مقدمه‌

به بهانه روز جهانی زبان مادری
امیر هاشمی مقدم: انصاف‌نیوز
اخیرا صادق زیباکلام در یکی سخنرانی‌هایش دو بار کلمه «کُرد» را به‌صورت «کورد» تلفظ کرد. این رفتارهای ایشان شوربختانه مسبوق به سابقه است. و رفتار اخیر، یک گام تحریفی دیگر بود. تاکنون برخی‌ها به اشتباه و نادرست به جای املای درست واژه «کُرد»، «کورد» می‌نوشتند، در حالی‌که همان «کُرد» تلفظ می‌کردند. این بار اما آقای زیباکلام تلفظ این واژه را هم به شکل «کورد» بیان کرد. این یک تحریف تعمدی آشکار است.
هیچکس هنگام صحبت کردن در زبان فارسی مطلقا این واژه را به شکل «کورد» تلفظ نمی‌کند، همانگونه که در فارسی قوم «تُرک» را به شکل «تورک» تلفط نمی‌کنیم. اما شوربختانه در سال‌های اخیر یک جریان مشخص در حال ترویج این شیوه نگارشی نادرست است. ترک‌ها و کردها پیشینه‌ای دیرینه در این سرزمین دارند و تا چند سال پیش در همه منابع فارسی، عربی و ترکی آنان را به شکل درست «ترک» و «کرد» می‌نوشتند. اما جریان تجزیه‌طلب فرهنگی (به‌عنوان پیش‌زمینه تجزیه‌طلبی سیاسی و سرزمینی) در راستای جدا کردن دیگر بخش‌های هویت اقوام ایران‌زمین از یکدیگر، اقدام به ساخت واژه‌های هویتی اصلی یا شیوه متمایز نگارش کرده است. کافی است بدانیم واژه کرد همیشه در منابع تاریخی فارسی و عربی به همین شکل درست «کرد» نوشته می‌شد. حتی نخستین کتابی که درباره تاریخ کردها نوشته شد، توسط شرف‌الدین بدلیسی، حاکم کرد دیاربکر در دوره صفوی/عثمانی بود که «شرفنامه: تاریخ مفصل کردستان» نام داشت و در آن صدها بار واژه کرد به همین شکل نوشته شد. پس از آن نیز دیگر منابعی که به‌طور اختصاصی به تاریخ و فرهنگ کردها می‌پرداختند، این واژه را به همین شکل به نگارش در آورده‌اند.
از سوی دیگر، نخستین کتابی که درباره زبان ترکی نوشته شد نیز حدود هزار سال پیش توسط محمود کاشغری به‌نام «دیوان لغات الترک» نام گرفت و پس از آن نیز همه کتاب‌هایی که به دست ترکان و غیر ترک‌ها درباره زبان و فرهنگ ترکان نوشته می‌شد، همین املای «تُرک» را به کار می‌برد. اما همان جریان تجزیه‌طلب فرهنگی که عموما ریشه و وابستگی به بیرون از مرزها دارد، چند سالی است تلاش می‌کند املای نادرست «تورک» را به جای املای همیشگی و درست «تُرک» جا بیندازد. همین جریان در حال رواج دادن شکل نادرست و جعلی «آزربایجان» به جای نام کهن «آذربایجان» است.
اسف‌بار اینکه همان جریان‌های تجزیه‌طلب فرهنگی، اندک اندک در حال تحریف نام این دو کتاب و دیگر کتاب‌های مرجع درباره تاریخ و فرهنگ ترک‌ها و کردها بود تا آنها را به رسم‌الخط جعلی جدید بنویسند؛ انچنانکه اخیرا برخی افراد نام کتاب شرفنامه را اینگونه تحریف کرده‌اند: «تاریخ مفصل کوردستان»!
شوربختانه در هر دو زمینه، بسیاری افراد که آگاهی کافی ندارند نیز فریب این گروه را خورده و با نگارش نادرست این واژه‌ها به شکل «تورک» و «کورد» به اهداف تجزیه‌طلبان فرهنگی یاری می‌رسانند. چه در منابع فارسی، چه در منابع عربی، چه در منابع ترکی و چه در منابع کردی همیشه صورت غالب نگارش این واژه‌‌ها به شکل «کرد» و «ترک» بوده که با رجوع به منابع قدیمی در کتابخانه‌های عمومی یا کتابخانه‌های اینترنتی می‌توان به صحت این ادعا اطمینان یافت.
باید نسبت به این تغییرات گام به گام که ظاهرا کم‌اهمیت و نامحسوس است، حساس بود. اسناد و مدارک تاریخی درباره پیشینه زبان‌ها و انسجام گروه‌های قومی و زبانی در ایران آنچنان محکم هست که نتوان به یکباره زیر همه چیز زد. بنابراین ناچارند آرام آرام و نامحسوس گام بردارند.
همین وضعیت را درباره روز جهانی زبان مادری نیز شاهدیم. زبان مادری طبیعتا برای هر کسی (از جمله نگارنده این سطور که زبان مادری‌اش بختیاری است) اهمیت دارد و در راه حفظ آن باید کوشید. اما اینکه برخی جریان‌ها روز جهانی زبان مادری را محملی کرده‌اند برای حمله به زبان و ادبیات فارسی (به‌عنوان رکن اصلی ارتباط و انسجام ملی) و تلاش برای داعیه نادرست و ضد ملی «آموزش به زبان‌های محلی»، مایه نگرانی است. اکنون در بسیاری از مناطق، کتاب‌های درسی توسط معلمان بومی به زبان محلی آموزش داده می‌شود و همین باعث می‌گردد بسیاری از این دانش‌آموزان، هنگام پذیرفته شدن در دانشگاه‌های سراسر، در برقراری ارتباط با دانشجویان دیگر مناطق دچار مشکل شوند. اما جریان تجزیه‌طلب فرهنگی حتی به این وضع هم راضی نیست و همچنان خواهان تدریس «به» زبان محلی است تا کم کم ریسمان ارتباطی میان مردمان نقاط مختلف ایران‌زمین سست و گسسته شود. این جریان دقیقا می‌داند زیر پوستی دارد چکار می‌کند. ما هم دقیقا می‌دانیم اینها دارند چکار می‌کنند و همیشه هشدار می‌دهیم. اما شوربختانه در این میان یک عده با خوش‌خیالی همچنان متوجه نتایج و پیامدهای ویرانگر این رفتارهای به ظاهر کوچک و کم‌اهمیت نیستند. امثال صادق زیباکلام در بهترین حالت، در این دسته سوم قرار می‌گیرند.
@moghaddames

