222

حافظ شیرین سخن

21 Jan, 17:41

12 Jan, 18:11

میخانه
آواز: حسام_الدین_سراج

الا ای پیر فرزانه،مکن منعم ز میخانه
که من در ترک پیمانه،دلی پیمان شکن دارم
خدا را ای رقیب امشب،زمانی
دیده برهم نه که من با لعل خاموشش نهانی صد سخن دارم
به کام و آرزوی دل،چو دارم
خلوتی حاصل
چه فکر از خبث بدگویان،میان انجمن دارم
خدا را ای رقیب امشب،زمانی
دیده برهم نه
که من با لعل خاموشش
نهانی صد سخن دارم

حافظ

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

407

حافظ شیرین سخن

12 Jan, 15:24

🎥 یادکردی از استاد سلیم نیساری، حافظ‌شناس

سلیم نیساری

۱۲۹۹ خورشیدی، تبریز
۱۳۹۷ خورشیدی، پاریس

استاد زبان و ادبیات فارسی، حافظ‌شناس برجسته و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

452

حافظ شیرین سخن

12 Jan, 03:39

08 Jan, 21:26

یک واژه و یک مفهوم

✅ #آب‌حیوان
آب خضر، آب حیات، چشمه‌ی خضر
ریشه‌ی واژه‌ی #حیوان که به معنی جاودانگی‌ست از #حی به فتحه‌ی اول آمده است.
حیوان(جانور)فرق می‌کند، اگرچه حتی همین کلمه را نیز باید با فتحه‌ی اول حیوان، قرائت کرد

✅ نکته:شایسته است که در غزل‌های سعدی و حافظ و.... #حیوان با فتحه اول خوانده شود تا مفهوم قربانی نگردد.

آب حیوان (ناظم الاطباء)
چشمه‌ای است که هر کس از آب آن بخورد زنده و جاوید می شود و خضر از آن آب خورده است.
مترادف چشمه خضر(از فرهنگ نظام) کنایه از آب حیات و آب زندگی، چشمه حیات، چشمه زندگی.
در روایات‌های اسلامی نیز نام سه تن آمده‌است که در پی آب زندگانی رفته‌اند. اما دو تن از شخصیت‌های اسطوره ای و خیالی از آن آشامیده و زندگی جاودان یافته‌اند و یکی ناکام بازگشته است #الیاس ، #خضر و #ذوالقرنین ( #اسکندر).
طبق افسانه‌ها این چشمه‌ی خیالی در تاریکی و مابین رود دجله و فرات واقع شده است.

وَما هٰذِهِ الحَياةُ الدُّنيا إِلّا لَهوٌ وَلَعِبٌ ۚ وَإِنَّ الدّارَ الآخِرَةَ لَهِيَ الحَيَوانُ ۚ لَو كانوا يَعلَمونَ (۶۴)

این زندگی دنیا چیزی جز سرگرمی و بازی نیست و زندگی #جاودانه در آخرت است اگر علم دانستن و درک داشتند.
سوره ی عنکبوت ( آیه ۶۴ )

کآب جگر #چشمه‌حیوان اوست
چشمه خورشید نمکدان اوست
#نظامی

چگونه #چشمه‌حیوان بدست آرم بدین وادی
که اندر قعر تاریکی چو #اسکندر فروماندم
#عطار

ز کار بسته میندیش و دل شکسته مدار
که آب #چشمه‌حیوان درون تاریکی است
#سعدی

من از کجا و تمنای وصل تو ز کجا
اگر چه #آب‌حیاتی هلاک خود جستم
#سعدی

تشنه سوخته بر #چشمه‌حیوان چو رسد
تو مپندار که از پیل دمان اندیشد
#سعدی

بسیار چو #ذوالقرنین آفاق بگردیده ست
این تشنه که میمیرد بر چشمه #حیوانت
#سعدی

چه گویم آن خط سبز و دهان شیرینت
بجز #خضر نتوان‌گفت‌‌‌ و #چشمه‌حیوان
#سعدی

#سکندر را نمی‌بخشند #آبی
به زور و زر میسر نیست این کار
#حافظ

#آب‌حیوانش ز منقار بلاغت می‌چکد
طوطی خوش لهجه یعنی کلک شکرخای تو
#حافظ

#آب‌حیوانش ز منقار بلاغت می‌چکد
زاغ کلک من به نام‌ایزد چه عالی مشرب است
#حافظ

✍ #محمدرضاکاکائی
۲۹ دی ماه ۱۴۰۲ خورشیدی تهران

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

270

حافظ شیرین سخن

02 Jan, 09:11

چرا حافظ مدام از پیر مغان می گوید
استاد دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

207

حافظ شیرین سخن

01 Jan, 20:27

حافظ شیرین سخن pinned «🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹 ✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا ============ ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا ) @mo…»

0

حافظ شیرین سخن

سه رساله درباره حافظ
نوشته: یوهان کریستف بورگل
برگردان: کوروش صفوی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

197

حافظ شیرین سخن

30 Dec, 18:31

نسیم عطر گردان
فرهنگ اشعار حافظ برای جوانان
نوشته: دکتر حسن انوری

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

220

حافظ شیرین سخن

30 Dec, 18:31

نسیم عطر گردان
فرهنگ اشعار حافظ برای جوانان
نوشته: دکتر حسن انوری

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

230

حافظ شیرین سخن

30 Dec, 18:31

27 Dec, 20:56

📖 چرا از حافظ فال می‌گیریم؟

حافظ اگر تا این پایه مورد قبول مردم قرار گرفته، برای آن است که الگوی وجدان آگاه و ناآگاه ایرانی بوده و به زبان کنایه گفته است آنچه را که دیگران نگفته‌اند و یا ناتمام گفته‌اند. مردم صدای درون خود را از زبان او می‌شنوند و حیرت می‌کنند از اینکه او آنگونه به سراچه ضمیر آنان راه یافته. به این سبب به او لقب «لسان الغیب» داده‌اند و از دیوانش فال می‌گیرند.

🎙با صدای: شادروان دکتر
محمدعلی اسلامی‌ ندوشن

📚گفتن نتوانیم، نگفتن نتوانیم. ص۱۵۳

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

263

حافظ شیرین سخن

27 Dec, 19:15

✳️ شرح بیتی از غزلیات حافظ شیرازی

« شاهِ ترکان سخنِ مدعیان می‌شنود
شرمی از مظلمۀ خونِ سیاووشش باد »

❇️ این بیت از حافظ با اشاره‌ای ظریف به داستان سیاوش در شاهنامه، به انتقاد از رفتار افراسیاب، شاه ترکان، می‌پردازد. ‌

افراسیاب به‌جای عدالت‌ورزی، سخنان دروغ‌پردازان و مدعیان دروغین را می‌پذیرد و با این کار به خیانت و ظلمی بزرگ علیه سیاوش دست می‌زند. شاعر از افراسیاب می‌خواهد که از این مظلمه، یعنی ستمی که در حق سیاوش روا داشته، شرم کند.

◀️ در ادامه بخوانید:

❇️ داستان افراسیاب و سیاوش در شاهنامه:

سیاوش، فرزند کیکاووس، پادشاه ایران، به‌دلیل نزاع و بدرفتاری‌های نامادری‌اش سودابه، ایران را ترک می‌کند و به توران پناه می‌برد. افراسیاب، پادشاه توران، ابتدا سیاوش را با احترام می‌پذیرد و حتی دخترش فرنگیس را به همسری او درمی‌آورد. اما بعدها، به تحریک دشمنان و بدگویان دربارش، به سیاوش بدگمان می‌شود.
در نهایت، افراسیاب دستور قتل سیاوش را صادر می‌کند. این اقدام خیانت‌آمیز، به یکی از مصیبت‌بارترین لحظات شاهنامه تبدیل می‌شود. خون سیاوش که بی‌گناه ریخته می‌شود، ننگی ابدی برای افراسیاب و توران به‌جا می‌گذارد و زمینه‌ساز جنگ‌های بزرگ میان ایران و توران می‌شود. کین‌خواهی سیاوش، بعدها توسط پسرش کیخسرو به اوج خود می‌رسد و افراسیاب سرانجام به دست او کشته می‌شود.

حافظ در این بیت، با بهره‌گیری از این داستان، به نکوهش کسانی می‌پردازد که به جای شنیدن حقیقت، تحت تأثیر سخنان بی‌اساس و خیانت‌کارانه قرار می‌گیرند.

