانیم بخش بزرگی از محتوای قرآن پیرامون آموزه‌های الهیاتی است و آموزه‌های قرآن در بافتار فرهنگی آشنا با آموزه‌های عهدینی و در گفتگو با مخاطبانی که انگاره‌های عهدینی در ذهن داشته‌اند، شکل گرفته است. بر همین اساس، بررسی تطبیقی درباره آموزه‌های اعتقادی بین قرآن و عهدین نتایج بسیار جالبی برای فهم بهتر هر دو متن به‌دست می‌دهد.

الهیات تطبیقی، شاخه‌ای جدید از الهیات است که تلاش می‌کند فهمی عمیق‌تر از آموزه‌های الهیاتی هر دین را در گفتگو با سایر سنت‌های دینی به دست دهد. این شاخه از مطالعات تطبیقی  را باید از مهم‌ترین شاخه‌های مطالعات قرآن و عهدین به شمار آورد که هنوز نیازمند تحقیقات بسیار گسترده‌تری است. پدیدار شدن یافته‌ها و دیدگاه‌های جدید در این شاخهٔ مطالعاتی در دهه‌های اخیر، نوید پژوهش‌های عمیق‌تری را در سال‌های آتی می‌دهد.

در این ارائه، به مطالعه تطبیقی نبوت در قرآن و عهدین می‌پردازیم. در طی این ارائه با برخی پیچیدگی‌های این مطالعه و نیز با برخی دیدگاه‌های معاصر در این موضوع آشنا می‌شویم.

✅ حضور در این نشست و باقی نشست‌های «درآمدی بر مدرسهٔ تابستانی چهارم انعکاس» برای تمامی علاقه‌مندان آزاد و رایگان است.

✍️ برای ثبت‌نام رایگان در این رویداد، از طریق این لینک اقدام کنید.


✅این ارائه می‌تواند زمینه‌ای تاریخی برای تعدادی از ارائه‌های مدرسهٔ تابستانی چهارم انعکاس با موضوع قرآن و عهدین فراهم آورد.


#رویداد_انعکاس

@Inekas

‌
📝«در حجابْ خداست»؟

⏺متألهان، عارفان و فیلسوفانِ سنت‌های مختلف دینی در طول تاریخ متذکر این نکته شده‌اند که حضور «خدا» همواره و برای همگان عیان نیست و چه بسیار که «خدا» خوانده می‌شود اما پاسخی از جانب حضرتش شنیده نمی‌شود؛ همچنین ایشان تلاش کرده‌اند تبیین‌های مختلف و متنوعی برای این «سکوت الهی» پیش‌نهاد کنند. دوست عزیزم، یاسر میردامادی، این مسأله را «کسوف الهی» نامیده‌ است.

⏺اما در ادبیات فلسفه دین معاصر و به‌ویژه با تقریر و صورت‌بندی فیلسوفِ کانادایی، جان لـ. شلنبرگ، در دو کتاب مهمش «اختفای الهی و خرد بشری» (۱۹۹۳) و «برهان اختفا: چالش جدید فلسفه در باور به خدا» (۲۰۱۵)، اختفای الهی در جایگاه یکی از ادله مهم فلسفی علیه وجود خدا مطرح شده است. به‌طور بسیار چکیده، شلنبرگ در تقریر خود مدعی است که فرض خدای شخص‌وار قادر مطلقی که به تک تک مخلوقاتش عشق می‌ورزد، منتفی‌کننده اختفای الهی از شخص خداجوی غیر مقاومی است که حقیقتاً در پی شناخت خداست. بنابراین، وجود خداجوی غیر مقاوم دلیلی منطقی است بر عدم وجود آن خدای مفروض.

🔵این دلیلِ شلنبرگ که به دلیل اختفای الهی (Divine Hiddenness Argument) شهرت یافته، یکی از مهم‌ترین و مناقشه‌انگیزترین دلائلی است که در ادبیات فلسفه دین معاصر علیه وجود خدا اقامه شده و انبوهی از تحلیل‌ها و نقض‌ها و ابرام‌های فلسفی از هر سو پیرامون آن شکل گرفته است (برای گزارشی فشرده از ادبیات فلسفی حول تقریرهای متنوع این دلیل و ورود به ادبیات تخصصی آن، مطالعه مدخل «اختفای الهی» در دانشنامه استنفورد را پیشنهاد می‌کنم).

