Jalilov. Qaydlar

Oʻylab oʻylab, "1000 kitob" mavzusiga oʻzim uchun nuqta qoʻyishim uchun yana bir narsani ochiqlamasam boʻlmaydi, degan xulosaga keldim.

Bir necha kun oldin Eltuz "1000 kitob" ekspertlari kengashining majlisida boʻlgan noxush gaplar (aniqroq aytganda, huquqshunos, bloger, OʻzA rahbari oʻrinbosari Xushnud Xudoyberdiyev tomonidan aytilgan "erkakcha gaplar") haqida yozgan edi. Ayrim ekspertlar, masalan, Baxtiyor Sheraliyev, bunday gap boʻlmagan, deb bayonot berishdi. Xushnudbek Xudoyberdiyev esa oʻzining "oʻta shaxsiy" postida bu haqida tushuntirish berdi-yu, lekin Eltuz keltirgan "bir joyni yirtish" haqidagi gap boʻlgani borasida indashni lozim topmadi. Aslida Eltuz keltirgan gaplar va voqea boʻlgan edi, faqat Eltuz (yoki uning manbasi) negadir majlisda va majlisdan keyin boʻlgan gaplar va voqealar xronologiyasini chalkashtirib yuborgan. Ayrim ekspertlar, masalan, Baxtiyor Sheraliyev masofadan (Zoom orqali) qatnashgan edi va bu gaplar Zoom platformasi oʻchirilgandan keyin boʻlgani uchun ularning xabari boʻlmagan boʻlishi mumkin.

Ijtimoiy tarmoqlarda "1000 kitob" haqida dastlabki noxush gaplar chiqa boshlagandan keyin, ekspertlar telegram guruhida yanvar oyining boshlarida majlis oʻtkazib, tomonlarni eshitish, xulosaga kelish va gap-soʻzlarga chek qoʻyishga kelishildi.

Yanvarning boshida, yangi yil bayrami oʻtgandan keyin men ekspertlar guruhida majlis qachon oʻtkazilishi haqida qayta-qayta soʻradim. Loyiha rahbaridan bu savolga aniq javob boʻlmadi. Mening xavotirim - tomonlarni eshitib, yakuniy xulosaga kelinmasa va yechim topilmasa, loyiha atrofidagi gap-soʻzlar koʻpayishidan edi.

4-yanvar, shanba kuni ham (ish kuni edi) "Bugun majlis boʻladimi?" deb bir necha marta soʻradim. Loyiha rahbaridan "Agentlik rahbarining vaqti boʻlmayapti" mazmunida javob boʻldi. Men bunga nisbatan "mendagi maʼlumotlarga qaraganda, bu yolgʻon" deb javob yozdim. Sababi - oʻsha kuni oldinroq agentlik rahbariga loyiha atrofidagi gap-soʻzlarga nuqta qoʻyish uchun majlis oʻtkazish va tomonlarni eshitish kerak, degan mazmunda yozgan edim va undan "bugun vaqtim bor, agar bugun majlis oʻtkaziladigan boʻlsa, qatnashishga harakat qilaman" mazmunida javob olgan edim. Shundan kelib chiqib, loyiha rahbarining "agentlik rahbarining vaqti boʻlmayapti" degan javobiga munosabat bildirgan edim.

Oʻsha kuni kechki payt majlis boʻldi. Majlisda men va yana bir-ikki ekspertlar tomonlarga soʻz berishni soʻradik, lekin kengash "xonadagi fil"ni koʻrib koʻrmaslikka olishni maʼqul koʻrdi, mojaro (loyiha boshligʻi va menejeri oʻrtasidagi konflikt) sabablari oʻrganilmadi, muammo ochiq qolib ketdi. Xushnudbek Xudoyberdiyev majlisda "kim loyihadagi gaplarni koʻchaga chiqarsa, loyihadan haydash kerak" mazmunida keskin gapirdi.

Majlis tugagach esa oʻsha Eltuz soʻzma-soʻz keltirgan "erkakcha gap" boʻldi. Tushunishimcha, Xushnudbek Xudoyberdiyev mening ekspertlar guruhida qayta-qayta majlis haqida soʻrashimni turmush oʻrtogʻi - loyiha rahbariga nisbatan "bosim", "mendagi maʼlumotlarga qaraganda, bu yolgʻon" degan munosabatimni esa "tuhmat" sifatida qabul qilgan. Qolaversa, kimdir loyiha ofisida dekabr oxirlarida oʻtkazilgan va loyiha rahbari loyiha menejeriga "bu loyihada yoki siz qolasiz, yoki men" mazmunida gapirgan majlisning audiosi borligi haqida shama qilgan koʻrinadi, buni "shantaj" deb tushungan. Xushnudbekning vajohatidan oʻsha kuni unga biron narsani tushuntirish befoyda koʻrindi va ekspertlardan biri uni tashqariga olib chiqib ketdi. Bu gaplar agentlik binosida boʻlgan edi va tushunishimcha, hali koʻpchilik tarqalishga ulgurmagan edi - bu gaplar hatto dunyoning boshqa qitʼasidagi ekspertgacha yetib boribdi.

Shundan keyin esa "1000 kitob" atrofidagi mojaro ijtimoiy tarmoqlarda bir necha kun bosilganday boʻldi-yu, kechadan oldin oʻz kulminatsiyasiga chiqib, loyiha menejerining ketishi bilan yakun topdi (aslida u bunday qarorga oldinroq kelgan ekan, oʻsha "kulminatsiya"dan keyin ochiqladi).

Mana shunaqa gaplar. Xulosa oʻzingizdan.

P.S. Postda tilga olingan shaxslarga nisbatan haqoratlar boʻlmasligi uchun izohlar oʻchirildi.

"1000 kitob" loyihasi boʻyicha yana bir mulohaza.

Ijtimoiy tarmoqlarda loyiha doirasida nashrga tayyorlangan kitoblarning poligrafik sifati muhokama qilinmoqda va agentlik oldin chop qilgan kitoblardan ("Jadidlar", "Uyg'onish" singari) farq qilishiga umid bildirilmoqda. Loyiha ofisi har bir kitobning o'ziga xosligidan kelib chiqib poligrafiya sifatiga talablar ishlab chiqqan edi - bu haqida dekabr oyida o'tkazilgan taqdimotda ham aytilgan edi. Bu talablar qay darajada inobatga olinadi?

Ayrim ma'lumotlarga qaraganda, loyiha ofisi va agentlik o'rtasida ham shu masalada ma'lum darajada ziddiyat bo'lgan. Bir taraf kitoblarning bosma sifatiga e'tibor berish kerak degan, ikkinchi taraf esa sifat talablarini yumshatish tarafdori bo'lgan. Albatta, bunda ikkinchi taraf mavjud mablag'lar evaziga kitoblarni ko'proq adadda chiqarish, ko'proq joylarga tarqatishni o'ylagan bo'lishi ham mumkin. Lekin, nazarimda, shuncha katta ish amalga oshirilgandan keyin uning qo'lda ushlab ko'rsa bo'ladigan (tangible) hosilasi - bosma kitob ham sifatli bo'lishi, o'qiganda nafaqat ilmiy yoki ma'naviy ozuqa, balki estetik zavq ham berishi kerak. O'zbek kitobxoni ham - qishloqlik yoki shaharlik bo'lishidan qat'iy nazar - sifatli kitobga arziydi. Buning uchun kitoblar bosmasi uchun tender ham - agentlikning ayrim oldingi loyihalaridan farqli ravishda - savollar qoldirmaydigan tarzda o'tkazilishi kerak.

"1000 kitob" loyihasi atrofidagi epopeyaning bir qismi tugadi. Yoshlar ishlari agentligi loyiha uchun kontent menejer va moliyaviy menejer lavozimlariga ishga qabul qilish haqida eʼlon berdi.

Iqtisodchi Behzod Hoshimov loyiha atrofidagi adolatsizlik haqida yozibdi. Shaxsiy kuzatishlarim boʻyicha, eng katta adolatsizlik bir yil davomida "yoʻqdan bor" qilgan - oʻzbek tilida analogi yoʻq eng sara ilmiy va ilmiy-ommabop kitoblarning tanlanishi, asliyatdan tarjima va tahrir qilinishi hamda nashrga tayyorlanishiga erishgan loyiha menejeri Xurshid Yoʻldoshevga nisbatan boʻldi. Unga nisbatan asossiz iddaolar ilgari surildi, gap-soʻzlar koʻpaytirildi va bu voqealar oxiri uning loyihadan ketishi bilan yakunlandi.

"1000 kitob" atrofidagi gaplardan kim qanday maqsad koʻzlagan edi, bilmayman, lekin bir narsa aniq. Loyiha yutqazdi, oʻzbek kitobxoni yutqazdi. Xurshid Yoʻldoshev bilan birga loyihaga kelgan ayrim ekspertlar, tarjimonlar, loyiha ofisi xodimlari, bilishimcha, loyihani tark etishdi yoki tark etish niyatida. Men oʻzim ham boʻlib oʻtgan voqealardan keyin loyihada faoliyatimni davom ettira olmayman degan xulosaga keldim.

Yana bir narsa. Nazarimda, bir oilaning ikki vakili davlat (soliq toʻlovchilar) hisobidan moliyalashtiradigan bir loyihada ishtirok etishi potensial manfaatlar toʻqnashuviga zamin yaratadi, disbalans yaratadi va voqea-hodisalarga obyektiv, ratsional baho berishga toʻsqinlik qiladi. Ayniqsa oila vakil(lar)i respublika darajasidagi davlat organi amaldori boʻlsa.

Umid qilamanki, loyihaning birinchi bosqichida nashr uchun tayyorlangan adabiyotlar kitobxonlar qoʻliga yetib boradi va oʻzbek ilmiy tafakkuriga oʻz hissasini qoʻshadi. Loyihaning uzoq istiqboldagi kelajagi haqida hozir bir narsa deyishim qiyin - nekbinlik, afsuski, yoʻq menda.

Yana PISAga tayyorgarlik masalasida: PISA "dressirovka" qilish orqali tayyorlanadigan test emasligini tushunish lozim

Toshkent shahar Maktabgacha va maktab ta'limi boshqarmasi maktablardagi "cerebry'bozlik" kampaniyasi bo'yicha rasmiy munosabat bildiribdi. Unda "oʻquvchilarni Cerebry platformasi orqali test va topshiriqlarni bajarish jarayonlariga dars yoki taʼtil vaqtlarida majburan jalb etish mumkin emasligi" ma'lum qilingan, lekin masalan, ota-onalardan, o'qituvchilardan mazkur platformadagi testlarni ishlash uchun 8-9 sinf o'quvchilarining (ya'ni aynan PISA tadqiqotiga jalb qilinishi ehtimoli bor o'quvchilarning) ta'til paytida maktabga kelishini ta'minlash talab qilinayotgani haqidagi xabarlarga (masalan, qarang: 1, 2) izoh berilmagan. Qolaversa, ta'lim tizimi vakillaridan biri boshqarma aynan shu masalada onlayn yig'ilish o'tkazganini, yig'ilishda, xususan, o'quvchilari 2-darajaga ham (PISA bo'yicha 15 yashar o'quvchilar uchun savodxonliking minimal darajasi) chiqa olmagan maktablarni "qo'zg'atish" kerakligi qayd etilganini tasdiqladi.

Bundan tashqari, Toshkent shahar maktabgacha va maktab ta'limi boshqarmasi buyrug'iga ko'ra tashkil etilgan ishchi guruh maktablarga chiqib o'rganishi kerak bo'lgan savolnomada ham (ilova qilingan suratga qarang) "ishlab chiqilgan reja asosida “Cerebry” platformasidan foydalanish holati" degan band turibdi. Ya'ni, Singapurdagi bir xususiy kompaniya "onlayn repetitorlik platformasi" (tutoring platform) sifatida ishlab chiqqan platforma nima uchundir bizning rasmiylar tomonidan qandaydir kampaniyabozlik darajasiga olib chiqildi. Mana bu podkast tagidagi ayrim izohlarga qaraganda, shunchaki vazirlik so'rayotgan statistikani berish uchun platformada o'quvchilar o'rniga o'qituvchilar ham test yechishmoqda. Qizig'i, bu platformani Singapurning xususiy kompaniyasi vazirlikka hadya qilganmi yoki undan foydalanish huquqi soliq to'lovchilar hisobidan sotib olinganmi (agar sotib olingan bo'lsa - qanchaga tushgan va nega aynan shu platforma?), degan savollar hozircha ochiq qolmoqda.

Yana bir qiziq narsa. Toshkent shahar maktabgacha va maktab ta'limi boshqarmasi tasdiqlagan so'rovnomaning 3-bandiga ko'ra, maxsus ishchi guruh maktablarda "PISA-2025 xalqaro tadqiqotlarga tayyorgarlik bo‘yicha olib borilayotgan ishlar samaradorligi, yo‘l xarita (reja) ishlab chiqilganligi va uning ijro holati
(15 yoshli o‘quvchilar ro‘yxati shallantilganligi va ular bilan qo‘shimcha mashg‘ulotlar tashkil etilayotganligi)"ni o'rganishi kerak. Ya'ni, ta'limni boshqaradiganlar shu yil bahorda (bir necha oydan keyin) bo'ladigan PISA-2025 tadqiqotlariga 15 yashar o'quvchilarni "qo‘shimcha mashg‘ulotlar tashkil etish" orqali tayyorlash mumkin, deb hisoblamoqda.

PISA - sport emas. Unga o'quvchilarni "dressirovka" yoki "trenirovka" qilish orqali tayyorgarlik ko'rilmaydi. PISA - 15 yashar bolalar shu yoshga kelguncha ularga maktabda berilgan ta'limning sifatini va unga ta'sir qiluvchi omillarni o'rganadigan tadqiqot. PISAdagi natijalarni yaxshilash uchun ta'lim sifatini ko'tarish, aniq maqsadlarga asoslangan o'quv dasturlarini joriy qilish, ta'limning uch muhim komponenti: o'quv dasturlari - metodika - baholash o'rtasidagi uzviylikni ta'minlash va boshqa ko'plab islohotlar (real islohotlar, "islohotlar imitatsiyasi" emas) o'tkazish kerak. Ta'limni boshqaradigan vazirlik nahotki shu oddiy haqiqatni tushunishi qiyin bo'lsa?

Yana oʻsha oʻquvchilarni taʼtil paytida maktabga chaqirib, Cerebry platformasida test yechtirish topshirigʻi haqida yozishmoqda.

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi oʻz veb-saytida oʻquvchilar bilimini mazkur platforma yordamida baholash yoʻlga qoʻyilishi haqida yozgan ekan. Platformaning oʻzidagi maʼlumotlarga tayanilsa, u oʻquvchilar bilimini baholash yoki ularni PISA singari tadqiqotlarga tayyorlash maqsadida emas, balki maktabda oʻtilayotgan mavzularni qaytarish va praktika qilish maqsadida ishlab chiqilgan. Yaʼni bu platforma - qoʻshimcha vosita, xolos. Taʼlim standartlari va oʻquv dasturlari "kasha" boʻlib yotgan sharoitda bu platforma samara berishi dargumon. Bu haqida "Tanaffus" podkastida ham fikrlashgan edik.

Xabarlarga qaraganda, shu kunlarda umumtaʼlim maktablarida "cerebry'bozlik" - oʻquvchilarni Cerebry platformasida testlar yechishga majburlash(ga oʻqituvchilarni majburlash) avj olgan. Aytishlaricha, bu navbatdagi PISA tadqiqotlariga tayyorgarlik bilan bogʻliq - vazirlik Oʻzbekistonning PISA tadqiqotlaridagi natijalarini yaxshilash boʻyicha yuqori idoralarga kiritgan takliflari ichida mazkur platformani mahalliylashtirish va undan foydalanish ham boʻlgan.

Aftidan, vazirlik PISA - bu DTM testlariga oʻxshagan "trenirovka" qilinadigan test emas, taʼlim sifatini oʻlchaydigan tadqiqot ekanligini esdan chiqargan koʻrinadi.

Yuqorida yozganimdek, Madina Musayevaning telegram kanalida "Usta va Margarita" romani mutolaa qilinyapti. Romanni oʻqimaganlarga bu buyuk asar bilan tanishish, oʻqiganlarga esa yana bir marta qayta murojaat qilish, oʻzini goh 1930-yillar Moskvasida, goh milodning boshlaridagi Iudeyada his qilish, muhabbat va xiyonat, yaxshilik va yozuvlik, jinoyat va jazo singari mangu mavzular ustida mushohada yuritish uchun yaxshi imkoniyat.

Esingda boʻlsa, asar ikki kishining - adabiy jurnal muharriri Berlioz va shoir Bezdomniyning dim oqshom chogʻidagi suhbati bilan boshlanadi. Shu payt ularning suhbatiga bir ajnabiy aralashadi. Suhbatdan keyin esa (uchinchi bobda), xuddi ajnabiy bashorat qilganidek, Berliozning boshi tanasidan judo qilinadi.

Romanning birinchi bobida zukko kitobxon muallif mohirona ishlatgan bir badiiy usulni payqagan boʻlishi mumkin. Hali ajnabiy paydo boʻlmasidan oldin Berliozning yuragi oʻtmas igna qadalganday zirqirab ogʻriydi, uning vujudini kuchli bir dahshat chulgʻab boradi. Keyinroq esa, ajnabiy bilan suhbat paytida, u bilan "mangu vidolashayotgan" quyoshning siniq shuʼlalarini deraza oynalarida koʻradi. Sal oʻtib esa ajnabiy unga "sizning boshingizni tanangizdan judo qilishadi" deydi.

Kuchli qoʻrquv, manguga xayrlashayotgan quyosh, keyin esa ajnabiyning soʻzlari. Bularning hammasi Berliozning halokatiga ishora qiladi. Badiiy asarda keyinroq sodir boʻladigan voqealarga bunday ishoralar "foreshadowing" deyiladi. Bu usul oʻquvchining diqqatini ushlab turish, hayajonni (suspense) oshirishga yordam beradi.

* Bilishimcha, "foreshadowing" atamasining oʻzbekcha muqobili mavjud emas.

Illyustratsiya sifatida rassom Pavel Orinyanskiy ishlagan suratdan foydalanildi.

Ko'pchiligimizga audiokitoblari va shu kunlardagi "Usta va Margarita"ning jonli o'qilishi bilan tanish Madina Musayeva Artur Konan Doyl qalamiga mansub "Sherlok Xolms" turkumidan "Mallalar uyushmasi" hikoyasini audiolashtiribdi. Mazkur asar 6-sinfning 3-choragida o'qishga tavsiya qilingan.

Hikoya uchun o'ziga xos muqovani esa, Madina Musayevaning yozishicha, uning farzandi ishlagan. Darvoqe, adabiyot darslarida asar uchun muqova yoki illyustratsiya ishlash topshirig'i ham o'quvchilarni asarga chuqurroq kirishni chorlovchi samarali usul bo'lishi mumkin.

Umuman, 6-sinf uchun adabiyot darslari uchun tavsiya qilingan asarlar Madina Mussayeva ijrosida mana bu yerda jamlangan.

Izoh: ushbu post "1000 kitob" loyihasi haqida edi. Hushtak chalingan edi va bugun bu hushtak sabablari oʻrganilishi, reaksiya bildirilishi kerak edi. Afsuski, bunga kimlardadir imkon, kimlardadir istak boʻlmadi.

Hayot davom etadi.

Bugungi kundan xulosam: whistleblowing.

Agar hushtak chalinganda bu hushtakka reaksiya bildirishi kerak boʻlganlar bu ishni qilmasa, keyingi safar hushtak chaladigan topilmasligi mumkin.

Gazeta.uz adabiyot yoʻnalishida sahifa ochib, qandaydir satirik antiutopiyadan parcha berganmi, desam, yoʻq, bu jiddiy yangilik ekan.

Ha shu "islohot"lardan biri, Singapur "ta'limi" sabab  dam olish kunlarini ham kompyuter qarshisida o'tkazdim. Nima emish o'quvchilar cerebry platformasida 100% natijaga ega bo'lishi kerak emish. Shu talabni bajarish uchun har bir o'quvchi profilidan kirib o'zimiz yechib chiqyapmiz testlarni.

Kanaldagi va mana bu podkast tagidagi izohlarga qaraganda, "Cerebry" platformasi ham koʻzboʻyamachilikka aylangan. Vazirlik shunday koʻzboʻyamachilik bilan PISAning keyingi siklida Oʻzbekistonning sharmandali oʻrnini yaxshilashga bel bogʻlagan koʻrinadi.

Tushunmadim. Apellyatsiya sudi tanqid qilish mayda bezorilik ekanini tasdiqladimi?

Va buning nimasi "xatolarning toʻgʻrilanishi"?

Turli "faollar" "inson qadri uchun, inson baxti uchun" degan shior bilan boshlangan yangi yilni qamoqda kutib olishga majbur boʻlgan Gʻayrat Doʻstovning oilaviy muammolari haqida maʼlumotlar tarqata boshlashdi. "Metodichka" ishga tushdi shekilli. Lekin ijtimoiy tarmoqlardagi izohlarga qaraganda, bu ham teskari effekt berganga oʻxshaydi - koʻpchilik bunday maʼlumotlar nima maqsadda tarqatilayotganini anglab yetdi. Xullas, bu keysda davlat yutqazdi.

Umuman, hukumat va kuch ishlatar tizimlar sal aqlni ishlatsa boʻlardi. Balki ularga tarix fanidan ozgina darslar olish, "tepa" va "past" oʻrtasida qayta aloqaning yoʻqilishi qanday oqibatlarga olib kelishi mumkinligini konkret keyslarda oʻrganib koʻrish kerakdir. Masalan, Mariya Antuanetta keysidan tortib Muhammad Buazizi keysigacha bir nechta shunday tarixiy voqealar tahlil qilib koʻrilsa, zarar qilmasdi, nazarimda.

Bu voqea, menimcha, yana bir narsani koʻrsatdi. Hokimiyatlarning real boʻlinishi - xalqdan mandat olgan va qoʻlidan tugmacha bosishdan koʻra kattaroq ishlar keladigan deputatlar yigʻilgan jonli parlament hamda mustaqil sud naqadar kerakligini. Hamda haqiqiy legal muxofilat - "muxolifat" rolini oʻynashga tayinlanganlar emas - qanchalik muhimligini. Bu "tepa"dagilarning oʻzi uchun ham zarur. Chunki tizginsiz ijro hokimiyatini soʻroqqa tuta oladigan parlamentdagi muxolifat mana shunday noroziliklarni qonuniy va nisbatan xavfsiz yoʻllarga kanallashtira oladi.

"Inson qadri uchun, inson baxti uchun birgalikda harakat qilamiz", degan soʻzlar bilan boshlangan yangi yilning birinchi voqeasi.

Welcome to the old Uzbekistan we all were accustomed to.

Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova oʻzining yangi yil tabrigida yana islohotlar vaʼda qilmoqda. Taʼlim sohasiga begona boʻlmaganlar esa "islohot" desa yuragi bezillaydigan boʻlib qolgan.

Kelayotgan yangi yilda vazirlikning mantiqsiz va maqsadsiz islohotlari va nihoyat barham topib, taʼlim normal izga qaytishini, taʼlim sohasi vakillari "koʻksiga shamol tegishini" tilab qolaman.

Kirib kelayotgan yangi, 2025-yil muborak boʻlsin!

Kobul Dusovning yozishicha, Qoraqalpogʻiston Respublikasi Ellikqalʼa tumanida faoliyat yuritayotgan oʻqituvchi tomonidan Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi ustidan sudga daʼvo arizasi kiritilgan. Daʼvo oʻqituvchilar attestatsiyasiga oid. Ariza Beruniy tumanlararo sudi tomonidan koʻrib chiqilishi kutilmoqda.

"Tanaffus" podkastining kecha eʼlon qilingan soni tagida qoldirilgan izohlardan.