❇️ به‌قلم : امیرحسین نصیرپور
❇️ مطلب ارسالی از: کانال « درست نویسی »

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

290

حافظ شیرین سخن

27 Dec, 11:05

سلام ، در مورد خوانش صحیح غزل های حافظ ، خوانش های استادان بزرگوار ، جناب استاد کاکایی و جناب استاد سهیل قاسمی هم پیشنهاد می شود .

224

حافظ شیرین سخن

27 Dec, 10:59

✳️ نقدی بر حافظ‌خوانی‌‌‌های نسنجیده

ز شعرِ دلکشِ حافظ کسی بود آگاه
که لطفِ نظم و سخن‌گفتنِ دَری داند

❇️ برای آنکه معنای یک شعر را به‌خوبی دریابیم، نخست باید بتوانیم درست و دقیق از روی آن بخوانیم؛ یعنی وزن و آهنگ کلام و تلفظ کلمات و وقف‌و‌وصل و دیگر مسائل زبانی و ادبی و... را طبق اصول مشخصی رعایت کنیم تا شعر را ذبح نکنیم.

◀️ حافظ‌خوانی واقعاً کارِ آسانی نیست؛ هزار فوت‌وفن دارد. اصلاً یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رندی حافظ همین است که شعرش پوشیده و پیچیده و سرشار از ابهام و ایهام باشد و درنتیجه منجر به سخت‌خوانی هم می‌شود. مجموعِ این‌ها و البته دلایل دیگر، خواندن اشعار حافظِ شیرین‌سخن را دشوار و گاه چندگونه می‌کند؛ ازاین‌رو کار را باید به دست کاردان سپرد و از ادیبان و سخن‌شناسان مدد جست تا شناخت درست‌تری از بینش حافظ و نیز خوانش اشعارش به دست آید. بماند که متخصصان هم گه‌گاهی اختلاف‌نظر یا اختلاف در خوانش دارند و حتی ممکن است اشتباه هم بخوانند.

◀️ اینکه دیوان اشعار حافظ، چندین قرن، انیس و همنشین جشن‌ها و آیین‌ها و بخشی از حافظۀ جمعی ما شده، بسیار پسندیده است؛ اما اینکه کسی بدون آگاهی و تخصص به سراغ دیوانش رود، تفألی بزند و شعر نغز و دلنشینی را دست‌وپاشکسته، غلط‌‌غلوط و نازیبا بخواند و اسباب خندۀ خود و دیگران را مهیا کند، ناپسند است.

◀️ ضرورتی ندارد به اصرارِ ما غزل حافظ به‌صورت غلط در جمع خوانده شود و به تبعِ آن تفاسیر غلط‌تری از اشعار لسان‌الغیب صورت پذیرد. شاید اگر این «شطِّ شیرینِ پرشوکت»، یعنی دیوان حافظ، «تکیه‌گاه و پناه زیباترین لحظه‌های پرعصمت و پرشُکوهِ تنهایی و خلوت» ما باشد، حرمت و منزلتش بیشتر بپاید و در حافظۀ ما بیشتر بماند.

❇️ چند نکته:

۱. لطفاً به «تفسیر کردن» یا «معنی کردن» شعر حافظ نگویید: «ترجمۀ شعر حافظ»؛

۲. اگر قصدتان فال‌گرفتن است، بنویسید تفأل، نه «تفعل»؛

۳. کانال حافظ‌خوانی آقای دکتر محمدرضا ضیاء (فعال در تلگرام و یوتیوب) را غنیمت شمارید

❇️ میلاد شمعی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

237

حافظ شیرین سخن

27 Dec, 10:05

الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناولها
شهرام ناظری

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

237

حافظ شیرین سخن

26 Dec, 20:25

حافظ شیرین سخن pinned «🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹 ✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا ============ ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا ) @mo…»

0

حافظ شیرین سخن

26 Dec, 20:25

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹

✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا

============
ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره

گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا )

@molavi_asar_o_afkar

===================
نکات ناب تربیتی

کانالی پر از مطالب تربیتی و اخلاقی و مناجات های عاشقانه و عارفانه

@nokatetarbiyati

==================
مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری

کانالی برای بیان نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری؛ کانالی برای نیاز امروز افراد جامعه ی ایرانی برای درست نویسی متون فارسی

@makhzanenokatenegarshi_virayashi

==============
فردوس سخن

کانالی برای بیان نکات و مطالب درسی ؛ نمونه سوال امتحانی ؛ نکات درسی مقطع یک و دو دبیرستان و مطالب ادبی و اطلاعات عمومی

@ferdosesokhan

=================
عاشقانه های نزار قبانی

نزار قبانی دیپلمات، شاعر و ناشر سوری بود. نزار قبانی با شعرهای عاشقانه‌اش مشهور است؛ زن و عشق موضوع اصلی شعر اوست

@nezar_asheghaneha

====================
نجواهای عاشقانه ی یک زن ( غاده السمان )

غادة السمان (متولد ۱۹۴۲ -دمشق) نویسنده و ادیب زن اهل سوریه است. وی یکی از بنیان‌گذاران شعر نو در ادبیات عرب به‌شمار می رود.

@ghadat_asheghaneha

====================

موزيك كانال
محلي براي عرضه آهنگ هاي پاپ از خوانندگان محبوب كشور و مداحي ها و ويس هاي برگزيده مذهبي ؛ به ما بپيونديد و كانال ما را تبليغ كنيد

@muzic_canal

==================
مثل آباد( داستان ها و ریشه های ضرب المثل های زبان فارسی)

کانالی برای داستان ها و کاربرد ضرب المثل های رایج در زبان فارسی که از گروه ها و کانال های مختلف جمع آوری شده است .

@zarbolmaslhaefarsi

==================
مخزن کتاب های pdf ادبی

مخزنی برای نسخه های الکترونیکی کتب ادبی

@pdf_kotob_e_adabi

==================
مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا

با عضویت در کانال مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا؛ از آرشیو مطالب گروه بهره ببرید .

@mazhzan_molana

=================
فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni

===============
گروه فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni_gr

=================
مخزن سوالات زبان فارسی و نگارش و فنون ادبی

مخزنی از سوالات به صورت ورد(word) ؛ pdf؛ مجموعه سوالات نهایی ؛ بخش به بخش و آزمون آنلاین ، از دروس زبان فارسی و نگارش و فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار ودانش و فنون ادبی از همه گروه ها و کانال ها

سری به این کانال بزنید:

@makhzanesoalatedoroseadabi

======================
گروه نوای چکاوک ( شعر و نثر و متون ادبي و نثر آهنگين )

گروهی برای ارسال شعرها و نثرهای زیبای فارسی و متون های زیبای ادبی و نثرهای آهنگین فارسی
@nava_e_chakavak

===================
حافظ شیرین سخن

حافظ حافظه ماست ، ز هر دری سخن در باره حافظ و غزلیاتش

@hafez_e_shirin_sokhan

====================
ابر گروه مجمع دبیران ادبیات دوره متوسطه اول

گروهی به جهت بررسی و هماهنگی در دروس ادبیات فارسی متوسطه دوره اول

@majmaedabiraneadabiatdoreaval

======================
مخزن گروه دبیران ادبیات متوسطه اول

محلی برای ذخیره مطالب درسی درس های نگارش و ادبیات فارسی متوسطه اول

@makhzan_e_doroseadabiatedoreaval

================
اصلاحِ اشعارِ جعلیِ شاعران

این کانال با هدف معرفی و درحد امکان اصلاح اشعار
جعلی تشکیل شده است

تراوش کی کند از طبع موزون، شعر ناموزون
کسی نشنیده از سنجیدگان حرف نسنجیده

#مخلص‌کاشاشانی

@molavi_asar_o_afkar
@eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran

=============

راه ارتباطی اعضای کانال ها با آدمین ها :
Admin :
@mollasadeghi

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹
عزیزان همراه
مجموعه این گروه‌ها و کانال‌ها تحت حمایت و هدایت گروه سیری در آثار و افکار مولانا شکل گرفته و اداره می‌شود.
لطفا از برداشت و ارسال هرگونه مطلب و فایلی از این کانال‌ها بدون لینک اختصاصی آن خودداری بفرمایید.

