Canal Қарақалпақ тарийхы, Этнографиясы, Мәденияты @kketnografiya no Telegram

Қарақалпақ тарийхы, Этнографиясы, Мәденияты

Қарақалпақ тарийхы, Этнографиясы, Мәденияты
Бул каналымызда Қарақалпақ халқының бай тарийхы, әжайып этнографиясы, салт-дәстүрлери ҳәм мәденияты менен танысып барасыз.
Байланыс ушын:
@Allamuratova1512
2,532 Inscritos
3,175 Fotos
174 Vídeos
Última Atualização 28.07.2025 10:23

Canais Semelhantes

Өмир сабақлары.☘
19,210 Inscritos
Hoja.uz️
11,920 Inscritos
Gozzal Salabaeva
1,102 Inscritos

Қарақалпақ Тарихы мен Мәдениеті: Керемет Бұлжымас Мұра

Қарақалпақтар — Орталық Азияның күрделі этнографиялық және мәдени ландшафтында ерекшеленетін халық. Олар негізінен Қазақстан мен Өзбекстанның шекарасында, Арал теңізінің маңында тұрады. Қарақалпақ халқының тарихы терең тамыр тартқан, оның этнографиясы мен мәдениеті бай әрі алуан түрлі. Олардың ұлттық киімі, өнері, дәстүрлері мен тілі — Орталық Азияның көптеген халықтарының мәдениетінде маңызды орын алады. Қарақалпақ мәдениеті ғасырлар бойы қалыптасып, қазақ, өзбек, орыс, және басқа да халықтардың әсерін қабылдап, өзіндік ерекшеліктерімен көркемделген. Бұл мақалада біз Қарақалпақтардың бай тарихы, этнографиялық ерекшеліктері, салт-дәстүрлері және мәдениетінің өзіндік ерекшеліктерімен танысамыз.

Қарақалпақ халқының тарихы қай кезеңдерден басталады?

Қарақалпақ халқының тарихы VI ғасырдан бастап белгілі. Сол кездерде Қарақалпақтар көшпелі өмір көшінде болған, ал олардың атасы көшпенді тайпалармен тығыз байланыста болған. Тарихи деректерге сүйенсек, олар Еділ мен Жайық арасындағы далаларда өмір сүрген.

Орта ғасырларда Қарақалпақтар Соғдия, Хорезм сияқты мемлекеттердің саяси, экономикалық және мәдени өміріне белсенді қатысқан. Бұл кезеңде өңірде мәдени және экономикалық дамудың жоғары деңгейі байқалған. Олар түрлі сауда жолдары бойында орналасқан, сондықтан халықаралық саудаға қатысу мүмкіндіктері мол болған.

Қарақалпақ этнографиясының ерекшеліктері қандай?

Қарақалпақ этнографиясы халықтың өмір салтынан, киімдерінен, тамақтану дәстүрінен, қолөнер мен өнерден көрініс табады. Мысалы, қарақалпақтардың ұлттық киімдері – кең, жеңіл, әрі түрлі-түсті болады. Олар халықтың әлеуметтік жағдайына, жастарына байланысты әртүрлі болып келеді.

Сонымен қатар, Қарақалпақ халқының тамақтану мәдениеті де ерекше. Олардың дәстүрлі тағамдары, мысалы, плов, бешбармақ, және әртүрлі ет тағамдары – ұлттық дәмнің ажырамас бір бөлігі. Халықтың этнографиясында құстар мен аңдарға байланысты әңгімелер мен аңыздар да маңызды орын алады.

Қарақалпақ мәдениетінде салт-дәстүрлердің рөлі қандай?

Қарақалпақ мәдениетінде салт-дәстүрлердің маңызы зор. Әр түрлі мерекелер мен рәсімдер, мысалы, той, неке, әрі туған күндер – халықтың мәдениетін сақтауда негізгі рөл атқарады. Әр дәстүр белгілі бір мәнге ие, халықтың тарихын, көзқарастарын, және өмір сүру тәсілдерін жеткізеді.

Салт-дәстүрлердің ішінде күй, ән, би — халықтың рухани мәдениетінің көрінісі. Қарақалпақ фольклоры, ауыз әдебиеті, және музыкалық дәстүрлері – халықтың мәдени байлығын көрсетеді, сонымен қатар жаңа ұрпаққа олардың мәдениетін жеткізуде маңызды рөл атқарады.

