එල්සා

Dune

21 වන සියවසේ මුල් දශක දෙකහමාරම විද්‍යා ප්‍රබන්ධයන්ට නවතම ආකාරයක ජීවයක් සහ දියුණුවක් ලබාදුන් කාලයක් විය. නිර්මාණශිලීත්වයෙන් සහ පරිගණක තාක්ශණයෙන් ගව් ගණනාවක් ඉදිරියට රැගෙන ගිය නූතන සිනමාවේ විශිෂ්ඨත්වය සහ අලංකාරත්වය විදහා පෑමට Dune සිනමා නිර්මාණයන් හට හැකියාවක් ලැබුණු බව නොරහසකි. අඳින් වසර 20,000 කට පමණ පසුව (10,191 A.G.) එනම් පෘථිවිය හුදෙක් එක් මතකයක් පමණක් බවට පත්ව ඇති කාලයකදී ක්ශීරපථ මණ්දාකිණිය අතික්‍රමණය කරමින් තම අනසක පැතිරවූ මිනිසුන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද දැවැන්ත අධිරාජ්‍යයක් සහ එහි ඇතිවෙන බල ඝට්ටනයක් පාදක කරගනිමින් ගලා යන Dune සිනමා නිර්මාණයන් අනිවාර්යයෙන් ඔබව වශී කරවනු ඇති බව නොඅනුමානයි.

The Imperium නමින් හැඳින්වූ ගැලැක්ටික අධිරාජ්‍යය පුරාවටම භාවිතා කරන ලද අනෙක් සියල්ලටම වඩා වටිනාකමකින් යුත් දෙයක් විය, ඒ Melange එසේත් නැතහොත් Spice නමින් හඳුන්වන යම් ආකාරයක රසායනික සං‍යෝගයකි. සම්පූර්ණයෙන්ම කාන්තාරයකින් වැසීගිය Dune එසේත් නැතහොත් Arrakis ග්‍රහලෝකයේ පමණක් පවතින මේ සං‍යෝගය හට මිනිසුන්ගේ ආයු කාලය දීර්ඝ කරලීමටත්, ආලෝක වර්ෂ දහස් ගණනක දුරක් ගමන් කරලීමට අදහාගත නොහැකි තරමේ හැකියාවක් සහ තවත් හැකියාවන් ගණනාවක් මිනිසුන්ට ලබාදෙන ලදි. Arrakis ග්‍රහලෝකයේ වැලි සමඟ මිශ්‍රව පවතින මෙම Spice සං‍යෝගය නිස්සාරණය කර බෙදාහැරීම අධිරාජ්‍යයේ ප්‍රමුඛ කාර්යයක් විය. ඔවුන් විශ්වාස කරන ලද්දේ Spice හි පාලනය ලබාගත්තවුන් අනෙක් සියල්ලගේම පාලනයද හිමි කරගන්නා බවයි. රාජධානි එසේත් නැතහොත් Great Houses සිය ගණනකින් සහ ග්‍රහලෝක දස දහස් ගණනකින් සමන්විත Imperium අධිරාජ්‍ය විසින් Arrakis ග්‍රහලෝකයෙන්, අධිරාජ්‍යය වෙතට Spice ලබාගැනිමේ Fiefdom නම් අයිතිය Harkonnen රාජධානියට පවරනුයේ එම ග්‍රහලෝකයේ වාසය කරනා Fremen ජනතාවගේ අයිතිය නොසලකා හරිමිනි. ඉන් පසුව එම අයිතිය Atreides රාජධානිය වෙතට අධිරාජ්‍යයා විසින් ලබාදෙනුයේ Atreides රාජධානිය මුලිනුපුටා දැමීමේ කපටි උපක්‍රමයක ආරම්භය ලෙසටයි.

Caladan ග්‍රහලෝකයේ සිට Arrakis වෙත පැමිණෙන Atreides රාජධානියේ ප්‍රධානීයා වූ Leto Atreides එහි පැමිණෙනුයේ තම බිරිඳ, පුතණුවන් වූ Paul Atreides, උපදේශකයන් සහ තම හමුදාවද සමඟිනි. ඔවුනගේ මව් ග්‍රහලෝකයට හාත්පසින්ම වෙනස් පරිසරයක් තිබූ Arrakis හි බිඳ වැටෙමින් තිබූ Spice නිස්සාරණය නැවතත් යථා තත්වයට පත් කරලීම ඔවුනට අභියෝගාත්මක කටයුත්තක් වූයේ එම ග්‍රහලෝකයේ තෙරක් නොපෙනෙන කාන්තාරයේ රුඳුරුත්වය හේතුවෙනි. තවද එහි වැලි අභ්‍යන්තරයේ ජීවත්වූ සුවිශාල පණුවන්ද එම අභියෝගය තව තවත් තිව්‍ර කරවන ලදී. ජල පොදක්වත් නොපෙනෙන, මව් තාරකාවේ රශ්මියෙන් වේලීගිය ග්‍රහලෝකයක ජීවත්වන Fremen ජනතාව සෑම විටම Paul ගේ සිතට විවිධ සිතුවිලි ගෙනදෙන්නට විය. අනපේක්ශිතව සිඳුවන සිඳුවීම් සමුහයක් සහ අධිරාජ්‍යයා විසින් රහසේ දියත් කල ක්‍රමන්ත්‍රණයක් හේතුවෙන් Arrakis හි Atreides වරුන්ගේ පාලනය සුනුවිසුණු වී යනුයේ Paul Atreides සහ ඔහුගේ මවගේ එකම පිහිට බවට Fremen වරුන් පත් කරමිනි. Fremen වරුන් වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ ඔවුනගේ ගැලවුම්කරුවා එනම් Arrakis ග්‍රහලෝකය සශ්‍රීකත්වය කරා රැගෙන යන පුද්ගලයා වූ The Voice from The Outer World (Lisan Al Gaib) ගේ පැමිණිම බලාපොරොත්තු වෙමින් සිටිනි. නමුත් ඔවුන් සැබැවින්ම ඒ බලා සිටියේ Paul Atreides ගේ පැමිණිම බවට කිසිවෙකු ස්ථිරව දැනසිටියේ නැත. Paul යනු වසර දස දහසක් තිස්සේ ප්‍රවේශමෙන් කරන ලද විවාහයන් සහ දරුවන් බිහිකිරීමෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බිහිවුණු, විවිධ හැකියාවන් සහ බලයන්ගෙන් යුක්ත වූ Kwisatz Haderach කෙනෙකුය. එනම් විශ්වය මෙතෙක් දුටු බලවත්ම බලයට හිමිකම් කියන්නාය. පලිගැනීමෙන් සහ මුළු මානව ශිෂ්ඨාචාරයම පරාදීසයක් බවට පත් කරලීමේ අරමුණෙන් Paul දියත් කරන Holy War හි අවසානය රුධිරයෙන් පිරීගිය එකක් වනු ඇත.