باز هم عراقی‌های …
امیر هاشمی مقدم: انصاف‌نیوز
تازه از سفر یک هفته‌ای عراق برگشته‌ام. سفری هم زیارتی و هم سیاحتی. برای من که دل‌بسته تاریخ و فرهنگ ایران هستم، عراق یکی از مقاصد مهم است. جایی که طاق کسری هنوز سر پا ایستاده تا یادمان بیندازد اینجا واپسین پایتخت ایران باستان است. با موزه‌هایی بسیار غنی در بغداد و دیگر شهرهای بزرگ که آثار تمدن‌های ایرانی پیش و پس از اسلام در همه‌شان حضور پررنگی دارد. گزارش و تصاویر این سفر را در صفحه اینستاگرامم در اینجا می‌توانید ببینید و بخوانید.
این بار (و یک بار دیگر) با خودروی شخصی به این کشور سفر کردیم. به جز سر مرز که پول زیادی برای ورود با خودرو به خاک عراق پرداختیم (مجموعا هنگام ورود و خروج ۲۱۷ هزار دینار معادل تقریبا ۱۲ میلیون تومان) و چند ساعت معطلی، و همچنین بلیط نزدیک یک و نیم میلیون تومانی موزه و آثار تاریخی، بقیه سفر عالی بود. خودروهای عراقی با دیدن پلاک ایران با خوشحالی برای‌مان بوق می‌زدند. پلیس‌های امنیتی که همه خودروها را کنترل می‌کردند، تا متوجه می‌شدند ایرانی هستیم چند کلمه‌ای دست و پا شکسته فارسی حرف زده و خوش‌آمد می‌گفتند. «اهلا و سهلا» را مکرر از زبان کسانی که از کنارمان می‌گذشتند می‌شنیدیم. اما از همه جدی‌تر عبارت «هنا بیتکم» (اینجا خانه شماست) میزبان‌مان در کربلا بود. یکی از آشنایان او را معرفی کرده بود. سه شب مهمانش بودیم. غذا و چای و خدمت‌رسانی در حد اعلا. روز آخر که پس از اذان صبح می‌خواستیم راه بیفتیم، صبحانه آورد و تا نخوردیم اجازه نداد از آنجا بیرون بیاییم. بعد هم کلی بیسکویت و تخمه و... برای توشه راه‌مان گذاشت. وقتی داشتیم سوار می‌شدیم هم قابلمه‌مان را که نفهمیدیم کی برداشته بود، پر از برنج و آبگوشت آورد و همراه با ظروف یک‌بار مصرف گذاشت توی خودرو. یک ظرف آب هم دستش گرفت و وقتی راه افتادیم، پاشید پشت سرمان. آنقدر همانجا ایستاد و نگاه کرد تا بالاخره دور شدیم.
در هر سه سفری که به این کشور داشتم، برخوردی جز این از عراقی‌ها ندیدم. این مطلب سفر شش سال پیش با عنوان «مهربان‌تر از ما با خودمان» را هم بخوانید. اینکه در فضای مجازی برخی می‌گویند عراقی‌ها با زائران و مسافران ایرانی برخورد خوبی ندارند را باور نکنید. نه اینکه اصلا نباشد؛ من هم کلیپی از یک جوان عراقی که برخورد مناسبی با زائران ایرانی ندارد دیده‌ام. حتما موارد دیگری هم هست. اما فضای