"Mezonlarga asoslangan" deyilayotgan yangi baholash tizimi taʼlimning samarasiga xizmat qilmasligini, aksincha, bolalarni faqat BSB va CHSBlarning tayyor javobini koʻchirib baho olishga oʻrgatayotgani, oʻqishdan sovutayotganini vazirlik tushunishni istamayapti. Vazirlik mutasaddilari bilan dialogga urinishlar foyda bermadi - ular har qanday argumentga "bu sizning shaxsiy fikringiz, bizdagi maʼlumotlar boshqacha" deya javob berishni maʼqul koʻrmoqda. Vazirlik haqiqatdan ham taʼlimning biryoʻla "janozasini oʻqimoqchi" koʻrinadi.

Oʻzbekiston taʼlimi dunyoda eng oxirgi oʻrinlarda...mi?

Xabaringiz bor, oxirgi yillar Oʻzbekiston oʻquvchilari taʼlim sifatini oʻlchashga qaratilgan bir nechta xalqaro tadqiqotlarda qatnashdilar: PIRLS, PISA, TIMMS. Va bu tadqiqotlardagi natijalarimiz, afsuski, Oʻzbekistonda maktab taʼlimi obrazli qilib aytganda, ogʻir bemor emas, balki oʻlib boʻlganligini koʻrsatmoqda. Eng achinarlisi - Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi ahvolni oʻnglash uchun ilmiy asoslangan qadamlar tashlash oʻrniga biratoʻla taʼlimning janozasini oʻqib qoʻya qolmoqchi koʻrinadi.

Oʻzbekiston maktab taʼlimida nimalar boʻlyapti va nimalar boʻlmasligi kerak - agar siz uchun bu mavzu befarq boʻlmasa, koʻring, fikr bildiring.

Umumiy o'rta va o'rta maxsus ta'lim tizimlarida (maktab, litsey) faoliyat yuritayotgan ona tili va adabiyot o'qituvchilari uchun so'rovnoma

Hurmatli ustozlar! Ona tili va adabiyot fanlarini o'qitishda qo'llanilayotgan baholash usullarining ta'lim samaradorligiga ta'sirini o'rganish hamda ta'lim samaradorligini oshirishi mumkin bo'lgan baholash usullarini taklif qilishga qaratilgan ilmiy tadqiqot doirasida so'rovnoma o'tkazilmoqda. So'rovnomani to'ldirish uchun bir oz vaqtingizni ayamasdan, tadqiqotga hissa qo'shishingizni iltimos qilaman.

So'rovnoma doirasida yig'ilgan barcha ma'lumotlar faqat umumlashtirilgan holda ilmiy ish doirasida ishlatiladi. Ilmiy etiket qoidalariga muvofiq, so'rovnomada qatnashganlarning shaxsini aniqlashga yordam berishi mumkin bo'lgan ma'lumotlar oshkor qilinmaydi.

So'rovnoma havolasi: https://xalqtaliminfo.uz/questionnaires/14/uform

Yuqoridagi postga izohlardan birida "Eng yaxshi sarmoya ilmga tikilgan sarmoya" deb yozishibdi.

"Zakovat" oʻyinini ilm va unga byudjetdan ajratiladigan pullarni "ilmga sarmoya" deb jiddiy aytilyaptimi? "Zakovat" NNTga alohida eʼtiborning asl sababini uning "ilmga aloqasi bor"ligidan emas, oʻtgan yilgi ayrim bayonotlardan va keyinroq klubning PR vositasiga aylan(tiril)ganidan qidirish kerak emasmikan?

"Zakovat"ga byudjetdan 50 mlrd?

Har xil faktlarni yodlab olib, buni "intellekt" deb oʻylaydiganlarga nima uchun soliq toʻlovchilar hisobidan pul ajratilishi kerakligini kimdir tushuntirib bera oladimi?

"Barcha imtiyozlaringiz oʻzingizga va atrofingizdagi xushomadgoʻylarga siylov". Fahriddin Nizomov (Faxriyor) Yozuvchilar uyushmasidan chiqishi haqida.

Oʻzi Stalin davrida tuzilgan, asosiy maqsadi ijodkorlarni va ularning ijodini nazorat qilish, asosiy vazifasi esa "partiya liniyasi"dan chiqmaydiganlarni imtiyozlar bilan siylab, itoatsizlarni "savalash" boʻlgan (adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti sovrindori Boris Pasternak keysini eslang) bunday uyushmalar bizga kerakmi?

Balki shunday "uyushmalar" borligi tufayli ham adabiyotimiz haligacha dunyo miqyosiga chiqa olmayotgandir?

"Ma'rifat" gazetasining kechagi sonida e'lon qilingan "Adabiy ta’lim tamoyillari va baholashning yangi tizimi" maqolasida bir qiziq fikrga ko'zim tushdi: "Adabiyot darsi oʻquvchiga bilim bermaydi, unda koʻngil tarbiyalanadi". Keling, shu fikrni tahlil qilib ko'raylik.

Adabiyot darslarida o'quvchi asosan badiiy matn bilan ishlaydi: uni tahlil qiladi, unga munosabat bildiradi, undan o'z xulosalarini chiqaradi. Badiiy matnni tahlil qila olish uchun u qanday qonuniyatlar asosida tuzilishi haqida muayyan bilimlar kerak: masalan, badiiy matn boshqa turdagi (axborot, ilmiy va hokazo) matnlardan qaysi jihatlari bilan farq qiladi, badiiy matnning tur va janrlari bir-biridan qaysi xususiyatlariga ko'ra farq qiladi, badiiy matnda qanday tasvir vositalari ishlatiladi va ular qanday maqsadlarga xizmat qiladi va hokazo va hokazo. Misol uchun, yangi 5-sinf adabiyot darsligining boshida berilgan Abdulla Oripovning "Tilla baliqcha" she'ri aslida qandaydir ko'lmakda yashaydigan qandaydir bitta baliq haqida emasligini tushunish uchun ham obrazlilik, ramz, majoz haqida muayyan bilimlar kerak. Bunday bilimlarsiz o'quvchi asarni tahlil qila olmaydi, unga munosabat bildira olmaydi, shunchaki "aravani quruq olib qochadi", xolos. Badiiy matnni tushunish va tahlil qilish uchun kerakli bilimlar va ko'nikmalar asosiy obyekti badiiy matn bo'lgan adabiyot darslarida berilmasa, qaysi darslarda berilishi kerak?

Ushbu postga ilova qilingan sxemaga qarang. Unda ta'lim jarayoni soddalashtirilgan ko'rinishda aks etgan: ta'limiy maqsadlar qo'yiladi, maqsadga mos vositalar (o'quv materiallari, metodika va hokazo) tanlanadi, qo'yilgan maqsadlarga qay darajada erishilgani baholash orqali aniqlanadi. Ta'lim jarayoni samarali bo'lishi uchun mana shu uch asosiy element (maqsad - vosita - baholash) uyg'un ishlashi, bir-biriga mos bo'lishi kerak. Mutaxassislar (masalan: 1, 2) ta'limiy maqsadlar imkon qadar aniq belgilanishi, o'quvchi ta'lim jarayoni so'ngida bajara olishi kerak narsalarni tasvirlashi kerakligiga urg'u berishadi. Aniq maqsadlar qo'ymasdan ta'lim jarayonining samarasini ta'minlash imkonsiz, zero hayotda ham qayerga borishingiz kerakligini aniq bilmasangiz, ko'zlagan manzilingizga yetib bormaysiz.

"Adabiyot darsi oʻquvchiga bilim bermaydi, unda koʻngil tarbiyalanadi" deyish esa, nazarimda, adabiyot fanini aniq maqsadsiz, "oldi-qochdi" fanga aylantiradi, chunki "ko'ngilni tarbiyalash" - mavhum gap: siz o'qituvchi sifatida "ko'ngilni qanday tarbiyalash" kerakligini va ta'lim jarayoni yoki uning bir qismi nihoyasida "ko'ngilning qay darajada tarbiyalanganligiga" qanday baho berish kerakligini aniq tasavvur qila olasizmi? Adabiyot alohida fan sifatida o'qitiladigan yoki ona tili tarkibida o'qitiladigan davlatlar o'quv dasturlarini tahlil qilsangiz, adabiyot fani uchun konkret maqsadlar - o'quvchillar egallashi kerak bo'lgan bilim va ko'nikmalar belgilanganini ko'rishingiz mumkin. Masalan, Maktabgacha va maktabgacha ta'lim vazirligi andoza olishga harakat qilayotgan Singapur ta'lim vazirligi tasdiqlagan o'rta maktab adabiyot dasturini ko'rsangiz, unda 4 yo'nalish bo'yicha aniq ta'limiy maqsadlar qo'yilganining guvohi bo'lasiz. Masalan, uchinchi yo'nalish bo'yicha (syujetga baho berish) o'quvchilardan syujet strukturasini (misol uchun, ekspozitsiya, kulminatsiya, yechim), syujet vositalarini (masalan, flashback - asardagi voqealardan oldin bo'lgan voqealarga ishora qilish, flashforward - keyinroq bo'ladigan voqealarga ishora qilish, twist - kutilmagan burilishlar) hamda konfliktning syujet rivojidagi ahamiyatini tahlil qila olishi kutiladi. Maktabni bitirish imtihonida ham shu ko'nikmalar tekshiriladi. Bu ko'nikmalarni egallash uchun esa, tabiiyki, muayyan bilimlar (masalan, syujet nima, uning qanday elementlar bor va hokazo) egallanishi kerak.

Ta'lim jarayoni samarali bo'lishi uchun aniq maqsadlar kerak. Bunday maqsadlarni belgilaydigan hujjatlar esa amalda yo'q. Shunday ekan, ta'lim samarasi haqida gapirish mantiqsizlikdir. Balki aniq maqsadlar yo'qligi uchun ham "ko'ngilni tarbiyalash" singari mavhum maqsadlar bilan o'zimizni aldayotgandirmiz?

Yuqoridagi postga qoʻshimcha. Kanalga kelgan izohlardan (izoh muallifi imlosi va uslubi saqlangan):

Ассалому алейкум, ман 2 фарзанднинг онасиман, болаларим бири 9 синф бири 5 синф. Тугрисини айтаман икала фарзандим хам йиллик бахосида 4 бахоси йук эди, хаммаси 5 эди. Шу йили 1 чорекда икки фарзандимни бахоси тушиб кетди хатто кичкина фархандимни чореги 3 хам чикди. Ман икаласига тушунтирдим, манга сизларни бахоилар керак эмас манга билиминг мухим деб... натижа нима булди биласизларми... хозир икала фарзандим хам факатгина Сор-Сочни кур курона жавобини бир икки кун олдин шпаргалка таерлашяпти, мактабга бормаслиги купайган. Айтишадики "Ман ундан кура шу вактимни кушимча дарсларимга сарфлайман мактабга сарфлайдиган бекорчи вактим йук" деб бу фикрига 100% кушиламан. Мани имкониятим бор Худо хохласа кушимчаларда болаларим билим олишини давом эттиришади, лекин имконияти йуклар канча... Нима демокчиман, бу системани йулга куймаслигилар учун кучимни сарфламайман ахволни куриб турибман .... шунчаки МАКТАБНИ СИСТЕМАСИНИ ДАБДАЛА КИЛИБ ТАШЛАДИЛАР,БОЛАЛАРНИ ИНТИЛИШИНИ, КИЗИКИШИНИ, ИШОНЧИНИ йук килдилар...

Xullas, bu "mezonlarga asoslangan" deyilayotgan gʻayri ilmiy baholash tizimi davom etaversa, oqibati xayrli boʻlmaydi - bir nechta avlodni boy beramiz. Nahotki bu holat "tepa"dan hech kimni tashvishga solmayapti?

"Наболело! Сегодня у меня 8 класс писал СОЧ по геометрии на бумаге. Так вот, они все сдали быстрее, чем я бы прочитал хотя бы половину из заданий. Этот класс был мой самый любимый два года. А теперь весь класс просто в ...опе. Все перестали учиться! А зачем? В конце четверти же все будет где-то в сети все ответы. Зачем напрягаться в течении четверти, слушать, делать домашку? До этого я им сам сочинял контрольные, брал из того же учебника, но был уверен, что они их увидят впервые прям на контрольной, а не за день или два до СОЧа. Еще не проверял, но уверен, что все написали на 40 из 40" (Oʻqituvchi)

"у нас такая же ситуация, сына взбесило, что те кто списывал у него же, получили больше баллов, чем он сам. как так? И знаете каков результат? Теперь он решил забить на самостоятельные решения и говорит, что тупо спишет и все. Вот что тут поделать? у меня нет доводов в противовес этому. Говорю, главное твои знания, а не оценки, а он говорит, ну тогда можно вообще забить школу, мои знания от репетитора, а не от школы" (Ota-ona)

Yuqoridagilar - yangi baholash tizimi haqida ijtimoiy tarmoqlardan olingan fikrlar edi.

Hali bu tizimning haqiqiy "meva"larini bir necha yil oʻtib totamiz. Lekin oʻshanda kech boʻladi. Vazirlik esa keyingi yil bu tizim joriy qilinadigan maktablar sonini 2 baravarga koʻpaytirmoqchi.

Iqtisodchi Yuliy Yusupov va Profi Universiteti nodavlat universiteti asoschisi Bektosh Hatamov nodavlat OTMlarga talabalar toʻlayotgan kontrakt pullarining 4%i miqdorida soliqmi, oʻlponmi solishni maʼqullovchi "protokol" haqida yozishdi. Albatta, bu "soliq" / "oʻlpon" noqonuniy - qonunchilikka muvofiq, har qanday majburiy toʻlovlar faqat parlament tomonidan qonun bilan kiritilishi kerak. Va albatta, bu Oʻzbekistonda biznes yuritish (farqi yoʻq, qaysi sohada - oliy taʼlim boʻlishi shart emas) maqsadi boʻlgan ichki yoki tashqi investor uchun yomon signal - istalgan tashkilot istalgan vaqtda bitta "protokol" bilan oʻlpon joriy qila oladigan muhitda biznes yuritish - halol investor uchun juda katta risk.

Masalaning boshqa tomoni. Bunday "oʻlpon" noqonuniy boʻlgani bilan nodavlat OTMlar uning ustidan shikoyat qilishi dargumon. Chunki nodavlat OTMlariga litsenziyani beradigan tashkilot - Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi. Vazirlik "oʻlpon" toʻlashdan bosh tortgan va shikoyat qilgan nodavlat OTM ustidan biron bahona bilan litsenziyani bekor qilish boʻyicha sudga murojaat qilmasligiga kafolat yoʻq. Shu paytda ena va qozi haqidagi sal qoʻpolroq, lekin topib aytilgan xalq ogʻzaki ijodi namunasi esga tushadi.

Qizigʻi, bu protokol bilan faqat nodavlat OTMlariga "oʻlpon" joriy qilinmagan. Protokol bilan OTMlar rahbarlari va professor-oʻqituvchilari oyligidan ham ushlab qolish rejalashtirilgan (16-bandga qarang). Aftidan, protokolni tuzganlar modomiki yuridik shaxslarga "oʻlpon" joriy qila olar ekanmiz, nega jismoniy shaxslar oyligidan ham ushlab qola olmasligimiz kerak, deb oʻylashgan shekilli. Oʻzbekistonda qaysi organ soliq solish vakolatiga egaligini aniq-tiniq belgilab bergan Konstitutsiya buzilgandan keyin, xodimning oyligiga daxl qilishni taqiqlovchi Mehnat kodeksi nima boʻlibdi?

O'zbekistonda nimalar bo'layotganini chet el OAVlaridan bilish ... odat tusiga kirmoqdami?

"В Кремле объявили, какие страны станут партнерами БРИКС с 1 января. Подтверждения о готовности стать государством - партнером объединения поступили от Белоруссии, Боливии, Индонезии, Казахстана, Кубы, Малайзии, Таиланда, Уганды и Узбекистана, отметил помощник президента РФ Юрий Ушаков", deb yozmoqda Rossiyaning TASS axborot agentligi.

Qiziq. O'zbekistonning bir haftadan keyin ayrimlar "Putinning G'arbga qarshi klubi" yoki "Xitoy qanoti ostidagi loyiha" deya baho berayotgan BRICS tashkiloti "hamkori"ga aylanishi haqida nega yana xorij OAVlaridan bilib olyapmiz? Yoki O'zbekiston rasmiy manbalari va OAVlari bu haqida xabar berganmidi?

Netflix'ning eng katta yutugʻi

"Yolgʻizlikning yuz yili" asosida ishlangan serialni koʻrayotib negadir xayolimga bir fikr keldi:

Netflix'ning eng katta yutugʻi - unda "maʼnaviyatchi"lar yoʻqligi boʻlsa kerak. Tasavvur qiling, Netflix'da "maʼnaviyatchi"lar va "maʼnaviyat ekspertizasi" boʻlganida .... "Yolgʻizlikning yuz yili" ham, "Kalmar oʻyini" ham, boshqa dunyo miqyosida xitga aylangan filmlar va seriallar ham yaratilmas edi.

"Malapropizm" hodisasi haqida eshitganmisiz? "Malaproprizm" so'zi XVIII asr ingliz-irland dramaturgi Sheridan asarlaridan biri qahramoni Malaprop xonim nomidan olingan. Sheridan bu qahramon ismini fransuzcha "noto'g'ri joylashgan" ma'nosini bildiruvchi mal à propos birikmasidan yasagan. Malaprop xonim o'z nutqida aytmoqchi bo'lgan so'ziga talaffuz jihatdan yaqin, biroq aslida mavjud bo'lmagan so'zlarni ishlatgan.

Klip so'ngidagi dialogda "realitet mashinalar" degan jumla ishlatiladi. Tushunimcha, aslida "raritet mashinalar" demoqchi. "Raritet" - qadimiy va qimmatbaho narsa. "Realitet" degan so'z esa mavjud emas. Bu, nazarimda, malaproprizm hodisasiga misol bo'la oladi - talaffuzi ishlatilmoqchi so'zga yaqin, biroq aslida mavjud bo'lmagan so'z ishlatilgan. Bu komik effekt hosil qilish uchun ataylab qilingan bo'lishi ham mumkin.

O'ylab ko'ring: Ozoda Nursaidovaning "Lada" qo'shig'iga ishlangan klipni ko'pchilik ko'rgan bo'lsa kerak. Shu klip oxiridagi klip bosh qahramoni va jurnalist Otabek Mahkamov dialogida so'z qo'llash bilan bog'liq qanday muammo bor?

Bugun soat 15:00da "Yoshlar ijod saroyi"da "1000 kitob" loyihasi birinchi bosqichi yakunlari va keyingi yilga rejalar yuzasidan uchrashuv boʻlib oʻtadi.

Oldingi postlarda yozganimdek, ushbu loyihaning 1-bosqichi doirasida taʼlim nazariyalariga bagʻishlangan "Oʻrganish yoʻllari" kitobi ham mening tarjimamda nashr etiladi.

Har safar "tubiga yetib kelibmiz, bundan battar boʻlishi mumkin emas" deb oʻzingni ovutganingda .... Pragadan yangi video chiqadi.

Xabar berishlaricha, Hilola Umarova O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha va maktab ta’limi vaziri lavozimiga ma'qullandi.

"Vazirlar Mahkamasi" to'g'risidagi Qonunning 7-moddasiga muvofiq, vazirning nomzodi Qonunchilik palatasida ko‘rib chiqilayotganda va ma’qullanayotganda taqdim etishi kerak bo'lgan harakatlar rejasi haqida ma'lumot berilmadi. Umarovaning o'zi ham bunday rejani biron-bir ochiq manbada e'lon qilganicha yo'q. Bu, albatta, bunday rejaning o'zi mavjud bo'lganmi? degan savolni tug'dirmay qolmaydi.

Oʻzbekiston parlamenti deputati, huquqshunos - hokimiyatning bir-biridan mustaqil, oʻzaro bir-birini tiyib tura oladigan va nazorat qila oladigan (checks and balances tizimi ishlaydigan) tarmoqlarga boʻlinishi haqida.

"O'zbekiston 24" kanalining ayni paytdagi efiri.

Men, masalan, jurnalistlarning balandparvoz gaplardan iborat izohlarini emas, davlat rahbari nutqini va Bosh vazir lavozimiga nomzodning dasturini eshitishni xohlardim.

Davletovuz kanalining yozishicha, Oliy Majlis Qonunchilik palatasining Bosh vazir lavozimiga nomzodni ko‘rib chiqishga bag‘ishlangan majlisi bo‘lib o‘tmoqda. "Vazirlar Mahkamasi" to'g'risidagi Qonunning 7-moddasiga binoan, Bosh vazir lavozimiga nomzod Qonunchilik palatasida uning nomzodi ko‘rib chiqilayotganda Vazirlar Mahkamasining yaqin muddatga va uzoq istiqbolga mo‘ljallangan harakat dasturini taqdim etadi.

Savol: nega bunday muhim jarayon biron-bir manbada (na Oliy Majlisning YouTube kanalida, na "O'zbekiston 24"da va na boshqa manbada) jonli efirga uzatilmayapti? "Hokimiyatning yagona manbai" bo'lgan xalq uni boshqaradigan hukumatning yaqin muddatga va uzoq istiqbolga mo‘ljallangan rejalaridan xabardor bo'lishga, o'zini nimalar kutayotganini bilishga haqli emasmi?

Senat oldida turgan ustuvor vazifalardan biri - ijro organlari ustidan nazorat, deyilmoqda.

Savol: joylardagi ijro hokimiyati rahbarlari - hokimlar bir ovozdan Senatga saylangan boʻlsa, Konstitutsiyadagi "hokimiyatlar boʻlinishi" tamoyili buni koʻrib boshini qayerga urishni bilmay oʻtirgan boʻlsa, Senat qanday qilib ijro organlarini nazorat qilishi mumkin?

Rasmiy munosabat

Andijon viloyati Andijon shahri markaziga oʻrnatilgan Bobur haykalining boshqa joyga koʻchirilishi yuzasidan ijtimoiy tarmoqlardagi koʻplab muhokamalarga Andijon viloyati hokimligi matbuot kotibi Muslim Ibrohimovning munosabati (qisqacha mazmuni):

"Kim nima desa deyaversin (yozsa yozaversin), biz baribir bilganimizdan qolmaymiz".

"Xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbaidir" deyilganmidi Konstitutsiyada?

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 116-moddasi va “O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi to‘g‘risida”gi qonunning 7-moddasiga muvofiq, hukumat iste'foga chiqdi. Demak, tushunishimcha, hozir hukumat a'zolari - Bosh vazir, uning o'rinbosarlari, vazirlar "v.v.b" ("vaqtincha vazifasini bajaruvchi") maqomida.

Demak, vazirlikka nomzodlarning harakatlar rejalarini va parlamentda ularning tayinlanishidagi qizg'in debatlarning jonli efirini kutib qolamiz

Yangi parlament - eski qiyofalar

"Prezident taklifiga binoan Tanzila Narbayeva uchinchi bor Oliy Majlis Senati raisi etib saylandi. Sodiq Safoyev esa uning birinchi o‘rinbosari, Amanbay Orinbayev o‘rinbosari bo‘ldi.

... Senat raisi prezidentning taklifiga binoan palata tuzilgandan keyingi birinchi majlisda uning a’zolari orasidan senatorlar umumiy sonining ko‘pchilik ovozi bilan yashirin ovoz berish yo‘li bilan besh yil muddatga saylanadi. O‘tgan yili yangilangan Konstitutsiyaga ko‘ra, bir shaxs ketma-ket ikki muddatdan ortiq raislik qila olmaydi".

Darvoqe. 116-modda nima boʻldi?

"Sauver Samarcande!" - bong urmoqda fransuzlar. Biznikilar jim

Albatta, oldingi postdagi "qaror" matni badiiy to'qima mahsuli edi, biroq ... Samarqand va boshqa tarixiy shaharlar o'z tarixiy qiyofasini yo'qotib, qandaydir qiyofasiz shaharlarga, didsiz "korobka"larga aylanayotgani bor gap. Masalan, Gazeta.uz Samarqand haqida bir necha marta yozgan edi (1, 2), lekin bizning "chinovnik"larni hozir va shu yerda kelayotgan daromaddan boshqa hech narsa qiziqtirmaydi shekilli - tarix, "madaniy meros" degan tushunchalar ular uchun quruq so'z xolos.

