У́кинг, факат йиг'ламанг

Мана энди мен бир бурчакка ташланган, кўнглим ўксиган бечора отаман. Қизларим ора-чора келиб ҳолимни сўрайдилар. Ғариб бўлиб қолганимга ачиниб йиғлайдилар, менга тасалли берадилар. Уларни кўрсам, кўнглимнинг жароҳатлари анча тузалгандай бўлади. Ноқобил ўғлим мени хўрласа ҳам, қизларим мени унутмаганлар, деб севинганимдан ўзимни тута олмай йиғлайман.
Ота-онага озор берган бундай ноқобил фарзандлар бир кун жазоларини тортадилар. Улар ота-оналарига қандай муомала қилган бўлсалар, ўз болаларидан ҳам шундай муомалани кўрадилар.
Қадимги китобларда шундай бир ҳикояни учратамиз: бир йигит ота-онасига азият бериб, уларни беҳурмат қиларди. У онаси вафот қилгандан кейин, отасини кичик ва зах бир уйга кўчирди. Бир кун ота овқат еяр экан, қўли қалтираб косани ерга тушириб синдириб қўйди. Шундан кейин ўғли ёғоч коса тайёрлатиб, отасига шу косада овқат беришни буюрди. Ўғлининг бундай ярамас қилиғидан кўнгли озор топган ота фақат кичкина неварасини ўйнатиб, қайғу аламини бироз енгиллатарди.
Бир кун йигит бозордан уйига қайтиб келгач, ўғлининг бир ёғочни йўниб ўтирганини кўрди. Таажжубланиб:
— Ўғлим, бу ёғочни нега йўниб ўтирибсан, нима қилмоқчисан?— деб сўради, ўғли шундай жавоб берди:
— Адажон, дадамнинг ёғоч косаларига ўхшаган коса ясамоқчиман, сиз ҳам дадамга ўхшаб қариганингизда, сизга шу ясаган косамда ош бераман!
Йигит ўғлидан бу сўзни эшитгач, – дод, – деб йиғлаб юборди.
Дарҳол отасининг ёнига бориб, кўзидан ёшлар тўкиб узр айтди, унинг юз-кўзларидан ўпди. Ўша ондаёқ отасини зах уйдан кўчириб, ўз уйига олди, отаси ҳам ўғлининг гуноҳларини кечирди, неварасини қучоғига босиб, юз-кўзидан ўпиб, йиғлаб хайр-дуо қилди.

Шикоят

Икки қиз ва бир ўғлимиз бор эди. Қизларимиздан кўра ўғлимизни кўпроқ қадрлаб, эрка қилиб ўстирдик, қариган чоғимизда бизнинг бирдан-бир таянчимиз бўлар, – деб умид қилардик.
Фарзандларимиз вояга етдилар. Қизларимизни чиқардик, кейин ўғлимизни уйлантирдик. У оила эгаси бўлди-ю, ўша вақтдан бошлаб турмушимизда ўзгариш сеза бошладик. Кўнглимиз ҳар қанча ўғлимизга яқин бўлса ҳам аввалгидек уни севсак ҳам, у бизга аллақандай совуққонлик билан қарай бошлади. Кўпинча онаси ўғлининг илтифотсизлиги, қаттиқ муомаласидан зорланарди:
— Уйланганларидан кейин ўғилларнинг ҳаммаси бизнинг ўғлимизга ўхшаган бўладиларми?—деб мендан сўрарди. Мен унга:
— Қайғурма, унинг бундай ҳаракатлари вақтинча бўлса керак,— деб тасалли берардим. Лекин ўғлимизнинг муомаласи борган сари ёмонлашиб борарди. Шундай бўлса ҳам, бир кун эси кириб қолар, деган умид билан ўзимизни овутиб, унинг ёмон муомалаларига чидаб келдик. Мен бирор ерга бориб қайтганимда кампирим очиқ юз билан мени кутиб оларди. Мендан ҳар нарса тўғрисида сўрарди, мен ҳам эринмасдан жавоб берардим, шу билан кўнглимиз очиларди. Ҳар иккимиз бир-биримизга таяниб қолгандик.
Кампирим вафот қилганидан кейин ҳолимни сўрайдиган, кўнглимни кўтарадиган киши уйимда топилмади.
Кўпинча хонамга кириб ўтириб зерикаман, кўнглим бузилади, кампиримни эслаб, ўксиб-ўксиб йиғлайман.
Бир куни жуда чарчаган ва тамом баданим бўшашган ҳолда ўз хонамга кирдим. Ечинмай, ўрнимда чўзилиб ётдим, чунки жуда ҳолсизланиб қолгандим. Ярим уйқу, ярим уйғоқ ҳолда тамом эзилиб ётдим. Бир вақт неварам кириб:
— Дада, чой ичасизми, келтирайми?—деди.
Мен «йўқ, ичмайман» деганимдан кейин у чиқиб кетди. Кейин ҳолсизланиб ўрнимга ағанаб тушдим. Ўғлим турган уйдан кулишган, ўйнашган, ашула айтган товушлар эшитиларди. Ўғлим хотин ва болалари билан бирга чой ичиб ўйнаб, кулиб ўтирганди.
Мана, кўп вақтдан бери ўғлим мен билан келиб сўзлашмади, бир марта ҳам ҳолимни сўрамади. Мен ҳар куни эрта-ю кеч ўғлимни кутаман, лекин у келмайди, унинг ўрнига кичкина боласи келиб менинг чой ичиш ёки ичмаслигимни сўрайди. Чой ичгим келса ҳам унга:
— Йўқ, чой ичгим келмайди, деб айтаман, ўғлимнинг ўзи келиб чақиради, деб умид қиламан, лекин у келмайди. Мен ошхонага бориб, совуқ сув ичаман, қотган нонларни совуқ сувга ивитиб ейман. Мен албатта ўғлимдан кўнглим қолгани туфайли шундай қиламан, у буни сезмайди, ёки сезса ҳам ўзини сезмасликка олади.
Кампиримнинг йили ўтгандан кейин, бир кун ўғлим менга:
— Дада, ёлғиз ўзи яшаган киши ҳар қайси ерда турса ҳам бўлаверади. Сизнинг бу хонангиз болаларим учун жуда керак бўлиб қолди. Ана, ошхона ёнидаги ўзингизга муносиб кичкина уйга кўчинг,— деди. Неча йиллар кампирим билан яшаган бу уйдан ошхона ёнидаги зах уйга кўчиш мен учун оғир эди, шундай бўлса ҳам ўғлимнинг кўнгли бузилмасин, деб у зах уйга кўчдим. Шу вақтдан бошлаб ўзимни дунёда ортиқча ва кераксиз эканимни сеза бошладим.
Илгарилари ўғлим ва невараларим билан еб-ичиб, сўзлашиб ўтиришни истаб, улар ёнига келардим, ўғлим ҳам, келиним ҳам мени совуққонлик билан кутиб олардилар. Мен четдан келган бир мусофир каби сўзлашмай-нетмай ўтирардим. Мабодо сўзларига аралашиб қолсам, ўғлим ёки келиним:
— Чоллар сўзга аралашмасалар яхши бўларди,— деб сўзимни бўлиб қўярдилар. Бир вақт улар ёнида ўтирганимда мен қаттиқроқ йўталиб қолдим. Ўғлим менга хўмрайиб қараб:
— Овқатланган вақтимизда йўталмасдан ўтирсангиз бўлмайдими?—деб қўйди. Шундан кейин овқатланиш учун улар ёнига бормайдиган бўлдим. Бир-икки кун ўтгач, ўғлим мени кўриб.
— Дада, овқатланиш учун нега ёнимизга келмадингиз?— деди ва менинг жавобимни кутмасдан:
— Жуда яхши, бундан кейин овқатингизни келтириб берсинлар. Сиз учун шуниси қулай бўлади,— деди.
Менинг учун қулай эмиш. Ўғлим ва невараларим ёнида ўтирсам ёлғизлигимни унутардим, лекин улар буни сезмайдилар.