غالب و قریب به اتفاق، کاملا برعکس این است. عراقی‌ها واقعا برای مسافران و زائران ایرانی سنگ تمام می‌گذارند. بی‌انصافی است درباره‌شان قضاوت نادرست کنیم. و البته بی‌انصافی است که وقتی همان عراقی‌ها به مشهد و قم و شمال ایران می‌آیند، برخوردهای ناشایست با آنها داشته باشیم. سال پیش پژوهشی با دانشجویان داشتیم درباره مسافران عراقی در مازندران. با بسیاری از آنها و بسیاری از هتل‌داران، فروشندگان و شهروندان عادی که با این مسافران سر و کار داشتند مصاحبه کردیم. بسیاری از عراقی‌ها چنان برخوردهای ناشایستی دیده بودند که می‌گفتند اصلا چنین تصوری از ایران نداشتند و دیگر به این کشور سفر نمی‌کنند. خیلی از ایرانی‌ها به صراحت و با افتخار می‌گفتند با آنان بد برخورد کرده‌اند، چرا که آنان را قاتل جوانان ایرانی در جنگ هشت‌ساله، یا متعرض به زنان ایرانی در مشهد و... می‌دانند. اتهاماتی که بارها به آنها پاسخ داده شده است. برای نمونه این یادداشت که چند سال پیش در پاسخ به شایعه تجاوز گردشگران عراقی به زنان مشهدی، در خبرگزاری مهر نوشتم. یا مثلا چهار سال پیش در گزارشی در اینجا برای یک موسسه پژوهشی عراقی، به تصورات نادرست ایرانی‌ها درباره عراقی‌ها پرداختم.
در پایان، بیان خاطره یکی از همراهان سفر اخیر عراق خالی از لطف نیست. اتفاقا ایشان نه آدم مذهبی‌ای است و نه طرفدار جمهوری اسلامی. می‌گفت در زمان جنگ که او هم به‌عنوان سرباز حضور داشته، یک بار یک افسر عراقی را می‌بینند که از خاک عراق و بدون اسلحه، وارد خاک ایران می‌شود و پارچه سفیدی به‌عنوان تسلیم در دست گرفته و به طرف‌شان می‌رود. بعد به نیروهای ایرانی که با تعجب دستگیرش کرده بودند می‌گوید مادرش به او گفته اگر بخواهد در برابر برادران ایرانی‌اش جنگ کند، شیرش را حرامش می‌کند. حالا چون حکومت صدام او را به زور به خط مقدم فرستاده، ترجیح می‌دهد خودش را تسلیم کند تا مجبور به جنگ با ایرانیان نشود.
سالهاست دارم تلاش می‌کنم به اطرافیان هشدار دهم اسیر اخبار حعلی و تفرقه‌انگیز برخی رسانه‌ها و صفحات در شبکه‌های اجتماعی نشوند. هر خبر و گزارشی را بدون بررسی نپذیرند و با دیدن یک کلیپ یا خواندن یک گزارش درست، انرا به همه تعمیم ندهند. من به‌عنوان یک ایران‌گرا که شیفته فرهنگ و تاریخ کهن و زبان فارسی هستم، این کینه‌توزی‌ها علیه همسایگانی که به ما دلبسته‌اند را به زیان ایران می‌بینم.
@moghaddames

