نوید یوسفی | روان‌کاوی

درد در عشق می‌تواند از اضطراب‌های درونی، ترس از رد شدن یا حسادت ناشی شود. همچنین، عاشق ممکن است در تمنای معشوق گرفتار حس مالکیت شدید شود و در مواردی این میل به تسخیر کامل معشوق، به آسیب به خود یا دیگران بیانجامد. حتی در عشق نافرجام، عاشقان ممکن است تا مرز دیوانگی پیش بروند. در این میان، بسیاری با ایمان به یگانگی عشق خود و استثنایی بودن آن، خطرات را نادیده می‌گیرند.

لذت و تناقض در عشق: از نیاز به یگانگی تا میل به استقلال

عشق در دو نوع لذت خلاصه می‌شود: "لذت نیاز" و "لذت قدردانی". لذت نیاز از میل به ارضا ناشی می‌شود، در حالی که لذت قدردانی خود‌به‌خود و بدون پیش‌نیاز ظهور می‌کند، مانند حس خوشایندی که از بوییدن عطر یک گل حاصل می‌شود. عشق در عین حال خودخواهانه و سخاوتمندانه است: از یک سو برای ارضای نیازهای عاشق و از سوی دیگر به‌خاطر قدردانی و توجه به معشوق.

پیوند عشق با لذت، در ارتباطات اولیه با دیگری شکل می‌گیرد؛ در واقع، این روابط به پایه و اساس هویت فردی ما تبدیل می‌شوند و ارزش ما را از دیدگاه دیگران تعیین می‌کنند. این نیاز به دیده شدن و پذیرفته شدن، محور اصلی عشق است و حس مشترکی از امنیت و تعلق را به ارمغان می‌آورد.

البته عشق همیشه با لذت ساده و بی‌دردسر همراه نیست؛ بلکه، اغلب همواره ترکیبی از درد و لذت را به همراه دارد. عشق به خودی خود لذتی عمیق و اصیل است که از ترکیب پیچیده‌ای از میل به یگانگی و تمایل به استقلال سرچشمه می‌گیرد و همین تناقضات، زیبایی عشق را می‌سازند.

از کتاب: Dreams of Love and Fateful Encounters

عاشق با بازتاب خود در چشمان معشوق، خود را به شکل زیباتری می‌بیند و همین تصویری که او از خودش در عشق به دست می‌آورد، منبعی برای افزایش خودپذیری و اعتماد به نفس او می‌شود. عشق همچنین به او قدرت می‌بخشد تا از مرزهای خود فراتر رود و جنبه‌های جدیدی از جهان و احساسات را تجربه کند.

فرآیند عاشق شدن از تمایل به ایده‌آل‌سازی تا نیاز به تحقق و تعامل متقابل پیش می‌رود. عشق با ستایش آغاز می‌شود و وقتی معشوق پاسخ مثبت می‌دهد، آرزوها و نیازهای عاشق به اوج می‌رسند. همان‌طور که سارتر اشاره می‌کند، هدف عاشق شدن، یافتن عشقی متقابل است. اگر پاسخی نباشد، عاشق تنها تحسین‌کننده می‌ماند و نه بیشتر.
با این حال، شدت و تمرکز عشق می‌تواند معشوق را بترساند، زیرا احساس می‌کند عاشق به او به‌عنوان خوراکی برای خود نگاه می‌کند، نه فردی مستقل.

از کتاب: Dreams of Love and Fateful Encounters

چرا برخی افراد در حصار حریم خصوصی پناه می‌گیرند؟

افرادی که به میزان بیش از حدی به حریم خصوصی نیاز دارند، معمولاً زندگی‌ای منزوی و دور از تعامل با دیگران دارند، از صحبت‌های عادی دوری می‌کنند، و با همسایگان و همکاران خود ارتباط برقرار نمی‌کنند. درک ریشه‌های این رفتار به جای برچسب‌زدن به آنها به عنوان افرادی اسکیزوئید یا پارانوئید، ضروری است.

