سودابه قیصری

«بره‌های گوشتخوار یا مرامنامۀ مقابله با چپ»


کسانی که کارهای من رو دنبال کرده باشند، دیگه می‌دونند که مقابله با چپ از عناصر اصلی فکر و عمل منه. با اینکه بخش زیادی از کتاب‌هایی که کار کردم دربارۀ فاشیسمه و فاشیسم هم از ابزارهای اصلی چپ‌هاست، اما اتفاقاً کوشیدم نظریۀ فاشیسم رو از چپ پس بگیرم. گفتن این دو سه خط مقدمه لازم بود، وگرنه دلیلی برای اشاره نداشت.

نیازی نیست توضیح بدم چرا باید با چپ مقابله کرد. انقدر مسئله اساسی، چندبعدی، تاریخی‌ـ‌سیاسی و گسترده‌ست که اگر کسی بخواد بفهمه چرا باید با چپ مقابله کرد، باید چند سال صبوری کنه و کل دیدگاه راست رو، از فلسفه و معرفت‌شناسی تا اقتصاد و سیاست و در نهایت تا ریزترین مسائل اجتماعی و فرهنگی پیگیری کنه. این چند جمله هم یه‌جورایی یه مقدمۀ دوم بود. حالا می‌تونم حرفم رو بزنم.

بله، از نظر من مقابله با چپ از مفیدترین کارهاییه که یه نفر می‌تونه در زندگی انجام بده، اما در اینجا یک «امای بزرگ» وجود داره که همیشه درباره‌ش هشدار می‌دم. در واقع، همون قدر که مقابله با چپ برای من مهمه، این هشدار هم مهمه و نمی‌تونم بینشون اولویت‌بندی کنم. مسئله چیه؟ مسئله اینه که ما قراره از چه دیدگاه، با چه رویکرد و با چه منش و روشی با چپ مقابله کنیم؟ گاهی اوقات «نفس مقابله با یک خطر» فضیلت نیست، بلکه «روش» شما برای این مقابله هم به اندازۀ نفس مقابله مهمه.

درمان اشتباه به اندازۀ خود بیماری خطرناکه. کسی که به جای درمان پا، پا رو قطع کنه، چیزی رو درمان نکرده. کسی که شیوه‌های درمانی‌ش آسیب‌زاتر از بیماریه، باز چیزی رو درمان نکرده، بلکه درمانش از خود مرض بدتر بوده. مسئلۀ مقابلۀ با چپ هم همینه و این چیزی نیست که مختص من و شما و ایران و این زمان و این مکان باشه.؛ بلکه سابقه‌ای جهانی داره. دقیقاً «فاشیسم» نوعی مقابله با چپ بود که یا از خود چپ بدتر بود، یا به بدی چپ بود، یا در نهایت دردی دوا نکرد، یا درمانی بود که به هزینه‌ها نمی‌ارزید.

دقیقاً پافشاری من هم اینه که در مقابله با چپ مرزبندی خودتون رو با فاشیسم حفظ کنید. برخی از چپ‌ستیزان در مقابله با چپ دچار انحراف فاشیستی می‌شن؛ به ویژه به این دلیل که فاشیسم رادیکال‌ترین نوع چپ‌ستیزی هم هست. اما فاشیسم دقیقاً قطع کردن عضو بیماره، به جای تلاش برای درمانش.

خب الان ممکنه برخی دوستان که طبیعیه آشنایی کمتری با عوالم و نظریه‌های سیاسی داشته باشند، حس کنند ای بابا! مشکل دو تا شد! یعنی بگن تا الان سعی می‌کردیم بفهمیم چپ چیه و چرا ضررش بیشتر از سودشه و چطوری باید در برابرش بایستیم، حالا باید بفهمیم فاشیسم چیه، ویژگی‌هاش چیه و چطوری می‌شه گرفتارش نشد! سخت شد که!

بذارید در اینجا یک راه‌حل ساده بگم برای این مشکل. ویژگی اصلی فاشیسم «اصل زور»هست؛ فاشیسم می‌خواد مسائل رو با زور حل کنه، به همین دلیل نمی‌تونه «لیبرال» و «دموکرات» باشه؛ یعنی نمی‌تونه شهروند رو آزاد بذاره تا خودش فکر و عمل کنه (پس لیبرال نیست)، و نمی‌تونه اجازه بده هر فردی ادراک سیاسی خودش رو آزادانه به کنش سیاسی تبدیل کنه و سهمی در شکل‌گیری قدرت داشته باشه (پس دموکرات نیست). به همین دلیل، فاشیسم هم می‌زنه زیر میزِ «آزادی‌های فردی».

