معرفت‌شناسی

آزمایش فکری فلسفی - شماره (۲)


💠 پرتاب نیزه لوکرتیوس

تصور کنید فردی در لبهٔ جهان ایستاده است و نیزه‌ای را به سمت مرز جهان پرتاب می‌کند. دو حالت ممکن است:

۱. اگر نیزه به یک مانع برخورد کند، آن مانع مرز پایانی جهان است. اما چیزی فراتر از این مانع باید وجود داشته باشد تا مرز جهان را مشخص کند. بنابراین، فضا نمی‌تواند متوقف شود و باید ادامه یابد.

۲. اگر نیزه از مرز عبور کند، این نشان می‌دهد که جهان محدود نیست و چیزی فراتر از آن وجود دارد.

لوکرتیوس، فیلسوف رومی، از این آزمایش فکری نتیجه می‌گیرد که فضا نامحدود و بی‌انتها است.

مصطفی بسمل

📚 Thought Experiment as an Interdisciplinary Pedagogy [2018]

#آزمایش_فکری #فلسفه
➖➖➖
🌐 @EpistemeHub

مفاهیم فلسفی - شماره (۲۰)


📌 تعریف دوری [Circular Definition]

تعریف دوری زمانی رخ می‌دهد که در توضیح یک مفهوم، از همان مفهوم دوباره استفاده کنیم.

👁‍🗨 تعریف دوری بی‌واسطه
در این حالت، خود مفهومی که می‌خواهیم تعریف کنیم، مستقیم در تعریف آورده می‌شود.
مثال: اگر «عاقل» را این‌گونه تعریف کنیم: «عاقل یعنی انسانی که عقل دارد»، تعریف ما دوری است

👁‍🗨 تعریف دوری با‌واسطه
در این حالت، مجموعه‌ای از تعاریف به طور زنجیره‌ای به یکدیگر وابسته‌اند که در نهایت به مفهوم اولیه بازمی‌گردند.
مثال: اگر «فضیلت اخلاقی» را به این شکل تعریف کنیم: «فضیلت اخلاقی یعنی انجام کار درست»، سپس «کار درست» را تعریف کنیم: «رفتاری که اخلاقاً فضیلتمندانه است»، تعریف ما به صورت غیرمستقیم و باواسطه دوری خواهد بود.

✔️ تعریف دوری غلط است، چون به جای کمک به فهم و توضیح مفهوم، فقط آن را تکرار می‌کند و هیچ اطلاعات جدیدی به ما نمی‌دهد. برای اجتناب از این مشکل، تعاریف باید شفاف، ساده و مبتنی بر مفاهیمی غیر از خود مفهوم مورد نظر باشند.

مصطفی بسمل

📕 The Blackwell Dictionary of Western Philosophy [2004]

#اصطلاح #فلسفه
➖➖➖
🌐@EpistemeHub

✨ موسسه حقوقی دادمهر  ✨ 

⚖ مسائل حقوقی پیچیده نیست، اگر مشاور مناسبی داشته باشید.

✔️ مشاوره و وکالت حقوقی در زمینه‌های مدنی، کیفری، خانواده، ثبتی
✔️ دفاع از حقوق شما در دعاوی حقوقی و کیفری 
✔️ ارائه راهکارهای قانونی برای مسائل پیچیده 
✔️ تنظیم و بررسی انواع قراردادها، لوایح، دادخواست 


🏢 آدرس: قم، صفائیه، کوچه ۳۲.ساختمان نارنج
تهران،نیاوران

📞 شماره تماس: ۰۹۱۲۹۲۱۵۳۵۸

🔗 برای اطلاعات بیشتر  به لینک اینستاگرام بپیوندید.👇
https://www.instagram.com/lawyersamaa70

🔰🔰🔰  پست تبلیغاتی 🔰🔰🔰

آزمایش فکری فلسفی - شماره (۱)


💠 آشیل و لاک‌پشت [پارادوکس زنون]

فرض کنید آشیل -دونده‌ای بسیار سریع- و یک لاک‌پشت در مسابقه‌ای شرکت می‌کنند. برای رعایت عدالت، لاک‌پشت از ابتدا ۱۰ متر جلوتر از آشیل می‌ایستد. هر دو هم‌زمان شروع به دویدن می‌کنند. وقتی آشیل به نقطه‌ای می‌رسد که لاک‌پشت قبلاً در آن بوده، لاک‌پشت مقداری جلوتر حرکت کرده است (مثلاً ۱ متر). آشیل این فاصله را نیز می‌پیماید، اما در این مدت، لاک‌پشت باز هم کمی جلوتر رفته است (مثلاً ۰.۱ متر). این روند بی‌نهایت ادامه می‌یابد، یعنی هر بار که آشیل به موقعیت قبلی لاک‌پشت می‌رسد، لاک‌پشت مقداری جلوتر رفته است. بنابراین، آشیل هرگز نمی‌تواند به لاک‌پشت برسد.