Vaziyat shu darajadaki, nufuzli Hachette nashriyoti o'zining O'zbekistonga bag'ishlangan va sayyohlar uchun chiqargan kitobiga "Sauver Samarcande!" - "Samarqandni qutqaring!" deb nomlangan alohida "bo'limcha" qo'shgan (suratda o'sha "bo'limcha" va uning rus tilidagi avtomatik tarjimasini ko'rishingiz mumkin - o'zbek tilidagi tarjima unchalik tushunarsiz chiqqani uchun rus tilida qo'yoshga majbur bo'ldim). Tasavvur qiling: fransuzlar "Samarqandni qutqaring!" deya bong urmoqda, biz esa Samarqandni (va boshqa tarixiy shaharlarimizni) "siti"lashtirishda davom etyapmiz.

Ha, oldingi postdagi "qaror" matni badiiy to'qima mahsuli edi ... hozircha?

"Samarqand viloyati hokimining qarori.

Shahar aholisi va turistlarga qulay shart-sharoitlar yaratish, shaharning iqtisodiy imkoniyatlaridan to'laqonli foydalanish maqsadida ... xorijiy investorlarning Samarqand shahridagi Registon maydonida joylashgan obidalarni, ilovada nomlari keltirilgan boshqa obidalar bilan birga, shahardan tashqariga ko'chirish hamda bo'shatilayotgan maydonga "Registan city" ko'p qavatli turar joy majmuasi va biznes markazi qurish to'g'risidagi takliflari ma'qullansin. Qaror Samarqandshunoslar ilmiy kengashi bilan kelishilgan".

Antiutopiya deysizmi? Bo'lishi mumkin emas deysizmi?

Bugun Boburshunoslar Andijondagi Bobur o'rniga "dom" qurishni ma'qullab turgan bir paytda, ertaga, masalan, Samarqandshunoslar Registonni, Buxoroshunoslar Buxoro Arkini "yaxshi niyatlar" bilan ko'chirishga rozilik berishiga (umuman, "yaxshi niyatlar" bilan shunday takliflar chiqishiga va qarorlarga kiritilishiga) ishonmaysizmi? "O'lmagan qul" shunday kunlarni ham ko'rganda esa kulishdan boshqa choramiz qolmaydi, chunki bugunimizni ham, ertamizni ham sotib bo'lgan "beklar" uchun o'tmish muqaddas deb o'ylasangiz adashasiz.

Xalqaro sanksiyalarga tushgan shaxsga Oʻzbekiston ordeni

Rossiyalik aktyor Sergey Bezrukov Oʻzbekistonning ""Doʻstlik" ordeni bilan taqdirlanibdi. Bezrukov Rossiyaning Ukrainaga bosqinini, undan ham oldinroq Ukrainaning Qrim avtonom respublikasi Rossiya tomonidan noqonuniy anneksiya qilinganini qoʻllab-quvvatlab chiqqan edi. Bezrukov bosqinchilik urushini qoʻllab-quvvatlagani uchun Yevropa Ittifoqining sanksiyalar roʻyxatiga kiritilgan.

Rossiya prezidenti, Xalqaro jinoyat sudi tomonidan harbiy jinoyatlarda gumonlanib hibsga olinishi uchun order berilgan Vladimir Putin ham, oʻz navbatida, Oʻzbekistonlik ikki xonandani taqdirlagan. Umid qilamizki, bu Oʻzbekistonliklarga orden suveren davlatga bosqinni qoʻllab-quvvatlashgani uchun berilmagan. Umuman, xalqaro jinoyatchidan orden olish qay darajada sharaf, bilmadim ...

Yangi O'zbekiston, yangi Konstitutsiya, eski qiyofalar

Gazeta.uz yozmoqda: "Нуриддин Исмоилов в третий раз (uchinchi marta) избран спикером Законодательной палаты Олий Мажлиса. Он возглавляет нижнюю палату парламента Узбекистана с 2015 года".

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi aytmoqda: "Ayni bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Spikeri bo‘lishi mumkin emas". (100-modda)

Xabarlarga ko'ra, yangi saylangan parlament o'z ishini boshlagan ko'rinadi. Parlamentning dastlabki majlisi qayerdadir jonli efirga berilyaptimi? Masalan, "O'zbekiston 24"da? Soliq to'lovchilar hisobidan moliyalashtiriladigan hamda vazifasi O'zbekiston va jahondagi muhim voqealarni yoritish bo'lgan bu kanal mamlakat siyosiy hayotidagi muhim (bo'lishi kerak bo'lgan) voqeani jonli efirda olib bera olmasa, bu kanalni moliyalashtirishdan nima naf?

Umuman, fikrimcha, nafaqat hukumat aʼzolarining yangi saylangan parlamentga oʻz harakatlar rejasini taqdim etishi va bu rejalarning xalq vakillari tomonidan qizgʻin muhokama qilinishi, deputatlarning vazirlikka nomzodlarni savollar yomgʻiriga tutishi jonli efirga uzatilishi shart. Shu bilan vazirlikka nomzodlarning rejalari parlamentda muhokama qilinishidan oldin ochiq platformalarda (masalan, tegishli vazirliklar saytlarida) eʼlon qilinishi kerak deb hisoblayman. Axir, xalq oʻzini yaqin istiqbolda nima kutayotganini bilishga haqli emasmi?

Demak, vazirlikka nomzodlarning harakatlar rejalarini kutib qolamiz?

Gazeta.uz ning yozishicha, yangi saylangan Qonunchilik palatasining birinchi majlisi 18-noyabr kuni, Senatning birinchi majlisi 19-noyabr kuni boʻlib oʻtadi.

Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 116-moddasiga muvofiq, "amaldagi Vazirlar Mahkamasi yangi saylangan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi oldida o‘z vakolatlarini zimmasidan soqit qiladi, biroq Vazirlar Mahkamasining yangi tarkibi shakllantirilguniga qadar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qaroriga muvofiq o‘z faoliyatini davom ettirib turadi".

Demak, keyingi hafta hukumat isteʼfosi kutilyaptimi? Amaldagi vazirlar, xususan, deputatlikdan voz kechgan Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri ham, agar qayta tasdiqlanmoqchi boʻlsa, "Vazirlar Mahkamasi toʻgʻrisida"gi qonunning 7-moddasiga muvofiq, oʻz harakatlar rejasini taqdim etadimi? "Hokimiyatning yagona manbai boʻlgan xalq" bu jarayonni jonli koʻra oladimi?

"Mezonlarga asoslangan" deyilayotgan yangi baholash tizimi haqida muhokamalarni turli ijtimoiy tarmoqlarda kuzatish mumkin. Suratlarda Facebook ijtimoiy tarmogʻigagi "Maslahat" guruhiga qoʻyilgan post va bu postga ayrim izohlarni koʻrish mumkin. Qizigʻi, post muallifi yangi tizim malakali pedagoglarning ishdan boʻshab ketishiga sabab boʻlayotgani iddao qilinmoqda.

Muammoni "ura-ura" va "dialog imitatsiyasi" bilan yopib boʻlmaydi - uni tan olish va real dialog kerak

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligining xabar berishicha, vazir va taʼlim sohasi vakillari uchrashuvi boʻlib oʻtibdi. Unda ta'lim sohasidagi islohotlar, shu jumladan, "mezonlarga asoslangan" deyilayotgan baholash tizimi muhokama qilinibdi. Bu uchrashuvga tizimdagi muammolarni ayta oladigan ota-onalar yoki mutaxassislar taklif etilmagan koʻrinadi.

Oldinroq vazirlik yangi baholash tizimi haqida fikrlar aks etgan video eʼlon qilgan edi - unda mikrofon berilganlar faqat yangi tizimning "naqadar zoʻr"ligini bayon qilishgan, tizimning muammolari haqidagi fikrlarga oʻrin berilmagan.

Oldinroq esa yangi tizimdan norozi bir guruh ota-onalar vazirga oʻz murojaatlarini yoʻllashgan va javobini ijtimoiy tarmoqlarda eʼlon qilishga vaʼda berishgan edi. Tizimdan norozi ota-onalar maxsus guruh ham tashkil qilishgan, undagi bir necha ming qatnashuvchi prokuratura, bolalar ombudsmani va boshqa yuqori idoralarga shikoyatlar yoʻllash imkoniyatlarini muhokama qilishmoqda. Vaziyat tarang, norozilarga vazirlikning muammoni tan olib, real muloqotga kirishish oʻrniga bunday "ura-ura"larni ishga solishi, taʼbir joiz boʻlsa, "koʻzi qonga toʻlgan buqaga qizil latta"dek taʼsir qilmoqda.

Bu ota-onalarni tushunish mumkin: ular va ularning farzandlari tizimning "afzalliklari"ni har kuni oʻz tanalarida his qilishmoqda. Muhokamalarni kuzatsangiz, ular farzandlari koʻngli maktabdan sovigani, oʻqishga borishni istamay qolgani va maktabga borishdan maʼno qolmagani - faqat CHSB - BSBlar oʻtadigan kunlari maktabga borib, shu nazorat ishlarini bir amallab topshirsa kifoya boʻlib qolgani haqida bong urishmoqda.

Vazirlikni ham tushunsa boʻladi: Qozogʻistondan andoza olinganligi taxmin qilinayotgan (u yerda ham ota-onalarning noroziligiga sabab boʻlgan) bu tizimning "zoʻr"ligi haqida "eng yuqori"ga taqdimotlar qilingan, maxsus qarorlar chiqartirilgan, endi borib "uzr, bu tizimning mana bunday kamchiliklari ham bor ekan, ota-onalar bunday deyapti, mutaxassislar bunday deyapti, biz hisobga olmagan ekanmiz" deyish vazirlikning "obroʻsiga yarashmaydi".

Lekin mana bunday "ura-ura" videolar va uchrashuvlar bilan ham muammo hal boʻlib qolmaydi. Real dialog kerak.

Darvoqe. TRM ishlab chiqqan "baholash konsepsiyasi" loyihasi nima boʻldi?

"Mentor Hub" guruhi asoschisi, Toshkent Xalqaro Vestminster universiteti katta oʻqituvchisi Nodira Isamuhamedova bilan taʼlimda tadqiqotlarning oʻrni, ilmiy tadqiqotlarga asoslangan taʼlim siyosati qanday boʻlishi kerakligi haqida suhbatlashdik.

Darvoqe, "Mentor Hub"ning Youtube kanalini kuzatib borishni tavsiya qilaman. Nodira opa jiddiy va pedagoglar uchun kerakli mavzularda suhbatlar tashkil qilmoqdalar.

Bilarmidingiz?

Jurnalist Muhrim A'zamxo'jayev "avtomobil uchun davlat raqami olganingizda to'lovning katta qismi davlat byujeti yoki YHXBga emas, "GID License Plate" degan MCHJga o'tishini bilarmidingiz?" deb so'ramoqda.

Masalan, Spot.uz nashri skuterlar va mopedlar uchun ham nomer belgilarini kiritish rejalashtirilayotgani va har bir to'lovdan 3,5 BHM (1 milliondan oshiq summa) "GID License Plate"ga o'tishi haqida yozgandi.

Yana bir qiziq narsa. 2023-yilda "fin tajribasi asosida" deyilgan boshlang'ich sinf darsliklarini chiqargan va bu yil "Singapur tajribasi asosida" yuqori sunf darsliklarini yangilashda davom etayotgan "Novda Edutainment" hamda o'sha davlat raqamlari uchun to'lovlarning katta qismini oladi, deyilayotgan "GID License Plate" "qarindosh" ekanligini bilarmidingiz?

Orginfo.uz ga ko'ra, "Novda Edutainment"ning "onasi" - "GID Tashkent". "GID Tashkent"ning "onasi" - "GID FZE".

Xuddi o'sha Orginfo.uz ga ko'ra, "GID License Plate"ning "onasi" - - "GID FZE".

"GID License Plate" va "Novda"ni shunda tog'a-jiyan (yoki xola-jiyan?) desak bo'ladimi?

"Uyida chaksa uni yo'q, tom boshida qo'sh tandir"

Ko'pchilikka yaxshi tanish "Mahallada duv-duv gap" filmida bu gapni aytgan Oyposhsha, balki ta'lim tizimini boshqaradigan sanoqsiz idodalar qilayotgan ishlarni ko'rib, balki fikrini sal boshqacharoq ifodalagan bo'lardi: "Byudjetida ulkan teshik-u, qo'sha-qo'sha dabdabali konferensiyalar".

Mana o'zingiz baho berib ko'ring:

2024-yil 15-noyabr: "Abdulla Avloniy nomidagi pedagogik mahorat milliy institutining 90 yilligiga bag‘ishlab tashkil etilgan “Mahoratli o‘qituvchi – millat tayanchi: uzluksiz kasbiy rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya o’z ishini boshladi. Tadbirda Maktabgacha va maktab ta’limi vaziri Hilola Umarova, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti bosh kotibining ta’lim siyosati bo‘yicha maxsus maslahatchisi Andreas Shlyayxer, O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vaziri Kongratboy Sharipov, YUNESKO tashkilotining Toshkentdagi vakolatxonasi rahbari Sara Noshadi, Yunisefning O‘zbekistondagi vakili Regina Maria Kastillo ishtirok etmoqda".

2024-yil 8-noyabr: "Joriy yilning 5-noyabr kuni Taʼlimni rivojlantirish respublika ilmiy-metodik markazi tomonidan Maktabgacha va maktab ta’lim vazirligi, Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi hamda Menejment va zamonaviy texnologiyalar universiteti (UMFT) bilan hamkorlikda “Yangi taraqqiyot bosqichida maktab ta’limini rivojlantirish strategiyalari: chaqiriqlar, muammolar, tadqiqotlar va yechimlar” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya o‘tkazildi".

2024-yil 16-oktyabr: "Markaziy Osiyo Universitetlar forumining xorijiy tashkilotlar vakillari ishtirokidagi ochiq muloqot tadbiri boshlandi. Ayni vaqtda Yangi O‘zbekiston Universitetida Markaziy Osiyo Universitetlari Forumining muhim uchrashuvlaridan biri boshlandi. Unda Buyuk Britaniya, Germaniya, Xitoy kabi nufuzli davlatlarda joylashgan va ta’lim rivoji uchun dunyo miqyosida ish olib borayotgan 60 dan ortiq xalqaro tashkilotlar, shuningdek, yuzga yaqin xorijiy oliygohlar hamda yurtimizdagi qator oliy ta’lim muassasalari vakillari ishtirok etmoqda".

Har ikki haftada bir dabdabali tadbir, konferensiya, unga kazo-kazolar chaqirilgan. Qizig'i, bu "konferensiyabozlik" yil oxiriga yaqin qolganda avj olmoqda. Yil oxirida esa parlament, odatdagidek, byudjetdagi o'zgarishlarni, oshirilgan sarf-xarajatlarni indamay tasdiqlab beradi. "Hey, har ikki haftada "xalqaro konfernsiya"ga balo bormi, juda zaril bo'lsa, shu konferensiyalarni hammasini bitta qilib o'tkazsa bo'lmaydimi?" deydigan odam yo'q.

Va eng achinarlisi - bu konferensiyalarda aqlli gaplar aytiladi, lekin bu gaplarning zarracha foydasi yo'q. Vazirlik baribir o'sha gaplarning teskarisini qiladi. Masalan, vazirlikning o'zi konferensiyaga taklif qilgan eksperti "yaxshi xorijiy til oʻqituvchisi degani - "til egasi" ("native speaker") degani emas", deb turibdi, keyingi yil byudjetida esa "xorijiy o'qituvchilarni jalb qilish" xarajatlari oshirilyapti. Yoki bugun konferensiyaga taklif etilgan Shlyayxerning "World Class: How to Build a 21st-Century School System" kitobini varaqlab ko'ring - vazirlik olib borayotgan siyosat bu kitobda berilgan tavsiyalarga (masalan, ta'limda tengsizlikning oldini olish, o'quvchilarni erta yoshdan "iqtidorli"-"iqtidorsiz"ga ajratmaslik va hokazo) g'irt teskari.

Vazirlikdagilarga savol: Baribir bilganlaringizni qiladigan bo'lsalaringiz, konferensiyalarda aytilgan aqlli gaplar-u tavsiyalarning teskarisi qilinadigan bo'lsa, o'zi shundoq ham byudjet "bir ahvol" bo'lib yotgan paytda bunday tadbirlardan nima naf? Shunchaki PR uchunmi? Yoki ... ?

Fin saboqlari

Ta'lim bo'yicha mutaxassis, Melburn universiteti professori Pasi Sahlberg "Fin saboqlari 3.0" kitobida o'zining qiziq bir kuzatuvi haqida fikr yuritadi. Muallifning qayd etishicha, PISAda yuqori natijalar qayd etayotgan davlatlar (Singapur, Honkong, Yaponiya, Janubiy Koreya, shuningdek, muallifning vatani - Finlyandiya ham) pedagogika, metodika va o'quvchilarni baholash sohasida o'zlari "innovatsiya" o'ylab topmagan. Bu davlatlarda o'quv dasturlarini yaratish, o'quvchilarni o'qitish va baholashga bo'lgan yondashuvlar ildizi asosan G'arb olimlari XX asrda ilgari surgan pedagogik nazariyalar va yondashuvlarga borib taqaladi.

Xususan, muallif Finlyandiyaning ta'limdagi muvaffaqiyatlarida muhim rol o'ynagan pedagogik g'oyalar va yondashuvlar sifatida quyidagilarni sanaydi:

- konsruktivizm nazariyasi va Jon Dyuining (John Dewey) pedagogik qarashlari;

- hamkorlikda o'rganish (cooperative learning) yondashuvi;

- o'quvchilarning turli sohalarda qobiliyatini namoyon qilishi haqidagi qarashlar, xususan, Gardnerning "Turfa zakovatlar" ("Multiple intelligences") nazariyasi;

- baholashning standartlashtirilgan testlarga asoslanmagan, muqobil usullari (masalan, portfioli, amaliy topshiriqlar, o'z-o'zini baholash);

- o'qituvchilarning o'zaro yordami va bir-biridan o'rganishi (peer coaching) haqidagi g'oyalar, xususan, Brus Joys (Bruce Joyce) qarashlari.

Nazarimda, bu fikr ham oldinroq yozganimni tasdiqlaydi: "fin tizimi" yoki "Singapur tizimi" deb u yoki bu davlat darsliklatini ko'chirib (tarjima qilib) qaytadan chop qilish uchun trillionlarni sarflash samara bermaydi. Chunki qandaydir mo'jizaviy "fin metodikasi" yoki "Singapur metodikasi" yo'q: ularning darsliklari ham XX asrda G'arb (asosan AQSH va Yevropa) olimlari ishlab chiqqan va pedagogikada tan olingan nazariy tamoyillar va ular asosidagi amaliy yondashuvlarga asoslanadi. Masalan, fin yoki Singapur darsligini ko'chirganimiz bilan uning tagida qanday pedagogik nazariya yotganini tushunmasak, u darslikdan hech qanday samara chiqmaydi.

Bu esa - pedagoglarni tayyorlash va malaka oshirish tizimida o'qitiladigan fanlar mazmunini ham tubdan qayta ko'rib chiqishni taqozo qiladi. Bizdagi pedagogika va metodika darsliklari ham, darslari ham aksar hollarda o'rganish jarayoni qanday sodir bo'lishi, uning ilmiy asoslari, uning samarasini ta'minlovchi omilar haqida tasavvur bermaydi.

"Koʻrinmas kuchlar aralashuvi"

Oxirgi paytlar bir qiziq tendensiyani kuzatyapman. Ayrim koʻzga koʻringan, oʻz sohasida mavqega ega olimlar 2021-2022-yillarda Milliy oʻquv dasturi loyihasini yaratishda qandaydir "kuchlar" ("qora"?) aralashib, ular tuzib bergan dasturni boshqa narsaga almashtirib qoʻyishgani haqida iddao qilishmoqda. Bu iddaolar turli davralarda, oʻqituvchilar bilan uchrashuvlarda ham yangramoqda.

Oʻsha paytlarda Milliy o'quv dasturi bilan bog'liq jarayonlarda bevosita ishtirok etganim uchun shu iddaolarga izoh berib ketmoqchiman.

Milliy oʻquv dasturi loyihasini yaratish uchun ishchi guruhlar tuzilgan. Bu guruhlar faoliyati hukumat qarori bilan umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti, o‘quv rejalari va oʻquv dasturlarini ishlab chiqish asosiy vazifalaridan biri etib belgilangan Respublika ta'lim markazi tomonidan muvofiqlashtirilgan. Fanlar bo'yicha Milliy oʻquv dasturlari loyihalariga har qanday o'zgarishlar Respublika ta'lim markazining tegishli fanlar uchun mas'ul metodistlari hamda ishchi guruhlarning birgalikda muhokamalari natijalari asosida kiritilgan. Ayrim fanlardan dasturlarning dastlab Respublika ta'lim markaziga taqdim etilgan loyihalari RTM rahbariyati va metodistlarinig talablariga javob bermagani uchun keyingi bosqichlarda ish jarayonida o'zgargan - bu tabiiy jarayon. Ya'ni, bu jarayonga chetdan "qandaydir ko'rinmas kuchlar" ta'sir qilmagan yoki bu "kuchlar" hech kimga bildirmasdan hujjatlarni almashtirib qo'ymagan (buning imkoni ham yo'q edi).

O'z vaqtida fanlar bo'yicha Milliy oʻquv dasturlari loyihalarini Respublika ta'lim markazi ham (maxsus telegram kanalda), o'sha paytda mavjud bo'lgan Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi ham (uzviylik.tdi.uz saytida) ochiq muhokamalarga qo'ygan edi. Va bu hujjatlar inspeksiyaning o'zida ham bir necha marta muhokamadan o'tgan edi.

Qizig'i, hozir "qandaydir kuchlar aralashuvi" haqida iddao qilayotgan olimlar bu muhokamalarda inspeksiya rahbariyati bilan birga davraning to'rida o'tirishgan, savollar berishgan, ya'ni dasturlarni o'qishgan, ularning mazmuni bilan tanish bo'lishgan. Agar ayrim fanlar bo'yicha dasturlarning o'sha muhokamaga olib chiqilgan va dastlabki variantlari o'rtasida farqlar mavjud bo'lsa, ulardan xabardor bo'lishgan. (Dasturlarda ism-familiyalari ham turibdi).

Keyinchalik muhokamalar natijasida Inspeksiya fanlar bo'yicha Milliy oʻquv dasturlari loyihalarini tasdiqlab, o'zining "Uzluksiz ta'limni rivojlantirish konsepsiyasi"ga qo'shgan va maxsus konferensiya tashkil qilib, bu Konsepsiya taqdimotini o'tkazgan, prezident farmoni bilan esa 2024-yil 1-sentyabrga qadar ta’lim jarayoniga to‘liq joriy etilishi belgilangan edi.

Taʼlim sifatidan va turli tajribalardan norozi ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilari, ota onalar vaziyatni oʻz qoʻllariga olishga qaror qilgan koʻrinadi. Foydalanuvchilarning yozishlaricha, yangi baholash tizimidan norozilar vazir Hilola Umarovaga murojaat topshirishgan va murojaat javobini eʼlon qilishga vaʼda berishmoqda. Oldindoq CHSB-BSB tizimidan norozilar Telegram tarmogʻida maxsus guruh ham tashkil qilishgan edi.

"Mezonlarga asoslangan" deyilayotgan yangi baholash tizimi (CHSB - BSBlar) testologiya nuqtai nazaridan mezonlarga asoslanganmi oʻzi? mavzusidagi "Maʼrifat" gazetasida eʼlon qilingan tahliliy maqolani bu yerda oʻqishingiz mumkin.

"Novda" darsliklari hali bizni koʻp hayratga solishda davom etadi. Ijtimoiy tarmoqlar foydalanuvchilarining fikricha, bu darsliklar zoʻravonlikni (abuse) targʻib qilmoqda.

Savol: Oʻzbekistondagi barcha maktab oʻquvchilari oʻqishga majbur bu darsliklar "maʼnaviyat ekspertizasi"dan oʻtganmi?