🟢هزار سال تداوم ساسانیان و ایران‌گرایی در شمال ایران
(جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی در سفر)

به روایت؛ امیر هاشمی مقدم (انسان‌شناس و ایران‌شناس)

🔸زمان پنجشنبه و جمعه (سفر دو روزه) ٣ و ۴ آبان ۱۴۰۳


🔷بازدید از قلعه و آرامگاه‌های حکام محلی سلسله پادوسپانان رویان در؛ یوش، بلده، کجور و کمرود

🔹شامل؛
🔸آرامگاه ملک کیومرث
🔸قلعه بلده
🔸آرامگاه‌های روستای کمرود
🔸خانه نیما و
🔸آرامگاه ملک داود در یوش
🔸برج آرامگاهی میدانک


🔸خدمات برنامه؛
۱ شب اقامت در سوییت به‌صورت کف‌خواب در اتاق‌های ۴ نفره؛
وسیله توریستی؛
و بیمه مسوولیت مدنی

🔸وعده‌های غذایی شامل؛
۱ وعده ناهار
۲ وعده صبحانه
میان‌وعده‌ها

🔷هزینه برنامه (با یک شب اقامت؛ یک وعده ناهار؛ دو وعده صبحانه؛ وسیله توریستی؛ بیمه): ۲ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان

درجه سختی برنامه ۱ از ۵ (مناسب برای <۶۰ سال)

شماره کارت
6219861060921201
بانک سامان به نام شهره مجمع

ثبت نام؛ ۰۹۱۲۵۴۷۴۸۸۹

(امکان شرکت در این برنامه با خودروی شخصی وجود دارد. برای اطلاع از هزینه با این امکان به شماره تماس ذکر شده در تلگرام یا واتس اپ پیام ارسال نمایید)

@parsehayeshahri
@sepantasocialscience

کلبه‌های سوئیسی و معماری ایرانی

✍️امیر هاشمی مقدم

بازار خانه‌های پیش‌ساخته در فضای مجازی و از جمله اینستاگرام حسابی گرم است. این خانه‌ها به دلایلی چند، مشتریان خاص خود را دارد: برای نمونه خیلی زود آماده می‌شود؛ نیاز به پروانه ساخت و پایان کار ندارد؛ امکان جابجایی دارد و مثلا شما می‌توانید آنرا جدا از زمین‌تان بفروشید یا اگر زمین‌تان را روزی فروختید، خانه پیش‌ساخته‌تان را با خودتان به مکان دیگری ببرید؛ و... . البته در قیمت، تفاوت چندانی با خانه‌های دائمی ندارند. بسته به امکانات و کیفیت، هر مترشان بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان (به نرخ مهرماه ۱۴۰۳) هزینه دارد.

در کنار همه این مزایا، چند آسیب جدی هم دارد: به دلیل بی‌نیازی به مجوزهایی همچون پروانه ساخت و پایان کار، ساخت و ساز را در زمین‌های غیرمسکونی رواج می‌دهد که عملا معنایی جز تعرض به بافت کشاورزی و... ندارد؛ همچنین معماری آن غیر ایرانی است. من در اینجا بیشترین تاکیدم روی همین آسیب دوم است.

تا آنجا که جستجو کردم، حدود سی سازنده فعال در اینستاگرام داریم که خانه‌های پیش‌ساخته تولید کرده و می‌فروشند. همه آنها «کلبه‌های سوئیسی» و مدل‌های مشابه دارند. به تک تک آنها پیام دادم و پرسیدم آیا خانه پیش‌ساخته با معماری ایرانی هم دارند یا نه؟ هیچ‌کدام نداشتند. بیشترشان گفتند اگر سفارش بدهم می‌سازند. پرسیدم چرا تاکنون با معماری ایرانی نساخته‌اند؟ عموما با صبر و حوصله پاسخم را دادند و مطالب زیادی در این‌باره از آنها آموختم. چند دلیل عمده داشتند:

⭕️ساخت کلبه‌های سوئیسی راحت‌تر است.
⭕️خانه‌های پیش‌ساخته با معماری ایرانی تاکنون مشتری نداشته.
⭕️هزینه تولید خانه پیش‌ساخته با معماری ایرانی گران‌تر است.
⭕️تولید خانه‌های پیش‌ساخته با معماری ایرانی به دلیل مصالح آن خیلی دشوار است.