این آزمایش فکری که به «پارادوکس زنون» مشهور است، نشان می‌دهد که اگر زمان و مکان به بی‌نهایت بخش تقسیم شوند، حرکت غیرممکن خواهد بود. دلیلش این است که برای رسیدن به هر نقطه، باید بی‌نهایت تعداد نقاط را طی کرد و این مسئله، ما را به این نتیجه‌ می‌رساند که حرکت، ممکن نیست.

مصطفی بسمل

📚 تاریخ فلسفه | فردریک چارلز کاپلستون، جلد (۱)
#آزمایش_فکری #فلسفه
➖➖➖
🌐@EpistemeHub

«به خوبی می‌دانم تنها آن زمان از دامِ شک و تردید رها می‌شوم که به استدلال‌هایِ محکم چنگ زده باشم. از این رو کاملاً از راهی که عقل بر من آشکار ساخته خشنودم، و می‌دانم که عقل هرگز مرا نمی‌فریبد، حتی وقتی که با کتابِ مقدس در تضاد است. چراکه حقیقت با حقیقت در تضاد نیست. حتی اگر زمانی متوجه شوم آنچه عقلِ طبیعی به من هدیه کرده خطا بوده است، باز هم خوشبخت خواهم بود، زیرا همیشه از آن لذت برده‌ام.»

✍ باروخ اسپینوزا || در نامه‌ی ۲۱، به بلیینبرگ

#گفتار_فیلسوفان #فلسفه
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

آشنایی با شکاکیت - بخش (۹)


🔸 آیا به گذشته معرفت داریم؟

دانشمندان می‌گویند که عمر جهان حدود ۱۴ میلیارد سال است. حالا فرض کنید که جهان فقط پنج دقیقه پیش به وجود آمده باشد. در این صورت، چطور می‌توانیم بفهمیم که از عمر جهان واقعاً ۱۴ میلیارد سال گذشته است؟

در اینجا دو فرض وجود دارد:
۱. جهان ۱۴ میلیارد سال عمر دارد.
۲. جهان فقط پنج دقیقه پیش به وجود آمده است.

شاید بلافاصله بگویید که فرض دوم غیرمنطقی است. چطور ممکن است جهان ناگهان پنج دقیقه پیش به وجود آمده باشد؟ اما هیچ تناقضی در این فرض وجود ندارد. شاید همه چیز دقیقاً شبیه به جهان ۱۴ میلیارد ساله به نظر برسد، ولی شما نمی‌دانید که جهان تنها پنج دقیقه است که به وجود آمده است.

در هر دو فرض، خاطرات ما شبیه به هم خواهند بود. یعنی حتی اگر جهان پنج دقیقه پیش به وجود آمده باشد، شما همچنان خاطرات خود را به همان شکل به یاد خواهید آورد. حتی شواهدی که برای اثبات قدمت ۱۴ میلیارد ساله‌ی جهان است، در جهان پنج دقیقه‌ای نیز به همان اندازه معتبر به نظر می‌رسند.

بنابراین، سوال اصلی این است که چطور می‌توانیم مطمئن باشیم که در جهان ۱۴ میلیارد ساله زندگی می‌کنیم و نه در جهانی پنج دقیقه‌ای؟ اگر جهان پنج دقیقه پیش به وجود آمده باشد، بیشتر خاطرات ما درباره گذشته کاذب خواهند بود. شکاکان بر این باورند که هیچ راهی برای تمییز میان این دو فرض وجود ندارد. در نتیجه، حافظه ما غیرقابل اعتماد است و ما به گذشته معرفت نداریم.

مصطفی بسمل

📕 Epistemology: 50 Puzzles, Paradoxes, and Thought Experiments in Philosophy [2022]

#شکاکیت #فلسفه
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

منابع مورد استفاده در دوره:

جلسه اول: Analysis of Knowledge
- Andrew Cullison, "The Continuum Companion to Epistemology: A Brief Historical Overview and Some Puzzles about Methodology" 1-18
-Ichikawa and Steup, “The Analysis of Knowledge

جلسه دوم: The Gettier Problem
- Ichikawa and Steup, “The Analysis of Knowledge,”
-Gettier, "Is Justified True Belief Knowledge?".
-Goldman, "A Causal Theory of Knowing".
-Clark, “Knowledge and grounds,”

جلسه سوم: Foundationalism & Coherentism
- Bonjour, "Can Empirical Knowledge Have a Foundation?"'
- Bonjour, "The Coherence Theory of Empirical Knowledge"
-Fumerton, “Foundationalist Theories of Epistemic Justification,
- Olsson, “Coherentist Theories of Epistemic Justification,”

جلسه چهارم: Skepticism
- Descartes, Meditations on First Philosophy, Meditation 1, Sections 1-8.
- Moore, ‘Proof of an External World’.
- Stroud, "The Problem of the External World