Жаннатга дўстингиз билан биргаликда киринглар

Ҳазрати Анас (р.а.) дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (с.а.в.) билан бирга (ўрган) эдик. Бир пайт у зот тишлари бироз кўринадиган даражада кулимсирадилар. Сабабини сўраганимизда шундай марҳамат қилдилар:
— Умматимдан икки киши Аллоҳ ҳузурига борадилар.
Улардан бири:
— Эй Раббим, менинг бу инсонда ҳаққим бор, ҳаққимни ундан олиб бер, — дейди. Аллоҳ таоло ҳам ҳалиги инсонга “Бунинг ҳаққини бер”, — деб буюради. У одам:
— Эй Раббим менда савоб деб аташга арзирли ҳеч бир нарса қолмади,— дейди. Жаноби Ҳақ
— Қара, бу инсоннинг савоби қолмабди, нима дейсан, — деб сўрайди. Ҳаққини талаб қилаётган инсон жавоб беради:
— У ҳолда менинг гуноҳларимдан олсин.
Суюкли Пайғамбаримиз шу гапларни айтаркан, кўзлари ёшланди ва “У шундай буюк бир кундирки, бу кунда инсонлар гуноҳлари олинишинин истаб қоладилар” ,— дедилар.
Шунда Аллоҳ таоло ҳақ эгасига буюрди:
— Бошингни кўтар ва жаннатга боқ! У одам:
— Эй Яратган Эгам, инжу билан ишланган, кумуш ва олтиндан барпо қилинган кўшкларни кўряпман. Булар қайси пайғамбар, қайси сиддиқ ёки бўлмаса қайси шаҳидларга аталган,— дейди ҳавас билан. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло жавоб беради:
— Булар менга ҳаққини берганларга аталган. У одам:
— Буларнинг ҳаққинин ким тўлай олади?— деб сўрайди. Аллоҳ таоло айтади:
— Агар истасанг, буларнинг соҳиби сен бўла оласан. Ҳаққини талаб қилаётган инсон сўрайди:
— Қандай қилиб, эй Аллоҳим?
— Ҳаққингни бу одамга бағишлаш орқали,— деб жавоб беради Жаноби Ҳақ. Ҳақ эгаси:
— У ҳолда бу инсонни кечирдим,— деб аютади. Аллоҳ Ҳақ Субҳанаҳу ва таоло ҳам:
— Дўстингни олиб биргаликда жаннатга киринглар,— дейди.
Сўнгра Жаноби Пайғамбаримиз (САВ) дедилар:
—Аллоҳдан қўрқингиз ва Сизлар ҳам бир-бирингизни орангизни ислоҳ қилинглар. Кўрмайсизларми, Аллоҳ таолонинг Ўзи мўминлар орасини ислоҳ қиляпти.

Оппоқ қоғоз ва қора доғ

Профессор дарсхонага кириб келиши биланоқ талабаларидан ажойиб бир тестга тайёргарлик кўришларини сўради. Талабалар бироз ташвишга тушган ҳолда тест бошланишини кутишар эди. Муаллим ҳар доимгидек тест қоғозини орқа ўгириб тарқатиб чиқди. Талабалар тест саволларини ўқиш мақсадида қоғозни ўгиришди. Қоғоз ўртасида битта қора нуқтадан бошқа ҳеч қандай топшириқ йўқ эди. Бундан ажабланган талабалар бир-бирларига ҳайрон қараб қолишди.

Профессор талабаларнинг юзида ажабланишни кўриши билан уларга: “Мен қоғозда нимани кўраётган бўлсангиз, шу ҳақда ёзишингизни сўрайман”, деди. Талабалар иккиланиш билан тушунарсиз шартни бажаришни бошладилар. Дарснинг охирига келиб, профессор барчадан қоғозларни йиғиб олиб, ҳар бир талабаниннг ёзган жавобини улар олдида овоз чиқариб ўқий бошлади. Талабаларнинг барчаси фақатгина қора нуқта ҳақида, унинг қоғознинг ўртасида жойлашгани ҳақида ёзган, ўз фикрини баён қилган эдилар.

Жавоблар ўқиб бўлингач, орага сукунат чўмди ва бироз ўтиб профессор талабаларга: “Мен бу жавобларга баҳо қўймоқчи эмасман. Сизларни мулоҳазага чорламоқчиман холос. Ҳеч ким ўз жавобида қоғознинг оқ қисми ҳақида ҳеч нарса ёзмапти. Барча диққат-эътиборни қора нуқтага қаратибди. Афсуски худди шу ҳолат бизнинг ҳаётимизда ҳам мавжуд. Биз ҳар доим инсонларнинг ёмон одатларига эътибор берамиз, худди қоғоздаги қора нуқта каби. Аслида қоғознинг оқ жойи қора нуқтага қараганда анча даражада кўп. Тириклик Худо тарафидан бир-биримизга ёрдам бериш, қайғуриш учун берилган совға. Ҳаётимиз хурсандчиликларга, яхшиликларга, яхши инсонларга тўладир. Тўғри, ўша қора нуқтага ҳам эътибор қаратишимиз, уни тўғрилашга ёрдам беришимиз керак. Лекин бу оқ жойларни унутмаган ҳолда бўлиши керак. Қора нуқта эса оқ жойларга нисбатан жуда ҳам кичкина, кўринмасдир”, деди.

Мирносир Ҳасанов таржимаси

Чин тоғи устида тошга айланган мард ҳикояти

Бир одам Чин тоғида тошга айланди. Ҳар замон кўзидан заминга ёш оқизарди. Зор-зор кўз ёшлари ҳам заминга тўкиларди ва тошга айланарди. Шундай тошларки, агар бу тошлар булутга аралашса, ундан надомат жоласи ёғиларди, бу одам Чинда машҳурдир, борсанг излаб топгин. Бу одам илм ҳайкали эди. Лекин илм ҳимматсиз одамларнинг қўлига тушса, илм ундайларнинг қўлида мўминлар учун кофир қўлидаги тош каби кулфат келтиради.
Аслида бу дунё машаққатли тор бир саройдир. Бундай тор ва қоронғи жойдан қутулиш учун илм чироғи сенга раҳнамо бўлсин. Илм жавҳари сенга жонфизой (жонбахш) бўлиб, йўл қўрсатади. Агар сен илмсиз бўлсанг, бошдан-оёқ қоронғиликда қоласан. Жаҳонгир Искандар (устози Арастудан узоқлашгани сабабли) раҳбарсиз қолди (ва фожеага учради).
Агар сен илм жавҳари атрофида айланаверсанг, уни топмасанг ҳам, пушаймон бўлмайсан, хушнудлик топасан. Охиратда бахтсиз бўлгандан кўра бу дунёда ёмон ишлардан пушаймонлик топиш ҳам яхшидир.
Бу дунёда ҳам, у дунёда ҳам жон фақирдир. Билсанг, бу дунёда жон-руҳ ғариб ва у дунёда тан заифдир. Шу заифлиқдан қутулишни истасанг, ғариб руҳ яшаётган жойдан ташқарига чиқ (тоғу даштларга чиқ), ана шу жойлар хос одамларнинг жойидир*.
Агар ана шу хослар манзилига етсанг, ҳар қадамингда, ҳар нафасда юз турли сирларга ошино бўласан. Мабодо бу йўлда сенга насиба етса ўзлигинг (манманлигинг) йўқолиб, бошингдан оёғинггача навҳа-йиғига айланади. Кечаю қундуз шубҳали таом ейишдан сакдан.
Талаб водийсида нени излаётганингни равшан бил, камликни, камтаринликни талаб қил. Кундузи кам е, кечаси кам ухла. Шунда ўлсанг ҳам гўринг нурга тўлади.