Ma’naviyat markazi tele- va radiokanallar, ijtimoiy tarmoqlar uchun tayyorlanayotgan mediamahsulotlar “ma'naviyat ekspertizasi"dan o‘tkazilishini e’lon qildi. Komil Jalilovning fikricha, bu — senzura. “Ular “senzura o‘rnatmaymiz” deyapti, lekin senzura o‘rnatishini tan olyapti”, — deb yozadi u o‘z maqolasida.

https://www.gazeta.uz/oz/2024/11/13/ekspertiza/

Telegram | Instagram | YouTube

Yuqoridagi postga Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi matbuot kotibidan quyidagi mazmunda javob olindi:

“Manfaatlar to‘qnashuvi to‘g‘risida”gi Qonun ro‘yxatdagi davlat organlari va tashkilotlari tizimidagi davlat tashkilotlari va muassasalariga hamda ustav kapitalida 50 foiz va undan ortiq aksiya paketlari ularga tegishli bo‘lgan aksiyadorlik jamiyatlariga ham tadbiq etiladi. Markaz ta'sischisi Prezident Administrasiyasi (ro'yxatda bor), qonun markazga ham tatbiq etiladi.

Javob uchun rahmat. Demak, tushunishim boʻyicha, yuqori turuvchi tashkilot roʻyxatda boʻlsa, qonun uning tarkibidagi yoki muassisligidagi tashkilotlarga ham tadbiq etiladi. Masalan, Administratsiya roʻyxatda boʻlgani uchun qonun uning quyi tashkiloti - Taʼlimni rivojlantirish markaziga ham tadbiq etiladi.

Faqat unda nega, masalan, AOKA ham Administratsiya huzuridagi tashkilot boʻlgani holda nega roʻyxatda qayd etilgani shaxsan men uchun unchalik tushunarli boʻlmayapti.

Va eng muhimi: Taʼlimni rivojlantirish markazining taʼlim, xususan, darsliklar sohasidagi keng vakolatlarini hamda markaz va "Novda" oʻrtasidagi aloqalarni hisobga olsak, 2023-yildan beri darsliklarni chop qilish va yaratish (bilishimcha, hech qanday tenderlarsiz) "Novda"ga topshirilayotganida hech qanday manfaatlar toʻqnashuvi yoʻq deb ishonch bilan ayta olamizmi?

Manfaatlar to‘qnashuvi to‘g‘risidagi qonun tatbiq etiladigan davlat tashkilotlari va kompaniyalari ro'yxati e'lon qilindi. Bu ro'yxatda Ta'limni rivojlantirish markazi yo'q

Gazeta.uz nashrining yozishicha, O‘zbekistonda 6-dekabrdan kuchga kiradigan "Manfaatlar to‘qnashuvi to‘g‘risida"gi qonun tatbiq etiladigan davlat organlari va tashkilotlari ro‘yxati shakllantirildi. Ro‘yxatga 27 ta respublika darajasidagi davlat organi va tashkiloti, 71 ta respublika ijro etuvchi hokimiyat organi, 10 ta davlat maqsadli jamg‘armasi, Qoraqalpog‘iston Vazirlar Kengashi, Toshkent shahri, viloyatlar, tuman va shaharlar hokimiyatlari, shuningdek, ustav fondida (kapitalida) davlat ulushi 50 foiz va undan ortiq bo‘lgan 49 ta xo‘jalik jamiyati va unitar korxona kiritildi. Lekin, masalan, ro'yxatda Ta'limni rivojlantirish Respublika ilmiy-metodik markazi yo'q. Qiziq, nega?

Qonunda berilgan ta'rifga ko'ra, manfaatlar to'qnashuvi - shaxsning shaxsiy (bevosita yoki bilvosita) manfaatdorligi uning o‘z lavozim yoki xizmat majburiyatlarini lozim darajada bajarishiga ta’sir ko‘rsatayotgan yoxud ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan hamda shaxsiy manfaatdorlik bilan fuqarolarning, tashkilotlarning, jamiyatning yoki davlatning huquqlari, qonuniy manfaatlari o‘rtasida qarama-qarshilik yuzaga kelayotgan (mavjud manfaatlar to‘qnashuvi) yoki yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan (ehtimoliy manfaatlar to‘qnashuvi) vaziyat.

2023-yildan boshlab maktablarga joriy qilingan boshlang'ich sinf darsliklarini "Novda Edutainment" nashriyoti yaratgan va Ta’limni rivojlantirish respublika ilmiy-metodik markazi huzuridagi kengash tasdiqlab bergan edi. Qizig'i, Markazni tashkil qilinganidan boshlab 2024-yil fevraligacha boshqargan Vohid Hamidov 1-iyun (lavozimga tayinlangan kuni) holatiga ko‘ra audiokitoblar va ertaklarni ikki tilda (o‘zbek va rus) ovozlashtirish, yosh bolalar uchun bosma materiallar va stol o‘yinlarini rivojlantirish bilan shug‘ullanuvchi "Novda Edutainment" kompaniyasi rahbari etib ko‘rsatilgan edi. Gazeta.uz nashrining tayinlov kuni qayd etgan xabariga ko'ra, "hozirgi "Novda Edutainment" bilan bir manzilda joylashgan va tugatilgan "Avtotest Mirobod"ning sobiq rahbari sifatida ham Vohid Hamidov qayd etilgan. Hamidovning o'rinbosari, hozirda markaz rahbari vazifasini bajaruvchi Yuliya Risyukova "Avtotest Report"da yetakchi metodist va haydovchilarni imtihon qilish bilan shug'ullanuvchi "Toshkent imtihon markazi" rahbari bo'lgan. "Novda Edutainment" nashriyotiga esa 2024-yilda ham maktab darsliklarini yangilash topshirilgan. Markaz ham, uning hozirgi va sobiq rahbarlari ham, masalan, bu vaziyatda qay darajada manfaatlar to'qnashuning oldi olingani haqida xabar berishmagan.

"Низомга мувофиқ, мутахассислар гуруҳи томонидан Ўзбекистон ҳудудида намойиш этилаётган маҳаллий ва хорижий хорижий медиа маҳсулотларнинг давлат сиёсати, миллий қадриятлар, маънавий-ахлоқий мезонларга зидлиги ўрганилади ва рухсат берилади.

Бунинг қип-қизил цензура экани, шундоғам қонунда сўз эркинлигини суиистеъмол қилиш, ҳуқуқбузарлик ва жиноят учун жавобгарлик мавжудлигини билиш учун катта ақл шарт эмас. Буни қарангки, Марказ энди баёнот билан чиқиб, биз сўз эркинлигига дахл қилмоқчи эмасмиз, нотўғри тушунманглар, деб чиқибди.

Хўш, Сизнинг материалингизни соҳада қонунлар етарли бўлишига қарамай кимдир "мен кўрсам, уни эълон қилишинг мумкин" деб турса, нима деб тушуниш мумкин? Маънавият маркази ўзининг ҳаракатлари қайси қонун, Конституция ва халқаро нормаларга мувофиқлигини изоҳлай оладими? Яна ўзини овсарликка солиб, яна воҳима қилманглар, деганига ўлайми?..”

https://www.bbc.com/uzbek/articles/cj9n79zr294o/cyr

Oʻqituvchining qalb faryodi:

A T T ESTATSIYA: YO HAYOT,YO MAMOT!

Attestatsiya. O‘qituvchi bilimini sinovchi jarayon emas. Asabini sinaydigan jarayon. “Ikki eshik orasi” asarida,asirga tushgan sovet askarlarini nemis fashistlari bir vaksina bilan sinab ko‘radigan jarayon bor edi. Asirga shu ukolni qilsa,qancha muddatda o‘ladi degan sinov edi bu. Attestatsiya -aynan shu bizda.
Men savollar qiyin demayapman. Kalitlar ichida chalkashlik bor deyapman. Noroziligim shundan! Darslikda mutloqo bo‘lmagan mavzulardan tuzilgan savollar,bir navoyishunos olimaning ,Dilnavoz Yusupovaning kitobidan keltirilgan g‘azal tabdillari qo‘yilgan. Olima opamiz bir g‘azal sharhi uchun kamida 1 soat vaqt sarflagandirlar. Aslida,Navoyi bayt-misralarini manaman degan olim ham lug‘atsiz tabdil qilolmaydi. O‘qituvchi bir minutda qanday tabdil qilsin?  Xo‘sh?!!! Darslikda berilmagan och qofiya,to‘q qofiya,ichki qofiya,tashqi qofiya...xo‘sh?!! Buning  hisobini kimdan so‘raylik? Menga 5 ta tushdi Navoyi dan! Hammasini bexato ishlabman! Ammo ba'zi savollar  o‘ta mantiqsizlik bilan tuzilgan.
Tatami so‘zining ma'nosi nima?

Sambo so‘zining ma'nosi nima?

“Bir kunlik yoz" hikoyasida qizaloq quyoshni nimaga o‘xshatadi.

“Baliqning og‘zi yo‘q,
Men baliq emasman.
muallifi kim?

Yetti xil qotishmadan qurilgan inshoot qaysi.

Yevgeniy Onegin she'riy romanidagi bolivar so‘zining ma'nosi nima?

Yevgeniy Onegin da u o‘ynagan polyakcha raqsning nomi nima?

“Muzqaymoq" hikoyasidagi rus ayolining ismi nima?

Hikoyani satrma satr tintib chiqing ham topolmaysiz: chunki ismi keltirilmagan hikoyada.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!

2022-yilda o‘rta maktablar uchun tavsiya qilingan 10-sinf adabiyot darsligi 2024-yilning 25-oktabrida maktablarga keldi. Ammo,2022-yilning kuzidagi,2024-yilning bahoridagi,2024-yilning kuzidagi  attestatsiya savollarida aynan o‘sha darslikdan ko‘prooq qo‘yildi? Xo‘sh? Yana nimani misol keltiray???

Adabiyot o‘qituvchisi bolaning adabiy dunyoqarashini,badiiy didini va zavqini o‘stiradigan,tilning go‘zalligini o‘rgatadigan shaxs! U adabiyotshunos olim emas-ku? Kimni yasamoqchisizlar adabiyot o‘qituvchisidan???

Ma'lumotlar bazasi emasmiz-ku biz!! Odammiz. Robot ham emasmiz!!!

Pedagogik mahorat testlari shunday tuzilganki, tuzuvchilarning o‘ziga shu savollarni qo‘yib,yechib berishini talab qiling-chi,o‘shalarning o‘zi kaliti qani buni deb qoladi. Javob!!

Yoki Prezidentning 2024-yil,1-oktabr sanasidagi “attestatsiyadan 86 baldan yuqorisini olgan o‘qituvchiga 70% ustama qo‘shib berilsin” degan nutqidan cho‘chib ketdingizlarmi?

Qo‘rqmanglar,janoblar!

Buni hali yuz chig‘iriqdan o‘tkazib,“andavalab”, Prezidentimiz aslida bunday demoqchi edilar” deb yo‘lini qilardinglar-ku baribir. 1000$  maoshning ham tartibini o‘ylab topganlaring kabi! Kallalaringga qoyil-ee!! Shu usulga o‘tishning hech keragi yo‘q edi.

Maqsad shu bo‘lsa,kerakmas bizga o‘sha 70% ustama!! Asablarimizni ,nafsoniyatimizni bunaqa sinovdan o‘tkazmanglar!!

Ijtimoiy tarmoqlardan

(Muallif uslubi va imlosi saqlandi)

Oruell va Gogol hayratda: Senzura - bu senzura emas, bu senzurani joriy qilishni esa odamlarning o'zi iltimos qilgan

Oruellni o'qiganlar biladiki, "yangi til"da hamma narsa teskari ma'no tashiydi: urush - bu tinchlik, qullik - bu ozodlik va hokazo. Katta og'a esa seni har doim kuzatadi. Gogolni o'qiganlar esa "revizor"ga shikoyat qilgan unter-ofitserning xotini "o'zini o'zi savalagani" haqida eslasalar kerak. Xullas, Konstitutsiya va qonunlarda taqiqlangan senzurani joriy qilayotgan Ma’naviyat va ma’rifat markazi bayonotini o'qib, Oruell ham, Gogol ham "balli" devorsalar kerak. O'zingiz baho bering:

"Ma’naviyat ekspertizasi“ loyihasi media mahsulotlarga senzura qo‘ymaydi. Lekin: Yoshlar tarbiyasi va milliy mentalitetga rahna soluvchi mediamahsulotlarning tarqalishining oldini olish choralari ko‘riladi. (Ya'ni, senzura-bu senzura emas).

Ekspertlarning faoliyati media kontent ishlab chiquvchilar, ijodiy guruhlar va badiiy kengashlar uchun tavsiyaviy takliflar ishlab chiqishdan iborat bo‘ladi. Lekin: Bunday mediamahsulotlarning namoyish etilishini to‘xtatish bo‘yicha tegishli vazirlik, idora va tashkilotlarga takliflar kiritib boriladi. (O'sha gap: senzura-bu senzura emas).

Va diqqat, kulminatsiya: “Ushbu loyiha media kontentlarning yoshlar, ayniqsa, maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarga ta’siridan xavotirlangan ota-onalar, ziyolilar, shuningdek, keng jamoatchilik so‘rovi, talab va tashabbuslari asosida joriy qilinmoqda”. (Mana sizga "o'zini o'zi savalagan unter-ofitserning xotini").

Ma’naviyat va ma’rifat markazi, tabiiyki, o'z bayonotida nima asosda "O'zbekiston - demokratik davlat", "Har kim so'z erkinligi huquqiga ega", "Har kimga ijod erkinligi kafolatlanadi" deyilgan Konstitutsiyani "chetga surib qo'yayotgani" haqida indamagan.

Va bu qadamni (de-fakto senzurani) olqishlab post yozayotgan ayrim faollarga kichik eslatma: erk yo hammaga, yo hech kimga. To'g'ri, "ma'naviyatga zid kontent" bahonasida ovozlar o'chirilishi boshlanganda bu ishni qiladiganlar aynan siz "ma'naviyat" deb tushungan narsa bilan ilhomlanishidan, sizning nazdingizda "nomaqbul" kontentga qarshi kurashishidan umidvordirsiz. Lekin "ma'naviyat, axloq, milliy mentalitet" - bular mavhum (aniq ta'rif berish, chegarasini belgilab olish) imkonsiz kategoriyalar va bu istagan tomonga cho'zish mumkin bo'lgan qurol ertaga o'zingizga qarshi qayratilishiga va o'shanda kech bo'lishiga ham tayyor turing. "Ular meni olib ketish uchun kelganlarida esa, meni himoya qiladigan hech kim qolmagan edi".

P.S. O'zi aslida kerakmas (real qiymat yoki ne'mat yaratmaydigan) tashkilotlar o'zining "kerakli"ligini isbotlab turish uchun mana shunday tashabbuslar bilan chiqishadi.

P.P.S. Bu postni axloqsizlikni, vahshiylikni yoki boshqa qonunlar bilan taqiqlangan kontentni yoqlash sifatida qabul qilmaslik kerak. Qonunlarda qanday mazmundagi kontentni tarqatish mumkin emasligi ko'rsatilgan. Kontentning bunday kategoriyalarga mos tushish-tushmasligini - sud hal qilishi, O'zbekistonda faoliyat yurituvchi OAV yoki blogger bunday kontentni tarqatsa, qonunchilikda belgilangan tartibda javob berishi kerak. O'zini huquqiy va demokratik deb e'lon qilgan davlatda qandaydir "ma'naviyat ekspertizasi" (de-fakto - "fikr politsiyasi")ga o'rin bo'lmasligi kerak.

Darvoqe, oʻsha odamlar senzura oʻrnatishni iltimos, talab qilib markazga yuborgan soʻrovlarni eʼlon qilishning imkoni bormi? ("Studiyaga!" derdi-ku bir mashhur teleboshlovchi)

Darsliklarni "qo'lqopday almashtirish" qudrati haqidagi postga Maktabgacha va maktab ta'limi tizimida o'n minglab maktablar va millionlab o'quvchilar o'qiyidigan ta'lim dasturlari, metodika va darsliklariga javobgar mutasaddidan izoh:

Ассалому алайкум, омонмисиз Комил ака?

Келинг, шу таҳлилларни 2022 йил учун ҳам қиламиз.
2022 йилда Кембриджнинг инглиз тили дарсликлари чоп этилган, ваҳоланки 2020 йилда Fly High чоп этилган эди, орадан 2 йил ўтиб янги дарслик чоп этилди.
Нега? Чунки Fly High дан Кембриджнинг дарслиги яхшироқ. Немис тили, француз тили дарсликларида ҳам худди шу ҳолат.

Бундан ташқари, 2021 йилда маҳаллий мутахассислар билан информатика дарслиги яратилган ва чоп этилган эди, 2023 йилда Кембриджнинг информатикаси маҳаллийлаштириб чоп этилди.

Нима учун бундай ҳаракатлар бўлган? Албатта, сифат учун.

Энди сиздан илтимос, ўша 2022 йилда чоп этилган 5-синф математика ва 6-синф табиий фан дарслиги ва янги 2024 йилда чоп этилган математика ва табиий фан дарсликларини илмий, методик жиҳатдан таҳлил қилинг. Ва адолат билан фикр билдиринг. Қайси бири мукаммалроқ?

Ишончим комил, ўзингизнинг фарзандингиз 6-синф бўлганда 2022 йилда ҳамда 2024 йилда чоп этилган математика ва табиий фан дарсликларидан бирини танлаш имконияти берилса, ҳеч қачон 2022 йилдагисини танламайсиз.

P.S. Жавоб тариқасида масалани ичига кирмасдан билдирадиган дастур ва муқобил дарсликлар ҳақидаги фикрларингиз керак эмас.

Xuddi shu mutasaddi vazirlik o'tkazgan matbuot anjumanida 1−11-sinflarni o‘z ichiga oladigan yagona ta’lim tizimi uchun o‘quv dasturlari va davlat ta’lim standarti (DTS) 2025-yil yakunigacha jamoatchilik muhokamasiga qo‘yilishi haqida xabar bergan edi. Sog'lom mantiq va pedagogika tamoyillariga ko'ra, oldin dastur bo'yicha bir to'xtamga kelinadi, ta'limiy maqsadlar aniqlanadi, keyin darslik yarailadi, teskarisi emas. Ertaga (2025-yil yakunida) dasturlar tasdiqlansa, hozir maqtayotganimiz Singapur darsliklarini ham "makulatura"ga otvoramizmi?

Aynan shu aniq dastur hali yaratilmasdan va tasdiqlanmasdan turib darsliklarning yangilanaverishi (kecha "fin" darsliklari, bugun "Singapur" darsliklari, ertaga yana qaysidir boshqa davlatlarning darsliklariga ishqimiz tushar balki?) hamda butun normal dunyoda ishlaydigan erkin darsliklar tizimiga o'tish ("yagona darslik" degan narsadan voz kechish) istagining yo'qligi "maqsad sifatmi o'zi?" degan katta savolni paydo qiladi.

Istagan tashkilot Konstitutsiya va qonunlarni inkor qiladigan hujjat chiqara olaversa, "huququy davlat" deganimiz qayerda qoldi?

Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi rahbari Otabek Hasanovning xabar berishicha, mediamahsulotlar endilikda “ma’naviyat ekspertizasi”dan o‘tkaziladi. Ma’naviyat va ma’rifat markazi, AOKA, Madaniyat vazirligi, Kinematografiya agentligi, MTRK, O‘zbekiston Milliy media birlashmasining qarori bilan tele va radiokanallar hamda ijtimoiy tarmoqlar uchun tayyorlanayotgan mediamahsulotlar, xususan, serial, multfilm, kino va qo‘shiqlarni “ma’naviy ekspertiza”dan o‘tkazish tartibi joriy etildi.

Bu "eski O'zbekiston"ga qaytishmi yoki 1984gami, yoki undan ham ortgami, bilmadim-ku, menda, masalan, bu tashkilotlar qabul qilgan hujjatning amaldagi Konstitutsiya va qonunlarga muvofiqligiga juda katta shubham bor:

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga ko'ra:

Ommaviy axborot vositalari erkindir va qonunga muvofiq ish olib boradilar. Davlat ommaviy axborot vositalari faoliyatining erkinligini, ularning axborotni izlash, olish, undan foydalanish va uni tarqatishga bo‘lgan huquqlari amalga oshirilishini kafolatlaydi. Ommaviy axborot vositalari o‘zi taqdim etadigan axborotning ishonchliligi uchun javobgardir. (81-modda)

Senzuraga yo‘l qo‘yilmaydi. Ommaviy axborot vositalarining faoliyatiga to‘sqinlik qilish yoki aralashish qonunga muvofiq javobgarlikka sabab bo‘ladi. (82-modda)

“Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida”gi Qonunga ko'ra:

O‘zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalari erkindir va qonunga muvofiq ish olib boradilar. Ommaviy axborot vositalarining faoliyatiga to‘sqinlik qilish yoki aralashish taqiqlanadi. (5-modda)

O‘zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalarini senzura qilishga yo‘l qo‘yilmaydi. E’lon qilinayotgan xabarlar va materiallar oldindan kelishib olinishini, shuningdek ularning matni o‘zgartirilishini yoki butunlay nashrdan olib qolinishini (efirga berilmasligini) talab qilishga hech kimning haqi yo‘q. (7-modda)

"Ma'naviyat", "axloq", "qadriyatlar" o'ta subyektiv, istagancha talqin qilish mumkin bo'lgan tushunchalardir va bu borada har kimning "qarichi" har xil bo'ladi. Masalan, kimdir Mikelanjeloning "Dovud"ini san'at durdonasi hisoblasa, kim uchundir bu "yoshlarning axloqini, tarbiyasini buzadigan narsa" bo'lib ko'rinishi mumkin. Bunday subyektiv, "rezinka" (istagan tarafga tortish mumkin bo'lgan) tushunchalar asosida ish ko'radigan "ma'navyat ekspertizasi" kim(lar)gadir yoqmagan har qanday axborot, kino- yoki televizion asarni yoki san'at asarini senzura qilish, taqiqlash uchun qurol sifatida ishlatilishi mumkin. Bugun faqat media mahsulotlar uchun joriy qilinayotgan "ma'navyat ekspertizasi", agar ishlab ketsa va bunday "ekspertiza"ning de-fakto senzura ekanligi va yuridik jihatdan noqonuniyligi haqida bong urilmasa, ertaga har qanday axborotga, har qanday media yoki bosma mahsulotga, har qanday san'at asariga nisbatan qo'llaniladi. Shunda Oruellning "1984"i ham, yaqin o'tmishimizdagi "Men Pasternakni o'qimaganman, lekin qoralayman" yoki "Bugun jazz o'ynaysan, ertaga vatanni sotasan"lar ham "holva" bo'lib qoladi.

Tepadagi savolni yana bir qaytaraman:

Istagan tashkilot "ma'naviyatni, axloqni, qadriyatlarni (va hokaz va hokazoni) himoya qilish" bahonasida Konstitutsiya va qonunlarga zid tartiblar o'rnata qila olsa, xususan, "fikr politsiyasi" joriy qila olsa, "demoktarik", "huquqiy" davlat deganlarimiz qayerda qoladi?

Senzuraga yo'q deng!

Agar qudratimizga shubha qilsang, darsliklarni "qo'lqopday" almashtirishimizga boq ...

Darvoqe. Singapurning 5-6-sinflar matematika darsligi joriy qilinishi bilan 2022-yilda yaratilgan 6-sinf matematika darsligi "chiqit"ga chiqadi. Singapurning "Tabiiy fanlar"i joriy qilinishi bilan 2022-yil tabiiy fanlar darsligi ham "makulatura"ga topshiriladi. Bu darsliklar bor-yo'g'i 2 yil oldin Prezident farmoni ijrosini ta'minlash maqsadida yaratilgan edi. Ularning muomaladan chiqarilishi sabablariga, tabiiyki, bironta rasmiy tashkilot yoki shaxs izoh bermadi, arzirli sabab keltirmadi. Agar sabab - ularning "Novda"ning 2023-yilda joriy qilingan va haligacha qaysi dasturlar asosida yaratilgani noma'lum qolayotgan boshlang'ich sinflar darsliklari bilan uzviy emas desangiz - "Novda" va Singapur darsliklari ham u qadar "qovushmayapdi". Bu degani - balki, keyingi yillarda "Novda"ning ham darsliklari almashtirilar va ularni qaysi nashriyot almashtirib berishini taxmin qilish u qadar qiyinchilik tug'dirmasa kerak.