جلسه پنجم: The Sources of Knowledge

- Russell, The Problems of Philosophy, Chapters 1 and 2;
- Tim Crane and Craig French, "The Problem of Perception"
- Nick Leonard, "Epistemological Problems of
Testimony"

جلسه ششم:
- Richard Feldman "Epistemology and ethics"
- Goldman, “Experts: which ones should you trust?,”

کتاب های مقدماتی:
-محسن زمانی "آشنایی با معرفت شناسی"
-نوح لموس "درآمدی بر نظریه های معرفت"
- Jack S. Crumley II, "An Introduction to Epistemology" (2009)
- Duncan Pritchard, "What is this thing called Knowledge?" (2023)
-Richard Feldman "Epistemology" (2002)

❇️ عنوان دوره: آشنایی با معرفت‌شناسی

💢 جلسه اول:
پیشینه و تحلیل معرفت. آیا معرفت باور صادق موجه است؟

💢 جلسه دوم:
مسئله گتیه: آیا باور صادق موجه کافی است تا به چیزی معرفت داشته باشیم؟

💢 جلسه سوم:
ساختار توجیه: آیا همه‌ی باورهای ما نیازمند توجیه هستند؟

💢 جلسه چهارم:
چالش شکاکیت: آیا کسب معرفت ممکن است؟

💢 جلسه پنجم:
منابع معرفت: از چه راهی معرفت کسب می‌کنیم؟

💢جلسه ششم:
کاربست معرفت‌شناسی: معرفت‌شناسی چه تاثیری در حوزه‌های دیگر مانند دین یا اخلاق دارد؟

🔹انجمن علمی فلسفه دانشگاه خوارزمی با همکاری انجمن علمی فلسفه علم شریف برگزار می‌کند:

🔹دوره آشنایی با معرفت شناسی تحلیلی
در ۶ جلسه

🔹با هدایت: مصطفی بسمل
دانشجوی دکتری فلسفه از دانشگاه تهران

🔹شروع دوره: شنبه ۲۴ آذر

🔴به صورت رایگان

🔻دوره به صورت مجازی برگزار می‌شود

🔹 برای ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر به آیدی زیر پیام دهید:
@zhrrze2004

«توجیه، استدلالی است برای مخالفان‌مان و حتی برای خود ما، وقتی که دچار اختلاف عقیده هستیم، بیان می‌شود. توجیه، اختلاف‌نظر در بین اشخاص مختلف، و حتی در یک فرد را پیش فرض می‌گیرد، و می‌کوشد دیگران و یا حتی خود ما را در خصوص معقول بودن اصولی که ادعاها و قضاوت‌هایمان بر آنها بنا شده است، خرسند کند. در عین حال توجیه به نحوی طراحی شده که موافق با عقل باشد، و از چیزی آغاز می‌کند که طرف‌های بحث در آن توافق دارند.»

✍ جان راولز

📘 A Theory of Justice (1971), p. 580.

#گفتار_فیلسوفان #فلسفه
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

مفاهیم فلسفی - شماره (۱۹)


📌 مثال نقض [Counterexample]

۱. نقض گزاره‌های کلی
مثال نقض به مورد یا نمونه‌ای گفته می‌شود که شمولیت یک گزاره کلی را نقض می‌کند. یعنی، اگر بتوانیم یک مثال نقض برای گزاره کلی پیدا کنیم، آن گزاره دیگر صادق نیست. فرض کنید بگوییم: «همه پرندگان تخم‌گذارند.» این جمله یک گزاره کلی است و ادعا می‌کند که تخم‌گذاری ویژگی مشترک همه پرندگان است. حالا اگر پرنده‌ای پیدا شود که تخم نگذارد (مانند خفاش)، این مورد به یک مثال نقض تبدیل می‌شود و نشان می‌دهد که ادعای فوق صادق نیست.

۲. نقض اعتبار استدلال‌ قیاسی
مثال نقض برای بررسی اعتبار استدلال‌های قیاسی نیز کاربرد دارد. استدلال قیاسی، استدلالی است که در آن نتیجه به‌طور منطقی از مقدمات به دست می‌آید؛ یعنی اگر مقدمات صادق باشند، نتیجه هم ضرورتا صادق است. اگر در یک استدلال بتوان موردی پیدا کرد که در آن همه مقدمات صادق ولی نتیجه کاذب باشد، این مورد به عنوان مثال نقض شناخته می‌شود و نشان می‌دهد که استدلال معتبر نیست.

به عنوان مثال:
- مقدمه ۱: اگر باران ببارد، زمین خیس می‌شود.
- مقدمه ۲: زمین خیس است.
- نتیجه: پس ضرورتاً باران باریده است.
در اینجا، اگر موردی پیدا کنیم که زمین خیس باشد، اما باران نباریده است، مثلاً کسی حیاط را شسته باشد، آنگاه مثال نقضی برای استدلال خواهد بود و نشان می‌دهد که استدلال فوق معتبر نیست.