Фаридуддин Атторнинг “Мантиқут-тайр”идан.

Ассалому алайкум барчага! Сизлардан бир илтимосим бор, агар негатив комментрлар ёзгингиз келса умуман ёзманг.

Сизларни негатив гапларингиз менга ёмон таъсир килади ва канални фаолиятини юргазишни тўхташиш фикрига олиб келади.

Бу канални узим учун, ўкиганларим билан ўзим катори кизиккан инсонлар билан бўлишиш учун очганман. Обуначи йигиб, кимнидур кўнглига караб бирор нарса юбориш учун эмас.

Гапларимни тўгри кабул килачизлар деган умиддаман.

Саҳройининг бир кўза суви халифага олиб борилгандан сўнг халифа бундан жуда мамнун бўлди, саҳройини ҳузурига чорлади. Кўнглини олди, янги кийимлар кийдирди. сўънг одамларига:
— Кўзани олтин билан тўлдириб беринг. Қайтаётганида уни кема билан Дажладан олиб ўтинг. У чўл йўлидан келибди. Дажла йўли юртига анча яқин, бу ердан мамлакатига қайтсин…, дея амр берди.
Саҳройи кемага чиққач, Дажлани кўриб лол қолди.
Асл ҳайрати эса суви мўл кўл Дажла дарёси бўла туриб, халифанинг чўл сувидан йиғилган бир кўза сувни қабул қилгани бўлди.
Ва Аллоҳга шукрлар қилди…

Жалолиддин Румийнинг “Маснавий”сидан

Бир кўза сув

Чўлда фақир бир саҳройи хотини билан бирга яшар экан. Бир куни кечаси хотини:
— Барча камбағаллик ва жафони биз чекнпмиз, бошқалар умрини роҳатда ўтказмоқда. Фақат биз фақирмиз.
— Нонимиз йўқ, бошқа озуқаларимиз ҳам кам. Кўзамиз йўқ, сувимиз эса кўз ёш. Кундузи кийимимиз қуёш, кечаси кўрпа тўшагимиз ой нури. Ойни нон деб ўйлаб осмонга интиламиз. Бизнинг ҳолимиз бундан буён қандай кечади? деб дардини сўзлабди.
Саҳройи:
— Эй хотин, қачонгача дунё молини истаб юрасан? Ўзи қанча умримиз бор. Ақлли инсон бойликка ружу қўймайди. Ёшлигингда анчайин қаноатли эдинг, энди эса бойликка ҳирс қўйдинг, олтин истайсан, ҳолбуки, ўзинг олтин каби эдинг. Сенга нима бўлди? дебди. Хотини бу гапларга қулоқ осмас, иддаоси кучайиб борарди.
— Эй номусдан бошқани билмаган! Сенинг наъсиҳатомуз сўзларингдан тўйдим. Ундан кўра аҳволимиздан уялгин. Менга қаноатни ўргатяпсан. Қанча пайтдан бери шу ҳол, яна қанчагача давом этади, ахир?! Сен қачонгача қаноат ила жон сақламоқчисан? Ўзингга кел ва бу ҳолдан воз кеч
— Сен хотинмисан ёки баломисан? Камбағаллигим билан мен фахрланаман. Бошимни кўп қотирма. Мол мулк бошдаги кулоҳ сингаридир. Кулоҳга юкинган калдир… Бойнинг барча айблари моли билан ёпилади. Камбағаллик сен айтаётган нарса эмас, унга паст назар билан қарамагин. Менинг бировга ҳасадим йўқ. Қалбимда қаноат деб аталгувчи бир бебаҳо олам бор. Эй хотин ношукрликни, шикоят ва жанжални бас қил, ҳеч бўлмаса, мени ўйла. Мен яхши билан ҳам, ёмон билан ҳам жанжал қилмайман, жанжал билан ишим иўқ. Уруш у ёқта турсин, юрагим тинчликдан ҳам қўрқяпти. Жим бўлсанг, жим бўлдинг, бўлмаса ҳозир уйни ташлаб, бу эрдан бош олиб кетаман.
Хотин эрининг ғазабини кўргач, йиғлай бошлабди. Ўзини гўё пушаймондек кўрсатибди ва шундай дебди:
— Мен сенинг оёғинг тупроғиман. Жисмим, жоним сеникидир, ҳукм ҳам сенда, фармон ҳам… Камбағаллик сабаб сабрим тугаб нолисам ҳам, ўзим учун эмас, сен учун нолийман. Сен ёмон кунларимда дардимга даво бўлдинг; муҳтож бўлишингни хохламайман. Фақат сен мен ҳақимда ёмон фикрга борма. Мана, инсофга келдим. Қалб ва кўнгил ҳукмига бўйин эгаман…
Саҳройи хотинининг кўзёшларига чидай олмади ва айтганларидан пушаймон бўлди.
— Не қилайин, сенга танбеҳ бердим хотин, чунки сени севаман ва сендан ажрашни истамайман, деди.
Хотин фурсатни бой бермай:
— Ростдан мени севасанми? Ёки…
— Худо ҳаққи, сени севаман.
— У ҳолда сенга бир тилагим бор. Бағдод шаҳрида халифа яшайди. Ундан ёрдам сўрашинг мумкин. Иқбол сохибларининг дўстлигини қозонганлар иқболга эришадилар. Шунинг учун сен ҳам Бағдодга бор, у подшоҳни топ Яхши, лекин мен бечора, фақир бир саҳройиман. У буюк султон ҳузурига қандай бораман. Бунинг учун бирор сабаб керак, сабабсиз зиёрат бўлмайди.
Хотин эрига шундай насиҳат берди:
— Кўзамизда тиниқ ёмғир суви бор. Бор молу мулкимиз ҳам шу. Шу кўзани ол, бориб подшоҳлар сардорининг ҳузурига кир, совғани тақдим эт. Айтгинки: “Бизнинг бундан бошқа молу мулкимиз йўқ, чўлда бундан ҳам яхшиси топилмас… Подшоҳимизнинг хазиналари
бўлса ҳам, бундай суви йўқ. Бундай сув кам топилади.
Бечора хотин Бағдоднинг ўртасидан суви ширин Дажланинг оқиб ўтишини қаердан билсин, бундан бехабар ўз кўзасидаги сувни мақтарди.
Эрига ҳам бу гап маъқул келди:
— Кимнинг бунданда ортиқ совғаси бўлиши мумкин . Чиндан ҳам бизнинг кўзамиздаги тиниқ ёмғир суви фақат подшоҳларга лойиқ…, деди.
Саҳройи кўзасининг оғзини маҳкам боғлади. Саҳарлаб Бағдодга йўлга тушди..Кўзани синмасин,ўғрилар ўғирламасин деб кеча кундуз кўз қорачиғидай асради. Кунлар, ҳафталар ўтиб, Бағдодга етиб келди. Сўрай сўрай халифанинг саройини топди. Эшикка суянди. Соқчилар ундан мақсадини сўрашди. Саҳройи:
— Эй юзларидан улуғлик нишонаси порлаган. Эй подшоҳлар сардорининг ахлоқи билан безанган кишилар. Мен ғариб бир саҳройиман. Поддюҳдан лутф илинжида саҳродан кедим. Бу совғани султонга олиб боринг, подшоҳтан лутф тилаганнинг эҳтиёжин қондиринг. Бу тотли ва лаззатли сув… Кўзам ҳам чиройли ва яп-янги…
Халифани одамлари бу соф ,тоза юракли саҳройини совгасини жон деб қабул қилишди. Саҳройи саройнинг ортида шилдираб оққан Дажладан ҳамон бехабар эди.