یکی از دلایل این نیاز به انزوا، ترس عمیق از دوست‌داشتن است. این افراد در کودکی به اندازه کافی محبت دریافت نکرده‌اند و این تجربه، آن‌ها را از نظر عاطفی بسیار گرسنه کرده است. اما این گرسنگی، ترسی وحشتناک را نیز در آنها ایجاد کرده که ممکن است عشق آنها به دلیل شدت زیاد، به ویرانگری منجر شود. به جای تلاش برای ابراز محبت، آن‌ها عقب‌نشینی کرده و به بی‌تفاوتی پناه برده‌اند.

ترس از اینکه مورد محبت واقع شوند و در نتیجه احساس بسته شدن، زندانی بودن یا محبوس شدن در رابطه نیز یکی دیگر از دلایل این انزواست. همچنین، برخی از افراد به دلیل خودشیفتگی و تمرکز بر عشق به خود، روابط عمیقی با دیگران ندارند و به جای آن، به عشق به اشیاء و تصاویر درونی خود مشغول‌اند.

از کتاب: Silent Virtues

غم را به کلام درآورید؛ زیرا اندوهی که ناگفته بماند، در سکوت در قلب پر از درد نجوا می‌کند و سرانجام آن را می‌شکند.

مکبث، ویلیام شکسپیر

عشق اول

عشق اول به طور ویژه‌ای نقطه عطفی در زندگی افراد است، چرا که اغلب باعث جدایی روان‌شناختی نهایی از والدین می‌شود و اولویت معشوق جدید را بر پیوندهای گذشته قرار می‌دهد.

عشق اول نه‌تنها وسیله‌ای برای جدایی از گذشته بلکه ابزاری برای ترمیم و شفا نیز هست؛ زیرا عشق به همان اندازه که از پیوندهای گذشته می‌گسلد، پیوندهای جدیدی را می‌سازد. عشق اول، چه پایدار بماند و چه نماند، یکی از نقاط برجسته بلوغ و شروعی برای تجربه‌های عاشقانه‌ بعدی است و به افراد احساس هویت و اهمیت می‌بخشد. به همین دلیل است که عشق اول اغلب جایگاه خاصی در خاطرات افراد دارد و به عنوان یکی از افتخارات بزرگ زندگی آن‌ها به شمار می‌رود.

از کتاب: Dreams of Love and Fateful Encounters

تله‌های گذشته در روابط امروز

الگوهای دفاعی که در پاسخ به تجارب اولیه و ناگوار دوران کودکی شکل می‌گیرند، اغلب در روابط بزرگسالی به خصوص روابط صمیمانه، مشکلاتی ایجاد می‌کنند. این دفاع‌ها که به منظور حفظ بقا در برابر دردهای روانی یا جسمانی به‌وجود آمده‌اند، به مرور در حافظه عمیق مغز نهادینه می‌شوند و بدون آگاهی، در هر رابطه‌ای تکرار می‌شوند. زمانی که احساسات سرکوب‌شده دوباره بروز می‌کنند و به درستی مدیریت نمی‌شوند، افراد نمی‌توانند به‌طور مناسب به نیازهای عاطفی خود و شریکشان پاسخ دهند. به همین دلیل است که بسیاری از زوج‌ها در چرخه‌ای از الگوهای تکراری و دردناک گرفتار می‌شوند.

از کتاب: The healing power of emotion

خودبزرگ‌بینیِ شدید و آشکار، شکنندگیِ شدید فرد را پنهان نگه می‌دارد.

جاش کوهن، روان‌کاو

در لحظات تعالی عاشقانه، چه در پیوند جسمانی و چه در اتصال معنوی، زمان معنای خود را از دست می‌دهد و مرزهای «خود» در آن لحظه ناپدید می‌شود.