مصطفی بسمل

📕 The Blackwell Dictionary of Western Philosophy [2004]
#اصطلاح #فلسفه

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🧩 انواع شکاکیت در حوزه اخلاق


1️⃣ شکاکیت زبانی اخلاق
این دیدگاه می‌گوید باورهای اخلاقی نه صادق‌اند و نه کاذب؛ بلکه صرفاً بیانگر احساسات و هیجانات عاطفی‌اند. مثلا گزاره «دروغ گفتن بد است»، شبیه بیان احساسات عاطفی مانند «چِندِش!!!» است. چنین اظهاراتی نه صادق‌اند و نه کاذب.

2️⃣ شکاکیت هستی‌شناختی اخلاق
باورهای اخلاقی به گونه‌ای اظهار می‌شوند که گویی به ویژگی‌های اخلاقی در واقعیت اشاره دارند، اما هیچ ویژگی‌ عینی اخلاقی در واقعیت وجود ندارد. مثلا وقتی می‌گوییم «قتل، کاری نادرست است»، گویا «نادرستی» به عنوان یک ویژگی، در عالم هست. اما هیچ ویژگی اخلاقی‌ای به نام «نادرستی» وجود ندارد.

3️⃣ شکاکیت عملی اخلاق
در اینجا سوال اصلی این است که چرا باید اخلاقی زندگی کنیم؟ برخی شکاکان مدعی‌اند که هیچ دلیلی برای زندگی اخلاقی وجود ندارد و این پرسش که چرا باید اخلاقی زندگی کنیم، پاسخی ندارد. مثلا، اگر کسی بپرسد «چرا باید راست‌گو باشم؟» در پاسخ باید گفت به طور کلی، هیچ دلیل الزام‌آوری برای عمل به اخلاق علی‌‌ الخصوص راستگویی وجود ندارد.

4️⃣ شکاکیت معرفتی اخلاق
این دیدگاه می‌گوید هیچ‌کسی نمی‌تواند بداند که یک باور یا ادعای اخلاقی صادق است یا نه. حتی اگر حقایق اخلاقی‌ وجود داشته باشند ما به آن‌ها دسترسی معرفتی نداریم. مثلاً هیچ راهی برای معرفت به درستی یا نادرستی باور فردی که می‌گوید «کمک به نیازمندان خوب است» وجود ندارد.

5️⃣ شکاکیت توجیه اخلاق
این نوع شکاکیت معتقد است نمی‌توان ادعا و باورهای اخلاقی را توجیه کرد. مثلاً اگر بگوییم «راستگویی خوب است» چنین ادعایی هیچگاه توجیه‌پذیر نیست.

مصطفی بسمل

#شکاکیت #فلسفه_اخلاق #معرفت_شناسی

📕Moral Skepticism and Justification || Walter Sinnott-Armstrong [1996]

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

«نظر ما [پوزیتویست‌ها] درباره گزاره‌های دینی با نظر آتئیست‌ها، یعنی منكران وجود خدا و ندانم‌گراها و شکاکان، فرق دارد. زیرا خصوصیت شکاکان این است که می‌گویند وجود خدا امر ممکنی است که دلیلی له یا علیه باور به آن نیست؛ و آتئیست‌ها می‌گویند که لااقل محتمل است که خدائی نیست. ولی نظر ما که می‌گوییم هرگونه اظهاری دراین‌باره مهمل و بی‌معنی است نه فقط با نظر آنها یکی نیست و این دو دیدگاه مشهور را تأیید نمی‌کند، بلکه متنافی با آنهاست. زیرا اگر قول به اینکه «خدائی هست» مهمل خوانده شود، قول مخالف آن «خدائی نیست» هم مهمل خواهد بود؛ زیرا فقط گزاره‌هایی دارای معنی است و می‌توان آنها را نقض کرد که در بیان آن به مهمل‌گوئی دچار نشویم. اما شکاکان با اینکه از این اظهار که خدائی هست یا نیست خودداری می‌کنند؛ ولی با این حال منکر نیستند که مسئله «خدای متعالی موجود است» مسئله‌ای واقعی است. یعنی انکار نمی‌کنند که دو جمله «خدای متعالی وجود دارد» و «خدای متعالی وجود ندارد» اظهار دو گزاره است که یکی صادق و دیگری کاذب است. آنها فقط می‌گویند که وسیله‌ای نداریم که تصدیق کنیم کدام یک از آنها صادق و کدام کاذب است و لذا نباید خود را ملزم به قبول هیچ یک از آنها بنمائیم. ولی چنانکه دیدیم جملات مورد بحث اصلاً حاوی هیچ گزاره‌ای نیستند.»