دلیلی نداره اینجا یادآوری کنم، از مشکلات اصلی ما با چپ اینه که به آزادی‌های فردی حمله می‌کنه و اصلاً آزادی‌های فردی رو در انواع و اقسام زیست جمعی نابود می‌کنه (حالا چه این زیست جمعی تمام‌عیار، یعنی کمونیستی، باشه، و چه اشکال رقیق‌ترِ سوسیالیستی داشته باشه). پس اینکه فاشیسم هم بخواد آزادی‌های فردی رو با اصل زور نابود کنه، خودش شرّیه که باید ازش اجتناب کرد. پس هر قدر هم که مقابله با چپ مهم باشه، این نقص عضو چیزی جز نقض غرض نیست!

اگر از این منظر به قضیه به مسئله نگاه کنیم، مسئله اونقدرهام پیچیده نیست. باید با تمام توان جلوی چپ ایستاد، اما نه با روش‌های فاشیستی، یعنی نه با پشت کردن به ارزش‌های لیبرال، نه با نابودی آزادی فردی، نه با اتکا به زور؛ این روش‌ها رفته‌رفته مثل ریسمانی که اولش محکمه، رفته‌رفته سست و پاره می‌شه و فاجعۀ بعدش، مثل فاجعۀ پس از شکست فاشیسم در اروپاست که نیم قرن استیلای کمونیستی رو به همراه داشت. پس ما باید در مقابله با فاشیسم پرنسیپ داشته باشیم، قطب‌نما داشته باشیم، و این قطب‌نما ارزش‌های لیبراله.

و حرف آخر! یه لیبرال هم مثل بقیه دوست داره ببره! دوست داره پیروزی کاملی هم به دست بیاره، اما در عین حال نمی‌خواد در فرایند دستیابی به بُرد تبدیل به دشمنش بشه؛ قوچی که برای بُرد به گرگ تبدیل بشه، نبرده، ماهیتش رو باخته. کسی که اول شبیه دشمنش بشه، بعدش چه ببره و چه ببازه، باخته! چون باز دشمنش برده!


پی‌نوشت:
حالا اینکه چرا باید قوچ (لیبرال) موند، بحث‌های مفصلی می‌طلبه که جاش نه در این مطلبه و نه اصلاً چیزیه که بشه مختصر بیان کرد.

#فاشیسم
@Garajetadayoni | گاراژ

میهن‌پرستی، به سبک حزب توده

با همین یک دقیقه، چیزهای زیادی رو متوجه می‌شید.

اسلام کاظمیه، از نویسندگان چپ که عضو حزب توده بوده، از افکاری می‌گه که در این حزب ترویج می‌شد. توضیح می‌ده احسان طبری، ایدئولوگ حزب، چه معنایی از "میهن‌پرستی" رو بر اساس الگوی استالین ترویج می‌داده.

لازمه دربارهٔ این یک دقیقه توضیحاتی بدم، اما پیش‌تر پستی در این باره داشتم و دقیقاً همین رو توضیح داده بودم. بد نیست نگاهی به اون پست بندازید:

▪️ جنگی که مارکسیسم به جان ملت‌ها انداخت

@Garajetadayoni | گاراژ

نوروزتون پیروز هموطن‌های عزیز و قشنگم.
دوست‌تون دارم و برای تک‌تک‌تون آرزوی بهروزی و بهترین‌ها رو دارم.
به امید ایرانی آزاد و آباد. بوسه‌ای از صمیم قلب تقدیم شما❤️🥰
سال ۱۴۰۴

#پاینده_ایران
#پاینده_ایرانی

اجازه بدید خواهشی ازتون کنم برای سال چهارصدوچهار.