Подшоҳ бўлган тиланчи

Подшоҳнинг яна озгина умри қолди. Аммо, унинг ортидан қоладиган меросхўри йўқ эди. Бу мавзу шоҳнинг ўлими олдидан кўп муҳокама қилинар эди. “У бўладими, ёки бунисими?” – дея бош қотирарди аъёнлар. Подшоҳнинг саломатлик пайтида ҳам катта тортишувлар бўлиб турарди. Ҳукмдор, “Ўлимимдан сўнг, амалдорлар ғалаён қилиб, ўлка фалокатга юз тутади”, деган хавотирда дарҳол васиятнома ёздириб қўйди. Васиятда шундай ёзилган эди: “Ҳукмдорлик тожини эрталабдан шаҳар дарвозасидан кирган илк инсоннинг бошига кийгизинг ва мамлакатни унга топширинг”. Охири, шоҳнинг вақти-соати етиб қазо қилди. Шаҳар аҳли, эртаси кун қалъалар билан ўралган дарвозадан биринчи бўлиб ичкарига кирадиган кишини кута бошладилар. Ниҳоят, кимнидир қораси кўринди. Қизиққон қарашлар ортида бир киши келиб ичкарига кирди. Ҳеч нарсадан хабари йўқ бу одам, бутун умри йўқсиллик ичида кечган, ямоқ устига ямоқ урган, бир луқма учун дарбадар юрган тиланчи эди. Сарой аҳли, давлат арбоблари унинг кимлигига қарамай, васиятга амал қилишди. Тиланчини юрта шоҳ қилиб кўтардилар; хазинанинг калитларини унинг ихтиёрига топширдилар. Ақлига сиғмас ишлардан шошиб қолган тиланчи бир муддат ҳовурини босиб олгач, мамлакатни бошқаришни қўлга олди. Дастлаб у жуда яхши бошқарди, аммо кейинчалик баъзи амалдорлар унга итоат қилмай қўйдилар. Мамлакатда катта-кичик норозиликлар, ғалаёнлар келиб чиқа бошлади. Аскарлар ва халқ нима қилишни билмай қолишди. Ўзаро тортишмалар, жанжаллар авж ола бошлади. Булардан жуда чарчаб кетган подшоҳ қаттиқ чоралар кўриб халқни тинчлантиришга уринди. Шунда ҳам шаҳарнинг баъзи ҳудудларини измида ушлаб тура олмади. Шундай кунларнинг бирида, йўқсиллик ичра юрган бир дўсти унинг шаҳрига келиб қолди. Дўсти уни подшоҳ бўлганини кўриб: –Яккаю ягона Аллоҳга шукрлар бўлсинки, Бахт сенга кулибди. Порлоқ келажак тиканзор ичра бир гул очиб, шу мартага эришибсан, – деди.– Албатта, ҳар қандай баландликнинг бир куни пастга тушиши ҳам бордир. Подшоҳ дўстининг гапларини эшитиб: – Дўстим! – деди. –Қутловинг ўринли эмас. Мени юпат… Сени таниган пайтим ва тиланчилик қилиб юрганимда фақат биргина овқатнинг ғамини ердим. Бугун эса жаҳоннинг қайғуси, юки менинг бўйнимда.

Ҳикмат
Дард, уни тортганга қараб ўлчанади. Биров учун улкан туюлган дард, бошқа бир кимса учун кичикдир. Балки ҳеч қандай дард эмасдир. “Гулистон”дан Кавсар Шодиева таржимаси

Дарбадар одам ва туякаш

Уйсиз, жойсиз бутунлай дарбадар бир одам зиндонга тушди. Пули йўқ, кимнинг қўлида нон кўрса, қўлидан тортиб олар, қаерда егулик, ичгулик топилса, ўша ёққа борарди. Зиндондагилар бу одамдан безор бўлиб, соқчига шикоят қила бошладилар:
Тезда саломимизни қозига етказ, бу пасткаш одамдан ранжиганимизни, безор бўлганимизни айт. Бу очофат, еб тўймас пашша каби тонг отмасдан ҳар егуликка қўнади. Олтмиш кишинйнг таоми унга етмайди. Жонимизга тегди. Бизни бу одамдан қутқарсин!.
Соқчи маҳкумларнинг тилагини қозига етказди. Қози одамни зиндондан чақиртирди. Сураб суриштирди. нихоят маҳкумларнинг ҳақ экани аниқ бўлди. Дарбадарга қараб:
— Тез зиндондан йўқол . Бор, уйингга кет, кўзимизга кўринма дея хақоратлади. Юзсиз одам қозига:
— Агар мени зиндондан ҳайдасанг, очлиқтан ўламан. Менинг на уйим, на мол мулким бор. Зиндон менга жаннат. Мен ғирт дарбадарман, деди. Қози яна суриштириб чиқди. Ҳақиқатдан ҳам бу одамнинг ҳеч кими йўқлиги, фирибгар бир дарбадар экани маълум бўлди.
Жарчиларни чақиртириб шу амрни берди:
— Бу одамни шаҳарда айлантиринг, бу аҳмоқ ва муттаҳам дарбадардир” дея эълон қилинг. Ҳеч ким унга қарз бермасин, нарса сотмасин.
Жарчилар одамни маҳкам боғладилар. Уни шу ердан ўтаётган бир ўтинчининг туясига миндирдилар. Туякаш:
— Раҳм кдлинглар, менинг ишим бор, деса ҳам ҳеч ким қулоқ осмади, эшитмади.
Туянинг тизгинини қўлига бердилар. Жарчилар довул чалиб, шаҳарни айландилар. Халққа:
“Эй одамлар, шу туяга минган одамни яхши таниб олинг. Бу одам ҳийлагар, мутгаҳам, дарбадардир. Унга насияга нарса сотманг, қарзга пул берманг. Ҳатто сизга, сотиш учун ҳўкиз келтирса ҳам ишонманг. Агар алданиб, бу одамдан даъво қилсангиз, ҳеч қандай жазога тортилмайди, зиндонга ҳам ташланмайди. Яхшилаб кўриб, таниб олинг!” дея эълон килишарди. Шу ҳолатда майдонларни, кўчаларни кездилар. Қоронғу тушгач, одамни туядан тушириб қўйиб юбордилар. Туякаш дарҳол дарбадар одамнинг ёқасига ёпишди:
Ҳой қаёққа кетяпсан? Кечгача сени бекорга айлантирдимми? Инсофинг борми? Ҳеч бўлмаса туямнинг сомон пулини бериб кет… деди.
Дарбадар одам туякашга шундай деди:
— Эй, сенда ўзи ақл борми? Биз кечгача нима деб айландик… Қулоғинг том битганми? Довул чалиб жарчилар томоқларини йиртдиларку. “Бу одам дарбадар, пули йўқ, алданманг”, дея етти қават осмонга эшиттирдилар. Ажабо, сенинг қулоғинг таъмагирлик билан тўлганми? Таъмагирлик инсонни ҳам кар, ҳам кўр қилади
Туякаш турган жойида қотиб қолди.