Қарақалпақтардың ұлттық музыкалық аспаптары қандай?

Қарақалпақтардың ұлттық музыкалық аспаптары халықтың мәдениетінде ерекше орын алады. Олардың арасында қобыз, домбыра, даулды және басқа да аспаптар бар. Бұл аспаптар халықтың музыкасын орындауда кеңінен қолданылады.

Кобыз – Қарақалпақтардың ең танымал аспаптарының бірі, ол дәстүрлі әндер мен күйлерді орындауға арналған. Домбыра да халықтың ұлттық музыкасының маңызды бөлігі болып табылады. Бұл аспаптардың көмегімен ұрпақтар арасында ұлттық дәстүрлер мен музыкалық мәдениет беріледі.

Қарақалпақ халқының ұлттық киімдері қандай?

Қарақалпақ халқының ұлттық киімдері түрлі-түсті, сәнді әрі қолайлылығы мен ыңғайлылығымен ерекшеленеді. Ер адамдардың киімдері көбіне жейде, шалбар және сыртқы киімдерден тұрады, ал әйелдердің киімдерінде көйлек, белдемше және түрлі әшекейлер болады.

Ұлттық киімдер эстетика мен функционалдылықты үйлестіреді. Олар қоршаған ортаға сәйкес келетін табиғи материалдардан жасалады. Сәнді элементтер мен ою-өрнектер ұлттық мәдениеттің байлығын көрсетеді.

Canal Қарақалпақ тарийхы, Этнографиясы, Мәденияты no Telegram

Каналды таныстыру: "Қарақалпақ тарийхы, Этнографиясы, Мәденияты" - бұл каналда Қарақалпақ халқының бай тарийхы, әжайып этнографиясы, салт-дәстүрлери ҳәм мәденияты менен танысып боласыз. Бұл канал арқылы Қарақалпақ халқының тарихы және культүрі туралы білім алуға болады. Қарақалпақ халқының ең белгілі тарихи оқиғалары мен мәдени құрамдасымен танысу мүмкін. Каналға қосылу үшін: @Allamuratova1512

Últimas Postagens de Қарақалпақ тарийхы, Этнографиясы, Мәденияты

Post image

Ámiw ırǵaqları, Qaraqalpaqstan MTRK
11.05.2025.

https://t.me/kketnografiya

12 May, 19:44
981
Post image

Россия президенти Қәллибек Камаловқа саўға жиберди

Россия президенти Владимир Путин Екинши жер жүзилик урыста ерисилген жеңистиң 80 жыллығы мүнәсибети менен Мийнет Қаҳарманы Қәллибек Камаловқа естелик саўға жиберди.

«Ҳүрметли, Қәллибек Камалов!
Сизди ҳақыйқый тарийхый ўақыя ─ Жеңис ҳәм Уллы Ўатан урысының 80 жыллығы менен қутлықлайман!» делинеди В.Путин тәрепинен жиберилген қутлықлаўда.

👉 @NE_JANALIQ — Ең соңғы жаңалықлар!