✍ ای. جی. ایر || زبان، صدق و منطق

#گفتار‌_فیلسوفان

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

مفاهیم فلسفی - شماره (۱۸)


📌 فهم متعارف [common sense]

این مفهوم در فلسفه به دو معنا به کار رفته است:

۱. فهم متعارف
در این معنا، «فهم متعارف» به باورهای روزمره‌ و بدیهی اشاره دارد که افراد بدون نیاز به تفکر فلسفی به‌طور طبیعی آنها را درست می‌دانند و می‌پذیرند (مثل باور به اینکه من جسم دارم). این باورها اغلب به‌عنوان مبنای مشترک برای قضاوت‌های عقلانی به کار می‌روند. گرچه فیلسوفان عقل‌گرا (مانند دکارت) برای رسیدن به معرفت یقینی باورهای متعارف را به چالش کشیدند، اما در مقابل، برخی فیلسوفان مدافع نقش «فهم متعارف» در مقابله با آموزه‌های شکاکانه هستند. توماس رید، فیلسوف اسکاتلندی، از «فهم متعارف» به عنوان مبنایی برای مقابله با شکاکیت دیوید هیوم استفاده کرد. همچنین، جی.ای. مور در مقاله مشهور خود به نام «دفاع از فهم متعارف» ادعا می‌کند که چنین باورهایی، در برابر استدلال‌های شکاکانه مطمئن‌تر است.

۲. حس مشترک
این معنا توسط ارسطو مطرح شد. او معتقد بود قوه‌ای با نام «حس مشترک» در ما وجود دارد که داده‌های حسی را از حواس پنجگانه دریافت کرده و آن‌ها را با یکدیگر ترکیب و متحد می‌کند. در فلسفهٔ قرون وسطی (اسکولاستیک)، این مفهوم گسترش یافت و در تفکر فیلسوفانی مانند توماس آکویناس بسط پیدا کرد.

مصطفی بسمل

📕 The Blackwell Dictionary of Western Philosophy [2004]
#اصطلاح #فلسفه

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

اگر سوال، پیشنهاد یا انتقادی مد نظرتان است، خوشحال می‌شوم از طریق آیدی زیر آن را با بنده در میان بگذارید:

@m_besmel
با احترام🌹
مصطفی بسمل

🎥 اختلاف‌ نظر اخلاقی

👤 دکتر عباس کاظمی اسکویی

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🎥 گواهی اخلاقی

👤 دکتر امیر صائمی

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🎥 معرفت‌شناسی اختلاف نظر

👤 دکتر امید کریم زاده

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🎥 معرفت‌شناسی جهل، جنسیت و نژاد

👤 دکتر مرضیه لطفی

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🎥 از معرفت‌شناسی به دموکراسی

👤 دکتر محمود مروارید

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🎥 معرفت‌شناسی گواهی

👤دکتر محسن زمانی

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🎥 بار اخلاقی باور

👤 دکتر حمید وحید

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

🎥 بی‌عدالتی معرفتی

👤 دکتر حمید وحید

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

❇️ فایل‌های تصویری سیزدهمین مدرسه تابستانی (شهریور ۱۴۰۳) پژوهشکده فلسفه تحلیلی با عنوان «مباحثی در معرفت‌شناسی اجتماعی»

«چطور است که یک انسان افلیج ما را نمی‌آزارد اما یک ذهن معیوب این کار را انجام می‌دهد؟ زیرا یک انسان افلیج می‌داند که ما سالم هستیم و صحیح قدم بر می‌داریم، اما یک ذهن معیوب گمان می‌کند که ما معیوب هستیم. به همین جهت هم برای چنین فردی بیشتر از این که عصبانی باشیم، باید احساس تاسف نماییم.»

✍ بلز پاسکال || سعادت بشری

#گفتار_فیلسوفان
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

💠 مرزهای معرفتی اعتماد به دیگران

بخش عمده‌ای از معرفت و باورهای ما ناشی از اعتمادمان به دیگران است. این اعتماد نه تنها شامل باورهای علمی (مثل اینکه سیگار باعث سرطان می‌شود)، بلکه حتی شامل اطلاعات فردی مثل تاریخ تولد نیز می‌شود. اما اعتماد ما به دیگران چگونه موجه می‌شود؟ دو تحلیل کلی از توجیه اعتماد وجود دارد:

۱. تحلیل شواهدی از اعتماد
تحلیل شواهدی از اعتماد به این معناست که اعتماد به فرد یا نهاد تنها زمانی موجه است که شواهد کافی وجود داشته باشد که نشان دهد آن شخص یا نهاد دارای معرفت کافی و حسن نیت است. یک مرجع معرفتی باید معرفت کافی و تخصص لازم در آن زمینه را داشته باشد. علاوه بر آن، مرجع باید دارای حسن نیت نیز باشد و تمایل به ارائه اطلاعات درست داشته باشد. حتی اگر فردی بسیار متخصص باشد، اگر نیت خوبی نداشته باشد، نمی‌توان به او اعتماد کرد. به عنوان مثال، یک پزشک به نتایج یک آزمایش اعتماد می‌کند زیرا همکارش که آن آزمایش را انجام داده، شایستگی و سابقه خوبی در این زمینه دارد. بنابراین این اعتماد مبتنی بر ارزیابی عقلانی از شایستگی و حسن نیت همکارش است. البته برخی منتقدین معتقدند این نوع تحلیل از اعتماد تنها در برخی موارد منطقی به نظر می‌رسد، و همه جنبه‌های اعتماد معرفتی را پوشش نمی‌دهد.