با این همه تقریبا همه‌شان اعلام آمادگی کردند برای دریافت سفارش و تولید خانه‌های پیش‌ساخته با معماری ایرانی.

من کمترین سررشته‌ای در این زمینه ندارم. با این همه چند پیشنهاد اولیه به ذهنم می‌رسد:

✅معماران ایران‌دوست و همین سازندگان، با یاری گرفتن از طرح خانه‌های سنتی ایرانی، طرح‌هایی برای خانه‌های پیش‌ساخته ایرانی بیافرینند. این طرح‌ها متناسب با اقلیم‌های متفاوت باشد (برای مناطق کویری، کوهستانی، جنگلی و...).

✅با همان مصالحی که کلبه سوئیسی و... می‌سازند، خانه پیش‌ساخته ایرانی هم بسازند؛ اما برای نمای بیرونی و طراحی داخلی‌اش از الگوهای ایرانی کمک بگیرند. برای نمونه، استفاده از کاه‌گل صنعتی ضد آب (که در یزد تولید می‌شود) یا طرح آجر قرمز (از جنس کامپوزیت) در نمای بیرونی؛ داشتن ایوان کوچک همراه با ستون‌های چوبی؛ استفاده از پنجره‌های رنگی؛ در و پنجره‌های هلالی؛ استفاده از رنگ آبی فیروزه‌ای برای در، پنجره و ستون‌ها و... .

✅تولیدکنندگان، دست کم چند طرح ایرانی هم بدون اینکه سفارشی دریافت کرده باشند، آماده کرده و به نمایش بگذارند. تقریبا اطمینان داردم که استقبال می‌شود. احساسات نوستالوژیک ایرانی‌ها در سال‌های اخیر شدت گرفته و به معماری سنتی و اشیاء قدیمی و دکوری علاقه زیادی پیدا کرده‌اند.

البته این معضل تنها مربوط به خانه‌های پیش‌ساخته نیست و اتفاقا در معماری خانه‌های دائمی شدیدتر است. «نمای رومی» سکه رایج تبلیغات خانه‌های ویلایی در برنامه‌های دیوار و شیپور است. به جز اندک‌شمار شهرها و روستاهایی که به ضرب و زور میراث فرهنگی و گردشگری، معماری سنتی‌شان باقی مانده، بقیه شهرها و حتی روستاهای‌مان کمترین نشانی از هویت ایرانی در معماری‌شان ندارند. در عوض، ملغمه‌ای هستند از معماری‌های پراکنده و بی‌روح و غیر همخوان با هویت ایرانی.
مازندران به‌واسطه هچوم گردشگران و رشد خانه‌های دوم، پیشتاز این بدسلیقگی شده و بازمانده‌های معماری بومی مازندران یکی یکی دارد جای خود را حتی در دورافتاده‌ترین روستاهای ییلاقی این استان، به سازه‌های «نمای رومی» و... می‌دهد. آجر و دیگر مصالح پایدار معماری ایرانی در کنار نمای بیرونی و معماری داخلی ایرانی تقریبا به‌طور کامل به فراموشی سپرده شده. هزینه معماری رومی و نمای سنگ هم البته ارزان‌تر از آجر و معماری ایرانی است.
ای‌کاش نهادهای متولی با اعمال تخفیف‌های قابل توجه هنگام صدور مجوزهای پروانه ساخت و... برای خانه‌هایی با معماری ایرانی، نقشه‌کش‌ها و معماران با تمرکز بیشتر بر معماری ایرانی و تشویق مشتریان به استفاده از طرح‌های ایرانی، و البته به‌روز کردن طرح‌ها متناسب با زندگی امروزی، به احیای این مولفه هویت ایرانی یاری می‌رساندند.
(با لمس تصویر زیر، چند تصویر مشابه دیگر از معماری ایرانی که طرح‌شان قابلیت کاربرد در خانه‌های پیش‌ساخته دارد را می‌توانید ببینید)
@moghaddames