تصویر و زندگی

🔻
یرژی منتسل جمله‌ای با این مضمون دارد: «هر بار قبل از خواب به کشورم فکر می‌کنم و هنوز نفهمیده‌ام چرا ناسیونالیسم یک کلمه‌ی زشت به حساب می‌آید، ولی بلشویسم نه.»
به نظر می‌رسد تجربه تاریخی ما نیز در سال‌های اخیر - در اینجا و آنجا - به این پرسش‌ها دارد نزدیک می‌شود و شک میکند به دلایل pejoration در برخی واژگان.
نگریستن به تاریخ فلاکت و آغاز از نقطه صفر معنایی◾️

تصویر و زندگی

🔻
در ادامه‌ی این پست، چند شب پیش به دعوت یک دوستْ نشستم به تماشای دوبارهٔ فیلم «مموریا» ساختهٔ ویراستاکول. برنامه را دپارتمان صداشناسی (سونولوژی) در کنسرواتوار رویالِ شهر لاهه برگزار کرد با حضور یک طراح صدای برجسته و دو پژوهش‌گرِ سینمای ویراستاکول. باید اقرار کنم که در فضایی اکوستیک و مجهز به چندین بلندگوی پیشرفته، تجربهٔ دیداری‌ام رفته‌رفته به سمت یک تجربهٔ جادوییِ شنیداری سوق داده شد. این اولین بار بود که احساس کردم شنیدن در سینما ـ در عمل ـ مهم‌تر از دیدن است و سینما یک تجربهٔ عمیقاً شنیداری/دیداری‌ست.
حال پرسش این است: زین پس و با ارتقای تجربهٔ تکنولوژیک در سینما، چگونه می‌توان فیلمی همچون مموریا را در تلویزیون و لپ‌تاپ و حتی ویدیو پروژکتور فهمید؟! ارزش سینماییِ یک فیلم در غیابِ آن‌همه ریزشنیداری‌ها چقدر فروکاسته می‌شود؟! میزانسن چه‌قدر دست‌خوش تقلیل می‌گردد؟!
به این پرسش‌ها فکر کنیم◾

تصویر و زندگی

🔻
در ادامهٔ بحث دربارهٔ تخیل سینمایی در اینجا و ایضاً اینجا، ابراز ارادتی بکنیم به فیلم کوتاه «آبی» از تصویرسازِ بزرگِ زمانهٔ ما، اپیچاتپونگ ویراستاکول. روایت پیرزنی که خواب‌اش نمی‌برد و درگیر اوهامات است. در فیلمْ آتشی به آهستگی به پتویِ پیرزن می‌گیرد و شعله‌هایش صحنه را روشن می‌کند. بنگرید به تخیل شگرف‌ ویراستاکول که چگونه روان‌زخم‌های تاریخی سرزمین‌اش را در هیبت یک پیرزنِ بی‌خواب به تصویر می‌کشد؛ آشوبی حیرت‌انگیز از صدا، تاریکی و آتش در چشم‌اندازی بر پرده. او این فیلم را در دوازده شب در جنگل‌های تایلند ساخته است.
با سینمای ویراستاکول شما می‌توانید نه فقط صدایِ تاریخ را، نه فقط کیفیتِ احضار اضطراب را بلکه حتی بو و کیفیتِ رطوبت را نیز وارد سینما کنید.
مثلاً تجربه‌ی سینمایی شما با فیلم «گورستان شکوه» (که به‌راستی جواهرِ سینمایی اوست) چگونه است؟! این‌که می‌شود رطوبت را، کیفیت خیسی را، نیش حاصل از یک حشره در نیمه‌های شب را فهمید و بی‌خوابی ناشی از یک روان‌زخم‌ و حتی دردهای فیریکی را می‌توان ادراک کرد، به سیاقی که گویی فیلم‌ساز، شما و خاطرات شما را پیش‌تر زیسته◾️