🔵در شهریور پیش‌رو، به همت گروه کلام مؤسسه حکمت و فلسفه ایران مدرسه تابستانی‌ای با عنوان «اختفای الاهی؛ دلالت‌ها و ابعاد فلسفی ـ الاهیاتی» برگزار خواهد شد و جنبه‌های مختلف «دلیل اختفا» به بحث گذاشته می‌شود. عموم ارائه‌دهندگان این مدرسه، از جمله دکتر علیزمانی (دانشگاه تهران)، دکتر رسولی‌پور (دانشگاه خوارزمی)، دکتر آزادگان (دانشگاه شریف) و...، از اساتید و پژوهشگران برجسته فلسفه دین هستند که در کنار هم قرارگرفتن‌شان فرصتی کم‌نظیر برای آشنایی دقیق و عمیق با دلیل اختفای الهی و ادبیات معاصر فلسفه دین فراهم می‌آورد. من نیز در این مدرسه درباره ارتباط فلسفه و الهیات اسلامی با «دلیل اختفا» سخن خواهم گفت و گزارشی ارائه خواهم کرد از مباحثی که پژوهشگران فلسفه و الهیات اسلامی در دو دهه اخیر پیرامون دلیل اختفای الهی و نسبت آن با میراث فلسفی-الهیاتی اسلامی طرح کرده‌اند.

🔵در صورتی که به مباحث فلسفه دین به طور عام، یا مسأله اختفای الهی به طور خاص، علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنم به «کانال تلگرامی مدرسه اختفای الاهی» بپیوندید و در هفته‌های پیش‌رو از محتوای این کانال استفاده کنید. علاوه بر این، اگر علاقه دارید که به شکلی عمیق‌تر با دلیل اختفای الهی آشنا شوید، شرکت در «مدرسه تابستانی اختفای الهی» را نیز به‌طور جدی به شما پیشنهاد می‌کنم.

🗓 «مدرسه تابستانی اختفای الهی» از تاریخ ۱۹ تا ۲۱ شهریور ۱۴۰۳ به صورت حضوری (در محل موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه) و مجازی برگزار خواهد شد و تا روز یکشنبه ۱۸ شهریور فرصت دارید برای ثبت‌نام در آن.

#رویداد_علمی
@AlBasatin

‌
🗓فلسفه اسلامی و تصوف
👤گفتگویی آزاد با ویلیام چیتیک

🗓جمعه ۲۶ مرداد ۱۴۰۳
ساعت ۴ بامداد (به‌وقت تهران)

🔗تکمله: ویدئوی این نشست از طریق این لینک یوتوب دستیاب است.

#رویداد_علمی
@AlBasatin

‌
🔵 چهارمین مدرسهٔ تابستانی انعکاس | شهریور ۱۴۰۳
🔵«قرآن و عهدین: سنت‌ها، بافتار‌ها و بینامتن‌ها»

👥 با مشارکت دانشگاه اکستر


➕ ۳۸ ساعت ارائۀ علمی با پرسش و پاسخ در ۶ روز
➕ پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها، ۸، ۹، ۱۵، ۱۶، ۲۲ و ۲۳ شهریور ۱۴۰۳ | از ساعت ۱۴:۰۰ تا ۲۰:۱۵ به وقت تهران
➕با حضور ۱۹ پژوهشگر از دانشگاه‌های ۶ کشور: ۵ ارائه به زبان فارسی و ۱۴ ارائه به زبان انگلیسی (با ترجمهٔ همزمان فارسی)


📄 محورهای اصلی برنامه:
◀️تأملات روش‌شناختی
◀️بینامتنیت قرآن و عهدین
◀️قرآن و متون پساعهدینی
◀️زمینه‌های الهیاتی و تاریخی قرآن و عهدین
◀️ارتباط مسلمانان با مسیحیان و یهودیان


⭐️ فهرست ارائه‌کنندگان و عناوین ارائه‌ها را در اینجا ببینید.
📄 برای مطالعۀ چکیدۀ ارائه‌ها و معرفی ارائه‌کنندگان به کتابچۀ مدرسه رجوع کنید.