235

حافظ شیرین سخن

26 Dec, 10:20

23 Dec, 04:07

بُوَد آیا که درِ میکده‌ها بگشایند
گره از کارِ فروبستهٔ ما بگشایند

اگر از بهرِ دلِ زاهدِ خودبین بستند
دل قوی دار که از بهرِ خدا بگشایند

به صفایِ دلِ رندانِ صَبوحی زدگان
بس درِ بسته به مِفْتاحِ دعا بگشایند

نامهٔ تَعزیَتِ دختر رَز بِنْویسید
تا همه مُغبَچِگان زلفِ دوتا بگشایند

گیسوی چنگ بِبُرّید به مرگِ مِیِ ناب
تا حریفان همه خون از مژه‌ها بگشایند

درِ میخانه ببستند خدایا مپسند
که درِ خانهٔ تزویر و ریا بگشایند

حافظ این خرقه که داری تو ببینی فردا
که چه زُنّار ز زیرش به دَغا بگشایند

‌@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

249

حافظ شیرین سخن

21 Nov, 22:01

21 Nov, 17:31

17 Nov, 20:09

غزلیات حافظ،
با صدای احمد شاملو،
موسیقی‌: فرهاد فخرالدینی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

293

حافظ شیرین سخن

17 Nov, 20:09

06 Nov, 17:58

با دکلمهٔ دکتر عبدالکریم سروش و با صدای استاد محمد رضا شجریان

ما بی غمان مست دل از دست داده‌ایم
همراز عشق و همنفس جام باده‌ایم

بر ما بسی کمان ملامت کشیده‌اند
تا کار خود ز ابروی جانان گشاده‌ایم

ای گل تو دوش داغ صبوحی کشیده‌ای
ما آن شقایقیم که با داغ زاده‌ایم

پیر مغان ز توبه ما گر ملول شد
گو باده صاف کن که به عذر ایستاده‌ایم

کار از تو می‌رود مددی ای دلیل راه
کانصاف می‌دهیم و ز راه اوفتاده‌ایم

چون لاله می مبین و قدح در میان کار
این داغ بین که بر دل خونین نهاده‌ایم

گفتی که حافظ این همه رنگ و خیال چیست
نقش غلط مبین که همان لوح ساده‌ایم

حافظ – غزل ۳۶۳

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

185

حافظ شیرین سخن

06 Nov, 15:58

حافظ » رباعیات

جز نقش تو در نظر نیامد ما را
جز کوی تو رهگذر نیامد ما را
خواب ارچه خوش آمد همه را در عهدت
حقا که به چشم در نیامد ما را

خواننده:حسام الدین سراج

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

169

حافظ شیرین سخن

06 Nov, 15:54

بیت مورد علاقه‌ی استاد شجریان از حافظ
به بیان و آواز ایشان

نظری خواست که بیند به جهان صورت خویش
خیمه در آب و گِلِ مزرعه‌ی آدم زد
#حافظ

آواز از اجرای خصوصی «برق غیرت» در دستگاه سه‌گاه

«خانه شجریان»
#نوای_واپسین_شب

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

157

حافظ شیرین سخن

06 Nov, 15:48

✳️ نزدیکی و تشابه تفکرات حافظ شیرازی و خیام بهم در اشعارشان

❇️ شاید حافظ هم عقیده راسخ و قطعی بمعاد نداشته، یا لااقل مثل سایر رازهای عالم هستی برای وی تاریک و لاينحل مانده، ولی بهتر می‌دانسته‌است که خود را در حل این معما خسته نکند و اندیشه‌های ناگوار زندگانی را اینقدر بیاد خود نیاورد، و اگر هم می‌آورد باین تلخی خیام نگوید :

می خور که بزیر گِل بسی خواهی خفت
بی‌مونس و بی‌رفیق و بی‌همدم و جفت
زنهار بکس مگو تو این راز نهفت
هر لاله که پژمرد نخواهد شکفت..

ایکاش که جای آرمیدن بودی
یا این‌ره دور را رسیدن بودی
کاش از پی صدهزار سال از دل خاک
چون سبزه امید بردمیدن بودی

ای آنکه نتیجه چهار و هفتی
وز هفت و چهار دایم اندر تفتی
می خور که هزار بار بیشت گفتم
باز آمدنت نیست چو رفتی رفتی

این هّم عمیق و نافذ در زبان حافظ ملایمتر، و
گزش آن کمتر احساس می‌شود:

ساقيا عشرت امروز به فردا مفکن
یا ز دیوان قضا خط امانی بمن آر ..

آخرالامر گل کوزه‌گران خواهی‌شد
حاليا فكر سبو کن که پر از باده کنی ..

به می عمارت دل کن که این جهان خراب
بر آن سر است که از خاک ما بسازد خشت

هشیار شو که مرغ چمن گشت مست هان
بیدار شو که خواب عدم در پی است

این یک دو دم که مهلت دیدار ممکنست
دریاب کارما که نه پیداست کار عمر.

همچون حباب دیده بروی قدح گشای
وین خانه را قیاس اساس از حباب کن

باغ فردوس لطیف است ولیکن زنهار
تو غنیمت شمر این سایه بید و لب کشت

◀️ از این گذشته در اغلب موضوع‌های دیگر: بیهوده بودن جستجوی راز آفرینش، غنیمت شمردن فرصت بحداکثر و بهره‌گرفتن از زندگی، با زور باده از فشار هموم و سنگینی بار فکر رهایی یافتن دوش بدوش هم می‌روند. این تشابه فکری بحدی است که دیوان حافظ را بیک خیام مبسوطی مبدل ساخته و شبهه اینرا که حافظ از خیام پیروی کرده‌است ممتنع می‌کند. از این رو غلط است او را پیرو مکتب حافظ گفت، بلکه صحیح‌تر است او را صادق‌ترین همفکران خیام دانست. همان روحی که در قالب خیام بوده و زبان او را باین اندیشه‌های اصیل گشوده، در درون حافظ نیز غوغایی به پا کرده‌است، ولی با یک قلندری و لاابالیگری خاصی، که مخصوص خود حافظ است و می‌تواند متناقضات را به هم بیامیزد و در نتیجه، دیوان ارجمند را ببار آورد که خیام و اپیکور، ابوالعلا و جلال‌الدین رومی مجتمعاً با زبان ساحرانه‌ی سعدی سخن گوید:

ای دل تو بادراک معما نرسی
در نکته زیرکان دانا نرسی
اینجا به می و جام بهشتی می‌ساز
کانجا که بهشتست رسی یا نرسی
(خیام)

حافظ):
حدیث از مطرب و میگو و راز از دهر کمتر جو
که کسی نگشود و نگشاید بحکمت این معما را..

چمن به رمز در اردیبهشت می‌گوید
نه عاقل است که نسیه گرفت و نقد بهِشت..

بیا که وقت شناسان دو کون نستانند
يك پیاله می صاف و صحبت صنمی..

ز دست شاهد سیمین عذار عیسی دم
شراب گیر و رها کن حديث عاد و ثمود..

◀️ خیام در مقابل جهان هستی سراپا حیرت است: برای چه آمدیم برای چه می‌رویم، از کجا آمده ایم، بکجا میرویم. این جهان ناپیداکرانه، این آسمان مرموز، این کواکب و سیارات را کسی آفریده و می‌گرداند یا خود بخود بوده و خواهد بود و بنابراین دیگر حرفی باقی نمی‌ماند. ولی اگر موجود قادر و حکیمی آنها را آفریده‌است برای چه آفریده‌است چرا اینهمه رنج و درد در دنیا هست، چرا طعم شیرین زندگانی را بما می‌چشاند که بعد زهر تلخ مرگ را بکاممان بریزد، چرا این اعصاب حساس را در وجود ما تعبیه کرده‌است که رنج و درد را حس کنیم، چرا، چرا، چرا ...؟

آورد باضطرارم اول به وجود
جز حیرتم از حیات چیزی نفزود
رفتیم باکراه و ندانیم چه بود
زین آمدن و رفتن و بودن مقصود

هر چند که رنگ و روی زیباست مرا
چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرا
معلوم نشد که در طربخانه خاک
نقاش ازل بهرچه آراست مرا ..