۲. تحلیل انگیزشی از اعتماد
تحلیل انگیزشی از اعتماد به این معناست که اعتماد به مرجع معرفتی صرفاً بر اساس ارزیابی شواهد نیست، بلکه عوامل انگیزشی و روانشناختی نیز نقش مهمی در ایجاد و حفظ اعتماد دارند. افراد گاهی بدون بررسی کامل شواهد یا ارزیابی عقلانی، به دلیل رابطه‌ احساسی و عاطفی که با مرجع دارند، به آن‌ها اعتماد می‌کنند. اعتماد به مرجع معرفتی گاهی ناشی از احساسات یا پیش‌فرض‌های فرهنگی یا اجتماعی است که فرد نسبت به مرجع دارد. مثلا، در بسیاری از جوامع، افراد به آموزگاران، پزشکان یا رهبران مذهبی خود اعتماد می‌کنند. البته این تحلیل عاری از نقد نیست. یکی از مشکلاتش این است که منجر به اعتماد بیش از حد ساده‌لوحانه می‌شود. اعتماد بی‌چون و چرا به یک مرجع بدون ارزیابی عقلانی در برخی مواقع منجر به پذیرش باورهای کاذب یا تصمیم‌گیری‌های اشتباه می‌شود.

مصطفی بسمل

📕 What Does it Mean to Trust in Epistemic Authority? || Gloria Origg [2005]

#فلسفه #اعتماد
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

تاریخچه فیلسوفان - پیشاسقراطیان (۴)


🔰 فیثاغورس [Pythagoras]

فیثاغورس (۵۷۰ تا ۴۹۰ ق.م) یکی از نخستین فیلسوفان و ریاضیدانان یونانی بود که در جزیره ساموس واقع در دریای اژه به دنیا آمد. او پایه‌گذار جنبش فلسفی و دینی تأثیرگذاری بود که به«فیثاغوریان» معروف است. گفته می‌شود او اولین فردی بود که خود را فیلسوف، یعنی دوستدار حکمت، نامید. فیثاغورس در کروتون (جنوب ایتالیا) مکتبی سری و دینی تأسیس کرد که پیروانش تحت قوانین سختگیرانه‌ای مانند پیروی از رژیم گیاهخواری زندگی می‌کردند. به دلیل ماهیت پنهانی مکتب، شناخت دقیق از شخصیت و آموزه‌های او در تاریخ به‌صورت مبهم باقی مانده است.

پیروان فیثاغورس توجه خاصی به ریاضیات داشتند و پیشرفت‌های چشمگیری در این زمینه کسب کردند. آنها باور داشتند که اعداد اصل همه چیز در جهان است. ریاضیات نه فقط یک مفهوم ذهنی، بلکه واقعیتی در جهان است؛ زیرا نقاط، خطوط و سطوح به‌عنوان واحدهای واقعی تشکیل‌دهنده تمامی اجسام در نظر گرفته می‌شدند. یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای فیثاغورس در ریاضیات، قضیه‌ای بود که بعدها به نام او شهرت یافت. این قضیه بیان می‌کند که در یک مثلث قائم‌الزاویه، مربع طول وتر برابر با مجموع مربع‌های دو ضلع دیگر است.

فیثاغورس همچنین به تناسخ اعتقاد داشت. روایت است که روزی شخصی را دید که سگی را می‌زد. به او گفت: «سگ را نزن، من صدای یکی از دوستانم را در او می‌شنوم.» در زمینه کیهان‌شناسی، او زمین را کروی می‌دانست و معتقد بود که نه تنها زمین مرکز جهان نیست بلکه زمین، خورشید و دیگر سیارات به دور یک آتش مرکزی در حال گردش‌اند.

مصطفی بسمل

📕 تاریخ فلسفه، فردریک چارلز کاپلستون، جلد (۱)

#تاریخ_فلسفه
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

«شخص چگونه می‌تواند بداند که آیا واقعاً دوستدار حقیقت است یا نیست؟! به نظر من، علامت قطعی آن این است: هیچ قضیه را با اطمینان بیشتر از آنکه دلایل آن نشان می‌دهند نباید پذیرفت. هر که از این میزان تجاوز کند پیداست او حقیقت را برای عشق به آن نمی‌خواهد و حقیقت را به خاطر حقیقت دوست ندارد، بلکه به خاطر چیز دیگر می‌جوید. زیرا حجت هر قضیه‌ای منوط به دلایلی است که شخص درمی‌یابد و آنچه در خارج آن دلایل و حجیت رود مربوط به یک علایق دیگر است.»