🗓 مهلت ثبت‌نام: تا ۵ شهریور ۱۴۰۳
⭐ مهلت ثبت‌نام زودهنگام با تخفیف: ۲۶ مرداد

🎓 تخفیف ویژۀ دانشجویی
📄 اعطای گواهی
🌐 برگزاری جلسات در Zoom
💬 با ترجمهٔ همزمان فارسی
🎁دسترسی به محتوا و ویدئوهای دورۀ «آشنایی با عهدین»

🌐 برای ثبت‌نام و کسب اطلاعات بیشتر به وبسایت مدرسه مراجعه کنید
🔵 inekas.org/2024
یا به @Inekas_admin پیام بدهید.

#رویداد_انعکاس
@inekas

‌
📔 «راه حل دشتکی برای پارادوکس دروغگو: ترکیبی از دو راه حل پیشین پیشنهادی طوسی و سمرقندی»
✍🏻 محمدصالح زارع‌پور

Zarepour, Mohammad Saleh. 2023. “Dashtakī’s Solution to the Liar Paradox: A Synthesis of the Earlier Solutions Proposed by Ṭūsī and Samarqandī.” History and Philosophy of Logic 45 (3): 219–45.


🔻«این جمله دروغ است» راست است یا دروغ؟ اگر راست باشد دروغ است و اگر دروغ باشد راست!!

🔵این، ساده‌ترین صورت «پارادوکس دروغگو» است. پارادوکسی که یکی از جذاب‌ترین و پردامنه‌ترین معضلات در معرفت‌شناسی را ایجاد کرده و قرن‌هاست که ذهن فیلسوفان یونانی و عربی ایرانی و... را به خود مشغول ساخته.

نخستین بار فیلسوفان یونانی با چالش صدق گزاره‌های خود ارجاع (از جمله پارادوکس دروغگو) مواجه شدند و درباره آن نوشتند، اما فیلسوفان مسلمان نیز به این چالش علاقه بسیاری پیدا کردند و راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای حل آن پیشنهاد دادند، به عنوان مثال بنگرید به: «دوازده رساله در پارادوکس دروغگو».

صدرالدین دَشتَکی معروف به سیّد سَنَد (م. ۹۰۳) از برجسته‌ترین فیلسوفان مدرسه شیراز، تلاش کرده راه‌حلی جدید برای پارادوکس دروغگو پیشنهاد دهد. بر اساس راه حل دشتکی، گزاره دروغگو گزاره‌ای خودارجاع است که در آن محمول 'کاذب' تکرار شده است. دشتکی با بحث درباره شرایط تحمّل صدق گزاره‌ها استدلال می‌کند که گزاره دروغگو اصلاً متحمل صدق و کذب نمی‌شود.

🔵محمدصالح زارع‌پور، استاد فلسفه دانشگاه منچستر، در مقاله فوق که به تازگی منتشر شده ابتدا در دو راه‌حل مشابه پیشین که به ترتیب توسط خواجه نصیرالدین طوسی (م. ۶۷۲) و شمس‌الدین سمرقندی (م. ۷۰۴) پیشنهاد شده بود، بررسی کرده و نشان می‌دهد که راه‌حل دشتکی را می‌توان به عنوان ترکیبی از دو راه‌حل دیگر در نظر گرفت.

از نظر او، اگرچه هیچ یک از این راه‌حل‌ها در نهایت قانع‌کننده به نظر نمی‌رسد، همه آنها شامل بینش‌های منطقی و فلسفی قابل توجهی است. به ویژه، اگرچه راه‌حل دشتکی به خودی خود متقاعدکننده نیست، اما تنها چند قدم با یک راه‌حل قابل قبول فاصله دارد.

🔗 این مقاله در شماره اخیر مجله «تاریخ و فلسفه منطق - History and Philosophy of Logic» منتشر شده و از طریق این پیوند قابل دستیابی است.