دارنده چو ترکیب طبایع آراست
از بهر چه افکندش اندر کم و کاست
گرنيك آمد، شکستن از بهر چه بود؟
ور نيك نيامد این صور، عیب کراست؟

جامی است که عقل آفرین می‌زندش
صد بوسه ز مهر برجبین می‌زندش
این کوزه گر دهر چنین جام لطیف
می‌سازد و باز برزمین می‌زندش!

◀️ حافظ نیز مانند خیام از این معما گیج است زیرا او هم فکر می‌کند اندیشه او را راحت نمی‌گذارد، و باو فرصت نمی‌دهد که مثل پدران خود فکر کند و بلكه بعبارت بهتر مثل پدران فکر نکند. آثار این حیرت در دیوان خواجه بصراحت‌خیام بچشم نمیخورد ولی بطور پوشیده و بشیوه مبهم خود حافظ زیاد دیده می‌شود..

❇️ علی دشتی
(نقشی از حافظ)

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

155

حافظ شیرین سخن

05 Nov, 20:28

✳️ آفاق شعر سعدی و حافظ:‌ بحثی در سهولت‌ و امتناع"
✳️ زنده یاد دکتر علی‌ محمد حق‌شناس‌
✳️ بخش : پنچم

❇️ پي‌نوشت‌ها:

1. همه‌ نمونه‌هاي‌ شعر سعدي‌ كه‌ در اين‌ نوشته‌ آمده‌ از نسخه‌ زير برگرفته‌ شده‌ است‌:
كليات‌ سعدي‌، بر اساس‌ تصحيح‌ و طبع‌ محمدعلي‌ فروغي‌، به‌ كوشش‌ بهاءالدين‌ خرمشاهي‌، انتشارات‌ ناهيد، تهران‌، 1375شماره‌ صفحات‌ ذيل‌ِ هر نمونه‌ به‌ همين‌ نسخه‌ راجع‌ است‌.

2. همه‌ نمونه‌هاي‌ شعر حافظ‌ كه‌ در اين‌ نوشته‌ آمده‌ از نسخه‌ زير برگرفته‌ شده‌ است‌:
ديوان‌ خواجه‌ شمس‌الدين‌ محمد حافظ‌ شيرازي‌، به‌ اهتمام‌ محمد قزويني‌ و دكتر قاسم‌ غني‌، كتابفروشي‌ زوار، تهران‌،بي‌تاريخ‌.
شماره‌ صفحات‌ ذيل‌ هر نمونه‌ به‌ همين‌ نسخه‌ باز مي‌گردد.

3. Literary Structure
4. metaphorical structure
5.metonymical structure
6. similarity
7. paradigmatic axis
8. substitution
9. contiguity
10. syntagmatic axis
11. composition
12. براي‌ اطلاع‌ بيشتر درباره‌ آراي‌ ياكوبسن‌ در اين‌ زمينه‌، نگاه‌ كنيد به‌:

A) Sebeok, A.(ed), Style in Language, M.I.T. press,Cambridge,Massachusetts, 1960,pp.350 - 77.
B) Sliverman,Kaja,The Subject of semiotics,Oxford University press,Newyork,1983,pp. 87
- 125.
13. narrative.
14. به‌ منظور آشنايي‌ بيشتر به‌ رابطه‌ رمان‌ و عصر جديد، نگاه‌ كنيد به‌: علي‌ محمد حق‌شناس‌، «رمان‌ و عصر جديد
در ايران‌» نگاه‌ نو، شماره‌ 29، مرداد 1375

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

172

حافظ شیرین سخن

05 Nov, 20:25

✳️ آفاق شعر سعدی و حافظ:‌ بحثی در سهولت‌ و امتناع"
✳️ زنده یاد دکتر علی‌ محمد حق‌شناس‌
✳️ بخش : چهارم

نكته‌ اخير درست‌ همان‌ تمايزي‌ است‌ كه‌ «ياكوبسن‌» ميان‌ دو نوع‌ ساخت‌ ادبي‌3 پديد مي‌آورد و از آنها با نام‌هاي‌ساخت‌ استعاره‌ بنياد4 و ساخت‌ مجاز بنياد5 سخن‌ مي‌گويد. به‌ اعتقاد «ياكوبسن‌» ساخت‌ استعاره‌ بنياد بر اساس‌ اصل‌شباهت‌6 استوار است‌ و تكيه‌ اصلي‌ آن‌ بر محور جانشيني‌7 و اصل‌ جايگزيني‌8 است‌. بدين‌ معني‌ كه‌ در اين‌ نوع‌ ساخت‌مي‌توان‌ هر عنصري‌ را به‌ اعتبار شباهتي‌ كه‌ با عنصر ديگر دارد، جايگزين‌ عنصر اخير در امتداد محور جانشيني‌ ساخت‌.

به‌ عنوان‌ مثال‌، حافظ‌ در مصراع‌ «مزرع‌ سبز فلك‌ ديدم‌ و داس‌ مه‌ نو» عنصر «مزرع‌ سبز فلك‌» را به‌ صرف‌ شباهتش‌ باعنصر «آسمان‌ آبي‌» جايگزين‌ اين‌ يكي‌ در امتداد محور جانشين‌ ساخته‌ و با اين‌ كار به‌ ساخت‌ استعاره‌ بنياد شعر مزبوردست‌ يافته‌ است‌.

از طرف‌ ديگر، ساخت‌ مجاز بنياد بر اصل‌ همجواري‌9 استوار است‌ و تكيه‌ اصلي‌ آن‌ بر محور همنشيني‌10 و اصل‌تركيب‌11 است‌. بدين‌ معني‌ كه‌ در اين‌ نوع‌ ساخت‌ هر عنصري‌ را مي‌توان‌ به‌ اعتبار همجوار بودنش‌ با عنصري‌ ديگر به‌جاي‌ عنصر اخير يا همراه‌ با آن‌ به‌ كار برد. به‌ عنوان‌ مثال‌ در جمله‌ «در اينجا پول‌ حرف‌ آخر را مي‌زند.» عنصر «پول‌» به‌صرف‌ آنكه‌ با «صاحب‌» خود همجوار است‌، جاي‌ آن‌ را در جمله‌ مزبور گرفته‌ است‌ و نقش‌ دستوري‌ كلمه‌ اخير را خودايفا مي‌كند12.

◀️ اكنون‌ اگر از اين‌ ديدگاه‌ نظري‌ به‌ تفاوت‌هاي‌ موجود در آفاق شعر سعدي‌ و حافظ‌ بنگريم‌، مي‌توانيم‌ به‌ روشني‌ ببينيم‌كه‌ ساختار شعر سعدي‌ اصالتاً ساختاري‌ مجاز بنياد است‌؛ حال‌ آنكه‌ ساختار شعر حافظ‌ عمدتاً ساختاري‌ استعاره‌ بنياداست‌ و اين‌، به‌ دلايلي‌ كه‌ جاي‌ طرحشان‌ اينجا نيست‌، همانا راز اصلي‌ سرشت‌ آسان‌ ياب‌ و سهل‌الحصول‌ شعر سعدي‌ وطبيعت‌ رازآميز و پر ابهام‌ شعر حافظ‌ است‌.
پس‌ پر بي‌راه‌ نيست‌ اگر در پي‌ پاسخ‌يابي‌ به‌ پرسش‌ سوم‌ خود و بر اساس‌ آنچه‌ تاكنون‌ ديديم‌، چنين‌ نتيجه‌ بگيريم‌كه‌ صرف‌ وجود افق‌ها و فضاهاي‌ متفاوت‌ با آرايش‌هاي‌ مختلف‌ در اشعار حافظ‌ و سعدي‌ به‌ بروز تفاوتي‌ اساسي‌ درساختار شعر آنان‌ انجاميده‌ است‌.
گفتني‌ است‌ كه‌ «ياكوبسن‌» ساختار مجاز بنياد را در زمره‌ ويژگي‌هاي‌ اساسي‌ آثار روايي‌13، به‌ ويژه‌ رمان‌، قرارمي‌دهد و ساختارِ استعاره‌ بنياد را اصولاً به‌ شعر متعلق‌ مي‌داند. بر اين‌ اساس‌، منطقي‌ است‌ كه‌ بگوييم‌ شعر سعدي‌ به‌صرف‌ برخورداري‌اش‌ از ساخت‌ مجاز بنياد و در نتيجه‌، به‌ صرف‌ آنكه‌ از اين‌ رهگذر به‌ فضاي‌ روايت‌ و رمان‌ نزديك‌مي‌شود، به‌ مراتب‌ بيش‌ از شعر حافظ‌ با حال‌ و هواي‌ زمانه‌ ما و با بينش‌ و برخورد انسان‌هاي‌ اين‌ زمانه‌ دمساز است‌14.پس‌ اگر شعر اين‌ شاعر بزرگ‌ به‌ اندازه‌ شعر حافظ‌ مورد اقبال‌ ابناي‌ اين‌ روزگار قرار نگرفته‌ است‌، حتماً، دليلي‌ دارد ودليل‌آن‌ را چه‌ بسا بتوان‌ از طريق‌ جستجو در شعر حافظ‌ كه‌ به‌ هر حال‌، مقبول‌ طبع‌ مردم‌ اين‌ زمانه‌ است‌، به‌ دست‌ آورد. بايدديد در شعر حافظ‌ چه‌ رازي‌ هست‌ كه‌ به‌ كام‌ مردم‌ اين‌ دوره‌ از زمانه‌ خوش‌ مي‌آيد.