✍ جان لاک || جستاری در فهم بشر

#گفتار_فیلسوفان
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

💠 ۱۵ معیار اصلی عقلانیت در انسان

هر انسان عاقلی، در هر فرهنگ و دوره‌ای از تاریخ، برای عقلانی بودن باید به اصول زیر پایبند باشد:

۱. در تشکیل یا نگه‌داشتن باورها نباید شواهد و دلایل مربوطه نادیده گرفته شوند. فرض کنید یک پزشک برای تشخیص یک بیماری باید تمام نتایج آزمایش‌ها و علائم را بررسی کند. اگر او به‌طور عمد یک آزمایش مهم را نادیده بگیرد، تشخیص او غیرعقلانی است.

۲. انسان عاقل باید سعی کند عینیت را حفظ کند یا حداقل در پی آن باشد. یک داور در مسابقه ورزشی باید با عینیت کامل قضاوت کند. اگر داور به‌دلیل تمایل شخصی به یکی از تیم‌ها، تصمیماتی به نفع آن تیم بگیرد، رفتار او غیرعقلانی است.

۳. باید شواهد و دلایل مربوطه در نظر گرفته شوند یا حداقل با دقت جستجو شوند. اگر فردی بخواهد در بورس سرمایه‌گذاری کند، باید اطلاعات مالی شرکت‌ها را به دقت بررسی کند. تصمیم‌گیری بدون توجه به داده‌های مالی مرتبط غیرعقلانی است.

۴. باورها باید به گونه‌ای شکل بگیرند که با یکدیگر سازگار باشند. اگر فردی بگوید که «من به آزادی بیان اعتقاد دارم» و در عین حال معتقد باشد «مردم نباید نظرات مخالفشان را بیان کنند»، این عدم‌سازگاری در باورهای او غیرعقلانی است.

۵. باورها باید از ناسازگاری‌های منطقیِ مبری باشند. اگر دولت بگوید که «باید برای بهبود محیط زیست تلاش کنیم»، ولی در عین حال قوانینی تصویب کند که موجب آلودگی بیشتر شود، این تضاد غیرعقلانی است.

۶. فرد عقلانی باید حتی المقدور کارآمدترین روش‌ها را برای رسیدن به اهدافش انتخاب کند. فرض کنید می‌خواهید سریع به محل کارتان برسید. اگر اتوبوس سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر باشد ولی شما تاکسی گران‌تری بگیرید، این انتخاب غیرعقلانی است.

۷. از دو هدف مشابه، باید هدفی انتخاب شود که احتمال دستیابی به آن بیشتر است. اگر باید بین دو شغل انتخاب کنید و یکی از آن‌ها احتمال بیشتری برای پذیرش دارد، انتخاب شغلی که احتمال بیشتری برای پذیرش دارد عقلانی‌تر است.

۸. زمانی که اهداف متفاوتی وجود دارند، باید برنامه‌ای انتخاب شود که ترجیح بیشتری دارد. فرض کنید شما بین خرید یک خانه کوچک در مرکز شهر و یک خانه بزرگتر در حاشیه شهر مردد هستید. اگر زندگی در مرکز شهر برای شما مهم‌تر است، باید خانه مرکز شهر را انتخاب کنید.

۹. اگر فرد نتواند اهداف خود را به درستی مشخص کند، بهتر است تصمیم‌گیری را به تعویق بیاندازد. اگر درباره آینده تحصیلی خود مطمئن نیستید و نمی‌دانید در چه رشته‌ای باید تحصیل کنید، بهتر است تصمیم‌گیری را تا زمانی که اطلاعات بیشتری کسب کنید به تعویق بیاندازید.

۱۰. از میان اهداف، هدفی که ارزش بالاتری دارد باید اولویت داشته باشد. اگر سلامتی شما از همه چیز مهم‌تر است، بین شرکت در مهمانی یا رفتن به پزشک برای چکاپ، باید چکاپ را اولویت قرار دهید.

۱۱. انسان عاقل باید در پی دستیابی به حداکثر منافع شخصی خود باشد، اما این به معنای اولویت بخشیدن به منافع شخصی در مقابل منافع دیگران نیست. اگر مالک یک ویلا هستید، باید تلاش کنید بهترین شرایط ممکن برای استفاده بهتر از حق خود را فراهم کنید، بدون اینکه به حقوق دیگران لطمه وارد کنید.

۱۲. باورها باید مبتنی بر شواهد باشند. اگر کسی به نظریه‌ای در علم باور داشته باشد، باید این باور بر اساس شواهد علمی باشد. باور به چیزی بدون هیچ شاهد علمی، منطقی و عقلانی نیست.

۱۳. باورها باید در برابر تجربه، گشوده و قابل اصلاح باشند. اگر فردی روش جدیدی برای یادگیری زبان دارد و تجربه به او نشان دهد که این روش ناکارآمد است، باید باور خود را بر اساس تجربه تغییر دهد.