Qizig'i, 2 yil oldin darsliklarni qaysi nashriyotlar, necha pulga chiqarishi bilan qiziqqan nashrlar va blogerlar bu safar darsliklarni har yili yangilash uchun ajratilayotgan trillionlar ham, bu trillionlar qaysi nashiyot(lar)ga berilayotgani ham unchalik qiziqtirmayapti ...

Biz aqlli, Singapurliklar "tupoy"mi yoki ... boshlang'ich sinf bolalarini "mayib" qilganimiz qolyaptimi?

Respublika ta'lim markazi 5- va 6-sinflar uchun matematika darsliklarining bir qismini e'lon qildi. Kutilganidek, bu darsliklar Singapur darsliklarining tarjima qilingan varianti deyilmoqda (uni tarjima va chop qilish qaysi nashriyotga ishonib topshirilganini uch urinishda topib ko'ring).

Yuqoridagi suratlarda Singapurning tarjima qilingan 6-sinf darsligidan bir sahifa va "Novda"ning 2-sinf matematika darsligidan bir sahifa berilgan. Ulardagi tushunchalar, amallar va tenglamalarni solishtirib ko'ring. Masalan, "Novda"ning 2-sinf darsligi 59-betidagi 9-mashqda berilgan tenglamalarga e'tibor qarating. 2-sinfda noma'lumni qavs ichidan chiqarib uch xonali sonlar ishtirokida tenglamalar yechadigan bolaga 6-sinfda (!) x+1 yoki 9*y qabilidagi algebraik ifodalar endi kiritilmoqda.

"Novda"ning darsliklari kiritilganidan beri o'qituvchilar, ota-onalar, jurnalistlar darsliklar bolalarning yoshiga, kognitiv darajasiga mos emasligi, bunday yondashuv bolalarni "mayib" qilishi mumkinligi haqida bong urib kelishmoqda. Lekin na ta'limning mazmuni va sifatiga javobgar Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi va na bu darsliklarni tasdiqlab bergan Ta'limni rivojlantrish markazi bu xavotirlarga biron-bir jo'yali munosabat bildirganicha yo'q.

Endi har ikkala tashkilotga savol: 2-sinfda noma'lumi qavs ichida bo'lgan tenglamalar "yechib tashlaydigan" bizning o'quvchilar aqllimi yoki 6-sinfda y+8=14 singari ifodalar bilan endi tanishadigan Singapur bolalari "tupoy"mi? Boshlang'ich sinflarga berilayotgan ta'lim mazmuni biron-bir ekspertizadan o'tganmidi, bu yoshdagi bolalarga mosligi tekshirilganmidi? Hoynahoy Singapur darsliklarining mualliflik huququga valyutada falon pul to'langan bo'lsa kerak. Bu darsliklarni tarjima qilishdan oldin kimdir uning hozir boshlang'ich sinflar o'rganayotgan ta'lim mazmuni bilan uyg'unligini tahlil qilib ko'rganmi?

Filologiya fanlari nomzodi, psixolingvist Iroda Azimovaning oʻzi xususida qoniqmaslik borasidagi fikrlariga qoʻshimcha mulohazalar.

Oxirgi paytlar bir tendensiyaning guvohi boʻlyapman. "Biz buyukmiz, falon narsani (ilmiy kashfiyotni, madaniy merosni) aslida bizlar yaratganmiz, oʻzi butun dunyo tamaddunining asosida bizlar turamiz, lekin bizni koʻra olmaydiganlar buni tan olishmaydi, inkor qilishadi" degan iddaolar. Bunday iddaolar - aksar hollarda hech qanday valid (ishonchli) ilmiy asosga boʻlmagan iddaolar - nafaqat hali ilm dunyosiga endi kirib kelayotganlar yoki ilm-fanning qonuniyatlaridan yiroq boʻlganlar, balki koʻzga koʻringan olimlar, fan doktorlari tomonidan aytilmoqda, ilmiy ishlarga, darsliklarga kiritilmoqda. Bunday soxta "buyuklik" (bu haqida oldin ham yozgandim) bizga nima beradi, ochigʻi, tushunmayman. Fikrimcha, bu qandaydir "noqislik kompleksi"ni (комплекс неполноценности) xaspoʻshlashga urinish boʻlsa kerak.

Bu ketishda "Amerika - "Amir aka"dan olingan, ota-bobolarimiz Amerikani kashf qilgan" singari latifalarni ham ilmiy fakt deb eʼlon qilib yubormasak boʻldi.

Axmoqlik.

Agar axborot sohasining kuni "xabar berish" bilan "targʻib qilish"ning farqiga bormaydiganlarga qolgan boʻlsa, hamma OAVlar, telegram kanallar va ijtimoiy tarmoqlarni yopib, ogʻizga talqon solib yurish kerakmi?

Kontekst: Kecha Taxtiqoracha dovonida (Shahrisabz "perevali") baxtsiz hodisa sodir boʻlgan - avtomobilni tosh bosib, ichidagi yoʻlovchilar halok boʻlgan. AOKA bu haqida xabar berganlarni qonunchilik bilan qoʻrqityapti.

Aniqlik kiritib ketaylik: "Targʻib qilish" degani - "biron bir narsaga / ishga undash, chaqirish, daʼvat qilish" degani. (Har qalay, koʻp tomli "Oʻzbek tilining izohli lugʻati"da shunday deyilgan). Masalan, "biron-bir ishni qil / qilish kerak / qilish yaxshi" deyilsa, bu targʻib qilish boʻlishi mumkin. Lekin boʻlgan voqea haqida xabar berish (bu xabar berish qanday shaklda boʻlishidan qatʼiy nazar) qanday qilib "targʻib qilish" kategoriyasiga oʻtishi mumkin?

Shu AOKAdagilarga oldin oʻz tashkiloti haqidagi nizomni yaxshilab oʻqitib olib, keyin oʻzbek tili kurslariga yuborish kerakmi deyman (balki teskarisi - oldin oʻzbek tilini oʻqitib, keyin oʻz tashkilotining nima uchun ochilganini eslatish samara berar). Lekin undan ham muhimi - qonunchilikdagi har xil "rezinka" (xohlagan tarafga choʻzsa boʻladigan) normalarni bartaraf qilish kerak.

Qiziq, biz haqimizda ham "sobiq prezident saylangan prezidentni saylovdagi gʻalabasi bilan tabrikladi" degan xabarlarni oʻqish nasib qilarmikan?

Uzdiplomat nashrining xabar berishicha, prezidentlikka qayta saylangan Tramp davlat lavozimlariga oʻz oila aʼzolarini, farzandlarini yaqinlashtmaslikni vaʼda qilgan.

Qiziq, bizda nepotizm haqida qonunlarimiz nima deydi?

Demak, oxirgi yillarda Oʻzbekiston intellektual hayotida yuz bergan yana bir katta va muhim voqea haqida (bu mavzudagi oldingi post - bu yerda).

Bu voqea, shubhasiz, "1000 kitob" loyihasi. Loyiha doirasida ilm-fanning turli yoʻnalishlarida ilmiy, ilmiy ommabop kitoblarni oʻzbek tiliga tarjima qilib nashr qilish rejalashtirilgan. Xabar berishlaricha, loyiha doirasida bu yil tarjima qilinishi rejalashtirilgan 50 kitobdan 42tasining tarjimasi tugagan.

Loyiha doirasida bu yil chiqadigan kitoblarning koʻlami keng: tabiiy fanlar, gumanitar sohalar, tarix, inson huquqlari, ideologiya va boshqalar. (Roʻyxat bilan bu yerda tanishishingiz mumkin).

Shular orasida pedagogika yoʻnalishi boʻyicha kitoblar ham bor. Alan Pritchardning taʼlim nazariyalariga bagʻishlangan "Ways of Learning" kitobi tarjimasi tugadi, ekspert va muharrirlar tekshiruvidan oʻtdi. (Kitob haqida, uning ahamiyati haqida, tarjima jarayonining oʻziga xos qiyinchiliklari haqida pedagog Shokir Tursun va jurnalist Muhrim Aʼzamxoʻjayev bilan suhbatimiz - bu yerda). Umid qilamanki, taʼlim sohasi vakillari uchun va bu sohaga qiziqadiganlar uchun foydali va sifatli manba boʻladi. Umuman, bu loyihaga oʻz hissamni qoʻshish imkoniyati boʻlganidan xursandman.

Umuman, nazarimda, loyiha ilm-fanning turli sohalari boʻyicha oʻzbek tilidagi aktual, sifatli manbalar koʻpayishiga xizmat qiladi. Bu kitoblarni oʻqish, uqish va qarorlar qabul qilishda ilm-fanga tayanish esa soha vakillariga, qaror qabul qiluvchilarga qoladi.

Maʼrifat" gazetasida e'lon qilingan "Mezonlarga asoslangan baholash tizimi ... mezonlarga asoslanganmi?" nomli maqolaning to'liq matnini quyidagi havola orqali o'qishingiz mumkin:

https://telegra.ph/Mezonlarga-asoslangan-baholash-tizimi--mezonlarga-asoslanganmi-11-06

"Maʼrifat" gazetasining ertangi sonida, boshqa qiziqarli maqolalar bilan bir qatorda, mening "Mezonlarga asoslangan baholash tizimi ... mezonlarga asoslanganmi?" nomli maqolamni ham oʻqishingiz mumkin. Maqolada Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi zoʻr berib joriy qilayotgan va "mezonlarga asoslangan" deyilayotgan baholash tizimining (CHSB - BSBlar) aslida haqiqiy mezonlarga asoslangan baholash tizimiga aloqasi yoʻqligi, hozirgi holatida oʻqituvchini sarson qilishdan boshqa narsa emasligi ilmiy jihatdan asoslab berilgan.

Yuqoridagi postga qoʻshimcha.

Albatta, "Mutolaa"da faqat MTRKning audiospektakllari yigʻilmagan. MTRKning eslanishiga sabab - unda yillar davomida katta audioxazina yigʻilgan va "Mutolaa" bu xazinani xalqqa yetkazadigan platforma vazifasini oʻtashi mumkin.

"Mutolaa"da loyiha uchun maxsus yozilgan audiokitoblar ham koʻpaymoqda. Shu jumladan, koʻp ovozli va tovush bezakli (maxsus "fon" bilan yozilgan) audiokitoblar. Oʻzim, masalan, shu bahonada Ulugʻbek Hamdamning "Muvozanat" romanini yana bir "oʻqib" (aniqrogʻi, tinglab) chiqdim. Va yana bir qancha kitoblarni eshitishni rejalashtirib qoʻydim.

Va yana bir narsa. "Mutolaa"da premium funksiyasi qoʻshilgan. Oʻrtacha bitta kitob puliga oy davomida ilovaning qoʻshimcha qulayliklaridan foydalanishingiz (masalan, audiokitoblarni telefoningizga yuklab olib, keyin internetsiz ham tinglashingiz, turli "javonlar"dan foydalanishingiz) mumkin.

Mashhur yozuvchi Herbert Uellsning "Dunyolar urushi" asari asosida ishlangan audiospektakl tinglovchilar orasida sarosimaga sabab boʻlgani, ular haqiqatdan ham Yerga Marsliklar hujum qilyapti, deb oʻylaygani haqida eshitganmisiz?

Umuman, nazarimda, audiospektakl - sanʼatning alohida, oʻziga xos yoʻnalishi. Audiospektaklda asar gʻoyasi tinglovchiga faqat ovoz, musiqa va tovush effektlari yordamida yetkaziladi. Mahorat bilan ishlashgan audiospektaklni eshitish jarayonida asarni "his qilasiz", qahramonlar bilan birga "yashaysiz".

"Mutolaa" ilovasida yangi rukn (toʻplam) paydo boʻldi. Bunda MTRKning noyob xazinasi - nodir ovoz sohiblari ishtirokida yaratilgan audiospektakllar (yoki, boshqa terminologiya bilan aytganda, radiopostanovkalar) jamlangan. Tavsiya qilaman.

Umuman, nazarimda, oxirgi yillarda Oʻzbekiston intellektual hayotida ikkita katta va muhim voqea sodir boʻldi. Shulardan biri - "Mutolaa". (Ikkinchisi haqida keyinroq yozaman). "Mutolaa"dagi "toʻplamlar" ham loyiha mualliflarining oʻziga xos yangiligi boʻldi - kitobxonning (tinglovchining) qiziqishiga, yoshiga mos kitoblarni ilova oʻzi tavsiya qilib turadi.

Loyiha mualliflariga yaqin orada "Audible", "Bookmate" singari jahonning yirik kitob ilovalari yaratayotgan original loyihalar (audiospektakllar, grafik romanlar, toʻplamlar va hokazo) darajasiga chiqishni tilab qolaman.

Illyuziya prioriteri

Ijtimoiy tarmoqlarda taʼlimdagi diskriminatsiya sabablari boʻyicha muhokamalarda shunday qiziq fikrga koʻzim tushdi:

"Menimcha, masalaning ildizi boshqa tomonda.

Hukumat olib borayotgan siyosati va islohotlari sifatli va samarali ekanligiga avvalo o’zini, keyingi o’rinda jamiyatni ishontirgisi keladi. Bu avtoritar hokimyatlarga xos tabiat.

Tabaqalashtirilgan ta’limni tashkil etish va jamiyatdagi umumiy o’quvchilar sonining 1% ni qamrab oluvchi o’quvchilar misolida hukumat olib borayotgan ta’lim islohotlari zo’r ekanligi haqida illuziyalar yaratish Hilola Umarova zimmasidagi asosiy prioritet bo’lsa kerak".

Balki bu fikrda ham jon bordir. Avtoritar hukumatlar "Potyomkin qishloqlari"ni, "vitrina" joylarni yaxshi koʻrishadi. Chunki bunday "vitrina"lar, ularning nazdida, "olib borilayotgan islohotlar"ning samarali ekanligini koʻrsatadi. Shuning uchun kazo tashriflar uchun tanlanadigan maktablarni koʻrib naq "ertak" devorasan kishi. Lekin bu ertak aslida roʻyo ekanligi, 1% uchun yaratilgan ertak evaziga 99% (deyarli) hamma narsadan mahrum ekanligi bilan ishlari yoʻq.

Qoʻshilaman: bunday diskriminatsiya (bunday illyuziya) badali hali juda qimmat boʻladi.

P.S. Lekin vazirning maqsadi oʻsha 1% maktablar evaziga illyuziya yaratish boʻlsa, buni ham ochiqlashi kerak, nazarimda. Shunda ortiqcha savollar bilan qiynamasdik. Balki, hali Oliy Majlisda oʻz harakatlar rejasini taqdim etayotganda bu haqida ham biror narsa der?

Taʼlimda tenglikni taʼminlash nima uchun muhim?

* Izoh: bu yerda "tenglik" deganda "equity" - barcha oʻquvchilarga oʻz qobiliyatlarini yuzaga chiqarish uchun teng (adolatli) sharoitlar yaratish nazarda tutilgan.

Oʻylashimiz mumkin: "oddiy" maktablarda oʻquvchilar oʻqimaydi, quloqsiz, hech narsaga qiziqmaydi va hokazo, "iqtidorli"larni ajralib olib alohida oʻqitish, ularga oʻqish uchun sharoitlar yaratib berish maqbul yechim, deb. Yoʻq, bu maqbul yechim emas. Nima uchunligini oʻylab koʻring. Bu boradagi oʻz fikrlarimni keyinroq yozaman.

"Prezident, ijod va ixtisoslashtirilgan maktablarga ajratilgan mablag‘larning o‘ta yuqoriligi esa nafaqat xususiy va davlat ta’lim muassasalari o‘rtasida, balki davlat ta’lim tizimida ham tengsizlikning ortib borayotganini ko‘rishimiz mumkin.

Bu esa O‘zbekistonda har bir o‘quvchi sifatli ta’lim olish imkoniyatlarini cheklashi tabiiy hol. Buning natijasida, iqtisodiy jihatdan nochor oilalarda yashovchi bolalar sifatli ta’limdan mosuvo bo‘lishi mumkin. Chunki, Prezident, ijod va ixtisoslashtirilgan maktablarda tahsil olish uchun bolalar ma’lum bir mablag‘lar evaziga alohida qo‘shimcha darslarda, repetitorlarda tahsil olib kelayotgani hech kimga sir emas.

Shu sababli, hukumat tabaqalashgan ta’lim tizimidan voz kechib, O‘zbekiston hududida barcha bolalarga bir xil sifatli ta’lim berilishini ta’minlash uchun zarur choralarni ko‘rishi lozim. Sifatli ta’lim va yaxshi sharoitlar faqatgina kam sonli o‘quvchilar uchun emas, balki har bir o‘quvchi uchun umumiy va ochiq bo‘lishi zarur".

Yuqoridagi fikrlar "Xalq ta'limi info" nashridagi Ulug'bek Po'latovning maqolasidan olindi.

Rasmiy nashrlar, xususan, asosan, vazirlik va vazir PRi bilan shug'ullanuvchi nashrlarning ham vazirlik ta‘limdagi davlat siyosati darajasiga ko'targan tengsizlik va tabaqalashtirish muammosiga e'tibor qarata boshlagani quvonarli hol.

Gazeta.uz nashri ham partiyalar roʻyxatlari boʻyicha saylanganlar roʻyxatini oʻrganib chiqib, bironta vazir Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga oʻtmaganini tasdiqladi. Ijtimoiy tarmoqlarda bu taktika "aldov" va "oʻyin" deb baholanmoqda. Aslida, mamlakatning oliy vakillik va qonun chiqaruvchi organida xalq manfaatlarini ifoda etish shu xalq vakillariga hisobdor boʻlgan ijroiya organlari ishidan koʻra sharafliroq boʻlishi kerak edi. Lekin borimiz shu - oliy vakillik organi faqat ijro hokimiyati tayyorlab bergan hujjatlarni tasdiqlab beruvchi "knopka bosuvchilar"ga aylantirilgan sharoitda vazir yoki hokim lavozimi "xalq vakili" degan nomdan ustunroq koʻrinadi.

Lekin baribir, yuqorida yozganimdek, vazirlar isteʼfo berishi kerak. Bu - Konstitutsiya talabi. Umid deyarli yoʻq boʻlsa-da, yangi saylangan parlamentdan vazirlarni tasdiqlashda ularga va ular taqdim etadigan rejalarga talabchanroq boʻlishni iltimos qilardim. Va albatta, bu jarayon jonli efirga uzatilishi shart.

Masalan, agar amaldagi Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova nomzodi qayta qoʻyiladigan boʻlsa, u albatta taʼlimni qayerga boshlayotganini aniq-ravshan tushuntirishi shart. Men, masalan, fuqaro, soliq toʻlovchi, soha mutaxassisi va farzandi maktabga qatnaydigan ota sifatida u va uning jamoasi olib borayotgan pala-partish "islohot" va "eksperiment"lar taʼlimni oʻnglab boʻlmas jarlikka olib boryapti deb hisoblayman. Va bu fikrimni istalgan minbarda asoslab berishim mumkin.

"Maxsus operatsiya" davom etmoqda

Jurnalist Ilyos Safarov yuqoridagi postlarda (1, 2) darsliklarga ijara tizimining yoʻq qilinishi va qayta joriy qilinishi orasida kechgan hamda "Finlyandiya standartlari asosida", "fin tajribasi asosida", keyinchalik "4K" deyilgan va affillangan nashriyot yaratgan darsliklar bilan bogʻliq voqealar xronologiyasini ancha batafsil tasvirlagan.

Umuman, fikri ojizimcha, "fin darsliklari" voqealari, yangi Oʻzbekiston tarixidagi eng ustomonlik bilan amalga oshirilgan "maxsus operatsiya"lardan biri sifatida tarixda qolsa kerak. Chunki aslida Finlyandiyaga ham, uning taʼlim standartlariga ham aloqasi boʻlmagan, yaratilishi Navoiy-30da boshlangan va turli kvartiralar-u ofislarda davom ettirilgan darsliklarni "mana shular finlarning standardi asosida, shularni joriy qilsak hammasi zoʻr boʻladi" degan iddao bilan chiqish, nainki iddao bilan chiqish, balki eng katta minbarlardan tortib vazirlikning matbuot xizmatigacha bu iddaoni takrorlashi, hatto parlament hujjatlarigacha-da kirishi - va butun boshli davlatni, tizimni oldindan xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan, davlat rahbarining hujjati bilan tasdiqlangan va bir maromda joriy qilinayotgan tizimdan voz kechishiga olib kelish - bularning hammasi "xamirdan qil sugʻurganday" bajarilganiga qoyil qolmay iloj yoʻq.

Va Ilyos Safarov toʻgʻri eʼtibor qaratdi - bularning hammasi davlatning ojizligini, aniq bir strategiyasi yoʻqligini, bor boʻlsa ham pul va qudratga ega istagan shaxs hamma narsani oʻzi istagan oʻzaniga burib yuborishi mumkinligini koʻrsatdi. Va "mustaqil" deya oʻzini koʻrsatadigan medialar va ijtimoiy tarmoqlarda katta auditoriyalarga ega kanallarning "jilovi" bir qoʻlda toʻplanishi davlat uchun nechogʻli xatarli ekanini koʻrsatdi.

Eng achinarlisi - "maxsus amaliyot" davom etmoqda. Faqat boshqa nom bilan va balki, boshqa rejissyorlar boshchiligida. Lekin, masalan, oʻsha nashriyot ishtirokida. "Dasturlarni takomillashtirish" va "Singapur tajribasi" degan iddaolar bilan.

Biz oʻz xatolarimizdan saboq chiqara olmaydiganlardanmiz.

Shu o‘rinda Iqtisodiyot va moliya vazirligi tayyorlagan byudjetnomadagi yana ba’zi raqamlarga qarasak. Unga ko‘ra, 2024-yilda bir o‘quvchi uchun bitta darslik va ish daftarlarining o‘rtacha narxi 450−500 ming so‘mni (shundan mashq daftarlari — 100−150 ming so‘mni) tashkil etgan. Bugunga kelib bir to‘plam uchun 80 ming so‘m (tannarxning 16-18 foizi) miqdorida to‘lovni qayta tiklash taklif etilmoqda. Ushbu to‘lovlar hisobiga shakllangan 376,6 mlrd so‘m mablag‘ har yili o‘quvchilarni mashq daftarlari bilan ta’minlash xarajatlarining bir qismini qoplashga yo‘naltirilishi ta’kidlangan.

Endi shu raqamlarga qarab o‘n mingdan ortiq maktabda o‘qiyotgan 580 mingdan ortiq o‘quvchi uchun chiqariladigan darsliklar va bunga xalq puli – davlat byudjetidan ajratiladigan mablag‘ hamda undan nashriyot ko‘radigan foyda miqdorini tasavvur qilavering. Eng qo‘pol hisob-kitobning o‘ziyoq o‘shanda sohada kutilmagan muallif qanday paydo bo‘lib qolganini tushuntirayotgandek. Ijara to‘lovi yo‘qotiladi, ammo evaziga byudjet ajratmasi oshiriladi…

Fin tajribasiga asoslab ishlangan oxirgi darsliklar haqida hozir yozmayman, unga bahoni mutaxasislar allaqachon berib bo‘ldi va bu darsliklar bugun takror qayta ishlanish jarayonida. O‘qituvchi, o‘quvchi, ta’lim tizimi uni qabul qilmadi shekilli-da.

Xulosa

Sal cho‘zvordim, aytmoqchimanki, bizning hukumat ishlarida hech narsa uzoqni, hech qursa ikki yilni ko‘zlab, strategiya bilan qilinmaydigandek. Buni boshqa o‘nlab misollar qatorida yuzlab mutaxassislarning yillab tayyorlagan darsliklari bir kishining manfaati, aralashuvi va media kuchi bilan paydo qilgan buzuq muhit orqali to‘xtatib qo‘yilganida yana bir bor ko‘rdik. Mana endi o‘sha odam tizimdan chetlatilganda na bepul ijara, na ta’limda fin tizimi va na avvalgi darsliklar qolmoqda. Xo‘sh, qani sifatli darslik, qani ta’limda fin tizimi, qani bepul ijara? Nahotki, shunchalik ojiz, rejasiz bizning hukumat?!