تصویر و زندگی

🔻
چگونه می‌توان کلمه‌هایِ کافکا را تبدیل به تصویر کرد؟ به پیشنهاد یک دوست، به تماشای انیمیشن کوتاه «پزشک دهکده» نشستیم ملهم از یک داستان کوتاه از کافکا با همین نام (در اینجا داستان کوتاه را بخوانید)؛ انیمیشنی به کارگردانی کوجی یامامورا، انیماتور ژاپنی. یامامورا در این اثر، ارجاعات تصویریِ چندی نیز به نقاشان داده: از ادوارد مونک تا مگریت. ولی حضورِ یک نقاش در تخیل فیلم‌ساز بیش از صرفِ ارجاع است و پرسکتیو و زاویهٔ دید بیننده را نیز متاثر می‌کند: آن نقاش کیست؟ نقاش معاصر ایتالیایی، انریکو رُبوستی. بنگرید به شباهت‌های بنیادین این انیمیشن با آدم‌های کارهای رُبوستی. درسی برای تصویر سازان ما که چگونه می‌توان از عناصر نقاشانه برای شالودهٔ اثر بهره جست و صرفاً به ارجاعات تماتیک بسنده نکرد◾

تصویر و زندگی

🔻
بخشِ چهارمِ پروژهٔ کوچکِ «واژه‌ها و تصاویر» را در اینجا بخوانید با محوریتِ ایدهٔ «هیچ» و «بیهودگی» در سنت‌های شرقی◾

تصویر و زندگی

🔻
چیزکی نوشتم دربارهٔ فیلمِ کیک محبوب من، از حیث اهمیتِ «واکنش نشان ندادن».
در اینجا می‌توانید بخوانیدش.

ایضا خودِ فیلم را در اینجا جستجو کنید و ببینید◾️

تصویر و زندگی

🔻
در ادامهٔ علاقه به باورهای شامبالایی، پارگرافی دیگر از این کتاب را می‌گذارم (لطفاً آن‌را در کانتکستِ این باورها بخوانید و بفهمید):

«در زبان تبتی، واژهٔ جالبی وجود دارد: ye tang che. سرجمع بخوانیمش می‌شود «مستهلک شدن». بگذراید بگوییم «کاملاً خسته». واژه‌ای که قرار است تجربهْ ناامیدیِ مطلق را شرح دهد. این واژه یک جای مهم را نشانه می‌گیرد. این‌ واژه، آغازِ آغاز است. در غیاب رها کردن تمام امیدها ـ امید به این‌که جای بهتری وجود دارد که می‌شود در آن، آدم بهتری بود ـ ما هرگز با جایی‌که قرار داریم یا آدمی که هستیم کنار نخواهیم آمد و تسکین نخواهیم یافت.»◾

تصویر و زندگی

🔻
یک نخبه، یک آرتیست، یک عاشق و یک آدمِ تنها چگونه سیگار به‌دست می‌گرفتند؟

منبع: از یک دفترچهٔ تبلیغاتی برای سیگارکشیدن، هفتاد سال پیش، آمریکا◾

تصویر و زندگی

🔻
این سه عکس را آقای محمد قراگوزلو در توئیترش از «شهر نو» منتشر کرده با این توضیحات:

«این مجموعه قبل از عکس‌های زنده‌یاد کاوه گلستان گرفته شد. کاوه را من تشویق کردم. او از طریق پدرش امکانات عکاسی گسترده و نفوذ زیادی داشت. در نتیجه بدون دخالت پلیس عمل کرد. دوربین من یک لوبیتل ۲ روسی داغون بود. این عکس‌ها داستان هم دارد که منتشر شده. پلیس مشتری ثابت و رایگان بود. نام دختر حاضر در عکس شهلا ر بود. مدتی او را می‌دیدم. در جریان حمله کمیته او را آتش زدند (همان عکس معروف و جسد سوخته‌ی بر دست‌ها). پدرش کارگر شرکت نفت بود.»