۱۴. باورها باید در برابر بررسی نقادانه گشوده باشند. اگر شما طرفدار یک جناح سیاسی هستید، باید آماده باشید که آن را با دیگران به بحث بگذارید و در صورت وجود دلایل بهتر، موضع خود را تغییر دهید.

۱۵. رفتار انسان عاقل باید با باورهای عقلانی‌ او همسو باشد. اگر کسی باور به اهمیت حفظ محیط زیست دارد، ولی زباله‌ها را در طبیعت رها می‌کند، این عدم هماهنگی میان باورها و رفتار غیرعقلانی است.

مصطفی بسمل

📝Principles of rationality [1974]
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

مفاهیم فلسفی - شماره (۱۷)


📌 دور دکارتی [Cartesian circle]

دکارت تلاش داشت تا علم تجربی را بر پایه اصول فلسفی و متافیزیکی بنا کند. بدین منظور، او ابتدا می‌خواست ثابت کند که هر تصور واضح و متمایزی که ادراک می‌کنیم صادق است، سپس این تصورات اساس علم تجربی قرار می‌گیرد.

👁‍🗨 استدلال دکارت در صدق تصورات واضح و متمایز:
۱. ما تصوری واضح و متمایز از وجود خداوندِ قادر مطلق و خیر‌خواه داریم.
۲. اگر چنین خدایی وجود داشته باشد، اجازه نمی‌دهد ما در تصورات خود دچار خطا و اشتباه شویم.
۳. بنابراین، تصورات واضح و متمایزی که داریم قابل اعتماد و صادق است.

👁‍🗨 دور منطقی استدلال
مشکلی که در این استدلال وجود دارد این است که دچار یک دور منطقی است. به این صورت که:
- از یک سو، وجود خداوندِ کامل و غیرفریبکار، مستلزم صدق ادراکات واضح و متمایز ما از اوست.
- از سوی دیگر، دکارت ادعا می‌کند که صدق تصورات واضح و متمایز، مستلزم وجود خداوندِ کامل، قادر و خیرخواه است.
این یعنی، دکارت چیزی را که باید ثابت کند (صدق ادراکات واضح و متمایز)، از ابتدا به عنوان مفروض در نظر می‌گیرد. این مسئله به عنوان دور دکارتی شناخته می‌شود.

مصطفی بسمل

📕 The Blackwell Dictionary of Western Philosophy [2004]
#اصطلاح

➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

«می‌خواهی به تو بگویم که دانستن درست چیست؟ گوش کن: اگر چیزی را می‌دانی باید بدانی که آن را می‌دانی و اگر چیزی را نمی‌دانی باید بدانی که آن را نمی‌دانی. دانستن حقیقی همین است و بس.»

✍ کنفوسیوس || مکالمات

#گفتار_فیلسوفان
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی

تاریخچه فیلسوفان - پیشاسقراطیان (۳)


🔰 آناکسیمنس [Anaximenes]

آناکسیمنس ( ۵۸۵ - ۵۲۵ ق.م) سومین فیلسوف یونانی، اهل میلتوس، دوست و شاگرد آناکسیمندر بود. او همانند سایر فیلسوفان عصر خویش، به دنبال کشف ماده المواد همه‌ اشیاء در جهان بود. تالس، این ماده را آب می‌دانست. شاگردش آناکسیماندر آن را آپیرون نامید. اما آناکسیمنس در این‌ ایده که یک عنصر متعین، اصل اولیه همه چیز است با تالس هم فکر بود، اما در ماهیت آن نظر دیگری داشت. او به جای آب، اصل اولیه را هوا می‌دانست و معتقد بود که در ابتدا هوا بود و همه اشیاء از آن پدید آمده‌اند. هوا ماده‌ای نامرئی است که در فرایند انقباض و انبساط مرئی می‌شود؛ با گرما و انبساط به آتش تبدیل می‌شود و با سرد شدن و انقباض به آب، خاک، ابر، سنگ و دیگر‌ اشیاء مرئی بدل می‌گردد.

به باور آناکسیمنس، زمین مسطح است و بر روی هوای اطراف شناور است. او از ایده‌هایش برای تبیین پدیده‌های طبیعی مختلف نیز استفاده می‌کرد: مثلاً می‌گفت رعد و برق نتیجه در گرفتن باد با ابر‌ها است. رنگین کمان از برخورد اشعه خورشید با ابر‌ها به وجود می‌آید. زلزله‌ به دلیل ترک خوردن زمین، وقتی که پس از خیس شدن با باران خشک می‌شود، رخ می‌دهد و تگرگ از یخ زدن آب باران به وجود می‌آید.

مصطفی بسمل

📕 تاریخ فلسفه، فردریک چارلز کاپلستون، جلد (۱)

#تاریخ_فلسفه
➖➖➖
🌐@EpistemeHub | کانال معرفت‌شناسی