◀️ به‌ گمان‌ من‌، پرسش‌ اخير را مي‌توان‌ با استفاده‌ از نظر «ياكوبسن‌» درباره‌ ساخت‌ استعاره‌ بنياد پاسخ‌ داد. چه‌،ساخت‌ استعاره‌ بنياد، همان‌طور كه‌ ديديم‌، براساس‌ اصل‌ شباهت‌ استوار است‌ و شباهت‌، برخلاف‌ همجواري‌، هيچ‌ حد ومرزي‌ را نمي‌شناسد و خود مي‌تواند موجب‌ جايگزيني‌ متوالي‌ عناصر مشابه‌ به‌ صورت‌ زنجيره‌اي‌ بي‌پايان‌ در امتدادمحور جانشيني‌ گردد. اين‌ درست‌ وضعيتي‌ است‌ كه‌ در شعر حافظ‌ فراوان‌ به‌ چشم‌ مي‌خورد. وجود همين‌ وضعيت‌ درشعر حافظ‌ است‌ كه‌ به‌ بروز كيفيت‌ تعبير پذيري‌ سرشار و اعجاب‌انگيز در آن‌ شعر انجاميده‌ است‌. ناگفته‌ پيداست‌ كه‌تعبير پذيري‌ مناسب‌ترين‌، راه‌ گشاترين‌ و لذا مطلوب‌ترين‌ ويژگي‌ در شعر هر دوره‌ از زمانه‌اي‌ است‌ كه‌ سخن‌ سرراست‌ رابر نمي‌تابد و آدمي‌ را وا مي‌دارد تا سرّ دلبران‌ را در حديث‌ ديگران‌ باز گويد.

از سوي‌ ديگر، شعر سعدي‌ به‌ صرف‌ ساخت‌ مجاز بنياد و سرشت‌ روايي‌ آن‌، شعري‌ است‌ روان‌، ساده‌ و زودياب‌؛شعري‌ كه‌ حرف‌ دل‌ در آن‌ مجبور نيست‌ در جامه‌ عاريت‌ ظاهر شود، بلكه‌ مي‌تواند در همان‌ كهن‌ جامه‌ خود به‌ جلوه‌ در آيدو جلوه‌ نيز بفروشد. گفتن‌ ندارد كه‌ چنين‌ شعري‌ از آن‌ اوقات‌ خوش‌ است‌ و از آن‌ فرهنگي‌ كه‌ درگير بحران‌ ارزش‌ها نشده‌باشد.

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

163

حافظ شیرین سخن

25 Oct, 12:31

24 Oct, 10:43

22 Oct, 19:27

✳️ گزینش و چینش واژگان، راز ماندگاری حافظ: نگاهی به شعر حافظ از دریچه ی زبان شناسی جدید

❇️ حافظ را لسان الغیب و خاتم الشعرا می خوانند. او را حافظه تاریخی ایران و حامل فرهنگ ایران زمین می دانند... .
راستی راز این بزرگی در چیست؟

عده ای می گویند: او حافظ قرآن است؛ در حالیکه همه می دانیم رودکی سمرقندی هم حافظ قرآن بوده و در هشت سالگی قرآن را از بر کرده است. عده ی دیگری می گویند: کلام حافظ برگرفته از قرآن و کلام خداوند است؛ حال آن که مثنوی مولوی آن چنان با مفاهیم قرآنی عجین شده است که آن را قرآن عجم می نامند.

جماعتی می گویند: او یک روشنفکر و مصلح اجتماعی است؛ ولی فراموش نکنیم که سعدی هم یک مصلح بزرگ اجتماعی است و چیزی از حافظ کم ندارد.

عده ای او را یک منتقد بزرگ می دانند که در برابر کجی های روزگار ساکت ننشسته و تیغ زبان برکشیده است؛
در حالیکه عبید و سوزنی و بسحاق اطعمه و دیگران در این مورد چیزی کم نگذاشته اند.

شاید گروهی بگویند: حافظ یک عارف بزرگ است که با زبان عشق با مردم سخن می گوید. این سخن درست است؛ ولی عرفان حافظ با همه ی رندی خود، ادامه ی عرفان بزرگانی چون سنایی و عطار و مولوی و دیگرانی است که پیش از او بوده اند.

◀️ یا عنایت به توضیحات بالا، پس چرا حافظ در نگاه ما ایرانیان، همچنان بزرگ و ماندگار است؟!

◀️ اصولا" حافظ در ارتباط با مسائل بالا، حرف تازه ای نزده است. او در برابر شعر و فکر پیشینیان، راه تقلید را انتخاب کرده و در پاره ای موارد؛ اشعار دیگران را با همان وزن و قافیه جواب داده است.

کلا" روزگار حافظ، روزگار تقلید بوده و حافظ هم چاره‌ای نداشته جز این که همین مسیر را طی کند؛ ولی به گونه ای دیگر.
با همه ی این اوصاف، حافظ همچنان بزرگ است و سر این بزرگی را باید در زبان شعری او جست وجو کرد.

ما از زندگی این شاعر اطلاع چندانی نداریم و از سخنان محمد گل اندام، که بنابه قولی دوست و هم شاگردی او بوده، به جز توصیفاتی کلی، چیزی افاده نمی شود و مستندات تاریخی هم اندک هستند؛ پس بهتر که به سراغ کلام او برویم.

اگر شعر را آفرینش زیبایی به وسیله ی زبان یا رستاخیز واژه ها تعریف کنیم، شعر حافظ به طور یقین، مصداق این دو تعریف است.
آنچه که به شعر حافظ، زیبایی و عظمت و ماندگاری بخشیده، استفاده ی بهینه و هنرمندانه ی این شاعر از سازوکارهای زبانی است.

حافظ هنگام ورود به لایه های صرفی زبان، دست به گزینش هنرمندانه ی واژه ها می زند؛ وقتی وارد لایه های نحوی می شود، به شکلی جادویی به چینش و سازماندهی واژه ها می پردازد؛ و هنگامی که به لایه های معنایی می رسد، مسیر معنایی واژه ها را عوض می کند.
پس دلایل اعجاب و ماندگاری شعر حافظ را می توان خلاصه وار به صورت زیر بیان کرد:

◀️1. گزینش واژه ها:

حافظ در انتخاب واژه ها به انواع ظرفیت های معنایی و تناسب ها و تقارن های آوایی آن ها توجه دارد؛ به گونه ای که اگر واژه ای درون بیتی با معادل خود عوض شود، کل هندسه ی معنایی آن بیت به هم می ریزد. به بیت زیر توجه بفرمایید:

● تا دل هرزه گرد من رفت به چین زلف او
زان سفر دراز خود عزم وطن نمی کند

انتخاب واره ی "چین" در سخن بالا بسیار هنرمندانه است؛ زیرا با ایهامی که دارد و معناهای متفاوتی(شکن/جعد- سرزمین چین) از آن برداشت می شود، تناسب ها ی زیبایی با دیگر واژه ها از جمله "زلف" و "سفر" پیدا می کند.