عشق؛ از خیال تا واقعیت
آنچه اغلب به نام عشق شناخته می‌شود، گاه تنها بازتاب نیازها یا علایق زودگذر است. بسیاری تلاش می‌کنند بین عشق واقعی و وابستگی‌های کوتاه‌مدت تمایز قائل شوند. عشق شورمندانه، که کامل‌ترین نوع عشق است، خواهان اتحادی عمیق و دگرگون‌کننده میان دو نفر است. اما انواع دیگری از عشق هم وجود دارند که با آن اشتباه گرفته می‌شوند؛ از جمله عشق جسمانی که تنها بر جذابیت فیزیکی تکیه دارد، وابستگی محبت‌آمیز که پیوندی پایدار و دلگرم‌کننده است، و عشق خودخواهانه که در آن، فرد بیشتر به منافع شخصی می‌اندیشد.

از کتاب: Dreams of Love and Fateful Encounters

سگ‌ها دوستانشان را دوست دارند و دشمنانشان را گاز می‌گیرند، کاملاً متفاوت از انسان‌ها که قادر به عشق خالص نیستند و همیشه باید عشق و نفرت را در روابطشان با دیگران در هم آمیزند.

زیگموند فروید

آرمانی‌سازی معشوق در نگاه عاشق

استندال، یکی از نظریه‌پردازان اصلی عشق، عشق را به فرآیند «بلورین شدن» تشبیه می‌کند. در این مفهوم، عشق مانند شاخه‌ای برهنه است که در معدن نمک قرار می‌گیرد و با گذشت زمان، با کریستال‌های درخشان پوشیده می‌شود. استندال می‌گوید این فرآیند ذهن عاشق است که معشوق را آرمانی کرده و در او کمالات تازه‌ای کشف می‌کند. با وجود این، همان‌طور که شاخه واقعاً با بلورها پوشیده می‌شود، معشوق هرگز در چشم دیگران به همان شکلی که عاشق او را می‌بیند، کامل نیست.

از کتاب: Dreams of Love and Fateful Encounters

الگوهای منفی ثابت در ابراز احساسات، مانند انتقاد و سرزنش، که با کناره‌گیری و اجتناب از بیان احساسات توسط شریک دیگر همراه می‌شود، از مهم‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های طلاق هستند. در روابط نزدیک، افراد به عنوان تنظیم‌کننده‌های پنهانی برای عواطف و حتی وضعیت جسمی یکدیگر عمل می‌کنند. روابطی که با عصبانیت و تحقیر همراه هستند، می‌توانند سطح هورمون‌های استرس را بالا برده و سیستم ایمنی را تضعیف کنند، حتی تأثیر مستقیمی بر روی فرایندهایی مانند التیام زخم‌ها داشته باشند.

از کتاب: The healing power of emotion

جدایی، سوگواری، و مهاجرت

جدایی و هویت‌یابی در دوران کودکی، مانند فرآیندهای دیگر رشد، با نوعی سوگواری همراه است. با هر گامی که کودک به سمت استقلال و شناخت هویت خود برمی‌دارد، احساس قدرت بی‌حد، وابستگی کامل به مادر و سادگی درک جهان، کم‌رنگ‌تر می‌شود. این فقدان‌ها به‌طور طبیعی از طریق رشد توانایی‌های ذهنی و روابط اجتماعی عمیق‌تر جبران می‌شود. از نظر روانکاوانی همچون ملانی کلاین، دونالد وینیکات و مارگرت ماهلر، این روند از باورهای کودکانه و ساده به سمت واقع‌گرایی در رابطه با خود و دیگران حرکت می‌کند.

برای مهاجران نیز فرآیندی مشابه رخ می‌دهد. گاهی اوقات، به‌ویژه در شرایط ترک اجباری وطن، آنها از سوگواری پیش از ترک محروم می‌شوند و این جدایی ناگهانی حس تنهایی و خشم را برمی‌انگیزد. در حالی که برخی مهاجران خاطرات گذشته را می‌پرستند و به‌جای پذیرش شرایط جدید، در نوستالژی غرق می‌شوند، برای برخی دیگر، زخم‌های گذشته چنان عمیق است که حتی تمایلی به یادآوری آن ندارند.