پ‌ن: همرسانی این عکس‌ها به معنای تصدیقِ آرایِ ـ گاهاً ـ ارتجاعیِ آقای قراگوزلو نیست◾

تصویر و زندگی

اگر کسی از من بپرسد حد اعلایِ تخیل در سینما چه می‌تواند باشد، می‌توانم با فراغ بال این فیلم کوتاه هفده دقیقه‌ای را با عنوان «جَک چه کرد؟» از دیوید لینچ برایش بفرستم: روایت یک بازجویی که در آن، دیوید لینچ (بازجو) یک میمون را که متهم است به قتل و عضویت در یک جنبش سیاسی مورد مواخذه قرار می‌دهد: صدای هر دو طرف از آنِ دیوید لینچ است و فضای کابوس‌گونهٔ فیلم به ما این ذهنیت را می‌دهد که به قول آن فیلسوف فرانسوی، «در کابوس فرد دیگری گیر کرده‌ایم و قرار است دَخل‌مان بیاید». از جایی به بعد در فیلم احساس می‌کنیم که میمونْ وجهِ ناانسانیِ خودِ بازجوست که دارد در گفت‌وگو با خودْ از جنایت‌هایی که روا داشته طفره می‌رود.
همچنین نگاه کنید به صحنه‌سازی بَدَوی (پریمیتیو) فیلم، به دهان میمون که گویی به شکل ناشیانه‌ای مونتاژ شده. شیفته‌ٔ این ناپختگیِ عامدانه در سینمای لینچ‌ام. کابوس‌ها هم این‌گونه‌ نیستند گاهی؟ برخی از کابوس‌های ما خط داستانی الکنی دارند که گویی یک کارگردانِ بد آن‌ها را هدایت کرده.

تصویر و زندگی

احتمالاً شما نیز دچار این عارضه شده‌اید اگر علاقه‌مند به افرادی همچون نیچه، کیرکگور، چوران و سیمون وی باشید: برخی بخش‌ها در آرای این آدم‌ها، در تغایر با ارزش‌ها و قواعد تثبیت شده در فکر کردن امروزی است. گویی باید چیزهایی از فلان کتاب از این آدم‌ها را نادیده بگیریم تا خدشه‌ای وارد نشود بر ذهنیت‌مان. شاید آن بخش را حواله دهیم به تغییر زمانه. اما در واقعیت ـ دست کم برای من ـ اینطور نیست. در واقع، «برخی» از آن‌ بخش‌ها شاید برای‌مان مهم‌تر شوند و ماده‌ی اولیه‌ی خلاقانه‌تری گردند در قیاس با مابقی متن.
مثلاً چندروزی‌ درگیر بخش‌هایی از The Sickness unto Death (بیماری منتهی به مرگ) کیرکگور هستم. آن‌جا که خیلی تلخ است و سیاه. او از فضیلت درون‌نگری و رذیلت برون‌گراییِ مدام می‌نویسد؛ در نکوهشِ اجبارِ وجدان در دنبال کردن لحظه‌به‌لحظه‌ی چیزها و امور. آن بخش‌های متن کیرکگور شاید «غیرسیاسی» به نظر آیند برای برخی و زیاده خودمحور و جدا از «جماعت». بالعکس، معتقدم برای وضعیت اینجا و الانِ ما شاید کارسازتر باشند تا بخش‌هایی که نوید امید جمعی دهند و رهایی؛ موتیف مشترک این‌ متون یک‌جاست: «با زخم‌ها نشستن، با درماندگی هم‌جوار شدن». فقط هم من نیستم این‌چنین فکر می‌کنم.
این‌ها را کارل یاسپرس می‌گوید درباره‌ی این سنخ از نویسندگان:
«او به جای اینکه آرامش ببخشد، بی‌وقفه عذابمان می‌دهد، در هر کنج خلوتی پیدایمان می‌کند، و هرگونه پنهانکاری را ممنوع می‌گرداند. دقیقاً با غرق کردن ما در پوچی است که او می‌خواهد برای ما بیکرانگی فضا را بیافریند. دقیقاً با نشان دادن جهان بی‌انتها، می‌خواهد ما را در درکِ زمینی که از آن برخاستیم توانا سازد.»

کانال تصویر و زندگی