◀️ 2. چینش واژه ها:

حافظ با سازماندهی واژه ها و بهره برداری از امکانات نحوی زبان، در بیشتر موارد دست به آفرینش ساختار های ابهام دار و چند پهلو می زند که کمتر شاعری چنین شگردی دارد. به نمونه ی زیر توجه بفرمایید:

● من ترک می و شاهد و ساغر نمی کنم
صد بار توبه کردم و دیگر نمی کنم

به ساخت ابهام دار مصراع دوم، به خاطر عملکرد فعل پایانی، دقت بفرمایید.

◀️ 3. تغییر دادن جهت معنایی واژه ها:

یکی از پیچیده ترین شگردهای هنری حافظ استفاده از واژه ها در معنای معکوس آن هاست به گونه ای که بار معنایی، عاطفی و فرهنگی واژه ها به ضد آن ها تبدیل می شود؛ به عنوان نمونه، به بار معنایی گروه واژه ی "خرابات مغان" و واژه ی " پاکدامن" در بیت های زیر توجه کنید:

● در خرابات مغان نور خدا می بینم
وین عجب بین که چه نوری زکجا می بینم

● حافظ به خود نپوشید، این خرقه ی می آلود
ای شیخ پاکدامن معذور دار ما را

❇️ نتیجه:

حافظ در حوزه ی اندیشه و عرفان ایرانی - اسلامی حرف تازه ای نزده، بلکه به کمک شگردهای زبانی پیچده حرف های زده شده را به شکلی تازه دوباره گویی کرده است؛ این است راز ماندگاری حافظ...

❇️ س.داریوش رضوی. آذرماه 1396

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

216

حافظ شیرین سخن

22 Oct, 07:39

کرامات عارفانه‌ی شیخ لسان‌الغیب که با پندی به مریدانش زندگی‌شان را دگرگون کرد.

منم اولش باورم نمی‌شد!😳

❇️ استاد محمدرضا کاکائی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

241

حافظ شیرین سخن

22 Oct, 05:09

21 Oct, 13:11

✳️ نقش مغبچه در غزلی از حافظ

دوش رفتم به در میکده خواب‌آلوده
خرقه تر دامن و سجّاده شراب‌آلوده

آمد افسوس‌کنان مغبچهٔ باده‌فروش
گفت بیدار شو ای رهرو خواب‌آلوده
#حافظ، غ۴۲۳

❇️ حافظ در راستای روشن‌گری و آگاهی اذهان عمومی و گمراهان، گاه دست به خودزنی زده و خودش رو آلوده به گناهی یا پیرو مکتبی یا اندیشه‌ای می‌سازد تا راحت‌تر بتونه به اهداف خودش در مسیر انسان‌سازی و رشد افکار برسه.

در این غزل، حافظ، در جلد خرقه‌پوشی متظاهر و ریاکار فرو رفته و چنان داستان‌نویسی، نقش یک سالک رو به خودش داده که سجادهٔ تقوا بر دوش نهاده و در مسیر سلوک تا حدودی پیش رفته، اما از شدت ریاکاری و فریب و نیرنگ در این زاهدان متشرع، دچار ناکامی و سرخوردگی شده و نهایتاً با خرقه‌ای که آلوده به انواع گناهان است. (با تعریضی به شراب‌خوار بودن زاهد، ضمن ادعای زهد و پرهیزگاری خویش!) رو به میکده می‌آورد.

در این قسمت، نقش دوم داستان که مغبچهٔ باده‌فروش است جلوه می‌نماید و شروع به پند و اندرز این سالک ناآگاه که گویی در خواب غفلت و بی‌خبری بوده؛ می‌‌کنه.

مغبچه به حافظ می‌گه که: از خواب غفلت بیدار شو و به خودت بیا و از کارهایی که در قالب و پوشش این خرقه انجام دادی توبه کن و خودت رو از آلودگی‌های اون خرقهٔ ریا و تزویر پاک کن، سپس وارد میخانه شو.

در واقع مغبچه، راه نجات از اون سرخوردگی رو در شراب‌نوشی می‌دونه، چرا که مستی با شراب رو هزار بار بهتر از زهدفروشی با حقه و ریاکاری می‌دونه.

❓آیا مغبچه در این غزل در نقش محتسب ایفای نقش می‌کند؟

اگر بخواهیم بگوییم که مغبچه در نقش محتسب فرو رفته، کل روند داستان‌گونه‌ای که گفتیم زیر سؤال می‌ره.

ما گفتیم حافظ در نقش یک سالک ناآگاه و گناهگار فرو رفته و با خرقه‌ای آلوده به میکده می‌ره.

اینجا، مغبچه در نقش یک ناصح فرو رفته و شروع به پند و اندرز اون سالک که مشتی از خروار است (از قشر زاهدان ریاکار و همان محتسب) می‌کنه.

خود محتسب، نمونه‌ٔ بارز گناه و شراب‌خواری و شهوت‌پرستی است و مغبچه در لوای پند و اندرز خود در حال برشمردن معایب و گناهان سالک و امثال محتسب است.

در بیت:
به هوای لب شیرین‌پسران....
نیز اشاره به شهوت و هوا و هوس بی‌اندازهٔ زاهدان ریاکار و فریبکار (که محتسب هم از همین قشر است) می‌کنه.

و اون سالک رو نصیحت می‌کنه که کاری نکن که خلعت پیری تو، هم مانند خلعت جوانی، آلوده به ناپاکی‌ها بشه. (در واقع داره میگه حداقل تو پیری عاقل و درست شو)

در بیت:
گفتم ای جان جهان....

حافظ، مغبچه رو مورد خطاب قرار میده.
آیا حافظ که به هیچ روی با محتسب هم‌سو نمیشه، با ترکیب جان جهان، اون رو خطاب می‌کنه؟ (هر چند مغبچه در نقش محتسب بره.)
بلکه با زبان آتشینی که داره راحت می‌تونست با واژه‌ای طنزآمیز و کوبنده با مغبچه حرف بزنه، در حالیکه با لحنی آرام و با‌محبت اون رو مورد خطاب قرار میده و در بیت می‌گه: عزیزم، تو که این همه داری من و نصیحت می‌کنی، اینم بگو که در این فصل بهار که همه چیزش یادآور شراب است، هیچ اشکالی نداره که در این بهار توبه‌شکن میگساری کنیم.

و در بیت آخر که بسیار زیباست، حسن ختام این گفت‌وگوی دو نفره است:

گفت: حافظ، لغز و نکته به یاران مفروش
آه از این لطف به انواع عتاب‌آلوده

حافظ در مصراع دوم که ابتدا باید معنا کنیم می‌گه: فریاد از اون پاسخی که او (مغبچه) با لطف همراه سرزنش خودش به من داد و گفت:
(مغبچه به حافظ میگه): که این همه با نکته‌گویی و لغزپراکنی خودت، فضل و داناییت رو به رخ من مغبچهٔ باده‌فروش نکش و هر کاری می‌خوای بکن.

۲۰ مهر ۱۴۰۳
شیرین‌غزل

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

160

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 12:59

زین آتش نهفته؛ نام کتابی است از یاسر دالوند. همانطور که بر روی جلد نوشته شده، پژوهشی در ایهام‌های پنهان شعر حافظ است. مولف در همان ابتدا اشاره می‌کند که این کتاب، پایان نامه کارشناسی ارشد ایشان است ( با راهنمایی استاد سعید حمیدیان) با اندکی تغییر و اصلاحات.
قرار است چندی مهمان خوان یاسر دالوند و همراه او شویم. البته که پر واضح است که میزبان اصلی، حافظ است. نویسنده قبل از ورود به بحث اصلی، موضوعِ آگاهی یا عدم آگاهی حافظ از معانی ایهامی واژگان را مطرح می‌کند. ایشان نظر می‌دهند که:« در این بررسی ما در پی اثبات این مطلب نیستیم که که شاعر در همه موارد به همه معانی و نکته‌های داده شده نظر داشته و با عمد و آگاهی آن‌ها را در سخن خویش فشرده است، بلکه هدف ما نشان دادن توانش هنری متن حافظ است. اما این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که اگر چه به قطع و یقین نتوان این طرائف را به مولف نسبت داد، دست کم می‌توان احتمال آگاهی وی از آنها را محتمل دانست» (دالوند، ص۵۱).