#معرفی_مقاله
@AlBasatin

‌
🗓 بزرگترین فیلسوف اسلامی که اسمش به گوشتان نخورده: فخرالدین رازی
👤گفتاری از پیتر آدامسن

🗓پنجشنبه ۴ مرداد ۱۴۰۳
ساعت ۲۰:۳۰ (به وقت تهران)

🔵در سنت غربی مطالعهٔ فلسفهٔ اسلامی، معمولاً به نام‌های مشهوری مانند فارابی، ابن‌سینا و ابن رشد پرداخته شده، اما تاریخ فلسفهٔ اسلامی متفکران برجسته دیگری نیز به خود دیده است که در سنت غربی کمتر شناخته شده‌اند. یکی از این چهره‌ها فخرالدین رازی (۵۴۴ - ۶۰۶ق) است.

🔵پیتر آدامسن، استاد فلسفهٔ اواخر دوران باستان و فلسفهٔ عربی در دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ (LMU) است. آدامسن نویسندهٔ کتاب‌های «الکندی» و «الرازی» در مجموعهٔ «متفکران بزرگ قرون وسطی» از انتشارات دانشگاه آکسفورد و همچنین نویسنده و ویراستار آثار متعددی از جمله «کتاب‌همراه کمبریج برای فلسفهٔ عربی» و «تفسیر ابن‌سینا: مقالات انتقادی» بوده است. او همچنین نویسنده و میزبان پادکست تاریخ فلسفه (www.historyofphilosophy.net) است که به صورت مجموعه‌ای از کتاب‌ها توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد منتشر می‌شود. او تلاش می‌کند در این پادکست به فیلسوفان کمتر شناخته‌شده نیز بپردازد و حاشیه‌های پژوهش‌نشدهٔ فلسفه را آشکار کند.

🔵در این ارائه که به کوشش کالج اسلامی لندن برگزار می‌شود، آدامسن برخی از جذاب‌ترین و مغفول‌مانده‌ترین ایده‌های فخرالدین رازی را ارائه خواهد کرد: درباره خدا، فضا و زمان، و تفاوت بین انسان‌ها و حیوانات.

🔗تکمله: ویدئوی ضبط‌شده این جلسه را می‌توانید در یوتوب کالج اسلامی مشاهده کنید.

#رویداد_علمی
@AlBasatin

قوم عاد کجا ساکن بودند؟
یادداشت از دکتر فرهاد قدوسی در گزارش پژوهش اخیر دکتر احمد الجلاد (سامی‌شناس)

أَلَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَقَوْمِ إِبْرَاهِيمَ وَأَصْحَابِ مَدْيَنَ وَالْمُؤْتَفِكَاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَـٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ‎﴿التوبة: ٧٠﴾‏

آيا خبر مهم پيشينيانشان به آن‌ها نرسیده‌است؟! قوم نوح و عاد و ثمود و قوم ابراهيم و مردم مَدْين و زير و رو شدگان که رسولانشان نشانه‌های روشني برای آن‌ها آوردند. پس خدا بر آن نبود که به آنها ستم کند، بلکه خودشان به نفس خويش ستم می‌کردند.


مقاله جدید و نسبتا کوتاه اقای احمد جلاد (استاد دانشگاه ایالتی اوهایو، امریکا) با عنوان

The Epigraphy of the Tribe of 'Aad
"برنگاره های قبیله عاد "

که پیشنویس آن را از دیروز در تارنمای آکادمیای خود گذاشته‌است، قدم قابل توجهی در مشخص‌کردن هویت مکانی و زمانی این  قبیله ( قوم هود پیامبر(ع)) است که نام‌ آن در قران ۲۴ ذکر شده‌است.