Жалолиддин Румийнинг “Маснавий”сидан

“Ўз-ўзидан ясалган қайиқ”

Машҳур имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг ёшлик йиллари эди. У вақтда Аллоҳга ишонмаган, яратиқлар ўзи пайдо бўлиб қолганини иддао қиладиган бир одам бор эди. Бу одам борган ерида сув ҳақида тортишар, баҳслашарди. У бир куни Куфа шаҳрига келди. Бу ердаги Мусулмонлар билан кўришгач, уларга деди:

— Сизлар ҳамма нарса Аллоҳ томонидан яратилганини айтасиз. Мен эса яратиқлар ўз-ўзидан пайдо бўлганини айтаман. Шу ҳақида ким мен билан баҳслашади?

Мусулмонлар унга шундай жавоб беришди:

— Бизда бир ёш олим бор. Агар баҳсда уни енга олсанг, сени улуғ уламоларимиз билан кўриштирамиз. Улар сени қабул қилишади.

Ҳалиги одамга бу гап маъқул бўлди. Учрашув жойи ва вақтини белгилаб тарқалишдилар.

Эртасига белгиланган вақтда халқ тўпланди. Аммо Абу Ҳанифа келмаган эди. Баҳслашишни кутаётган одам:

— Қани ўша сиз мақтаган ёш олим, нега бу ерга келмади? Ёки мен билан баҳслашишдан қочдими, қўрқиб кетгандир-да, деб кула бошлаган эди ҳамки, Абу Ҳанифа чиқиб келди.

Ҳалиги одам ундан: — Нега кеч қолдинг? Баҳслашишдан чўчидингми, воз кечгандирсан-а? — деди.

Имоми Аъзам унга шундай жавоб берди:

— Йўқ, воз кечмадим. Ҳозир сенга: Уйимиз дарёнинг нариги томонида эди. Ўтиш учун келсам, кўприк бузилиб кетибди. Энди дарёдан қандай ўтсам экан, деб тургандим, қарасам, дарахтлар ўз-ўзидан кесилиб, йўнилиб, бирлашиб, қайиқ бўлиб қолди. Қайиқ ўзи келиб, ёнимда тўхтади. Унга миниб, дарёни сузиб ўтдим ва келдим” десам нима дейсан?

Бу гапларни эшитган ҳалиги одам кулганча:

— Эй нодон бола! Қайси замонда дарахтлар ўз-ўзидан кесилиб, йўнилиб, қайиқ бўлибди? Мени шу гапларга ишонади, деб ўйлайсан чоғи? — деди. Абу Ҳанифа эса унга жавобан:

— Асл нодон сен экансан! Модомоки, бир қайиқ (сол)нинг ўз-ўзидан ясалганига ишонмас экансан, бу чек-чегарасиз борлиқнинг ўзи пайдо бўлиб қолганига қандай ишонасан? Бир қайиқки ўзидан ўзи пайдо бўлиб қолмаса, бутун борлиқ қандай қилиб ўзи пайдо бўлади?

Абу Ҳанифанинг бу сўзларидан лол бўлиб қолган ҳалиги одам ўйлай бошлади. Ўзига ўзи: “Бу ёш йигитча тўғри айтаяпти. Ростдан ҳам бу олам ўзи пайдо бўлиб қолмайди. Демак, ҳамма нарсанинг бир яратувчиси бор!” деди. Сўнг ҳамманинг олдида калимайи шаҳодатни айтиб, мусулмон бўлди.

Турк тилидан Абдулатиф Абдуллаев таржимаси

Қотил ва Ҳабиб ажамий


Одам ўлдирган бир қотилни подшоҳ қатл этди. Ўша кеча уни бир сўфий тушида кўрди: у жаннатда шод-хуррам юрарди.
Сўфий деди:
– Ахир сен қотил, гуноҳкорсан, одамларнинг қонини тўккансан. Қандай қилиб сен бу мартабага эришдинг — жаннати аълога етишдинг?
Қотил деди:
– Подшо жаллоди қонимни тўкаётганда, қатлгоҳ ёнидан буюк сўфий Ҳабиб Ажамий ўтаётганди. Соликларнинг бу улуғ пири яширинча менга бир қараб қўйди. Ана шу бир қараш туфайли мен бундай иззату шарафга эришдим.
Кимгаки давлат кўзи тушса, у саодат тахтига ўтиради. Агар сенга бир улуғ эрнинг назари тушмас экан, сен ўз вужудингни таний олмайсан. Минг йил хилватда ёлғиз ўтирсанг ҳам, пирсиз йўл тополмайсан. Пирсиз ёлғиз йўлга тушма, кўрлар каби ўзингни дарёга отма. Пир сенга йўлбошчидир, барча ишда сенинг суянчиғинг, паноҳингдир. Сен ахир тўғри йўл билан ўнқир-чўнқирлар, қудуқларни ажратолмайдиган кўзи ожизсан, асокашинг – раҳнамонг бўлмаса, йўлни босиб ўтолмассан. Сенинг кўзинг кўр, йўл эса узоқ, пир сен учун қалавуз — йўлчидир. Кимки бир соҳибдавлат соясида бўлса, йўлда хижолат чекмайди, кимки бир давлатга боғланса, қўлига тикан олса ҳам, у гулдастага айланади.

Фаридуддин Атторнинг “Мантиқут-тайр”идан.

Қозининг боласи

Ҳукмдорнинг сарой эшигида бир азамат турарди. Бу йигит қозининг боласи эди. Зеҳни, ақл-идроки жуда ўткир эди. Болалигидан унда шундай қобилият бўлиб, ҳамма унга ҳасад билан гапирарди. Ақллимисан ақлли бўлиб, боши узра улкан юлдуз порлаган эди. Бир қанча вақтдан ўтиб, келишган ва руҳияти анча кўтарилган бу йигит султоннинг назарига туша бошлади. Донолар: “Бойлик мол-мулк билан эмас, ҳунар билан бўлади. Ақл ёшда эмас, бошдадир” , – деганлар.
Аммо қисматни қарангки, тенгдошлари унга ҳасад қилишди. Султоннинг назаридан қолдириш учун уни хоинга чиқардилар. Ҳатто мунофиқ санаб ўлдирмак учун ёмон ишларга ундадилар. Шу пайт султон вазиятдан хабар топиб, йигитни ҳузурига чақиртирди. Ва ундан:
–Улар сендан нима истайдилар? Нега сенга бу қадар душманлик қиладилар? – деб сўради.
Йигит тавозеъ билан шундай жавоб берди:
–Султонимнинг давлат соясида эшик оғаларимнинг ҳаммасини кўнглини олдим. Фақатгина ҳасадчиларга қўшилмадим. Ҳеч кимни хафа қилмадим, аммо ҳасадчига нима ҳам қила олардим? Улар ич-ичларидан азобдадирлар. Улар фақатгина қўлимдаги неъматларни йўқотишим, пастларга тушишим ила севинадилар; роҳат қиладилар. Сиз, султонимнинг давлати ва иқболи бор бўлсин.

Ҳикмат

Ҳасадгўйлик, инсонга ҳаловат бермайди. У соғлик ва ҳузурнинг энг кичик душманидир. Кишининг ўзига ҳам, атрофидагиларга ҳам улкан зарар келтиради.