در فضای مجازی ایرانی تفاخر قومی به حد فوران رسیده. برای من زبان‌ها و فرهنگ‌های محلی ایرانی بسیار محترم و جذابه. ما وقتی رقص کردی، ترکی، عربی، بلوچ، گیلک، خراسانی یا جنوبی می‌بینیم بسیار لذت می‌بریم. ما وقتی موسیقی ترکی یا کردی یا لری می‌شنویم لذت می‌بریم. وقتی لباس‌های قشقایی و بلوچ و کردی و ترکمن می‌بینیم، چشممون برق می‌زنه. من پیش خودم یقین دارم، هم اجزا و هم کلیت ایران رو دوست دارم. می‌دونم عموم مردم هم همین حس رو دارند.

اما چند وقته چیزی که در فضای مجازی می‌بینم به تفاخر و گاه به تکبر قومی شبیه شده. فضای مجازی پر شده از مثال‌هایی که واقعاً باعث تأسفه. اگر من بگم «من به تهرانی بودن افتخار می‌کنم»، قبل از شما، خودم از حرفم تهوع می‌گیرم! یعنی چی آخه؟ اما فضای مجازی پر شده از پست‌هایی که آدما به یه ضرب‌المثل سادۀ محلی چنان افتخار می‌کنند که گویی سهم شگرفی در توسعه و پیشرفت رو ارائه دادند! ویژگی‌های مادرزادی که پر قنداق آدما گذاشته شده، تبدیل شده به مصادیق تفاخر و مباهاتِ مطلق! بین پاسداشت داشته‌های فرهنگیِ بومی، و تفاخر و تکبر فرقی وجود داره.

بگذارید مثالی بزنم... در صفحه‌ای می‌دیدم محیط‌بان زحمتکشی صحنه‌ای کمیاب از شکار خرس رو فیلمبرداری کرده بود و روی ویدئو به زبون فارسی توضیحاتی می‌داد. باور نمی‌کنید چه حملۀ سختی به این فرد شده بود که چرا داری فارسی حرف می‌زنی! این منطقه مردم فارس‌ نیستند. یعنی می‌گفتند اون منقطه‌ای که خرس مشغول شکار بود، مردم فارس‌زبان نبودند.

به عنوان کسی که تمام کتاب‌هایی که تا حالا منتشر کردم، دربارۀ ایدئولوژی‌های سیاسیه و دیده‌ام که جوامع از کجا به کجا می‌رسند، هشدار می‌دم این جوی که دارن پدید میارن خطراتی برای همۀ مردم ایران در پی داره. این وسط برخی هم هستند که نقش بسیار مخربی ایفا می‌کنند و به جای اینکه دردی دوا کنند، به درد دامن می‌زنن. اگر ما از ایران بگیم، ضمن احترام به قومیت‌ها و تکثرش، بی‌حساب و کتاب بهمون می‌گن شووینیست، ناسیونالیست، فاشیست، ایرانشهری و چه و چه! (واقعاً نمی‌فهمم اینکه تفکر یه نفر رو ناگهان به یک جمله تقلیل می‌دن و برچسب می‌زنن، آگاهانه‌ست یا از سر بی‌سوادیه). اما همین آدما نسبت به انواع تفاخر قومی و محلی هیچ حساسیتی ندارند!

همۀ چیزهای ترسناکی که در ایران‌دوستان می‌بینند، وقتی به قوم‌گرایان می‌رسند محو می‌شه! دوستان لیبرال! دوستان چپ! ایران‌دوستان خطرناک نیستند، خطر جاییه که به نظر برخی از شما تمایل زیادی دارید چشمتون رو به روش ببندید. ارتجاع قومی در ایران وجود نداشته! داره به طور مصنوعی پدید میاد. هر اشاره‌ای به ایران‌دوستی با برچسب فاشیسم مواجه می‌شه، اما هیچ نوع قومیت‌پرستی رو شایستۀ چنین عنوانی نمی‌دونند!

کمتر کسی رو دیده‌م که به اندازۀ خودم در برچسب زدن محتاط باشه. تمام نوشته‌های من موجوده... بگردید ببینید کجا به چه کسی برچسب زدم. خواهشم اینه که بیایید در سال جدید نسبت به این ترویج و تهییج و تبلیغ قومی‌ــ‌محلی قدری حساس باشیم. نفع گروه‌های زیادی در ترویج این شکاف‌هاست. اما برای عموم مردم ایران، هر جای این خاک که زندگی کنند، خطر بزرگی در این کردار نهفته ست.

@Garajetadayoni | گاراژ