نام این قوم در قران‌ معمولاً در کنار نام‌ ثمود (قوم صالح پیامبر (ع) و شهرشان الحجر) که از لحاظ زمانی متاخر از  قود عاد بودند، ذکر می‌شود. نام ثمود در منابع نوشتاریِ پیشااسلامی آمده‌است. در حالی‌ که در مورد عاد وضعیت این‌ گونه نیست.‌ کثیری از مورخان و مفسران دوره کلاسیک اسلامی، مکان قوم عاد را در جنوب شبه جزیره عربستان در نواحی یمن تصور کرده‌اند که تا حدی بر خلاف تصویر قرانی نزدیک و مرتبط بودن دو قوم عاد و ثمود است. جایگاه ثمود در شمال شبه جزیره عربستان در نزدیکی  شهر الحجر دانسته می‌شود.

در قران دو عبارت دیگر "ارم"(سوره فجر ایه۷) و "الاحقاف" (سوره الاحقاف ایه۲۱) در ارتباط با قوم عاد بکار برده شده‌است.

آقای احمد جلاد با برسی این عبارات دربرنگاره‌ها به زبان‌های صفایی (Safaitic) و حسمائی (Hismaic) و تحلیل‌های زبان‌شناسانه به این‌ نتیجه رسیده‌است که اِرَم به معنای مکان است و نه گروهی از مردم و مکان قوم عاد در شمال غربی شبه جزیره عربستان و در حوالی کشور فعلی اردن قرار داشته‌است که مؤید تصویر قرآنیِ نزدیکی و توالیِ مکانی و زمانی دو قوم عاد و ثمود است.

لطفا به نقشه و لینک زیر رجوع کنید.

اصل مقاله را از اینجا هم می‌توانید بخوانید.
@QuranPazhoohi

‌
🗓 علویان
سمینار اندیشه سیاسی آکسفورد (OPTS)

🍔سخنرانان:

🔺طاهره قطب‌الدین (دانشگاه آکسفورد)
حکومت عدل در تعلیم و عملکرد امام علی

🔺نبیل حسین (دانشگاه میامی)
آل علی در جایگاه متفکران سیاسی


🗓 چهارشنبه، ۱۹ اردیبهشت
ساعت ۱۸:۳۰ (به‌وقت تهران)

🌐ثبت‌نام برای شرکت آن‌لاین

#رویداد_علمی

@AlBasatin

‌
📔 بررسی یک مسأله فقهی: ازدواج مُتعه
✍🏻 سید حسین مدرسی طباطبایی

⭐️این نوشتار که به پیوست مجله آیینه پژوهش (شماره ۲۰۴، بهمن و اسفند ۱۴۰۲) منتشر شده، فصلی است از کتاب «نص و تفسیر: مکتب فقهی امام صادق علیه‌السلام» اثر سید حسین مدرسی طباطبایی که در سال ۲۰۲۲ ضمن سلسله‌ای از منشورات انتشارات دانشگاه هاروارد که به بنیانگذاران نظام‌های حقوقی اختصاص یافته، منتشر شده است. پیش از این نیز ترجمه فصل نخست این کتاب که به زندگانی امام صادق و امام باقر (ع) اختصاص داشت، در فروست «ادبیات انعکاس» منتشر شده بود.

مدرسی در فصل چهارم کتاب، به سراغ بررسی چند مسأله فقهی رفته که نظر و عمل شیعیان در این مسائل، همواره در سایه مناقشات و منازعات تاریخی، کلامی و فقهی قرار گرفته است. یکی از مسائل بررسی شده در این فصل، «مُتعه» یا «ازدواج موقّت» است. به اقتضای رویکرد تحلیلی-تاریخی نویسنده، در این کتاب فقه شیعه نه در جایگاه شریعت، که در جایگاه یک نظام حقوقی، و امام صادق در جایگاه بنیانگذار این نظام مورد مطالعه قرار گرفته و نویسنده به جای توجه و تمرکز بر مسائل و مصادیق از منظر فقهی یا مذهبی، به ماهیت و عملکرد این مکتب فقهی در جایگاه یک دستگاه حقوقی، نظر داشته است.

نویسنده در این فصل به بیان سرگذشت تاریخی متعه در قرون نخستین اسلام و تقریر رویکرد شیعه به متعه پرداخته و می‌کوشد بدون ابتناء بر پیش‌فرض‌های پیشین اعتقادی و از مسیر بررسی تاریخی مستندات، تقریری تازه برای سوالات تاریخی و مسائل حقوقی فراهم سازد.