“Гулистон”дан
Кавсар Шодиева таржимаси

Ўз соқоли билан машғул бўлган обид ҳикояти

Мусо замонида бир обид бўлиб, кеча-кундуз ибодат қилар экан. Аммо кўнглида бир илоҳий завқу шавқ қўзғолмас, қалбида заррача нур йўқ эди. Унинг чиройли соқоли бўлиб, ҳар замон соқолини тараб турар, шундан роҳатланарди. Бир кун у Мусони узоқдан кўриб қолди ва унинг олдига бориб деди: – Эй, Тур тоғида Ҳақ билан сўзлашган зот, мен учун ҳам Ҳақдан сўраб бил: нега шунча ибодат қилсам-да, кўнглимда завқу ҳол йўқ? Алқисса, Мусо Калимуллоҳ яна Тур тоғига борди ва обиднинг саволини етказди. Ҳақ деди: – У ўз соқоли билан машғул бўлгани учун Бизнинг васлимиздан бенасиб бўлиб қолди. Мусо Тур тоғидан қайтиб келиб, обидга бу сўзни айтди. Обид соқолини юлиб йиғлай бошлади. Шунда Жаброил Мусо ҳузурига келиб, деди: – Обид ҳали ҳам соқол билан машғулдир. Соқолини безаганда ҳам ташвиш ичра эди, соқолини юлаётганда ҳам бенасиб қолди. Ҳақ ёдисиз бир нафас олмоқ ҳам хатодир, эгрилик ичида Ундан узоқлашсанг ҳам, тўғриликда бўлсанг ҳам У билан бўлгин. Эй ўз соқолидан ташқарига чиқолмаган, соқол билан овора бўлган, дунё ташвишлари дарёсига ғарқсан, аввал соқол ғамидан қутулгин, сўнгра ишинг ўнгидан келади. Шунда сен соқолинг билан бу ишқ дарёсига ғарқ бўласан ва соқолни-да унутасан.

Фаридуддин Атторнинг “Мантиқут-тайр”идан.

Шу пайт эшикда тиланчининг овози эшитилди: “Эй уй эгалари, Аллоҳ сизга бергандан менга ҳам беринг!” Фақир киши эшикни очиб: “Шу пайтда Аллоҳ бизга ҳеч кутмаган жойимиздан 14000 дирҳам ҳадя қилди. Модомики, сен Аллоҳ ризоси учун Аллоҳ берганидан сўраяпсан, мен ҳам шу пулнинг ярмини сенга берай, қолган ярми бизники бўлсин”.

Биргина сўзи учун 7000 дирҳамга эга бўлганидан хурсанд тиланчига пулнинг ярмини олиб чиқиш учун уйига кириб кетди, чиқиб қараса тиланчи йўқ. У ер-бу ерни қараса ҳеч қаерда кўринмади.

Уй эгаси ўша куни ғам-ташвишлардан холи уйқуга кетди ва тушида бояги тиланчини кўрди. Ундан нега кетиб қолганлигини сўраганда, тиланчи: “Мен тиланчи эмас эдим, Аллоҳнинг фаришталаридан бири эдим. Хайрли ишларни қай даражада яхши кўришинг ва Аллоҳга боғлиқлик даражангни билиш учун инсон шаклида сенинг уйингга келдим. Мени Аллоҳ сени охирги марта синаб, даражангни юксалтириш учун хонадонингга юборди. Олдинги куни аёлингнинг рўмолини сотиб, икки дирҳам олганингда ўша икки дирҳамни олган ҳам мен эдим. Ўша икки дирҳамни хотиржамлик билан Аллоҳ ризоси учун менга берганинг учун Аллоҳ сенга инжуни берди. Бугунги сахийлигинг учун эса нариги дунёда тенгсиз неъматлар билан тўла Жаннатга эришасан”.

Сенингдек энг қийин вазиятларда ҳам Аллоҳ ризосини барча нарсадан устун қўювчиларга хушхабар бўлсин…

Аллоҳ барчамиздан, дунё мол-мулкларидан устун қўйган барчадан рози бўлсин…

Турк тилидан Наргиза Атабаева таржимаси

Болалари оч қолган ота ва тиланчи

Камбағал ишчи бир куни ишдан ҳайдалди Бошқа даромади бўлмагани учун болалари уч кун овқатсиз, нонсиз қолди. У одам иш қидириб қаёққа борса, “иш йўқ” деб эшикни юзига ёпишди. Устма-уст уч кун қорни оч қолган болаларнинг хархашаси онанинг юрагини эзиб юборди. Чорасизлик билан турмуш ўртоғига: “Кўряпсизми болаларни? Очликдан юзлари сарғайиб кетди. Биз-ку майли чидаймиз, лекин улар бунга чидолмайдилар. Бу ишнинг охири нима бўлади? Ўйлаб кўрдингизми?” деди.

Эр эгилган бошини аёли томон қаратиб: “Неча кундан бери бормаган жойим қолмади. Энг кам ойликка бўлса ҳам иш қидирдим, бир кун бўлса ҳам қорнингиз тўйсин, деб. Лекин ҳеч ким менга иш бермаяпти. Болаларимнинг бу ҳоли менинг ҳам юрагимни эзиб юборди. Лекин кўриб турибсанки, қўлимдан бирор нарса келмаяпти” деди. Шунда аёли: “Ундай бўлса менинг келинлик кунларимдаги рўмолимни олиб бориб сотинг, неча пул бўлса ҳам бирор нарса олиб келинг, болаларимизнинг қорнини тўйдирайлик. Қолганига Аллоҳ Каримдир. Ризқ бергувчи Удир. Бизга албатта бирор хайрли эшик очилади” деди.

Эр уятдан қизариб, тушиб қолган қийин вазиятни ўйлаб, аёли сандиқдан олиб берган ҳали яп-янги турган рўмолни олиб, бозорга борди. Рўмолни ўша пайтда икки дирҳамдан ортиғига олмасдилар. Олган пулига бирор егулик олиш учун кетаётганда йўлда тиланчига дуч келди. Тиланчи ўтган-кетганга шундай дер эди: “Аллоҳ ризоси ва Пайғамбарининг ишқи учун бўш ўтманг. Аллоҳни хурсанд қилиш учун менга ёрдам беришни хоҳловчи йўқми? Дунёда ҳеч нарсаси йўқ, ҳақиқий муҳтожман.

Рўмол сотган одам тиланчининг олдига келди. Аёлининг рўмоли пулини — неча кундир ҳеч нарса емаган болалари учун бирор нарса олмоқчи бўлган пулини тиланчига берди. Энди бўш қўл билан уйга бориш ҳам ноқулай эди. Рўмолнинг пулини сўраган аёлига нима деб жавоб беради? “Рўмолингга икки дирҳам беришди, уни тиланчига бериб юбордим, унинг ялиниб-ёлворишига чидолмадим” деб қандай айтади? Шу ўйлар билан масжидга кириб шом намозини ўқиб, бўш қўл билан уйига қайтди. Аёли ва болалари уни бирор егулик опкелади деб кутиб ўтиришган эди.

Кеч қолганига яхшироқ бирор нарса олиб келса керак, деб ўйладилар. Ота умидсизлик билан эшикдан қаради, аёли бу ҳолатга ҳайрон эди. Болалари эса бу кеча ҳам оч қолишларини ўйлаб мажолсиз овозда йиғлай бошлашди. Аёл ҳам ҳайрон, ҳам жаҳл оҳангида рўмолни нима қилганлигини сўради.

Эр аёлига ҳаммасини бирма-бир айтиб берди. Аёл ишнинг аслини билгач, сабрли оҳангда: “Рўмолнинг пулини Аллоҳ йўлида берган экансиз, У улуғ ва бойдир. Сахийлигингиз эвазига бизга хоҳлаган вақти унинг эвазини беришга Қодирдир. Сиз тўғри иш қилдингиз, қани кўрамиз, қайси эшикни очар экан?” деди.