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

139

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 12:57

این کتاب از دکتر محمد راستگو است که درباره شیوه نکته سنجی و انتخاب کلمات توسط حافظ سخن می‌گوید. همانطور که میدانیم حافظ بارها بر اشعار خودش دست میبرده، تا فرم شعری خود را به کمال برساند.
ابتدای کتاب درباره «مهندسی سخن» یا آنچه که پیشینیان، « تنکیت» میگفته اند، سخن می‌گوید.
تنکیت یعنی شاعر یا نویسنده برای بیان خواسته اش از میان چند واژه هم معمی و هم سو که همه را می‌تواند استفاده کند، یکی را برگزیند. چرا که در یکی نکته ای است که آن واژه را بر دیگر واژگان ترجیح می‌دهد.
مثلا در قرآن آمده است: «و انه هو رب الشعری »
خداوند با این که آفریدگار همه ستارگان و همه چیز است، از میان ستارگان، شَعری را گفته که کنایه و طعنی باشد به مردی به نام ابن ابی کبشه که ستاره شعری را برگزیده بود و ستایش میکرد.
در این بیت انوری هم از تنکیت استفاده شده است:
ای مسلمانان فغان از جور چرخ چنبری
وز نفاق تیر و قصد ماه و کید مشتری
انوری میتوانست بگوید: کین ماه و مکر دشمنی اما اولا ماه ستاره قاصدان است و همچنین کید یکی از منازل قمر است....

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

130

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 12:57

در پی آن آشنا
مهندسی سخن در سروده های حافظ شیرازی
دکتر سید محمد راستگو

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

132

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 05:53

✳️ خلاصه ای از کتاب «چهارده روایت» استاد خرمشاهی.:
✳️ بخش : دوم ( پایانی )

◀️ ۶) انقلاب حافظ در غزل: در سیری که غزل داشته است میبینیم که در قرن چهارم و پنجم به صورت تغزل و تشبیب افتتاح قصیده را تشکیل می‌داده و در قرن های بعد توسط سنایی و انوری و ... کم کم شکل می‌گیرد و در نزد سعدی و مولانا به اوج خود می‌رسد. حافظ زمانی شروع به غزل سرایی می‌کند که قدرت در اختیار سعدی و مولانا است و اگر بخواهد شیوه آنها را ادامه دهد مطمئنا نتیجه ای نخواهد داشت. غزل های تا آن زمان غالبأ تک مضمونی هستند مثلا عشق . انقلابی که حافظ در غزل می‌کند دادن استقلال به هر بیت غزل است به شیوه قرآن. اگر توجه کرده باشیم به جز سوره یوسف که در بردارنده یک مضمون و حکایت است ، بقیه سوره ها موضوعات مختلف دارند.
شعرهای حافظ هم همین گونه است و در آن با تک بیت های درخشانی روبرو هستیم که به قول خود او شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است.
این جزو سبک حافظ است که اینگونه غزل سرایی می‌کند و همین غزلیات حافظ موجبات فراهم آمدن سبک هندی را فراهم می‌کند که البته در سبک هندی با افراط روبرو هستیم بر خلاف حافظ. این استقلال دادن به هر بیت را پاکستانی ها پاشانی هم میگویند.

◀️ ۷) تاویل پذیری شعر حافظ: از اشعار حافظ میتوان برداشت های متنوعی داشت مثلا همین می که میتوان شراب انگوری یا عرفانی درنظر گرفت یا مثلاً این بیت نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مسئله آموز صد مدرس شد - این اصلا برای شاه شجاع است اما خب بیشتر شارحان برای پیامبر در نظر گرفته اند.

در این کتاب دو تا از ابیات مورد بحث حافظ را شرح می‌دهد.

✅ ۱. عشقت رسد به فریاد ور خود به سان حافظ
قرآن ز بر بخواندی با چهارده روایت

در این بیت تنها چیزی که مشکل بیت را حل میکند این است که ما ور خود یا در بعضی نسخه ها گر خود را به معنای حتی اگر در نظر بگیریم. که در جاهای دیگر هم از دیوان حافظ کاربرد داشته است.
‏معنای بیت: در نهایت عشق به فریاد تو می‌رسد و کمکت میکند حتی اگر مانند حافظ قرآن را با چهارده روایت آن به خاطر داشته باشی.

✅ ‏۲. ماجرا کم کن و باز آ که مرا مردم چشم
خرقه از تن به درآورد و به شکرانه بسوخت

ماجرا کم کردن یعنی مدت زمان آشتی کنان را کم کردن، سریع تر بیا آشتی کنیم تا هجران و دوری به پایان برسد
‏مردم چشم هم همان اشک هایی است که به نوعی غماز درون است و از حال آدم خبر میدهد.
‏خرقه : لباس مقدس صوفیان بوده است مخصوصا در فاصله بین سنایی تا عطار که زمان اعتلای تصوف و عرفان بوده است. و چون چاک نداشته است از سر در می آورده اند و سوزاندن آن هم کار زشتی بوده چون مثل قرآن سوزاندن تعبیر می‌شده است. اما چرا شکر کرده موقع سوزاندن چرا که خرقه ای که در زمان حافظ می‌پوشیدند خرقه زهد نبوده بلکه خرقه ریا و سالوس بوده است:
‏چه بسا خرقه که مستوجب آتش باشد.

‏در کل در این بیت اشاره میکند که زمان دوری را کم کن بیا آشتی کنیم که مانع کنار رفته است . به خاطر گریه و بی تابی،گجت ج من خرقه را از تن به در کرده ام و آن را در آتش سوزانده ام تا فکر نکنی زاهد ریایی هستم.

✅ در فصلی از کتاب به بررسی غزل منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن میپردازد:

این غزل دربردارنده اندیشه های ملامتی حافظ است.

✅ ملامتیه در تاریخ:

از نخستین منابعی که درباره ملامت و مکتب ملامتیه سخن می‌گوید ، کشف المحجوب هجویری است.هجویری ملامت را در پاکیزه ساختن نفس موثر میداند. و خودپسندی را مهم ترین مانع در راه سلوک میداند. همچنین اولین کسی را که به عنوان موسس سلسله ملامتیه می‌شمارد ، حمدون قصار است. ملامتیه در بین صوفیان سلسله خاصی نبوده اند چون میتوان نظریات و اصول اندیشه ای ملامتی را در دیگر فرقه ها هم جستجو کرد.

✅ اما اصول ملامتی حافظ:

۱. تن به ملامت سپردن و از بدگویی ظاهر بینان نهراسیدن
۲. پرهیز از جاه و مقام دنیوی و بی اعتنایی به نام و ننگ
۳. پرهیز از زهد ریایی
۴. انتقاد از ریا
۵. داشتن دید انتقادی نسبت به نهاد های رسمی مثل مسجد ‌خانقاه و ...
۶. پرهیز از ادعای کشف و کرامات
۷.عیب پوشیدن
۸. پرهیز از خودپسندی
۹.تجاهر به فسق
۱۰. جستن رستگاری در عشق
این اصول را به طور واضحی در غزلی که مطرح شد میتوان یافت. از همان ابتدا که به عشق اشاره میکند و همچنین عیب دیگران را نمی‌بیند و از خودپسندی پرهیز می‌کند تا آخرین بیت که از زهد ریایی داشتن پرهیز می‌کند.

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

147

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 05:50

✳️ خلاصه ای از کتاب «چهارده روایت» استاد خرمشاهی.:
✳️ بخش : نخست

❇️ کتاب چهارده روایت نوشته استاد بهاالدین خرمشاهی است که در این کتاب به بررسی حافظ و شعر او میپردازد:

❇️ وجوهی که میتواند نشان دهنده عظمت حافظ در مقابل معاصران خود باشد چرا که به گفته برخی از افراد اگر توجهی که با حافظ شده است به دیگران مثل خواجو مثل کمال مثل عبید زاکانی میشد آنها هم شعرشان کمی از حافظ نداشت‌.

◀️ ۱) دیوان حافظ رندی نامه است:

اصطلاح رند تا قبل از حافظ و حتی عصر حافظ به معنای بدی( اوباش و ارازل) تلقی می‌شده است. اما. رند در دیوان حافظ بر خلاف دوره های گذشته از قعر چاه به در آمد و به اوج رسید این میتواند به خاطر نگرش ملامتی خود حافظ باشد که هر چیزی را با دیدگاه انتقادی نگاه میکرد.