⬇️دریافت فصل «بررسی یک مسأله فقهی: ازدواج مُتعه»
⬇️دریافت ترجمه فصل نخست کتاب «نص و تفسیر»
⬇️دریافت فایل PDF کتاب (به انگلیسی)

#معرفی_کتاب

@AlBasatin

📎 نسخهٔ الکترونیک ترجمهٔ فارسی مقالهٔ
«رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟ - بخش نخست»
نیکلای ساینای

دومین اثر از فروست «انعکاس ادبیات»، به مقالهٔ دو بخشی نیکلای ساینای، استاد برجسته مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد، اختصاص یافته است. این مقاله در سال ۲۰۱۴ در دو شمارهٔ پیاپی از بولتن مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (دانشگاه لندن) منتشر شده است. این فایل به ترجمهٔ بخش اول آن اختصاص دارد. ترجمهٔ بخش دوم نیز به زودی در انعکاس منتشر خواهد شد. ترجمهٔ گروهی این اثر به همت جمعی از مترجمان و ویراستاران و در ۳۹ صفحه به انجام رسیده است.

⭐️ معرفی مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟»

🔵 نیکلای ساینای به مناسبت ترجمهٔ فارسی این اثر توسط انعکاس، مقدمه‌ای اختصاصی بر آن نگاشته است. ترجمهٔ این مقدمه را در اینجا و متن انگلیسی و ترجمهٔ کامل با ارجاعات را در همین فایل بخوانید.

🔗 اطلاعات کتابشناختی ترجمه:
ساینای، ن. (۱۴۰۲). «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» (حامد علیا، مترجم.). ویراست اول. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات» (https://t.me/inekas/430).

@inekas

💎 معرفی و ترجمهٔ کامل مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای

✔️ از دههٔ ۷۰ میلادی، گروهی از پژوهشگران تجدیدنظرطلب تلاش کردند این باور رایج را که قرآن زمان عثمان تدوین شده است به چالش بکشند. بیشتر پژوهشگران غربی و نیز مسلمانان بر این باورند که قرآن در زمان خلیفهٔ سوم، عثمان تدوین شده است. امّا با انتشار آثار تجدیدنظرطلبان، مانند مطالعات قرآنی ونزبرا، ایدهٔ تدوین متأخر قرآن –زمان عبدالملک مروان (م. ۸۶ ق)– مطرح شد. در سال‌های بعد، این ایدهٔ تدوین متأخر قرآن از سوی برخی پژوهشگران توسعه یافت و در میان طیفی از تجدیدنظرطلبان جا افتاد. اما به طور همزمان، از همان روزها، این ایدهٔ چالش‌برانگیز، واکنش‌های متعددی را برانگیخت.

✅یکی از مهم‌ترین تحقیقات علمی که ایده تدوین متأخر قرآن را به چالش کشیده است،‌ مقالهٔ دو بخشی «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از نیکلای ساینای، استاد برجستهٔ مطالعات اسلامی در دانشگاه آکسفورد است. نیکلای ساینای در این مقالهٔ پر ارجاع به داوری این ایده می‌نشیند. هدف اصلی ساینای در این مقاله نشان دادن سازگاری شواهد اصلی مورد استفادهٔ تجدیدنظرطلبان با ادعای مخالف ایشان است. به باور ساینای، شواهد ادبی و مادی مورد استناد تجدیدنظرطلبان، با ادعای رایج‌تر تدوین قرآن در زمان عثمان نیز کاملاً سازگار است و دلالتی بر مدعای ارائه شده ندارد و لذا نتیجه‌گیری برای به تعویق انداختن تاریخ تدوین قرآن موجه نیست. البته ساینای بر این نکته تأکید می‌کند که رد استدلال تجدیدنظرطلبانه به این بدان معنا نیست که بحث‌های تجدیدنظرطلبان را از جنس بحث‌های صرفا جدلی بدانیم؛ بلکه تنها استدلال آنان است که مورد نقد قرار می‌گیرد.