Эрталаб аёл турмуш ўртоғига отасининг уйидан олиб келган девор соатини берди ва: “Буни сотинг ва эвазига қанча егулик келса олиб келинг” деди. У бозорга бориб, соатни сотишга ҳаракат қилади. Лекин ҳеч олувчи тополмайди. Чарчаб, ҳорғин келаётганда бир балиқ сотувчисига йўлиқди. Балиқчи баланд овозда: “Балиқ бор, балиқ” деб бақирарди. Қўлида икки донагина балиқ қолган эди.

Фақир киши балиқчининг ёнига бориб: “Бу соат менга, бу балиқлар сенга наф келтирмайди, шунинг учун шу икки балиғингни менга бер, мен сенга шу соатни берай” деди. Мижоз йиғиш учун эрталабдан бери бақираётган балиқчи бу одамнинг таклифини қабул қилди. Балиқларни бериб, соатни олиб кетди.

Неча кундан бери уйига биринчи марта егулик олиб кетаётганндан жуда хурсанд бўлаётган ота балиқларни қўлига олиши билан уйига югурди. Оталарининг егулик олиб келганини кўрган болалар жуда хурсанд бўлиб кетишди. Аёл балиқни тозалаш учун ошхонага кирди. Бироз ўтиб хайратланиб хожасини чақирди. Балиқлардан бирининг қорнидан каттакон инжу чиқди.

Фақир одам инжуни олиб заргарнинг олдига борди. Заргар инжунинг бебаҳо эканлигини, агар ўзига сотишса 14000 дирҳам беришини айтди. Фақир одам қийинчиликлар ортда қолганини сезди. Аллоҳ унга неъмат эшикларини очганини тушунди. Заргарга уни 14000 дирҳамга сотиб, пулини олиб уйга қайтди. Бўлиб ўтган воқеани уйига келиб, аёлига ҳам айтиб берди. Ҳаммалари ғамларни аритган Аллоҳга шукроналар айтишди.

Агар қиз тонгда вафот этган бўлса, Шайх Санъон туш пайтида жон берди. Ошиқу маъшуқлар тобутини изма-из кўтардилар. Шайхнинг қабрини қизнинг қабри ёнидан қазидилар, иккаласини ёнма-ён тупроқка қўйдилар, ошиқ ва маъшуқнинг пири хутба ўқиди, жон ила жонон бирлашди-лар, ошиқ ва маъшуқ бирга эдилар. Гўё улар бирга тирик эдилар, васл нашидасини, бирлашиш лаззатини татиб кўрардилар. Гўё васлдан беҳуш бир-бирларини оғушга олиб ётардилар улар. Икки қабр устида икки тик қомат сарв дарахти ўсди. Парвардигори бокарам ўз лутфи билан ул ерда зилол сувли чашма ато этди. Бул чашма сувидан неча фарсах ерлар обод бўлиб, ям-яшил кўкариб турарди. Аҳли диллар келиб, қабрларни зиёрат қилар, ошиқ-маъшуқлар руҳига фотиҳа ўқирдилар. Гўё бу ерда тўрт фасл ҳам баҳор эди, айланаси боғ-роғлар, чаманзорлар билан ўралган эди. Ҳар доим дарахтларнинг меваси пишиб турар, ер юзида жаннат пайдо бўлгандай эди. Каъба ёнида эди, ул манзил, хосу авомнинг зиёратгоҳига айланди.
Атторнинг қиссаси бир моҳчеҳра қиз учун эмас. Аллоҳ сирридан бандаси огоҳ эмас.
Бир покдин инсон ҳузурида муҳаббат ҳақида сўз борар эди. Ўтирганлардан бири деди:
— Мен олтин ошиғиман, пулни, бойликни севаман. Олтин ишки вужудимда жон кабидир. Агар кўлимда зар гулдай очилиб, чарақлаб турмаса, мен ҳам гул каби кулиб туролмайман. Дунё ишқи мени ғамлардан озод қилди, одамлар орасида обрўли-еътиборли бўлдим. Зарпарастман, зардир-олтиндир менинг сиғинганим, Аллоҳим. Шунда покдин, Аллоҳпараст одам унга қараб деди:
— Эй, аслга эмас, суратга ошуфта бўлган, сурат бандига тушган одам, кўнглингдан сафо саҳарининг нури йироқ, сен чумолига ўхшайсан, каваклардан бошқа нарсани билмайсан. Кеча-кундуз деюнадай чопасан, суратга гирифторсан. Маънони изла, суратга ўралмагин, асл мохият маънодир, сурат арзимас дир, ҳечдир. Олтин кўринишда бўялган тошдир, сен ёш бола каби ранг-бўёқларнинг ошуфтасисан. Сенинг олтинларинг бирор ишга ярамайди. Қиёмат қуни бу олтинлар ҳеч кимга ёрдам беролмайди. Сен ўйинчоқлардан лаззат топасан, нурнинг нуридан шодсан. Сен аслга интилмайсан, нурнинг манбаъини истамайсан. Жони покингни олтин бандидан халос эт, эй жон, ахир, моҳият — мутлакият ошиғи бўлмоғи керак.

Фаридуддин Атторнинг “Мантиқут-тайр”идан.

