Калькасыз қазақ тілі. Назгүл Қожабек

Шаңырақ - қазақ үйінің жүрегі, жайлылықтың, отбасылық жылулық пен бірліктің символы.

Құдай-ай, осы бір ауыз сөйлемді де қазақша жазу үшін "символ уюта, семейного тепла и единства" дегенді орысша жазып, соны аудартып қойған не мәжбүрлік екен деймін...

Бұрын, бала кезімізде, мектепте оқыдық қой бәріміз, сонда "рим цифрлары" деуші едік қой. Енді неғып айдан түскендей "римдік цифрлар" дейтін болғанбыз?

Дефис - орфография
Тире - грамматика

Дефис-тире емес, тире - дефис емес

Дефис-тире емес, тире - дефис емес. Тирені дефис қылғанды көруші едік, дефисті тире қылған тіпті сорақы екен.

Мына шаралар дәл қазіргі жағдайда орынсыз екені өз алдына, осы постерді әзірлеген адамның сауаты күмәнді. Тире мен дефис туралы білмейтін адамдар "Нұр дегеніміз Сұлтан қаласы әкімдігінің "Номад" театры", "ММ Өнер деген білім орталығы" деп жазады. "Астаналық цирк" пен "Астаналық орталық саябағы" - кальканың төл баласы.

Қате: "Өнер алды-қызыл тіл", "Көрші хақысы-құдай ақысы", "айтылған сөз-атылған оқ" және осындай жүздеген тіркес.
Несі қате: дефис-сызықша емес, сызықша - дефис емес.
Неге қате: бұл мысалдарда қате таза техникалық тұрғыдан, бос орын (пробел, саңылау) қоймаудан туған, бірақ соны қоюды "ұмытып кету" не "ай, қойшы соның не керегі бар" деген ұстанымның өзі сөйлемнің грамматикалық, стилистикалық дұрыстығына нұқсан келтіреді.
Дефис орфографиялық, сызықша пунктуациялық таңбаға жатады. Сондықтан дефис келген жерде кідіріс жасалмайды.
Қалай тексереміз: дефис қос сөздерде ғана қолданылады. Сызықша (тире) - сөйлем мүшелері арасындағы байланысты көрсетеді. Ережесін мына жерден қарап алуға болады: https://emle.kz/faq/get/114
Менің жазып отырғаным - тек техникалық жағынан, смартфоннан не компьютерде мәтін тергенде мұқият болу жағы ғана. Егер сіз "алды-қызыл", "ақысы-құдай", "сөз-атылған" сынды қос сөздер жоқ екенін білмесеңіз - жөні басқа. Ал біліп тұрып, қос сөз қылып жазсаңыз - сауатсыздық.
Қалай істейміз: Word бағдарламасында пробел көмегімен дефисті тиреге айналдыратын функция бар. Ал смартфонда не әлеуметтік желілерде мәтін тергенде дефистің екі жағынан пробел қойып, оның тұрқы қысқа болғанына қарамастан сызықша функциясын дарытуға болады.

Өзге жұртты былай қойғанда, әріптестерім арасында да "ой қойшы, тире не, дефис не, бәрібір емес пе, бәрібір түсінікті ғой" деген қате көзқарас бар.

Үлкен-үлкен редакторлар солай дегенде, жылап жібергенім бар.

Тире мен дефистің айырмасы жер мен көктей.

Бір-ақ мысалды алайық:

Анау-мынау - дефис тұрса қос сөз, бір мағына, не? деген бір сұраққа жауап береді.

Ал

Анау - мынау - тире тұрса, анау дегеніміз мынау, басқаша айтқанда "анау мынау болып табылады" деген мағына береді.

Бар ма екен айырмасы?

Тыныс белгілері әр тілде бар. Ағылшынша тыныс белгісінен қателеспеуге тырысамыз ғой, өз тілімізге де құрметіміз болсын.

Кеше мәжілісте орыс тілін қолдайтын, орыс тілін "халықаралық тіл ретінде ілгерілетуге" (пафосты сезіп отырсыздар ма?) қаражат бөлуді қолдайтын заң жобасы мақұлданды.

Орыс тілі - дүниедегі ең үлкен алты тілдің бірі, БҰҰ ресми тілдерінің бірі. Қазір әлемде орыс тілін әлдебір деңгейде білетін адамдар саны - 300 миллионның ар жақ бер жағы.

Ол қазақтардың қолдауына да, қаражатына да зәру емес. Тіпті бір күнде қазақтардың бәрі орысша сөйлемей қалса да қылшығы қисаймайды.

Ал қазақ тілі - бізден өзге ешкімге керегі жоқ, жиырма миллион қазақтың жартысы да білмейтін тіл. Оны өсіретін де, өшіретін де өзіміз.

Қазақ тілінің екі проблемасы бар ғой: бірі - жұрт қазақша сөйлемейтіні болса, екіншісі - сөйлейтіндердің өзі қате сөйлейтіні. Негізінен орысша жүйеге салып, орысша грамматикаға салып сөйлейтіні.

Қазақ тілі орысша грамматикаға бейімделіп, калькаға айналды деген сөз - тіл жоқ деген сөз.

Ендігі жауапкершілік - қазақша білетіндерде. Өзіміз, контент жасағанда тілімізді барынша таза ұстасақ, орысша грамматика конструкциясына салмасақ, тілді сақтауға қосқан үлесіміз сол болмақ.

Қазақ сөздерін орысша синтаксиске салып айтып, жазу - қазақ тілін құртуға сеп болғанға тең.

⁉️ посажено поколением

Біз бүгін саясында жатқан талай талды (саялы болса, ол ендігі тал емес, үлкен ағаш қой) кеше кең ойлаған ұрпақ егіп кеткен еді.

Неге? Неге? Осы сөздің дұрысын айтатын бір қазақ табылмағаны ма?

❌ бірдеңеМЕН проблема бар

⁉ есть проблема С чем-то

"Көмектес септік" деген бөлек канал ашам ба, қайтем? 😄

28 қарашада кинотеатрлардың бәрінде "Моана 2" анимациялық филмі шығады.

Бұл жолы Моана есейіп, сұлу бойжеткенге айналды. Есейген Моана алдында жаңа міндеттер пайда болып, ол қайтадан кемеге мінуге мәжбүр. Туған жерінен жырақтағы сапарында Моанаға баяғы достары - Мұхит, Мауи және Хей-хей жанында болмақ. Достардың сапары сәтті болар ма екен?

Қазақша дубляж жасалған!

potential / потенциальный деген сөзді бар жерде "әлеуетТІ" деп қолдана беруге болмайды.

⁉️ кишечная микрофлора

✅ ішек микрофлорасы / ішектегі микрофлора

❌ қазақша контент жасау модада

⁉️ в моде

✅ мода болып тұр

❌ қай желіге кірме

✅ қай желіге кірсең де

❌ балалықта / балалығымда

⁉️ в детстве

✅ бала кезімде