✔️ نیکلای ساینای، از برجسته‌ترین اساتید و پژوهشگران مطالعات قرآنی در آکادمیای غرب است. وی در سال ۲۰۰۷ از دکترای خود زیر نظر آنگلیکا نویورث در دانشگاه آزاد برلین دفاع کرد و از سال ۲۰۱۱ استاد مطالعات اسلامی در دانشکده مطالعات خاورمیانه و آسیایی (با نام سابق مطالعات شرق‌شناسانه) در دانشگاه آکسفورد بوده و از امسال به عضویت فرهنگستان بریتانیا درآمده است. وی تا کنون بیش از ۶ کتاب و مجموعه مقالات و بیش از ۲۰ مقاله در مطالعات قرآنی منتشر کرده (فهرست آثار) که مهم‌ترین آن‌ها، کتاب «اصطلاحات کلیدی قرآن»، چند ماه پیش انتشار یافت و در آکادمیای قرآن‌پژوهی، به طور گسترده از آن استقبال شد. اما در این میان، مقالهٔ «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟» از ساینای، شاید بیشترین توجه را به خود جلب کرده باشد. این مقاله تاثیر بسزایی در تحقیقات پس از خود داشته و تا کنون بیش از ۱۰۰ بار مورد ارجاع قرار گرفته است.

✔️ این مقاله، در دو بخش در سال ۲۰۱۴ در بولتن مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی (دانشگاه لندن) منتشر شد که بخش اول آن به ارزیابی شواهدی می‌پردازد که برای نهایی‌شدن متن قرآن در اواخر قرن هفتم میلادی/ دوم هجری به آن استشهاد شده است؛ در این مقاله نشان داده می‌شود که شواهدی که مورد استناد تجدیدنظرطلبان قرار می‌گیرد، مانند کتیبه‌های قبة‌الصخرة و متون مکتوبی از دوره‌های نخستین (مثل نوشته‌های عبدالمسیح کندی و یوحنای دمشقی)، با تاریخ‌گذاری سنتی تدوین قرآن ناسازگار نبوده و بر مدعای تجدیدنظرطلبان دلالتی ندارند. بخش آخر مقاله، استنادات پاتریشا کرونه به تفاوت تشریع قرآن با فقه متقدم اسلامی برای اثبات تاخر تدوین قرآن را به محک نقد می‌گذارد.

🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی مقاله:
Nicolai Sinai (2014), "When did the consonantal skeleton of the Quran reach closure? Part I", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London Vol. 77, No. 2. pp. 273-292

🔵 انعکاس برای اولین بار، این مقاله را مطابق نسخهٔ انگلیسی و در دو بخش، به فارسی ترجمه کرده است که بخش نخست آن، از اینجا قابل دریافت است و بخش دوم نیز به زودی منتشر خواهد شد. این مقاله پیشتر در حلقهٔ مطالعاتی انعکاس هم‌خوانی شده بود که همزمان با این مطالعه، با همت برخی از شرکت‌کنندگان، مقاله به صورت گروهی ترجمه و سپس ویراستاری شد. انعکاس از تمامی دوستانی که در این فرآیند مشارکت داشتند سپاسگزار است.

🔗 اطلاعات کتاب‌شناختی ترجمه:
ساینای، ن. (۱۴۰۲). «رسم قرآن چه زمانی تثبیت شد؟ - بخش نخست» (حامد علیا، مترجم.). ویراست اول. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات». (https://t.me/s/inekas/430)

🔴 نیکلای ساینای به مناسبت ترجمهٔ فارسی این اثر توسط انعکاس، مقدمه‌ای اختصاصی بر آن نگاشته است. ترجمهٔ این مقدمه را در اینجا و متن انگلیسی و ترجمهٔ کامل با ارجاعات را در فایل ترجمه بخوانید.

🎞 پیش از این، فرهاد قدوسی در جلسات مباحث قرآنی: جمع‌آوری و تدوین قرآن، در انجمن ذکر، به ارائهٔ این مقاله پرداخته است. بخش اصلی جلسهٔ پنجم، به ارائهٔ بخش نخست مقاله اختصاص دارد. ویدئوی آن را در آپارت و یوتوب مشاهده کنید.

@inekas