برای مهاجران معمولی، ایده بازگشت به وطن، همواره در ذهن‌شان باقی است و امید به بازگشت، حسرت دوران گذشته را به آینده‌ای دور پیوند می‌دهد. این دو نوع تفکر که یکی در گذشته و دیگری در آینده ساکن است، مانع از تجربه کامل زمان حال می‌شود. اما برای آن‌ها که توانسته‌اند از ایده‌آل‌سازی گذشته دست بکشند، امکان زندگی معنادار در حال فراهم می‌شود. آن‌ها با بهره‌گیری از خاطرات گذشته، به‌جای اسیر شدن در آن، زندگی حال را غنی‌تر می‌کنند.

عشق همواره در تعارض با واقعیت قرار دارد و نمی‌توان آن را تحت کنترل درآورد.

فرار از تنهایی یا جستجوی پیوندی بی‌مرز؟

افرادی که به‌طور مداوم مسائل شخصی خود را با دیگران در میان می‌گذارند و قادر به حفظ حریم خصوصی نیستند، در تضاد با کسانی قرار می‌گیرند که هرگز اسرار خود را فاش نمی‌کنند. این افراد به محض پرسیدن ساده‌ترین سؤال‌ها، بی‌درنگ تمام مشکلات روزانه‌شان را بازگو می‌کنند و تمایلی به نگه‌داشتن مسائل به‌خصوص برای خود ندارند. این رفتار، که «ضد محرمانگی» نامیده شده، می‌تواند با هدف شوکه‌کردن دیگران، سنجش همدلی یا فرار از بحث‌های جدی انجام گیرد.

این افشای بیش از حد شاید ناشی از احساسی باشد که به آن‌ها اجازه نمی‌دهد افکار و احساسات خود را مالک شوند و از آن به عنوان ابزار نزدیکی و اتصال با دیگران استفاده می‌کنند. این رفتار همچنین می‌تواند نتیجه درونی‌سازی مدلی «نشت‌پذیر» باشد که شاید در رابطه مادر و فرزند با محدودیت‌های مبهمی همراه بوده است. در نتیجه، این افراد با برملاکردن هر آنچه دارند، در جستجوی پیوندی بدون فاصله هستند و احساسات ناشی از جدایی و تنهایی به آن‌ها اضطراب نابودی می‌دهد.

بسیاری از این افراد از تنهایی می‌گریزند و مایل نیستند با درون خود مواجه شوند. بر اساس تفسیر دفاعی، این کمبود حریم خصوصی تلاشی است برای سرکوب زخم‌های گذشته و احساسات منفی. در مقابل، نظریه دیگری که مدل نقص را پیش می‌گیرد، این فقدان ظرفیت برای حفظ حریم خصوصی را ناشی از الگوگیری از مادری بسیار وابسته و ناپایدار می‌داند.

از کتاب: Silent Virtues

After Life (2019)

عشق: میان شور الهام‌بخش و تردید عقلانی

در فرهنگ ما، عشق رمانتیک با دو دیدگاه متضاد روبه‌روست؛ از یک سو عاشقان و رمانتیک‌ها آن را تجربه‌ای زیبا و الهام‌بخش می‌دانند که به زندگی معنا می‌بخشد، و از سوی دیگر، عقل‌گرایان آن را ناپایدار و حتی خطرناک توصیف می‌کنند که سبب وابستگی و حسادت می‌شود. این دوگانگی گاهی در یک فرد هم دیده می‌شود؛ ممکن است با عقل عشق را محکوم کنیم، اما در دل به آن بپردازیم. عشق، تجربه‌ای است که هم می‌تواند فرد را غنی کند و هم باعث رنج شود، و همین تناقض‌ها است که آن را به یک احساس قدرتمند و پیچیده تبدیل می‌کند.

از کتاب: Dreams of Love and Fateful Encounters