11 May, 11:07
901
Post image

КЕТЕН ҚАЛА: СЫРЛЫ ТАСТАҒЫ ЖАЗЫЎ
Дин, ҳәр бир инсанның өмириндеги теңи жоқ бөлекше болып, ол адамларды тынышлықты сүйиўге, шыдамлылыққа шақырып келеди. Ал, қан төгиўшилик, зорлаўшылық сыяқлы иллетлер ушын бийгана болып келинген. Ҳәзирги ўақытта диннен ғәрезли мақсетлер жолында пайдаланыў даўам етип, гейбир инсанлар араб имласындағы жазыўларды оқыў, жазыў саўатлылығына ийе болмай, мазмунын терең түсинбеген халықты, сондай-ақ, жасларды ҳәр түрли ағымға, диний экстремистлик шөлкемлерге баслайды.
Белгили илимпаз, этнограф, профессор Х.Есбергеновтың <<Қоңырат тарийхый ҳәм мәдений естеликлери>> китабының ақырғы бетлериндеги араб имласында жазылғаг реңли тас сүўрети берилген. Бул сүўрет ҳаққында мағлыўмат излегенимизде илимпаз 1976-жылы Өзбекстан Илимлер Академиясы Қарақалпақстан филиалында шығатуғын <<Хабаршы>> журналының 2-санында бул сүўрет ҳаққында мақала шығарып төмендегише мағлыўмат береди:
1972-жылы август-сентябрь айларында Нәжим Дәўқараев атындағы тарийх, тил ҳәм әдебият институты этнографиялық экспедициясы ўақтында қәбир тасы табылған. Бул табылма Шоманай районының А.Муўсаев совхозына 10-12 километр арқа тәрепинде жайласқан КЕТЕН ҚАЛА ЕСТЕЛИГИнен табылған. Бул естелик 100×130 метр болып, бул жерде 1960-жылы изертлеў жумысын алып барған Өзбекстан Илимлер Академиясы хызметкерлери бул тарийхый естеликти XIII-XIV әсирлерге тийисли деп белгилеген. Тас керамика плитаға 27×21,5×3 сантиметр болып, Хорезмниң орта әсир архитектуралық дәстүринде исленген.

Шоманай районы Кетен қаладан, бир қәбирдиң үстинен табылған парсы тилиндеги жазыўы бар тас 1972-жылы Өзбекстан Илимлер Академиясы Шығыстаныў Институтының еки илимий хызметкерине аўдарма етиўге берилген. Олар тәрепинен "төртликлер" деп анықланып ҳәм парсы тилинде жазылған деп ақырына шекем толық мәнисин ашып бере алмаған. Усы жерде марҳум шығыстаныўшы, профессор Камал Мәмбетов айтқанындай:--"Ҳусни хат" оқыў айрықша талантлылықты талап етеди",--деген сөзлерин еслеп өтиў орынлы деп ойлаймыз. Соның ушын илимий изертлеўлери нәтийжесинде бул тек парсы тилинде емес, ал ески өзбек тилинде екенлигин анықлап, аўдарма етиўге тырыстық.

Буннан мақсет тарийхый дереклер болған бийбаҳа ғәзийнелериниң бири араб имласындағы қол жазбалар, теңгелер, таслардағы жазыўларды халқымызға қәтесиз, бурмалаўсыз оқып жеткерип бериўди мақсет етип қойғанбыз. Бул араб имласындағы ески өзбек тилинде төмендегише қосық қатарлары жазылған:

"Мақбара қатымдек удилинда нашоним,
Ун мақбарада бирон махбарангда нашонимки,
Биасрор дўст айлайки руҳан то ададинда нашоним"

"Бул қәбир тасында: "Қәбир үстиндеги мақбара (араб тилинде қәбир үстине қурылатуғын имарат, мавзолай) қатым еткен дей ма кеўлиди, қәбир үстине қурылған мақбараның қайсы бири маған атақ, ҳақ кеўилден достым боп оның санинда не атақ",---деген мәнисте жазылған.

Бул қәбир үстине жазылып қойылған қәбир тастағы жазыў сол XIII--XIV әсирлерге тийисли улама, илимпаз адамларының бириниң философиялық ой-пикири болып, материаллық байлықтың қанша муғдарда болыўынан тысқары, руўҳый байлықты жоқары қойып, дрслыққа, бир-биреўди ҳүрмет етиўге, тириликте сыйлаўға шақырады.

Мениң пикиримше өз халқы тарийхын, өтмиш әдебиятын юилиў (оны тереңирек үйрениў тилегинде болған ҳәр бир адам диний ҳәм дүнья илимлеринен хабардар болып, ата-бабаларымыздың көп әсирлик ағартыўшылық руўҳый турмысында алып барған, ибратлы өмири, инсаныйлық үрп-әдет дәстүрлерин үйренип, ҳүрмет пенен қараўымыз керек деп ойлайман.

Мурат СЕЙТМЕРЕЕВ.
ӨзКорГазхимия қоспа кәрханасының операторы.

https://t.me/kketnografiya

10 May, 08:22
1,055
Post image

<<Кетен қала: Сырлы тастағы жазыў>>

t.me/kketnografiya

10 May, 08:21
720