Тарсо қизининг туш кўриши ва шайх орқасидан бориши

Шайх Санъон Румни тарк этиб, Маккага қайтгандан кейин тарсо қизи туш кўрди. Тушида офтоб қўйнига кирган эмиш. Шунда офтоб тилга кириб, шайхнингорқасидан йўлга туш, деди. Шайх мажоз тариқасида сенинг йўлингга кирган эди, сен эса унинг кетидан борсанг, ҳақ йўлига кирасан.
Сен уни йўлдан урган эдинг, энди унинг йўлига кир, шайх қайтиб ҳақ йўлини топди, сен ҳам ҳамроҳи бўлгин.
Тарсо қизи уйқудан уйгонгач, қалбида бир нур шуълалана-ётганини ҳис этди, гўё офтоб ичидан порлаб турарди. Кўнглида ажиб бир дард пайдо бўлди ва қарорини олди. Энди қизнинг вужудини ишқ оташи қамраб олди. Кўнглидаги оташ шундай ўртар эдики, ҳеч нарсага қўли бормас, ҳеч нарса билан овунмас эди. Қизнинг бошига иш тушган эди, бу – муҳаббат эди. Бу дардни бировга айтиб бўлмас, роздону ҳамдами ҳам йўқеди. Илгариги ҳолидан асар қолмади, ўзини бир ажойиб олам ичра кўрди: бир асрор завқидан сармасту сархуш бўлиб, буни табиий ҳолат тушунчалари билан англатиб бўлмасди. Оҳуриб, кийимларини йиртиб, ташқарига отилди, сочларини ёзиб, девоналардек лаҳза-лаҳза бехуд бўларди. Қиз тоқат қилолмай, шайх ва муридлари орқасидан йўлга тушди. Қизнинг аҳволига одамларнинг раҳми келар, чунки у ожиз, беқарор эди. Қиз зорланиб дерди:
— Эй, барча мушкулларни осон этувчи парвардигор! Бир аёл бошим билан қаерга бораман. Балолар гирдобига гирифтор бўлдим. Агар шайхни қийнаган бўлсам, мени қаҳринг денгизига ташлама, узр сўрайман, раҳмли Аллоҳм. Хато қилдим, аммо тавба келтириб, гуноҳимни бўйнимга олдим, мендай мискин бечорани қийнама. Дилни қўлдан бердим, бедил жонимни азобга қўйма. Агар мабодо ўлсам, биров мададкор бўлмас, хору зорликдан ўзга мартабам йўқ менинг.
Тарсо қизи воқеасини Шайх Санъонга етказдилар, тарсо қизи тарсоликдан чиқибди, бизнингдинга кириб, мусулмон бўлибди, энди у сенга ошиқи беқарор деб айтдилар. Шайх буни эшитиб, қизнинг олдига борди ва у билан суҳбатлашди.
Муридлар унга таъна қилиб:
– Яна бут олдига бордингми, тавбанг қаёқда қодди, азобларингни унутдингми? – дедилар.
Шайх Санъон қизнинг аҳволини уларга тушунтирди, тарсо қизи ҳақ йўлига кирганлигини билдирди. Муридлар буни эшитиб, ҳайрон бўлдилар ва қизга раҳмлари келди. Бу сафар шайх муридлари, суҳбатдошларини олиб қизнинг олдига борди, улар ўз кўзлари билан кўриб, қаноат ҳосил қилсинлар деб шундай қилди. Улар қизни бир аҳволда кўрдилар, унинг яқоси чок, боши очиқ эди, бир жонсиз жасаддай тупроққа беланиб ётарди. Қиз ўз дардининг сабабчиси шайхни кўргач, юракдан оҳи оташнок чиқарди. Шайхга назар ташлар, кўзлари эса тинмай ёш тўкарди. Шайхга қараб деди:
— Сенинг ишқинг туғёнидан жоним қуймоққа, бундан буён бу дардни яширолмайман. Бу дарднинг боиси нима, парда орқасидаги сирни менга тушунтир, пардани кўтариб огоҳ эт, мени ислом йўлига бошла энди!
Шайх Санъон унга шаҳодат калимасини ўргатди, қиз имон келтириб мусулмон бўлди. Бу воқеадан барча ашобу ёрлар орасида ғавғо кўтарилди. Охир-оқибат, ул санам ҳақ йўлини топиб, имон завқидан хушнуд ва мунаввар бўлди.
Қиз деди:
— Эй шайх, тоқатим тоқ бўлди, фироқ тоқатига чидолмасман. Бир уюм тупроқ бўлмиш бу олами фонийдан кетарман тезда, эй олам шайхи, алвидўу алвидў!
Ул ой шу гапни айтдию жонни жонофаринга топширди, яримта бўлган жонини жононга фидо этди. Бу мажоз денгизида бир қатра эди у. Ҳақиқат дарёси томон кетди яна. Ҳаммамиз ҳам шул санам каби оламдан сафар этамиз бир-бир. Ишқ йўли шундай йўлдир, буни ишқдан, дарддан огоҳ кишилар англагай. Нафс бу асрорни эшитмайди ва англамай-ди, бенасиблар бу қўйга киролмайди. Буни жону дил қулоғи билан эшитиб олмоқ керак, ботин олами бу сирни билади, тана-вужуд буни қаердан англасин!
Қизнинг ўлими Шайхга қатгиқ таъсир этди, жони ачиди, ёрининг юзи беркилгач, кўзини оламдан олиб қочди. Ғамзада ва мотамзада шайх ўз дўстларига деди:
— Эй, дўстларим, биз ошиқларнинг ҳолини кўринг, аҳволимизга назар ташланг. Қушим овимга илинган эди, уни қанотим остига олган эдим, аммо у учиб кетди, билинг, энди мен ҳам бу дунёда қолмоқчи эмасман. Бу жаҳондан жаннат сари сафарга чиқаман, жононим изидан кетмоқчиман.

#ибрат

Доктор Муҳаммад Ҳоний шундай дейди:
"Мен машинада ўтирганимда 16 ёшли йигит яқинлашиб
— Олд ойнани артиб бериш керакми?, деб сўради. “Ҳа”, дедим мен. У кўнглимдагидек тозалаб бергани учун мен унга 20 доллар бердим. Йигит пулни кўриб мени яна саволга тутди:
— Сиз Америкадан қайтаяпсизми?

Яна тасдиқ ишорасини қилдим. У:
— Шу берган долларингиз эвазига уларнинг университетлари тўғрисида айтиб бера оласизми? – деди.

У жуда одоб ва фасоҳат билан гапирардики, мен беихтиёр уни машинага таклиф қилдим. Мен унинг ёши билан қизиқдим. У 16 ёшда экани ва 11-синфни тугатганини айтди. Мен бунга ҳайрон бўлдим, чунки 11-синфни одатда 18 ёшда тугатишади-да. Йигит аъло баҳоларга ўқигани учун мактабни ҳам икки йил олдинроқ битирганини айтди.
— Хўш, нега бу ерда ишлаяпсан? — қизиқиб сўрадим мен. Унинг айтишича, отаси икки ёшида вафот этган, онаси бировнинг уйида ошпаз бўлиб ишлар, синглиси ва йигит шу ерда ишлар экан.
— Америка университетларида юқори натижаларга эришган энг яхши талабалар учун стипендиялар борлиги ҳақида эшитганман, — деди у.
— Сенга ёрдам берадиган одам борми?
— Йўқ, бу ерда шу иш билан машғулман, — деб жавоб берди.
— Кел, овқатланиб оламиз, — деб тамаддихонага бошладим.

Йигит машинанинг орқа ойнасини ҳам тозалаб, кейин киришини айтди. Ресторанда йигитча овқатини емай, елимхалтага солиб олди. Кейин билсам у овқатни онаси ва синглисига олиб бормоқчи экан. Мен унинг инглиз тилини мукаммал билишини ва ўз ишини астойдил, моҳирона бажаришини пайқадим.

Мен унинг ҳужжатларини сўрадим ва унга университетга кириш учун қўлимдан келганича ёрдам беришга ваъда бердим. Ярим йилдан кейин мен уни университетга қабул қилинишига эришдим. Унинг талаба бўлганини телефон орқали айтганимда трубканинг у томонидан қувонч йиғиси эшитилиб турар эди.

Икки йил ўтгач, “Нью-Йорк таймс” журналида унинг номини замонавий технологияларнинг энг ёш мутахассиси сифатида эълон қилишди. Унинг муваффақиятидан мен ва оилам ҳам жуда мамнун бўлдик. Хотиним унинг онаси ва синглиси учун виза олганини билмаган эдик. Йигит Америкада ҳузурида онаси ва синглисини кўргандан кейин у на гапира олди ва на йиғлай олди. Бир куни у ва унинг оиласи уйимизга келишди ва мен тўсатдан уни ташқарида менинг машинамни юваётганини кўриб қолдим.

Мен бориб унинг қўлидан тутиб, нима учун бу ишни қилаётганини сўрадим. У жавоб берди:
— Илгари ким эканлигим ва мен учун қилган ишларингизни ҳеч қачон унутмайман.

Фарид Абдул Али исмли бу фаластинлик йигит Америкадаги машҳур Гарвард университетининг энг иқтидорли профессорларидан бирига айланди.

Ёқуб Умар тайёрлади

Танадаги жарохатларга йиллар малхам булади, аммо калб жарохатининг олдида йиллар хам кучсиз💔

Кимнидур кунглига озор беришдан олдин, бу жарохатни асоратини уйланг.

Бирор калбни забт этишдан олдин, у калбда вактинчалик мехмон эмас, у калбнинг бутун умрлик эгаси булиб колишингизга ишонч хосил килинг💫

By A.G.A.