Men hali avtohalokatlar sabab qilinib, haydovchilik guvohnomasini olish tizimi monopollashtirilgani, buning uchun OAV va blogerlardan qanday foydalanilgani, bozorga halol tadbirkorlik orqali kirmoqchi bo‘lganlar yo‘li qanday usullarda to‘silgani masalasiga kirmayapman.

P/S: Aytib qo‘yay, post buyurtma asosida va bo‘lib ham shu kunlarda darslikchiga qarshi davom etayotgan ommaviy hujumlar doirasida yozilayotgani yo‘q. Men bunday kir ishlarga aralashmayman. Men shuningdek, butun boshli mamlakat poytaxtida insonga qilingan suiqasdni qoralayman hamda tergov jamoatchilika ochiq bo‘lishi, uning tashkilotchisi kim bo‘lishidan qat’i nazar jazolanishi tarafdoriman. Shunchaki, bu o‘yinlardan jabr chekadigan o‘quvchi-yu, zahmatkash o‘qituvchilarga achinaman. Shu xayollarimni bildirib qo‘ymoqchi edim. Xayrli tun.

@haqiqatdaIlyos

Iqtisodiyot va moliya vazirligi e’lon qilgan 2025—2027 yillarga mo‘ljallangan Budjetnoma loyihasida maktab darsliklari uchun ijara pullarini qayta tiklash taklif etilmoqda. Ikki kundan beri tarmoqlarda ayni masala keng muhokamada va albatta, unda norozi tomon mutlaq ko‘pchilikni tashkil qilyapti.

Hozir yozadiganlarim orqali darsliklar ijarasi pulli bo‘lishi kerakmi yoki bepul mavzusiga aralashmoqchi emasman. Shunchaki bugungi muhokamalar va odamlarning hukumatdan norozoligini keltirib chiqarayotgan ayrim omillar bo‘yicha fikrlarimni qisqacha bildirib qo‘ygim keldi.

Hammasi qanday boshlandi?

Esingizda bo‘lsa, 2022-yilda Respublika Ta’lim markazi qator xalqaro tashkilotlar bilan qilgan bir necha yillik izlanishlari natijasida o‘sha davr uchun butunlay yangilik hisoblangan maktab darsliklari yaratish ishini yakunlaganini e’lon qildi. Qiziqqanlar izlab ko‘rishi mumkin, o‘sha paytda yangi darsliklar chindan, mazmuni, rang-barangligi va qulayligi jihatidan avvalo aprobatsiya uchun tanlab olingan o‘qituvchilar va bir qancha xalqaro tashkilotlar e’tirofiga sazovor bo‘lgan edi. Tabiiyki, yangi avlod darsliklarini chop qilish va maktablarga yetkazish xarajatlarining ma’lum qismini qoplash maqsadida o‘shanda amaldagi ijara to‘lovi narxini oshirish ham ko‘zda tutilgan. (O‘shanda bir dona darslik uchun yagona ijara to‘lovi 5 ming 707 so‘mni tashkil etgan va buni avvalgi o‘quv yilidagi miqdor (2 ming 740 so‘m)ga nisbatan 2 ming 967 so‘mga oshirish rejalashtirilgan edi.) Umuman, eslash o‘rinliki, bu tizim O‘zbekiston maktablarida 2023-yilga kelibgina joriy qilingan yangilik emasdi. Darsliklar uchun aylanma jadval (DAJ) asosida pul to‘lash mamlakat maktablarida o‘n yillardan beri mavjud amaliyot.

Xo‘p, jarayon shu bosqichga yetganda darslik maydonida endi kutilmaganda, ta’lim ishlaridan mutlaqo bexabar “qahramon” (keling, post davomida uni shartli shunday ataylik) paydo bo‘ldi. U tezda darsliklar ijarasi to‘lovi oshirilishidan xavotir bildirib chiqdi va bunga o‘ziga yaqin jurnalist hamda blogerlar tomonidan sun’iy yaratilgan norozilikni asos sifatida ko‘rsatdi. Esingizda bo‘lsa, o‘sha paytlarda chindan, bir guruh jurnalist va blogerlar yoppasiga darslikshunosga aylangan va bo‘lgan, bo‘lmagan kamchiliklarni bo‘rttirib ko‘rsatish orqali yangi avlod darsliklarini qoraga chiqarish kampaniyasida qatnashib bergan edi. Mediada go‘yo darsliklardan norozilik kayfiyati paydo qilinarkan, biroz o‘tib qahramon o‘z lavozimidan foydalanib uni yuqoriga yetkazgani va yuqorining bundan norozi bo‘lgani xabari bilan chiqish qildi. Shu bilan darsliklarga qilinadigan ijara to‘lovi butunlay to‘xtatildi. Go‘yo hamma xursand, xabarni yuqoriga yetkazgan esa xalq himoyachisi sifatida ikki karra qahramon.

Ammo ishlar shu bilan to‘xtamadi. Ko‘p o‘tmay bir necha yillik mehnat natijasi bo‘lgan yangi avlod darsliklarini chop qilish ilk nishonalar hali maktablarga yetib bormasdanoq to‘xtatilgani va fin tajribasiga asoslangan yanada yangi darsliklarni endilikda qahramonning kuratorligi hamda unga yaqin nashriyotlar “ko‘magida” chop qilinishidan xabar topdik. O‘shanda yangi avlod darsliklari mualliflari Shahidlar maydonida turib qilgan murojaati esingizdadir. “Bu katta mehnat bilan qilingan darsliklar. Keling, ishimizni qandaydir shubhali, biznes manfaati bor kishilar emas, mutaxassislar baholasin. Ular qandaydir kamchilik topishsa, buni tan olish va tog‘rilashga tayyormiz”, - degandi ular. Afsuski, mualliflarning chiqishlari telegram kanallardan nariga o‘tmadi, eshitilmadi.


Ba’zi hisob-kitoblar

Oldingi postga izohlardan:

Admin, sizda taklif yoʻq, faqat tanqid.

Taklif bor: Oldindan "qoʻgʻirchoqdek" yasatilgan joylarni emas, real voqelikni oʻrganish. Real muammolarni muhokama qilib, ularga birgalikda yechim izlash.

Zamonaviy sinfxonalar, laboratoriya, kompyuter va xorijiy til xonalari, sport zali, futbol maydoni, oshxona. Milliy kutubxonaga ulangan kutubxona. "Xavfsiz maktab" tizimi. 10dan ortiq toʻgarak. Ikkita chet tili.

Maktab emas, naq ertak. Ertakning oʻzi.

Ах, обмануть меня не трудно!..
Я сам обманываться рад! (Пушкин)

(Uzr, oʻzbekcha tarjimasini topa olmadim)

Har safar oldindan "qoʻgʻirchoqdek" yasatib qoʻyilgan joylarga tashriflar haqida oʻqiganimda negadir shu satrlar esimga tushadi. Mantiq qidirishga harakat qilaman, lekin topa olmayman.

Xullas, Markaziy saylov komissiyasi deputatlar roʻyxatini eʼlon qildi. Hech qaysi vazir mansabidan voz kechib, deputatlikka oʻtmagan koʻrinadi (balki boshidan bunday niyat boʻlmagandir, bularning hammasi "siyosiy texnologiya" yoki shunchaki aldov boʻlgandir?)

Lekin bu yerda boshqa narsa ham bor. Konstitutsiyaning 116-moddasiga muvofiq vazirlarning hammasi yangi saylangan parlament oldida oʻz vakolatlarini zimmasidan soqit qilishi (isteʼfo berishi), v.b. maqomida ishlab turishi va agar lavozimida qolmoqchi boʻlsa, qayta parlament tasdigʻidan oʻtishi kerak, shunday emasmi? Buning uchun esa vazir lavozimiga nomzod Qonunchilik palatasida oʻz harakatlar rejasini taqdim etishi kerak. Kutamiz. Balki oʻshanda Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri taʼlimni qayerga boshlayotgani, pirovard maqsadi nima ekanligi haqida izoh berar?

P.S. Vazirlar nomzodini koʻrib chiqish va ular oʻz harakatlar rejasini parlamentga taqdim etish jarayoni jonli efirga uzatilishi kerak. Axir, Konstitutsiya boʻyicha hokimiyatning yagona manbai boʻlgan xalq mamlakat qayerga qarab ketayotganini, uni nimalar kutayotganini bilishga haqli, shunday emasmi?

Kanalda oldinroq e'lon qilingan so'rovnomaning ayni paytgacha bo'lgan natijasini suratda ko'rishingiz mumkin. Ovoz berganlarning ko'pchiligi deputatlikka nomzodini qo‘ygan vazirlar va boshqa taniqli shaxslarning natijalar e’lon qilinganidan keyin deputatlikdan voz kechishini saylovchilarni aldash deb hisoblaydi. Ayrimlar buni "siyosiy texnologiya" deb oqlashmoqda, lekin shaxsan men ham buni aldash deb hisoblayman. Deputat bo'lib ishlash niyati bo'lmasa nomzodini partiya ro'yxatiga, bo'lib ham ro'yxatning boshiga kiritmaslik kerak edi. Balki men LiDeP ro'yxatida boshqalar emas, aynan Hilola Umarova bo'lgani uchun yagona okrugda shu partiyani tanlagandirman? Balki men uchun, Uzdiplomat nashri yozganidek, "parlamentda kim o‘tirishi va kim ovozlar berib qaror qabul qilishi ham muhim"dir? So'rov joylangan post tagidagi ayrim qiziq izohlarni esa bu yerda o'qishingiz mumkin.

"Xalq ta'limi info" nashri Uzdiplomat nashrining xabarini inkor qilmoqda. Nashrning yozishicha, vazir ixtiyoriy ravishda deputatlik mandatidan voz kechish to'g'risida Markaziy saylov komissiyasiga ariza yozgan.

Xullas, "romashka o'yini" bo'lib ketdi buyog'i.

Uzdiplomat nashrining yozishicha, Maktabgacha va maktab ta'limi vaziri Hilola Umarova vazirlikdan ketishga rozilik bergan.

Oldingi postga izohlarda qiziq fikrlar bor ekan:

"Siyosiz masxarabozlik bu. Bunaqa maynavozchilikni qonun bilan qat'iy taqiqlash kerak. Nomi bor ba'zi odamlar orqali yutib olib labbaychilarni parlamentga olib kelib istagan qonunini qabul qildirib olishmi bu? Kremlning "quturgan printer" laqabli dumasiga o'xshatishmoqchimi bular? Butun O'zbekiston xalqiga xiyonat-ku bu".

"Yoki deputat boʻlsin, yoki xalq uchun ishlashni xohlashmasa vazirlikni ham boʻshatib qoʻyishsin, nima xalq oʻyinchoqmi, xuddi uchrashuvga kelishgan yigit chiqib toʻyda qari cholni kuyov boʻlib chiqishidek narsa boʻladi shunday qilishsa".

Endi ... mamlakatning asosiy qonunini kerak paytda o'zgartirib yuborish yoki unga qat'iy amal qilmaslik ko'p-da muammo bo'lmagan bir sharoitda SSSRdan meros olingan bu qoidani o'zgartirish muammo bo'lmasa kerak? Agar xohish bo'lsa, albatta.

"Vazir va amaldorlarni Parlamentda ko‘rishni istab, partiya uchun ovoz bergan saylovchilar aldandimi?", degan savolni qo'ymoqda Uzdiplmat nashri.

Darhaqiqat, yagona saylov okrugi bo'yicha biron-bir partiyaga ovoz bergan saylovchi aynan partiya ro'yxatida yuqori o'rinlarni "to'ldirib turgan" vazirlar va boshqa taniqli shaxslar uchun ovoz bergan bo'lishi mumkin-ku? Bu vazirlarning deputat bo'lib ishlash niyati bo'lmasa, ular "parovoz" bo'lib berishdimi? Bunday ko'zbo'yamachilikning nima keragi bor edi?

P.S. Ilgariroq Uzdiplomat nashri bir qancha vazirlar, agar deputatlikka saylansa vazir lavozimidan voz kechishi haqida ariza yozganini xabar qilgan edi. Xo'sh, bu arizalar (agar yozilgan bo'lsa) nima bo'ldi?

Toʻgaraklarga 500 mlrd. Toʻxtang. Toʻgaraklar oʻqituvchilar "pedagogik yuklamasi"ga kiritilmaganmidi?

"2025-2027 yillar Byudjetnomasi"da "ajoyib" xarajatlar paydo boʻlgan. Masalan, 2025-yilda "umumtaʼlim maktablarida toʻgaraklarni tashkil etish va ularga “Kambagʻal oilalar reyestri”ga kiritilgan oilalar farzandlarini jalb qilish xarajatlari"ga 500 mlrd soʻm ajratish koʻzda tutilmoqda. 2024-yilda, masalan, bunday xarajatlar bandining oʻzi boʻlmagan.

Ajoyib maqsad. Faqat bir savol. “Kambagʻal oilalar reyestri”ga kiritilgan oilalar farzandlari, qonun boʻyicha, qaysidir umumtaʼlim maktabida oʻqiydi (axir qonun boʻyicha 11 yillik taʼlim majburiy, shunday emasmi?). Maktablarda esa oʻqituvchilar shundoq ham toʻgaraklar tashkil etishadi - bu ularning "pedagogik yuklama" degan tushunchasiga kiritilgan.

2018-yildan beri qoʻllanilayotgan tartibga koʻra, oʻqituvchilarning ish yuklamasi bevosita dars berish va dars bergan soatlariga deyarli teng miqdorda "pedagogik yuklama"dan ("o‘quv-tarbiya jarayonining metodik ta’minoti va tashkiliy-pedagogik jarayon"dan) tashkil topadi. "Pedagogik yuklama"ga esa, shu jumladan, toʻgaraklar tashkil qilish ham kiradi. Yaʼni, oʻqituvchilarga toʻgaraklar uchun alohida pul toʻlanmaydi - ular bu ishlarni olayotgan oyligi hisobidan amalga oshirishga majburlab qoʻyilgan.

Shunday ekan, savol tugʻiladi: "toʻgaraklarga" deb ajratilayotgan yarim trillion soʻm qayerga ketadi?

Darhaqiqat, Shokir Tursun yozganidek, oxirgi yillarda taʼlimni "oʻldirish" uchun nima qilish mumkin boʻlsa hammasi qilindi: oʻquv dasturlaridagi pala-partishlik, tinimsiz almashtirilayotgan darsliklar, hech qanday ilmiy asosga ega boʻlmagan va zoʻr berib tiqishtorilayotgan CHSB-BSBlar, taʼlimdagi tengsizlikning davlat siyosati darajasiga chiqishi, oʻqituvchilarning eng nochor qatlamlardan biriga aylantirilishi, xorijdan oʻqituvchilarni jalb qilish singari samarasi va taʼlim sifatiga taʼsiri katta soʻroq ostida boʻlgan loyihalarga, har xil xoʻjakoʻrsin tadbirlarga ulkan mablagʻlarning sovurilishi .... Bularning aksariyati hozirgi maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri va uning jamoasi tomonidan amalga oshirildi va oshirib kelinmoqda. Oxirgi parlament saylovi natijalariga koʻra bu tuturuqsiz tajribalar toʻxtab, taʼlim normal izga qaytishiga (qayta boshlashiga) oxirgi umid, ilinj ham yoʻqqa chiqadiganga oʻxshaydi.

Men shaxslarga murojaat qilishni unchalik yoqtirmayman - shaxslar emas, tizim ishlashi kerak, deb hisoblayman. Lekin vazirga murojaat qilmoqchiman:

Hurmatli Hilola Oʻktamovna, iltimos, taʼlimdagi maqsad(lar)ingizni aniq-tiniq tushuntirib bering yoki deputatlikka oʻtib qoʻya qoling! Millionlab bolalar taqdirini, millat kelajagini oʻylang!

1 o'qituvchiga salkam 170 million so'm. Agar O'zbekiston fuqarosi bo'lmasangiz

Oldingi postga izohlarda yozishmoqda:

"1 o'qituvchiga sal kam 170 million to'g'ri kelyapti, bu katta raqam".

Darhaqiqat, 1500 nafar xorijiy o'qituvchini jalb qilish uchun soliq to'lovchilar pulidan yiliga 250 mlrd sarflanadi degani - bir o'qituvchini jalb qilish yiliga sal kam 170 million so'mga, oyiga qariyb 14 million so'mga tushadi degani. 99% O'zbekistonlik o'qituvchilarning tushiga ham kirmaydigan bunday katta xarajatlar samarasi bo'yicha kimdir hisobot beradimi?

O'zbekiston o'qituvchilari kambag'allashishda davom etayotgan bir paytda xorijiy o'qituvchilarni jalb qilish xarajatlarini oshirish ko'zda tutilmoqda

O'zbekiston o'qituvchilari o'rtacha maoshlar, inflyatsiya va boshqa faktorlarni hisobga olganda kambag'allashishda davom etayotgan bir sharoitda xorijdan o'qituvchilarni jalb qilish xarajatlari 2025-yilda 25%dan oshiqroqqa - joriy yil uchun mo'ljallangan 190 mlrd so'mdan 250 mlrd so'mga oshiriladi. Shuncha mablag' evaziga xorijdan 1500 o'qituvchini jalb qilish "2025-2027 yillar Byudjetnomasi"da ko'zda tutilgan.

Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligining o'zi forumlar-u konferensiyalarga jalb qilgan ekspertlari ham, boshqa ilmiy tadqiqotlar ham xorijdan o'qituvchilarni jalb qilishning ta'lim sifatiga ta'sirini shubha ostiga olayotgan bir sharoitda, xorijdan o'qituvchilarni jalb qilish xarajatlarining ko'paytirilishi tushunarsiz. Vazirlik shu paytgacha xorijdan o'qituvchilarni jalb qilish qay darajada o'zini oqlayotgani bo'yicha biron-bir ishonarli tadqiqot natijalarini e'lon qilgan emas.

Monopoliya qilingan maktab darsliklariga ijara to'lovi qaytadan joriy qilinishi kutilmoqda

"Bayram" ko'pga cho'zilmadi: ikki yil oldin "Finlyandiya ta'lim tizimi asosida darsliklar yaratish" bilan bog'liq jarayonlar fonida "doimiy bepul bo'ladi" deya va'da qilingan maktab darsliklari ijarasi uchun ota-onalardan to'lovni qayta joriy qilish qilish rejalashtirilmoqda. "Darsliklar va mashq daftarlarining toʻliq Davlat budjeti hisobidan chop etilishi ota-onalar masʼuliyati pasayib ketishi va darsliklarga nisbatan eʼtiborsiz munosabatda boʻlish holatlarini keltirib chiqarmoqda", deyiladi "2025-2027 yillar Byudjetnomasi"da.

Xabarlarga ko'ra, 2023-yildan beri maktab darsliklarini chop qilish "Novda" xususiy nashriyotiga topshirilgan: 2023-yilda mazkur nashriyotning 1-4 sinflar darsliklari maktablarga joriy qilingan bo'lsa, joriy yilda 5-sinf darsliklarini ham mazkur nashriyot chop etayotgan ko'rinadi.

Goh Finlyandiya, goh Singapur ta'lim tizimini joriy qilishga urinayotgan ta'lim vazirligining bu va PISA taqdiqotlarida yuqori natijalar qayd etgan boshqa davlatlar singari yagona darslik tizimidan voz kechish niyati yo'qqa o'xshaydi.

Najmiddin Ermatovdan

ERTAK

Falon mamlakatning falon shahrida,
Falonchi kimsalar etganda bazm,
Qizlari qaltirab qattol qahridan,
Erlari eshilib etarkan ta'zim.

Fuqaro birdayin otsiz falonchi,
Nomdor shiorlarga tamshanib shodon -
Ortib borar emish falon ishonchi,
Qotib borar emish ko'ksida iymon ...

Falon zamonlarga falon rejalar
tuzganda,
shukuhdan to'lg'anib omma,
Atoqli o'ylarning otin nechalar
Qordayin kurarmish tinimsiz ongdan.

Falon yillar o'tib,
armon o'tida,
Top debon, avlodlar urganida do'q -
Falon bir ertakning falon betida
Shoirlar tirilgan varaq emish yo'q ...

"Izlam" turkumidagi "Turon sog'inchi" kitobidan

Сайлов куни давомида ХСКМ кузатувчилари овоз беришда қатнашган сайловчилар сони ва расман эълон қилинган сайловчиларнинг дастлабки маълумотлари ўртасидаги тафовутни қайд этдилар.

Умуман олганда, овозларни санаш жараёни ЙХҲТнинг 1990-йилги Копенгаген ҳужжати 7.4-бандига мувофиқ, сайлов бюллетенлари тўғри саналганлиги юзасидан жиддий хавотир уйғотди.

YXHT kuzatuv missiyasining dastlabki natijalari ham kecha koʻtarilgan savollarda jon borligini tasdiqlaydi.

Ha, uzr, yana bir savol. Aslida bu savolga javob boʻlsa yuqoridagi savollarga hojat qolmasdi.

Uchastkalar, okruglar haqida maʼlumotlar bormi? Ular bilan qaysi ochiq manbada tanishsa boʻladi? Uchastkalardagi davomat (va uning kun davomidagi dinamikasi), uchastkalardagi ovozlar taqsimoti (va ularning kun davomidagi dinamikasi) singari maʼlumotlarni nega ochiq eʼlon qilish mumkin emas? Axir bunday maʼlumotlar MSKda bor boʻlsa kerak?

Va nega bizda ekzit-pollarga ruxsat yoʻq? Yoki ekzit-pollar va rasmiy raqamlarni solishtirish imkoni boʻlsa qandaydir qoʻrqinchli kartina chiqib keladimi?

Saylov natijalari boʻyicha rasmiy eʼlon qilingan raqamlarda menda savol tugʻdiradigan ikki jihat bor:

1. Saylovdagi davomat

Qariyb 75% aholi saylovda ishtirok etdi deb eʼlon qilindi. Men uchastkaga chiqqan payt vaqt peshin edi, lekin odamlar juda siyrak, roʻyxatlarda qoʻl qoʻyganlar juda kam edi. Men taniydiganlarning koʻpchiligi chiqmadik deyishdi. Shaxsan men aholining siyosiy faolligini kuzatganim yoʻq. 75% qayerdan keldi?

2. Oʻrinlar taqsimoti

Rasmiy eʼlon qilingan raqamlarda bironta ham "buzilgan" (hisobga olinmaydigan) byulleten haqida xabar berilmadi, 150 oʻrinning hammasi taqsimlandi. Menga oʻxshab hamma nomzodlarga qarshi ovoz berganlar (demakki ovozi hisobga olinmaydiganlar) butun respublika boʻylab bironta ham chiqmaganmi?

Ha, yana bir narsa. Kecha Bosh prokuratura koʻpchilik uchun saylovlardan koʻra qiziqroq tuyulayotgan bir jarayonni muhokama qilmaslik haqida ogohlantirish bilan chiqdi. Har ehtimolga qarshi soʻrab qoʻyay: rasmiy natijalarga shubha bilan qarash yoki ular haqida savollar berish jinoyat qatoriga kiritilmadimi hali?

"Oʻsha-oʻsha tuxumlar, faqat yondan koʻrinishi"

Yuqoridagi - kecha boʻlib oʻtgan parlament saylovlari haqida YXHT missiyasining xulosalari edi. Endi shaxsiy kuzatuvlar.

Men chiqqan saylov uchastkasida tashkiliy jihatdan hamma narsa risoladagidek taassurot qoldiradi: shaxsni tasdiqlovchi hujjat soʻrashdi, soʻng roʻyxatga qoʻl qoʻydirib byulletenlar berishdi. Kabinaga oʻtib byulletenlarni toʻldirasiz, keyin urnaga tashlaysiz. Goʻyo hamma narsa risoladagidek, biroq .... butun jarayon davomida gʻalati his sizni tark etmaydi.