اگر به متون عرفانی و مخصوصا مثنوی نگاه کنیم میبینیم که در جستجوی انسان کامل ، ابر مرد هستند . این انسان کامل در دیوان حافظ همان رند است . رندی که شخصیتی متعادل دارد، هدفش گذشتن از این هستی و رسیدن به سعادت است و عشق را مایه نجات و رستگاری میداند.

اعتقاد دینی دارد اما نه آنطور که این اعتقاد باعث ترس او شود و دنیا را هم بی اصالت نمی‌داند. و کلی ویژگی هایی که همه آنها در تعادل قرار دارد نه افراط و تفریط.

◀️ ۲) حافظ اسطوره ساز است: منظور از اسطوره سازی آفریدن موجود شعری که نقش واقعی بگیرد و منشأ غیر واقعی آن فراموش میشود مثلا در شاهنامه رستم که پهلوانی است در سیستان ، فردوسی به او ابعاد اساطیری میدهد و کارهای خارق‌العاده انجام میدهد.
در دیوان حافظ هم با چنین اسطوره هایی روبرو هستیم :پیر مغان ، دیر مغان، رند و ... که عظمت هنرمند بزرگ با هنرمندان دیگر در همین اسطوره سازی است.

◀️ ۳)مقام علمی و عرفانی حافظ: حافظ از دانش های زمان خودش بهره می‌گرفته است که نمود های قرآن را در راس آن مشاهده میکنیم و همچنین تفاسیر قرآن که از جمله شاخص ترین آنها که در زمان حافظ بوده کشاف زمخشری است و همچنین در دیوان های شاعران به مطالعه می‌پرداخته است در عرفان نمیتوان آنطور که مولانا و عطار را عارف مینامیم او را عارف بنامیم اما از اصطلاحات عرفانی بسیار استفاده کرده است و ازین اصطلاحات برای بیان مضمون مورد نظر خود استفاده میکند.

◀️ ۴) حافظ مصلح اجتماعی است: تا قبل از حافظ و بعد از حافظ تا زمان مشروطه، کمتر شاعری را سراغ داریم که آنقدر حیات اجتماعی مردم برایش مهم باشد. و بیشتر شعرهایی که تا آن زمان جریان دارد ، جنبه فردی دارند . حافظ با مسایل روز جامعه کار دارد با فسادی که حکمفرماست، با تزویری که انجام میشود و همه را در ذره بین شعرش به نمایش داشته است . اصلا میتوان دیوان حافظ را آینه تمام نمای عصر او به شمار آوریم.

به قول دکتر شفیعی در کتاب ادوار شعر فارسی: در دوره مشروطه امر شکایتی هست ، این شکایت اجتماعی است ، شکایت از دم و دستگاه حکومت است نه مانند شعرهای مسعود سعد و خاقانی که جنبه فردی دارد. در دوره حافظ هم همینطور است بخش اجتماعی شعر حافظ پر بسامد تر است. نمیدانم درست است یا نه اما اگر سعدی غزل عاشقانه را به اوج رسانده است و مولانا غزل عرفانی را ، حافظ شکل دهنده غزل اجتماعی است.

◀️ ۵) سخنوری و صنعتگری حافظ: همانطور که گفته شد حافظ در علوم مختلف دست داشته است و به مطالعه دیوان شاعران گذشته و معاصر خود پرداخته است. آن میزانی که شاعر از شاعران گذشته و معاصر خود تأثیر پذیرفته کمتر شاعری به پای او می‌رسد. اما اگر مضمونی را از شاعری گرفته محال است که آن مضمون در دست حافظ هنری تر و رنگین تر نشده باشد.
همچنین کاربرد الفاظ محاوره ای هم در شعر حافظ نمود فرآوران دارد : جان من و جان شما ، قربان شما ، که مپرس و...
همچنین شعر های حافظ از سلامت نحو برخورد دار است و استفاده از عروض او را در تنگنا قرار نمی‌دهد که بخواهد خیلی با جملات دست و پنجه نرم کند تا بتواند جمله بگوید: سال ها پیروی مذهب رندان کردم ، گرچه بر واعظ شهر این سخن آسان نشود و ....
میبینیم که اگر بخواهیم به نثر برگردانیم تفاوت چندانی نخواهد داشت و نکته ای که جالب است و در اکثر شعرهای او مشاهده میشود ، آوردن ردیف های فعلی است به جای اسمی که مربوط میشود به سلامت نحو اشعار حافظ چون میداند که فعل در آخر جمله می آید.

❇️ ادامه دارد ... .

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

145

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 04:50

اپلیکیشن حافظ بهمراه فال و تفسیر

🔹 کاملا رایگان
🔹 در بردارنده لیست کاملی از غزلیات، رباعیات، مثنوی، ساقی نامه، قصاید، قطعات و فال روز
🔹 امکان تغییر خوانش
🔹 پلیر سفارشی داخلی اپلیکیشن
🔹امکان جستجو بر مبنای عبارات متون
🔹لیست علاقه مندی ها
🔹 امکان اجرای برنامه در انواع گوشی و تبلت ها

دانلود از لینک زیر👇🏻
https://play.google.com/store/apps/details?id=xyz.zanasoft.poem_hafez.poem_hafez

کاری ازدوستان خوب و کوشای نویافته‌ام
غزل‌های حافظ با صدای من
در کنار صدای فریدون فرح‌اندوز گرامی در این اپ در دست‌رس است

با احترام
سهیل قاسمی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

143

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 04:27

غزلیات حافظ،
با صدای احمد شاملو،
موسیقی‌: فرهاد فخرالدینی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

125

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 04:27

غزلیات حافظ،
با صدای احمد شاملو،
موسیقی‌: فرهاد فخرالدینی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

126

حافظ شیرین سخن

21 Oct, 03:46

✳️ موسیقی در شعر حافظ

▪️راجع به وجوه موسیقی در شعر حافظ می‌توان گفت که: موسیقی معنوی اهمیت بیشتری از موسیقی ظاهری در شعر او دارد:

عشق تو سرنوشت من، خاک درت بهشت من
مهر رخت سرشت من، راحت من رضای تو

یک‌ نوع ریتم ظاهری وجود دارد که بسیار به گوش خوش‌آیند است و این قطعاً متعلّق به آغاز جوانی شاعر است. حافظ از آغاز جوانی شیفتهٔ موسیقی اصوات بوده است و از تناسب‌ها لذت بسیار می‌برده است. ولی کم‌کم حوزهٔ مفهوم‌ موسیقی را گسترش داده و به غیر از این تناسب‌ها، تناسب‌های دیگری را جستجو کرده است و آن تناسب‌ها عبارت است از گره خوردن اندیشه‌های متضاد.

▪️در واقع می‌توان گفت که تکامل هنری حافظ بیش از آنکه در موسیقی ظاهری باشد در موسیقی معنوی است. مثلاً توجه به بیت زیر صحت این گفتار را تأیید می‌کند:

خرقهٔ زهد و جامِ می گرچه نه درخورِ هم‌اند
اینهمه نقش می‌زنم از جهتِ رضای تو

که شکلِ تکامل‌یافتهٔ هنر حافظ در آن متجلّی است، در این شعر موسیقی معنوی بسیار بیشتر از موسیقی ظاهری دیده می‌شود. خلاقیتش با گره زدن دو عنصر متضادِ «خرقهٔ زهد» و «جامِ می» آشکار می‌گردد، و هنرش آن است که جمع بین دو ضد می‌کند و عناصر متضاد در ساخت یک جامعه را در کنار هم قرار می‌دهد و در واقع یک جامعهٔ متناقض را ارائه می‌دهد و به یک عمل محال منطقی جامهٔ عمل می‌پوشاند و با گره زدن دو امر متضاد شعر خود را جاذب و پر از موسیقی معنوی می‌کند و با قرار دادن تناقض‌ها در کنار یکدیگر موسیقی معنوی را به اوج خود می‌رساند.

از ظاهر شعر حافظ صنعت‌هایش را نمی‌توان تشخیص داد و این در حالی است که دم خروس صنعت از جیب بسیاری از شعرا بیرون است. به همین دلیل است که کسی نمی‌تواند صنعتش را یاد بگیرد. ممکن است بتوان از او تقلید کرد ولی نمی‌توان به خلاقیت او رسید.

❇️ _کانال ادبی ویر

❇️ دکتر شفیعی کدکنی
این کیمیای هستی

@molavi_asar_o_afkar
@hafez_e_shirin_sokhan

155

حافظ شیرین سخن