Dobësimi i kësaj lidhjeje çoi në rënien e autoritetit të dijetarëve mbi popullin. Çështjet u përvetësuan nga sundimtarë të këqij dhe komandantë të paditur, të cilët bashkëpunuan për t’i shfrytëzuar masat. Ata i zëvendësuan dijetarët si udhëheqës shpirtërorë dhe vendosën figura që mbanin maskën e fesë për të mashtruar popullin. Këta të fundit refuzuan dijen, pasi nuk ishin pjesë e saj, dhe mbështetën pushtetin e tyre mbi forcën e udhëheqësve.
Të dyja palët u bashkuan në interesat dhe përfitimet e tyre të ndërsjella, duke heshtur për të këqijat. Ata mashtronin popullin në fe për ta nënshtruar në dynja. Umeti ra në gjumë nën pretekstin e fesë, duke u joshur nga padituria dhe duke iu larguar dijes. Ata u mashtruan me premtime të afërta për xhenetin, ndërsa, në të vërtetë, u largoheshin rrugëve që të çonin drejt Allahut, duke u ndjekur nga risitë dhe shpikjet në fe.
Dijetarët në këtë fazë u zhytën në një gjumë më të thellë se ai i banorëve të shpellës (në tregimin kuranor). Kur hapën sytë, gjetën një fe të ndryshme nga ajo që njihnin. Ata u bënë ndjekës të tjerëve, pasi më parë ishin liderë. Ata e forcuan injorancën dhe u jepnin autoritet atyre që mashtronin popullin. Ata madje në disa raste u atribuonin atyre cilësi hyjnore, duke i trajtuar si të shenjtë mbi bazën e trillimeve, e jo mbi bazën e fesë.
Këta risimtarë (bidatçi) kuptuan dobësinë e dijetarëve, të cilët ranë pre e lakmisë dhe dëshirave të ulëta. Kështu, ata filluan t’i nënshtronin dijetarët dhe t’i poshtëronin. Dijetarët e humbën dinjitetin e tyre, dhe u bënë të varur nga ata që më parë i udhëhiqnin. Ata iu shërbenin atyre me përulësi, duke legalizuar gjëra të ndaluara dhe dëshmuar për rrena në emër të Allahut dhe fesë së Tij.
Në këtë gjendje ka arritur edhe epoka jonë. E megjithëse këto defekte kanë ekzistuar prej kohësh, kulmi i tyre është arritur tani.
Kam parë vetë, disa vite më parë, në një rrugë të Tunisit, një dijetar të shquar të xhamisë së Ez-Zejtunës duke puthur dorën e një të padituri, risimtar, dhe arrogant. Sikur të më jepej e drejta e gjykimit, do të vendosja që ky i fundit të ishte shërbëtor i atij dijetari. Atë ditë kuptova se si idhujt adhurohen dhe si një dijetar mund të bëhet turp për diturinë e tij. Mendova për vargun e famshëm të Mutanebit:
Një grup njerëzish u mashtruan
nga idhujt e tyre dhe ranë në dashuri me ta,
por një frymë e erës mjaftoi për t’i rrëzuar ata.
Ai dijetar ra nga vlerësimi im. Nuk e përmenda me të mirë sa ishte gjallë, as nuk kërkova mëshirë për të pas vdekjes. Nuk e konsiderova vdekjen e tij – siç është vdekja e dijetarëve të vërtetë – një humbje për Islamin!
Allahu nuk ishte i padrejtë me dijetarët, por ata i bënë padrejtësi vetvetes. Ata nuk e falënderuan Allahun për mirësinë e dijes, prandaj Ai ua hoqi frytet e saj: krenarinë, udhëheqjen dhe lidershipin. Për rrjedhojë, mungesa e dijetarëve në fushën e autoritetit dhe udhëzimit pati një ndikim shkatërrues mbi besimin dhe moralin e muslimanëve. Ndër pasojat e kësaj ishte që umeti ia dorëzoi çelsat e vendimarrjes atyre që vetëm e devijuan dhe nuk e udhëhoqën: mashtruesve dhe gënjeshtarëve. Ata e larguan atë nga rruga e drejtë dhe hapën derën për sëmundje të rënda që prekën Islamin dhe muslimanët, më i rëndë nga të cilët ishte kolonializmi. Ky i fundit gjeti tek disa nga këta njerëz mjet për të nënshtruar njerëzit dhe për të arritur qëllimet e tij të liga kundër Islamit dhe muslimanëve.
Sikur dijetarët të kishin qenë udhëheqësit, sikur të kishin pasur zemra të gjalla dhe ndjenja të ndërgjegjshme, sikur të kishin qenë – siç ishin më parë – të fortë në vendosmërinë dhe vullnetin e tyre, kolonializmi do të kishte gjetur në ta kalatë që e pengonin dhe fortifikata që e refuzonin, si në lindje ashtu edhe në perëndim të botës islame.
Pasha Allahun! Deri sa muslimani i sinqertë, me ndërgjegje të pastër dhe zemër të lirë, të kthejë respektin dhe autoritetin e dijetarëve në vendin që meritojnë në zemrat e umetit, kjo nuk do të ndodhë derisa ata të përmbushin amanetin e Allahut për të shpallur të vërtetën dhe të bashkohen për të luftuar bidatet dhe devijimet që kanë hyrë