Gʻalatiligi shundaki, hamma byulletenlarda beshtadan familiya bor (notanish hammasi), beshta partiyaning logotipi bor, lekin real tanlov yoʻq. Shartli "oʻngchi" oʻtdi nima-yu, soʻlchi oʻtdi nima? Yoki milliychi oʻtdi nima, yashili oʻtdi nima? Axir ularning hammasi bir xil-ku, Inkubatordan chiqqan tuxumlardek. Qiyofasiz, "tish"siz, zabonsiz. Ortiqcha savollar bermaydigan. "Past"dagilarni qiynayotgan ortiqcha muammolar bilan oʻzlarini qiynamaydigan. "Tepa" nima desa, shuni tasdiqlab beradigan. Axir bekorga koʻpchilik oʻt-oʻlanlar va gullar orasiga suqilgan portretlarni qabr ustiga qoʻyiladigan yodgorliklarga oʻxshatdimi. Sukunat kuni oʻtdi, qabristondagidek sukunatning besh yili boshlanmoqda ....

Saylovchilarda chinakam tanlov yo'q edi: YXHT Xalqaro Kuzatish missiyasining parlament saylovlari bo'yicha dastlabki xulosalari

YXHT Kuzatish missiyasi o'zining dastlabki xulosalarini e'lon qildi. Ularga ko'ra:

- Siyosiy muhit erkinlikni cheklaydigan darajada qolgan holda, saylovchilarga chinakam tanlash imkoniyatini bermadi.

- Uyushmalar va tinch yigʻilishlar erkinligi hamda soʻz erkinligi borasidagi asosiy huquqlar qonun hujjatlarida ham, amaliyotda ham nomutanosib ravishda cheklanganligicha qolmoqda.

- Roʻyxatga olingan beshta siyosiy partiyaning barchasi qonun asosida erkin va teng sharoitlarda saylovoldi kampaniyalarini olib borishga muvaffaq boʻldi, biroq ularning saylovoldi kampaniyalari vazmin ruhda boʻlib, hukmron partiya yoki bir-birining siyosatiga jiddiy eʼtirozlar bildirmadi.

- Saylov kuni tinch va tartibli o‘tdi, biroq ko‘plab qonunbuzarliklar, xizmat mavqeini suiisteʼmol qilish holatlari, protsessual va texnik nosozliklar jarayonga salbiy ta’sir ko‘rsatdi.

- Umuman olganda, saylov qonunchiligi xalqaro standartlarga va YXHTning demokratik saylovlarni o‘tkazish bo‘yicha majburiyatlariga to‘liq mos kelmaydi.

Davletovuz kanali yozmoqda:

Saylov kodeksiga ko‘ra, partiya ro‘yxati bo‘yicha saylanib, mandatga ega bo‘lgan deputat mandatdan ixtiyoriy ravishda voz kechgan taqdirda, Markaziy saylov komissiyasi tegishli partiya ro‘yxatidagi tartib raqam bo‘yicha keyingi nomzodga bir kunlik muddatda xabarnoma yuboradi.

Ilgariroq Uzdiplomat nashri bir qancha vazirlar, jumladan, O'zLiDeP ro'yxatida 3-raqamli nomzod, amaldagi Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova ham, agar deputatlikka saylansa vazir lavozimidan voz kechishi haqida ariza yozganini xabar qilgan edi.

Shi o'rinda yuqoridagiga qo'shimcha yana bir savol tug'iladi: amaldor o'z lavozimidan voz kechish niyati bo'lmasa, partiya ro'yxatiga nega nomzodini qo'yadi? Ro'yxatni to'ldirish uchunmi? Ro'yxatdan pastroqdagilarga "parovoz" bo'lish uchunmi? Yoki boshqa sabab bormi? Partiyaga ovoz bergan saylovchi aynan shu nomzod ro'yxatda borligi uchun ovoz bergan bo'lsa-chi?

Dastlabki natijalarga koʻra, Oliy Majlis Qonunchilik palatasida OʻzLiDeP yagona saylov okrugi boʻyicha 26 oʻrinni egallagan.

Bir savol: bu degani - partiya roʻyxatida 3-raqamli nomzod, amaldagi Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri Hilola Umarova ham Oliy Majlisga oʻtganini bildiradimi?

Sahna xabarlaridan taʼlim xabarlariga oʻtamiz. Oʻqituvchilar yozmoqda:

Bizda bugun markazlashgan ChSB jarayonlari ekan, dars bo‘masakan, o‘quvchilarni 100% ta’minlab berarkanmiz. Bo‘lmasa ota-onasini chaqir, tushuntirish xati yozdir, 3 dan ortiq baho qo‘ymaysan degan joylari borakan. Spravkali kasallarniyam chaqirdik. Endi o‘zimizga o‘zimiz sabr tilayapmiz😢

Boliviyaning sobiq prezidenti Evo Morales bugun o‘z mashinasida ketayotganida o‘qqa tutilganini aytdi. Mashinasi ichida olingan videoda u yo‘lovchi o‘rindig‘ida o‘tirgani va old oynadagi kamida uch o‘q izlari aks etgan. Haydovchi jarohat olgan ko‘rinadi. Morales hukumatni aybladi, hukumat darhol rad etdi. Hujumdan ko‘p o‘tmay (hammani uzoq kuttirmay) radioga bergan intervyusida u yo‘lda ikki mashina ularning yo‘lini to‘sib, o‘t ochgani va bir o‘q uning boshidan bir necha santimetr masofada vizillab o‘tganini aytdi.

Boliviya hozirda kamayib borayotgan gaz ishlab chiqarish, tugab qolayotgan valyuta zahiralari va o‘sayotgan inflyatsiyadan jabr chekmoqda.

Jurnalist Ibrat Safo

"Feyklar haqida"

Yangi saylangan parlamentga bitta taklifim bor: birinchi yigʻilishda "feyklar haqida" qonun qabul qilish. Unga koʻra, har qanday voqea-hodisa haqida davlat organidan oldin gapirish va / yoki davlat organi pozitsiyasiga zid fikr bildirish "feyk tarqatish" deb malakalansin va javobgarlikka sabab boʻlsin. Shunda hammasi iziga tushib ketadi. Har safar biron bir voqea ijtimoiy tarmoqlarda muhokama qilinayotganda alohida ogohlantirish bilan chiqishga hojat qolmaydi.

"Bu shunaqangi kechirilmas ahmoqlikki, albatta siyosiy oqibatlari boʻlishi shart.
Killerlik soxta boʻladimi, rostmi bu dahshatli “institut” ishlab ketsa, toʻxtatish qiyin. Shu yetmay turuvdi…"

Jamshid Muslimov

Qoʻshilmaslikning iloji yoʻq.

Saviya tushibdi. Ikki yil oldingi fin xalq ertaklari asosidagi spektakl ancha professionalroq qoʻyilgan edi. Ishonarliroq.

"Oblonskiylar xonadonida hamma narsa ostin-ustin boʻlib ketdi".

"Agar statistikamiz xususiy va davlat maktablari, umumta’lim va ixtisoslashgan maktablardagi o‘qituvchilarning maoshlari o‘rtachasini ham taqdim etganida ta’limning ichidagi tengsizliklar darajasini ham ko‘rgan bo‘lardik. Biz muvozanatli jamiyat yaratmayapmiz".

LiDep partiyasidan 3-raqamli nomzod, amaldagi Maktabgacha va maktab ta'limi vaziri Hilola Umarovaning saylovoldi dasturi. Vazir deputat bo'lsa, pedagoglar ish haqini o'rtacha 2 barobarga oshirishni va'da qilmoqda. Nomzodning dasturida ta'limga oid boshqa masalalar ko'rinmadi.

Alisher Sa’dullayevning aytishicha, bu davrda (so'nggi 4 yilda) 30 mingga yaqin o‘zbekistonlik yoshlar IELTSdan 7dan baland natija qayd etgan. 8 ball olganlar soni 3 mingga yaqin bo‘lsa, 30 nafar yoshlar IELTSdan maksimal natija — 9 ball olgan. “Biz bu ko‘rsatkichni (7dan baland olganlarnimi? 9 ball olganlarnimi?) 100 mingga olib chiqmoqchimiz".

Til - "mushakbozlik musobaqasi" emas, kommunikatsiya (muloqot) vositasi. Til (xususan, ingliz tili) shu tilda yaratilgan axborotni (masalan, badiiy, ilmiy asarlarni, kino va ko'rsatuvlarni) tushunish, o'z sohasiga doir yangiliklardan xabardor bo'lish, til egalari bilan to'siqlarsiz muloqot qila olish (masalan, sayohatga chiqqanda, ish jarayonida) uchun kerak. Demak, tilni qaysi darajada egallashni ehtiyoj belgilaydi, kim o'zarga musobaqa emas. Shaxsiy kuzatishlarim bo'yicha, juda ko'p hollarda shaxsiy va professional ehtiyojlarni qondirish uchun C1 daraja (IELTS bo'yicha 7-8 ball) bemalol yetadi. Ko'p holatlarda B2 daraja ham yetarli darajada tushunish va muloqot qila olishni ta'minlashi mumkin. Ba'zi sohalarda (masalan, professional badiiy tarjima bilan shug'ullanmoqchi bo'lsangiz, lingvistika bo'yicha chuqur tadqiqot olib bormoqchi bo'lsangiz yoki IELTSdan imtihon oluvchi bo'lib ishlayman desangiz) C2 daraja (IELTS bo'yicha 8,5-9 ball) talab qilinishi mumkin.

Shunday ekan, fikri ojizimcha, vaqtni ingliz tili (yoki boshqa til) bo'yicha "bilaklarni ko'z-ko'z qilish"ga emas, kerakli darajada o'rganib, o'z sohasini chuqurroq egallashga qaratgan ma'qul. Chunki, yuqorida yozganimdek til - bu vosita. Muloqot vositasi. Undan "fetish" yasash shart emas.

Yangi nashr

"O'zbek adabiyotini o'qitish metodikasi" kitobi nashrdan chiqdi. Nashr Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi tomonidan 60111400 - o'zbek tili va adabiyoti yo'nalishi talabalari uchun darslik sifatida tavsiya etilgan. Darslikdan adabiyot o'qitish bo'yicha bir qancha yangi nazariyalar, qarashlar, yondashuvlar oʻrin olgan. Nazariy qarashlar muayyan badiiy matnlar va ularni o'qitish metodikasi misolida tahlil qilingan.  Mavzularni tushunish uchun kerakli ilmiy, metodik, badiiy manbalar va hujjatlarga QR-kodlar orqali havolalar ilova qilingan. Shuningdek, fan bo'yicha amaliy mashg'ulotlar va seminarlarni o'tkazish uchun har bir mavzu yuzasidan muhokama savollari, amaliy topshiriqlar va loyiha ishlari ham kiritilgan.

Mundarija va fragment bilan quyida tanishish mumkin.

Qiziqqanlar Oʻzbek tili va adabiyoti universiteti huzuridagi malaka oshirish markaziga (@Dsc_literature) murojaat qilishlari mumkin.

Tarixiy kartochka:

O'zbekistonning davlat mustaqilligi e'lon qilinganidan qariyb ikki oy o'tib, "mustaqillik me'mori" deya e'tirof etiladigan Islom Karimov (va boshqalar) oldinroq (24-avgustda) mustaqillik e'lon qilgan va hududida faqat Ukraina Konstitutsiyasi va qonunlari amal qilishini belgilab qo'ygan Ukrainani "yangi ittifoqqa" (SSSRning yangilangan ittifoq shartnomasiga) qo'shilishga chorlamoqda. "Bunday ittifoq hayotiy zaruratdir" deyiladi murojaatda va 1991-yil mart oyida bo'lgan referendumda ko'pchilik ittifoqni yoqlab ovoz bergani eslatiladi. Qizig'i, murojaat matnida ham, gazetalardagidek, "respublika" deganda O'zbekiston, "mamlakatimiz", "davlatimiz" deganda SSSR nazarda tutilganini kuzatish mumkin.

(Izoh: Yangilangan ittifoq shartnomasi 1991-yil avgustida imzolanishi rejalashtirilgan, biroq Moskvadagi davlat to'ntarishiga urinish (GKCHP) bunga xalal bergan edi).

(Yana bir izoh: rasmiy ma'lumotlarga qaraganda, 1991-yil mart oyida O‘zbekiston aholisining 95,4 foizi SSSRning saqlab qolinishi uchun ovoz bergan).

Boshqa bir tarixiy kartochkaga ishonilsa, respublika prezidenti Islom Karimov intervyuda "O'zbekiston yangi Ittifoq shartnomasiga imzo chekishni rejalashtirmoqda" deb bayonot bergan. Bu intervyu ham O'zbekistonning davlat mustaqilligi e'lon qilinganidan keyin olingan.

XX asrning so'nggi o'n-yigirma yili va XXI asr boshlari voqealarini rasmiy propaganda prizmasidan xoli ravishda o'rganish, shaxslar va ularning tarixiy jarayonlardagi roli, pozitsiyasiga xolis baho berish vaqti kelmadimikan, degan savol tug'iladi shu o'rinda. Tarix shuni ko'rsatadiki, bunday jarayondan o'tgan va illyuziyalardan xalos bo'lgan jamiyatlarda demokratik, farovon davlat barpo qilish ishochliroq kechmoqda.

Yilda bir marta oʻzbek tili eslanadigan bayram oʻtdi. "Oʻzbekcha kontenting senga osh-non bermaydi, ingliz tilida kontent yarat, pul ishla".

Otdan oldin arava?

Xabarlarga qaraganda, "Milliy o‘quv dasturini takomillashtirish" bo'yicha "yo'l xaritalari tuzilmoqda va ishchi guruhlar bilan uchrashuvlar o'tkazilmoqda.

Mantiqan olib qaraganda, bir narsani "takomillashtirish"dan oldin o'sha narsa ishlatib ko'riladi hamda uning baland-pasti, yutuq-kamchiliklari aniqlanadi. Chunki takomillashtirmoqchi bo'lgan narsangizning qaysi jihatlari yaxshi ishlayapti va ularga tegmaslik kerak, qaysi jihatlari yomon ishlayapti yoki ishlamayapti - "takomillashtirish"dan oldin siz bular haqida tasavvurga ega bo'lishingiz lozim.

Shu mantiqni o'quv dasturlariga (curriculum) tadbiq qiladigan bo'lsak, mavjud o'quv dasturlarini takomillashtirishdan oldin siz uni ishlatib ko'rgan, yutuq va kamchiliklari haqida ma'lumot yiqqan bo'lishingiz kerak. Buning uchun hech bo'lmaganda bir avlod uzluksiz shu dastur asosida tahsil olgan bo'lishi kerak. Buning uchun esa bizning kontekstda 11 yil kerak.

Bundan tashqari, o'quv dasturlarini qayta ko'rib chiqish, takomillashtirish yoki yangilarini joriy qilish ta'lim tizimi va (yoki) falsafasi tubdan o'zgarganda, jamiyat ehtiyojlari o'zgarganda yoki ilm-fandagi jiddiy o'zgarishlar oldingi o'quv dasturiga kiritilgan ta'lim mazmunining validligini shubha ostiga olganda amalga oshirilishi mumkin. Tabiiyki, ta'lim tizimida, jamiyatda yoki ilm-fanda bunday katta, fundamental o'zgarishlar har ikki-uch yilda amalga oshmaydi.

"Milliy o‘quv dasturini takomillashtirish"ga kelsak, bu dastur hali to'liq va oxirigacha joriy qilingani ham, bir avlod bu dastur bo'yicha uzluksiz ta'lim olgani ham yo'q: 2021-yilda bu dastur va uning asosidagi darsliklar 1-2 sinflarga, 2022-yilda 3, 6, 7, 10-sinflarga joriy qilingan edi. Biroq, 2022-yil qabul qilingan Prezident farmonida 2024-yil 1-sentabrga qadar Milliy o‘quv dasturining ta’lim jarayoniga to‘liq joriy etilishini ta'minlash topshirilgan bo'lsa-da, de-fakto Milliy o‘quv dasturidan voz kechish 2023-yilda boshlangan edi.

(Izoh: 2024-yil 4-oktyabrdagi maktabgacha ta'lim sifati va samaradorligi haqidagi farmon bilan 2022-yilgi farmondan Milliy o‘quv dasturini 2024-yilgacha to'liq joriy qilish haqidagi band imi-jimida olib tashlangan, "maktabgacha ta'lim sifatini oshirish umumiy o'rta ta'limning bor-yo'g'i 2-3 yil oldin yaratilgan va joriy qilinishi boshlangan o'quv dasturidan voz kechishni taqozo qiladimi?" degan savolni berguvchi esa, tabiiyki, topilmagan).

Demak, 2023-yilda 1-4-sinflar uchun "Novda" xususiy nashriyoti darsliklari joriy qilindi (bu darsliklarga asos bo'lgan o'quv dasturlari haligacha ochiqlanmadi, lekin ular Milliy o‘quv dasturi asosida emasligi aniq) va ikki yildan beri boshlang'ich sinflar Milliy o‘quv dasturi asosida o'qimayapti. Qolaversa, bilishimcha, bu yil yaratilgan va "bir qo'lli qilingan" 5-sinf darsliklari ham Milliy o'quv dasturi asosida emas: masalan, matematika va tabiiy fanlar Singapurdan tarjima qilingan, adabiyot darsligining mundarijasi ham 2021-yilda yaratilgan Milliy o'quv dasturining mazmuniga mos kelmaydi.

Milliy o‘quv dasturini joriy qilish nihoyasiga yetmagan va aro yo'lda qolib ketgan, turli sinflar turlicha dasturlar asosida o'qiyotgan bir sharoitda vazirlik qo'lida bu dasturning yutuq va kamchiliklari, takomillashtirish kerak bo'lgan o'rinlari haqida ishonarli ma'lumotlar bor deyish qiyin. Qolaversa, darsliklar o'quv dasturlari asosida yaratiladi (teskarisi emas!), lekin o'quv dasturlarini takomillashtirishdan oldin darsliklar yaratilib bo'lingan. Shunda "Milliy o‘quv dasturini takomillashtirish"dan maqsad o'quv dasturini o'sha hammamizga ma'lum xususiy nashtriyot tomonidan allaqachon yaratilgan (tarjima qilingan) va joriy qilin(ayot)gan darsliklarga moslashtirishmi, vazir va uning komandasi uchun "mana, dasturlarni yangiladik" degan "ochko" ishlash imkoniyatimi yoki buning tagida qandaydir boshqa sir-sinoatlar ham bormi?

Nobel mukofoti sovrindori Jan Tirolning Gazeta.uz ga intervyusidan:

"Lekin, umumiy aytganda, davlat ishlab chiqaruvchi bo‘lmasligi lozim — buni tushunish juda muhim".

"Lekin poyezdlarga texnik xizmat ko‘rsatish, poyezdlarni boshqarishda raqobat muhitini yuzaga keltirish mumkin".

"Universitetlar o‘z sifatini yaxshilashiga rag‘bat bo‘lishi uchun ular o‘rtasida raqobat bo‘lishi kerak". (Nodavlat OTMlarni "chopayotgan", davlat OTMlarining oʻquv dasturlari inkubatordan chiqqandek bir xil boʻlishini talab qiladigan Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligiga alohida salom).

Oʻsha savol: olimlar gapiga quloq solmaydigan, oʻz bilganimizgan qolmaydigan boʻlsak, falon pul sarflab tadbirlar oʻtkazishdan mantiq nima? Shunchaki PR?

“O‘sha vazir ham, uning xodimlari ham, hatto davlatning birorta shifoxonasi shifokorlari ham biror marta o‘g‘limning holidan xabar olmagan-ku. Qanday qilib ko‘mak berayotgan ekan? Hatto uyimning eshigi qaysi tomonga ochilishini bilmay turib, biz nogiron bo‘lib qolgan bolalarni davolayapmiz, ko‘mak beryapmiz deyishga uyalmadimi? O‘sha vazirdan so‘rang-chi, dorimas, birorta shprits berganmikan? Vazir bunday yolg‘on gapirib tursa, undan pastdagilardan nima kutaylik?”

Bakiroo qaror qabul qiluvchilarni o'yga toldirishi kerak bo'lgan ikki muhim jihatga e'tibor qaratmoqda:

- jon boshiga YAIM O'zbekistonga qaraganda 37%ga past bo'lgan Qirg'izistonda o'qituvchilar oyligi Oʻzbekistonga qaraganda balandroq;

- O'zbekistondan farqli ravishda, Qirg'iziston o'qituvchilarning o'rtacha maoshi mamlakatdagi o'rtacha maoshdan kam emas.

Boshqa sohalardagi o'rtacha maoshlar, inflyatsiya va boshqa faktorlarni hisobga olganda, O'zbekiston o'qituvchilari kambag'allashishda davom etmoqda. Vazirlik esa hech qanday tadqiqotlarsiz, hatto o'zi taklif qilgan xorijiy ekspertlarning fikrlariga qaramasdan xorijdan o'qituvchilarni taklif qilish va ularga peshonasida O'zbekistonda tug'ilish yozilgan o'qituvchilarning tushiga ham kirmaydigan maoshlar va imtiyozlar berishda davom etmoqda.

Hamda vazir 1% o'qituvchilar 10 mln olishi bilan maqtanishda davom etmoqda. Men, masalan, vazirning o'rnida xalqaro tadbirlarda bunday statistikani aytishdan uyalgan bo'lardim ...

Yana qonun farmonga (qonun osti hujjatiga) moslashtiriladimi?

“Kasbiy ta’limda malakali kadrlar tayyorlash tizimini yanada takomillashtirish va xalqaro ta’lim dasturlarini joriy qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi prezident farmoni [PF-158-son] qabul qilindi. Farmonga ko‘ra, kasbiy ta’lim tashkilotlarining amaldagi turlari maqbullashtirilib, kasbiy ta’limning barcha darajalari bo‘yicha kadrlar tayyorlaydigan yagona texnikumlar tarmog‘i tashkil etiladi. Sodda qilib aytganda, kasb-hunar maktablari va kollejlar bo'lmaydi, faqat texnikumlar bo'ladi. Bu haqda oldinroq taqdimot qilingan edi.

Shu o'rinda yana yuridik kolliziya yuzaga keladi. Amaldagi ta'lim to'g'risidagi qonunning 10-moddasida professional ta'lim tizimi boshlang‘ich professional ta’lim - kasb-hunar maktablari, o‘rta professional ta’lim - kollejlar va o‘rta maxsus professional ta’lim - texnikumlarni o'z ichiga olishi belgilangan. Demak, bugun e'lon qilingan farmon qonunning mazkur moddasini inkor qilmoqdami?

"Normativ-huquqiy hujjatlar to'g'risida"gi qonunga muvofiq, Prezident qaror va farmonlari qonunosti hujjatlari bo'lib, o‘ziga nisbatan yuqoriroq yuridik kuchga ega bo‘lgan normativ-huquqiy hujjatlarga - qonun hujjatlariga muvofiq bo‘lishi kerak. Yoki yana qonun imi-jimida qonunosti hujjatiga moslashtiriladimi?

Bundan oldinroq "ma'muriy islohotlar" deya nom berilgan jarayon paytida qonun bilan ta'lim sifatini nazorat qilish va nodavlat ta'lim tashkilotlarini litsenziyalashga mas'ul Ta'lim sifatini nazorat qilish inspeksiyasi yopilgan (ya'ni o'shanda ham qonunosti hujjati qonunni inkor qilgan), qonun esa oradan ikki yilcha o'tib qonunosti hujjatiga moslab qo'yilgan edi. Parlament balki bu borada biror izoh berar?

Tilimiz rivoji uchun har kuni harakat qilish har birimiz uchun burchdir. Bayram muborak boʻlsin!

Telegram | Facebook | Instagram | YouTube | X

Oldingi postga qo'shimcha.

Izohlarga qaraganda, ayrimlar bu postni xususiy maktablarga qarshi, deb qabul qilishibdi. To'g'ri, xususiy maktablar ham ma'lum ma'noda tengsizlikni kuchaytirishga yordam beradi - puling bo'lsa, yaxshi sharoitda o'qiysan va imkoniyatlaring ko'proq bo'ladi. Lekin post xususiy maktablar haqida emas edi, chunki xususiy maktabga tadbirkor pul tikadi, sharoit yaratadi, o'qituvchilar oyligini to'laydi, ayrimlari xorijdan o'quv dasturlari sotib oladi va hokazo, demak, u bu pulni qaytarib olishi kerak. Bu - biznes. Post davlatning o'zi tengsizlik yaratishi (yoki uni kuchaytirishi) haqida edi.

Gazeta.uz UNICEFning "O'zbekistondagi bolalar va o'smirlar vaziyatining tahlili"dan ayrim xulosalarni e'lon qildi. Tahlilga ko'ra:

- Ta’lim sifati, ayniqsa, tayanch ko‘nikma va malaka nuqtai nazaridan hamon xavotir uyg‘otadi. Bu 2022-yilda o‘quvchilarning ta’lim sohasidagi yutuqlarini xalqaro baholash dasturi (PISA) tahlili bo‘yicha O‘zbekistonning reytingi o‘rtachadan past ekanligini ko‘rsatadi. Maktablarning hozirgi soni va taqsimlanishi bilan talabalar har kuni ikki yoki uch smenada o‘qiydilar. Natijada o‘quvchilarning o‘qish vaqti qisqaradi, bu esa ta’lim sifatiga ta’sir qiladi.

- Maktablarning 57 foizi faqat cheklangan sanitariya-gigiyena xizmatlariga ega, yana 23 foizida esa bu xizmatlar deyarli yo‘q. Maktablarda suv ta’minoti, sanitariya sharoitlari va gigiyena bilan bog‘liq vaziyat o‘quvchilarning salomatligi va davomatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. (Maktab hojatxonalari masalasini Kun.uz ham ko'targan, hojatxonalarning ta'lim sifatiga ta'siri haqida ekspertlar fikrlarini e'lon qilgan edi).

Bir tarafda "iqtidorli" deb hisoblangan bolalar uchun hamma sharoitlar muhayyo, bolalar bir smenada o'qiydigan, sinfdagi o'quvchilar soni kam Prezident maktablari, ixtisoslashtirilgan maktablar va ijod maktablari. Ikkinchi tarafda normal sanitariya-gigiyena sharoitlari yo'q, ikki yoki uch smenada ishlashga majbur maktablar. Birinchi guruhdagi maktablarga kirish uchun katta konkurs, bu konkursdan o'tish uchun ota-ona pul sarflashi kerak (qo'shimcha darslar). Demak, bunday maktablar avval-boshdan mavjud bo'lgan tengsizlikni yanada kuchaytiradi. Qolaversa, bunday maktablar kuchliroq o'qituvchilarni ham o'ziga jalb qiladi, bu esa "oddiy" maktablardagi ta'lim sifatiga yanada salbiy ta'sir qiladi.

Xalqaro tadqiqotlar va tahlillar o'quvchilarni "iqtidorli" va "iqtidorsiz"ga ajratmasdan, sifatli ta'lim olish uchun barchaga teng sharoit yaratib beradigan tizimlarda umumiy ta'lim sifati yuqori ekanligini ko'rsatadi. Davlatning majburiyati bo'lgan umumiy o'rta ta'limning vazifasi - tengsizlik yaratish yoki uni kuchaytirish, "iqtidorsiz" deb ko'rilgan ko'plarni sharoitdan qisib, "iqtidorli" deb ko'rilgan kamchilikka hamma sharoitni muayyo qilish va bu bilan maqtanish emas, balki hamma uchun teng imkoniyatlar yaratish orqali startdagi imkoniyatlarni tenglashtirish. Shundagina davlat barqaror bo'ladi. Buni Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi rahbariyati tushunishi kerak.

"Bugun O‘zbekistonda xususiy va davlat maktablari, ijod va ixtisoslashtirilgan maktablar bor. Tan olish kerakki, ta’lim maktab turlariga ko‘ra farq qiladi. Bolalar bilimi va shuningdek, oilasi ijtimoiy holatidan kelib chiqib, maktabni tanlashi mumkin. Lekin ikkinchi tomonda bu tendensiyaning kuchayishi tabaqalanishni keltirib chiqarmaydimi? Vazir o‘rinbosari Sardor Rajabovga ko‘ra, bu tabaqalanish emas. Chunki prezident va ixtisoslashgan maktablari uchun pul to‘lanmaydi".

"Bunday kam sonli maktablardan iborat tarmoqni moliyalashtirish uchun oddiy maktablarga qaraganda ancha koʻproq pul ajratiladi. Bu tengsizlik ... bunday maktablarning innovatsion laboratoriyalar sifatidagi validligini cheklaydi, chunki bunday maktablardagi sharoitlar boshqa maktablardan katta farq qiladi.

... Bunday maktablar oʻquvchilarni bevosita oilasining daromadiga koʻra tabaqalashtirmasa-da, iqtisodiy jihatdan nochor oilalarda bunday maktablar uchun tayyorlaydigan qoʻshimcha darslarga qatnash imkoniyatlari juda kam boʻlishi mumkin. Bunday maktablarga kirishda topshiriladigan fanlardan qoʻshimcha darslarning yillik xarajati nisbatan baland. Iqtidorli oʻquvchilarni oʻqitishga bunday yondashuv ... xavotirlarni uygʻotadi va kerakli natijalar bermayapti".
IHHT (OECD) hisobotidan

Tan oling, yuqoridagi hisobotdan parchani oʻqiyotganda Oʻzbekistondagi Prezident maktablari va ixtisoslashtirilgan maktablarni tasavvur qildingizmi? Aslida bu Qozogʻistondagi Nazarboyev maktablari haqida edi, lekin, koʻrib turganingizdek, vaziyat Oʻzbekistondagidan katta farq qilmaydi. Mohiyatan, Oʻzbekistondagi Prezident maktablari Qozogʻistondagi Nazarboyev maktablaridan andaza olgan holda tashkil etilgan.

Vazir oʻrinbosari tengsizlikni faqat maktab uchun pul toʻlash yoki toʻlamaslikda koʻradigan boʻlsa, unga bu mavzudagi xalqaro tadqiqotlar, PISA natijalari tahlili va Shlyayxerning kitobi bilan tanishishni tavsiya qilaman. Darvoqe, Shlyayxerning kitobini agentlikning oʻzi oʻzbek tilida chop etgan.

Qiziq maʼlumot.

Ma’lumot uchun, iyul oyida xususiy ta’lim sohasidagi tadbirkorlar bilan Savdo-sanoat palatasi, Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi, Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vazirligi rahbarlarining ochiq muloqotida tadbirkor, IDU xalqaro raqamli universitet asoschisi Ibrohim Hurramov taʼlim sohasida litsenziya berish va uni nazorat qilish vazifasi betaraf idoraga yuklatilishi taklifi bilan chiqqan edi.

Kobul Doʻsovning yozishicha, Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirining birinchi oʻrinbosari Usmon Sharifxoʻjayev boshqa ishga oʻtishi munosabati munosabati bilan ishdan ketgan. Vazirlikka kelishidan oldin Usmon Sharifxoʻjayev Prezidenti Administratsiyasida va Taʼlim sifatini nazorat qilish inspeksiyasida ishlagan edi.

Bundan oldin ham Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligini bir qancha yaxshi kadrlar tark etgan edi. Buning sabablari haqida bir qancha taxminlarim bor. Lekin ta'limday katta va mas'uliyatni tizimdan yaxshi kadrlar ketishi juda yomon - ta'limning kuni ko'proq "kinnachilar" va "ura-ura"chilarga qolishi xavfi kuchayyapti.

Xabarlarga ko'ra, davlat rahbari 2025-yilgi byudjet parametrlarini muhokama qildi. Unda raqamlashtirish, sun’iy intellekt yordamida xarajatlarni optimallashtirish va daromadni oshirish muhimligi aytildi. Oldinroq 2025-yil byudjetida ta’lim va sog‘liqni saqlashga ajratilayotgan mablag‘larni 20 foizga ko‘paytirish nazarda tutilayotgani aytilgan edi.

Shu o'rinda bir savol. Ta'lim sohasida ham nafaqat ajratilayotgan mablag'larni oshirish, balki xarajatlarni optimallashtirish va davlat byudjetidan (ya'ni, soliq to'lovchilar pulidan) ajratilayotgan mablag'larni to'g'ri yo'naltirish muhim emasmi? Bu esa sun'iy ochilgan, aslida ko'zga ko'rinadigan qo'shimcha qiymat yoki ijtimoiy ne'mat yaratmayotgan idora va tashkilotlardan voz kechish vaqti kelganligini ham anglatmaydimi?

Masalan, o'z asosiy missiyasini o'tgan o'quv yilida bajarib bo'lgan (bu missiya nimadan iborat bo'lganini - markaz aslida nima uchun ochilganini ta'lim sohasiga bevosita va bilvosita aloqadorlar anglab bo'ldi, nazarimda) (va fikri ojizimcha, bu missiyasi bilan ta'limning sifati va mazmuniga qaqshatqich zarba bergan), qiladigan ishi asosan har xil tashkilotlar bilan memorandumlar imzolash va seminarlar-u konferensiyalar o'tkazish bo'lib qolgan, saytida ham tayinli ma'lumotlar joylanmagan (masalan, o'zi tasdiqlab bergan darsliklarni saytidan topish imkoni yo'q - tegishli sahifa bo'm-bo'sh turibdi) Ta'limni rivojlantirish markazidan ham voz kechish vaqti kelmadimi?

Darvoqe. Markaz o'tgan yili tasdiqlab bergan darsliklarning ayrimlarini bor-yo'g'i bir yildan keyin "qayta ishlangan" nashr sifatida qaytadan chop qilish xarajatlarini kim to'lagan, degan savolga ham javob berilmadi.

"Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligining maqsadi nima?" degan savolga aniq javob berilishi kerak

Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi yana bir nodavlat OTM litsenziyasining bekor qilingani haqida xabar berdi. Huquqshunos va "Profi Universitet" nodavlat OTM ta'sischisi Bektosh Hatamov o'zining telegram kanalida vazirlik tomonidan qonun buzilishiga yo'l qo'yilganiga - birinchi instansiya sudi qarori hali kuchga kirmasdan turib vazirlik e'lon berganiga e'tibor qaratdi va "vazirlining maqsadi nima?" degan haqli savol qo'ydi. Oldinroq jurnalist Ilyos Safarov "vazirlik endilikda litsenziyasi bor universitetlarni ham to'la yo'qotishga kirishgandek taassurot uyg'onmoqda", deb yozgan edi. Ilyos Safarovning postida "Vazirlikning sudlarda yutqazgan holatda qayta-qayta appelyatsiya berayotgani ham g'alati. Bu sizga OTVning xususiy universitetlarni yopishdan manfaatdorligini anglatmayaptimi?" degan savol ham qo'yilgan edi. Bektosh Hatamov esa o'z postida "Davlat oliygohiga bormagan abiturient xususiyga ketmoqda, o‘rtada raqobat paydo bo‘lmoqda. Buni ko‘rgan vazirlik xususiylarni yopishimiz kerak degan xulosaga kelib qolmadimikan?" deb, shunday manfaatdorlik bo'lishi mumkinligiga ishora qilgan. Bundan oldinroq Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirining o'zi uning "O‘zbekistonda xususiy oliygohlar yetarlicha" degan subyektiv xulosasi bilan u boshqaradigan vazirlik xususiy universitetlarga litsenziya berishni to‘xtatganini, ya'ni qonunni buzayotganini ma'lum qilgan edi.

O'zi aslida davlat OTMlarini boshqaradigan Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi o'zi boshqaradigan davlat OTMlariga raqobatchi bo'lgan nodavlat OTMlariga litsenziya berish va bu litsenziyani bekor qilish uchun sudga murojaat qilish vakolatiga ega bo'lishi sogʻlom mantiqqa ham, qonunga ham zidligi haqida qayta-qayta yozgan edim. Xususan, bu "Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib- taomillari toʻgʻrisida"gi qonunning 19-moddasiga zid. Lekin keyinroq bu mantiqsizlik "Ta'lim to'g'risida"gi qonunga kiritilgan o'zgarishlar bilan mustahkamlandi - qonunning 57-moddasida nodavlat ta’lim tashkilotlariga litsenziya berish va qayta rasmiylashtirish, litsenziyaning amal qilishini to‘xtatib turish, shuningdek litsenziyani bekor qilish yoki uni bekor qilish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat qilish vakolatlari Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi hamda O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligiga berildi. Shu bilan birga, xuddi shu qonunda, nazarimda, qarama-qarshilik (bir-birini inkor qiluvchi normalar) bor: 57-moddada "nodavlat ta’lim tashkilotlarining faoliyatini litsenziyalash “Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib-taomillari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni bilan tartibga solinadi", deyilgan, yuqoriroqda yozganimdek, vazirlikning bu vakolatlarga ega bo'lishi "Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib- taomillari toʻgʻrisida"gi qonunning 19-moddasiga zid.

Va eng qizig'i, vazirlik shu paytgacha litsenziyasi bekor qilingan nodavlat OTMlar qaysi qonunlarni buzgan edi, bu qonun buzilishi holatlari (agar haqiqatda yo'l qo'yilgan bo'lsa) litsenziyani bekor qiladigan darajada qo'pol xatolar edimi yoki bu OTMlarga kamchiliklarni bartaraf qilishga yordam berish mumkin edimi, degan savollarga javob bergani yo'q. Faqat “Digital university” stipendiya va yotoqxona bilan taʼminlash tizimi yoʻlga qoʻyilmagani xabar qilindi. (O'zi nodavlat OTM stipensiya bilan ta'minlashga majburmi, majbur bo'lsa, bu tizimni yo'lga qo'yish uchun universitetga vaqt va yordam berish mumkin emasmidi, degan savollar tug'iladi shu yerda).

(davomi quyida)

(davomi)

Kuni kecha "Yangi O'zbekiston" universitetida bo'lib o'tgan xalqaro forumda "Yangi O'zbekiston" universitetining birinchi prorektori Bahodir Ahmedov "Oliy ta'lim bozori hali universitetlar sifatga e'tibor qaratadigan darajada yetarlicha to'yingani yo'q", degan fikr bildirdi (va shaxsan men bu fikrga qo'shilaman). Jahon Banki vakili Rita Almeydaga ko'ra esa, Mrkaziy Osiyoda aholining va xususan yoshlar sonining o'sishi bilan oliy ta'lim qamrovi asosiy muammolardan biri bo'lib qoladi. Demak, bu sharoitda nodavlat OTMlarning "boshini chopish" va shu orqali nodavlat OTM ochmoqchi bo'lib yurganlarga mablag'larini boshqa sohaga tikkani ma'qul, degan signal berish emas, endi qadamlar qo'yayotgan nodavlat oliy ta'lim bozoriga oyoqqa turib olish va kamchiliklarini bartataf etishga yordam berish yaxshiroq yechimdir. Lekin, hozirgi sharoitda Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi bunday qilmaydi, chunki u davlat OTMlariga raqobatchilar kamayishidan manfaatdor. Demak, agar biz yana o'sha "eski O'zbekiston"dagi holatga - abituriyentda tanlov imkoni yo'q va oqibatda OTMga kirishdan bitirishgacha korrupsiya urchib yotgan holatga qaytishni xohlamasak, Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligining litsenziya bilan bog'liq vakolatlari bekor qilinishi, sohada mustaqil, shaffof va xolis regulyator bo'lishi kerak.

Ijtimoiy tarmoqlardagi mana bu postga qiziq izoh qoldirilibdi:

Ta’limda ham boshqa sohalardagi kabi “mutlaqo yangi tizim” yaratiladi 😵‍💫

"Hukumatga ishonch darajasi past bo'lgan, korrupsiya darajasi yuqori bo'lgan va jamiyatning qutblashish darajasi yuqori bo'lgan davlatlar Rossiya propagandasi yoki boshqa propaganda uchun juda yaxshi".

"Rossiya "quyon ini" effektini juda yaxshi ishlatadi, o'z propagandasini fitna nazariyasi bilan birlashtiradi".

"Новая газета Европа"da Rossiya propagandasi qanday ishlashi va nima uchun samarali ekanligi haqida yaxshi maqola (rus tilida). O'qib ko'rishni tavsiya qilaman.

"Oliy ta'lim bozori hali universitetlar sifatga e'tibor qaratadigan darajada yetarlicha to'yingani yo'q", deydi Markaziy Osiyo universitetlari forumida "Yangi O'zbekiston" universitetining birinchi prorektori Bahodir Ahmedov.

Oldinroq Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vaziri "O‘zbekistonda xususiy oliygohlar yetarlicha" vaji bilan vazirlik xususiy universitetlarga litsenziya berish to‘xtatilganini maʼlum qilgan edi.

Olimlarning gapi chikora, bizning "oʻzimizga xos oʻzimizga mos" yoʻlimiz borligiga yana bir misol

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi Toshkentda boʻlib oʻtayotgan xalqaro forum doirasida Britaniya Kengashi ingliz tili dasturi rahbari Maykl Konolli maʼruzasini tashkil qildi.

Konollining fikricha, til oʻrganuvchilar tilni oʻzlari ham oʻrgangan (yaʼni bu jarayonning "baland-pastini" biladigan) oʻqituvchilardan yaxshiroq oʻrganishadi. Va yaxshi xorijiy til oʻqituvchisi degani - "til egasi" ("native speaker") degani emas.

"Maktablarga til egalarini olib kelamiz" degan "ura ura"lar boshlanganda "til egasi yaxshiroq oʻqitadi" degan qarash ilmiy isbotini topmagan "afsona", balki "kargo kult"ning bir turi ekanligi haqida yozgandim. Yoʻq, vazirlik baribir shundoq ham byudjet ilma-teshik boʻlib yotgan va oʻzimizning oʻqituvchilar oyligi haminqadar boʻlib yotgan bir sharoitda "til egalari"ni jalb qildi, ular "samara berayotgani" haqida "tepa"ga hisobotlar ketdi. "Tepa"da ham "ular samara berayotgani"ning ilmiy asosini, dalilini soʻraguvchi topilmadi. "Toʻxtanglar, shu falon pul va imtiyozlarni oʻzimizning oʻqituvchilarga yoʻnaltirsak ular ham samara koʻrsatmaydimi?" deydigan ham topilmadi.

Xullas, oʻsha savol. Baribir oʻz bilganimizdan qolmaydigan boʻlsak, bunday forumlar-u kazo olimlarning maʼruzalaridan nima naf?

Olimlarning gapi chikora, bizning "oʻzimizga xos oʻzimizga mos" yoʻlimiz bor

Iqtisodiyot boʻyicha Nobel mukofoti sovrindori Jan Tirol: "Monopoliya bor ekan, davlat iqtisodiy taraqqiyotdan umid qilmasa ham boʻladi".

Bir savol. Biz baribir "oʻzimizga xos oʻzimizga mos" yoʻldan voz kechmaymiz-ku, toʻgʻrimi? Biz baribir "mahalliy ishlab chiqaruvchini qoʻllash", "ishchi oʻrni yaratish", "valyuta chetga chiqmasin", "eksportga yoʻnaltirilganlik" degan ming turli, oʻxshamagan bahonalar bilan qashshoq xalqni yanada qashshoqlashtiradigan monopoliyalarni qoʻllashda, yanada yangi cheklovlarni joriy qilib, oddiy aholini tanlash imkoniyatidan mahrum qilishda davom etaveramiz-ku, toʻgʻrimi?

Shunday boʻlsa, falon pulga forumlar oʻtkazish, Nobel sovrindorlari-yu boshqa kazo olimlarni olib kelishdan nima maʼno?

Va, nazarimda, eng muhimi.

Har ikki taraf ham tushunmayaptiki, bularning hammasi "white rabbit" (vazifasi ommaning eʼtiborini asosiy narsadan chalgʻitish boʻlgan detal) boʻlishi mumkin. Ilma-teshik boʻlib yotgan byudjet, saylovsiz saylovlar, tizginsiz ijro hokimiyati, abgor taʼlim va tibbiyot, normal yashashga yaroqsiz va bevaqt oʻlimlarga sabab boʻlayotgan shaharlar, shundoq ham qashshoq aholini yanada qashshoq qilayotgan monopoliyalar, kundan-kun yangi oʻylab topilayotgan cheklovlar ... Balki oldin birlashib, shular haqida qaygʻurish kerakdir?

"Vicious circle"

Kechagi kunning ayrim voqealari va suhbatlardan xulosam:

Bu davlatda oʻzini musulmon deb hisoblaydigani ham, ular koʻziga islomofob boʻlib koʻringani ham aksar hollarda bir-biriga nimanidir taqiqlash va taqiqqa rioya qilmagani uchun bir-birini jazolash (yoki jazolanganidan xursand boʻlish) bilan ovora. Hech qaysi taraf "toʻxtanglar, oʻzimiz qabul qilgan qonunlar bor-ku, shularda nima mumkin yoki mumkin emasligi yozilgan, shularga amal qilaylik" demaydi. Bir taraf ikkinchisini din buyurganini qilgani uchun jazoga tortmoqchi boʻladi, bunisi unisini esa uning nazdida axloqiy meʼyorlarni buzgani uchun jazolayapti. Taqiq, jazo navbati oʻziga yetsa "huquqlarim buzilyapti" deydi, kaltak narigi taraf boshida sinsa xursand boʻladi. Toki har ikki taraf ham chegaralar kimningdir subyektiv fikri bilan emas, qonunlar bilan oʻrnatilishini tushunmaguncha shunday davom etaveradi, nazarimda.

"Haligi qiziqchi yigitlarning ijodi har qancha bemaʼni boʻlmasin, unda qamab tashlaydigan hech narsa yoʻq edi", deb yozmoqda Eldar Asanov. Jurnalist Muhrim Aʼzamxoʻjayev esa "yuksak maʼnaviyat" zamonlarda erkaklar ayollar obrazida chiqqan kliplar namunalari bilan oʻrtoqlashdi.

Umuman olganda, bir narsa. Bugun qaysidir qiziqchini klipi uchun (qoʻshiqchini qoʻshigʻi uchun , yozuvchini kitobi uchun va hokazo) qamalganini olqishlayotgan boʻlsangiz, ertaga oʻzingiz ham qaysidir jihatingiz (kiyimingiz, tashqi koʻrinishingiz, soqolingiz uzunligi yoki aksincha, yoʻqligi, gapirishingiz, eshitgan musiqangiz, oʻqigan kitobingiz va hokazo) kimgadir yoqmagani uchun qamalishingiz mumkinligiga tayyor turing.

Kun taʼrifi:

Poytaxt - bu oddiy yomgʻir ham misli koʻrilmagan tirbandliklar, transport kollapsi va energetika inqiroziga sabab boʻladigan shahar.

Keyingi maʼmuriyat davrida (balki) yoziladigan "Yangi Oʻzbekistonning izohli lugʻati"dan

Oliy ta'limga kirish imtihonlarining o'qituvchilar va o'quvchilarga, ularning o'qitish va o'rganishga yondashuvlariga ta'siri (testologiyada bunday ta'sir "washback" deyiladi) haqidagi ilmiy tadqiqotlarda kimdir "vatanni yomonlash"ni ko'rishi juda qiziq.

"Sovok" qarorlarga qo‘shilib, "sovok" shiorlar ham qaytdi, deb yozmoqda Bakiroo. Yo'q, "sovok"ning harakatlari ham qaytmoqda (qaytdi?)

"Yunusobod tumani sudi ikki bloger va brbalo musiqiy guruhi artistlarini yumoristik klipi uchun 15 sutkaga hibsga olish haqida qaror chiqardi. Sudga ariza bilan murojaat qilgan mahalla raisi video odob-axloq me’yorlari va an’analarga zid ekani, yoshlar tarbiyasiga salbiy ta’sir ko‘rsatayotganini aytdi".

"IIV mazkur holatlar jamiyatda yurish turish qoidalariga zid bo‘lishi va bu kabi xulq-atvorni mutlaqo qabul qilib bo‘lmasligini ta’kidladi".

"“Vazir sifatida ijodkorlarni mutlaq erkin qo‘yish tarafdori emasman. Chunki har bir ijodkor ma’naviy qurol. U kimningdir maqsadi yo‘lida xizmat qilmasligi kerak. Ayni damda tartib va cheklovlar hech kimning huquqini poymol qilmasligi shart".

Bu xabarlar "sovok" davridagi harakatlarni eslatmayaptimi sizga?