පරිකල්පනය සහ නිර්මාණශිලීත්වයේ අග්‍රගණ්‍ය සුසං‍යෝජනයක් සහිතව Frank Herbert විසින් 1960 දශකයේදී රචනා කරන ලද, ලෝකයේ වැඩිම අලෙවියකට ලක්වූ විද්‍යා ප්‍රබන්ධ ග්‍රන්ථ මාලාව වූ Dune නැමැති විද්‍යා ප්‍රබන්ධ ග්‍රන්ථ පෙළට ජීවය ලබාදෙමින් Denis Villeneuve ගේ අපුර්ව හැකියාවන්ගෙන්, Hans Zimmer ගේ මනස්කාන්ත සංගීතයෙන් සහ නරඹන්නන් මවිතයට පත් කල නවතම ආකාරයක Cinematography තාක්ශණයක පහස ලබමින් 2021 සහ 2024 වර්ෂයන් වල නිර්මාණය වු Dune සහ Dune part II නිර්මාණයද, 2027 වර්ෂයේදී තිරගත වීමට නියමිත තෙවන චිත්‍රපටය වන Dune Messiah සිනමා නිර්මාණයද නිතැතින්ම විශිෂ්ඨ නිර්මාණයක් වනු ඇත. ඒ ඔබ නැරඹිය යුතුම සහ ඉතිහාසයේ වැඩිම ජනප්‍රියත්වයක් හිමිකරගත් චිත්‍රපට ත්‍රිත්වයක් බවට නොඅනුමානව පත්වෙමිනි.

"Your brother attacks the great houses, The Holy War begins...."
- Dune Part II

Jet Engines පවා හඳන Rolls-Royce 🛫

Rolls-Royce කියන නම ඇහුණු ගමන් අපි හැමෝටම මතකයට එන්නේ අධි සුභෝපබෝගී සහ මිල අධිකතම රථ වාහන නිර්මාණය කරනා සමාගමක්. හැබැයි ඇත්තටම Rolls-Royce කියන නම ඊට වඩා ගැඹුරට දිව යනවා. ඒ රථ වාහන විතරක් නෙමෙයි ඉහළ තාක්ශණයකින්, ගුණාත්මක සහ විශ්වාසණීයත්වයකින් සමන්විත ජෙට් එන්ජින් පවා නිර්මාණය කරමින්. 1904 වර්ෂයේදී ආරම්භ කරපු Rolls-Royce සමාගම, වර්තමානය වෙද්දී නූතන Aviation Engineering ක්ශේත්‍රයේ දියුණූව උදෙසා මහඟු දායකත්වයක් ලබාදිලා තියෙන්නේ ලෝකයේ ප්‍රධාන පෙලේ සමාගමක් බවට පත්වෙමින්.

Rolls-Royce විසින් පළමුවන ජෙට් තෙරපුම් එන්ජින් නිර්මාණය කිරීම දෙවන ලෝක යුධ සමය තෙක් දිවයනවා. ජර්මානු ගුවන් හමුදාවන් විසින් ඉතිහාසයේ පළමු වතාවට නිර්මාණය කරන ලද ප්‍රහාරක ජෙට් යානාව වූ Messerschmitt Me 262 ජෙට් යානාවන් මිත්‍ර පාර්ශවික හමුදාවන් හට මහත් හිසරදයක් වුනා. මෙයට පිළිතුරක් ලෙසට 1943 වර්ෂයේදී බ්‍රිතාන්‍ය රාජකීය ගුවන් හමුදාව විසින් මිත්‍ර පාර්ශවික හමුදාවන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ප්‍රථම ප්‍රහාරක ජෙට් යානාව වූ Gloster Meteor යානාව නිර්මාණය කරනවා. Rolls-Royce Welland ජෙට් එන්ජිමකින් සමන්විත වූ මෙම යානාව හට 671 km/h ක උපරිම වේගයක් දක්වා ළඟාවීමේ හැකියාවක් සහිත වුනා.

Rolls-Royce මෙතනින් නතර වුනේ නැහැ. ඔවුන් යාවත්කාලීන සහ වෙනස්කම් රාශියක් සිඳුකරමින් වඩාත් කාර්යක්ශම ජෙට් එන්ජින් නිර්මාණය කරන්නට වුනා. මේ අතර ප්‍රහාරක ජෙට් යානාවන් සඳහා විශේෂ අවධානයක් ලබාදුන් ඔවුන් 1950 වර්ෂයේදී ජෙට් එන්ජින් තාක්ශණය නවතම මානයකට රැගෙන ගිය ලෝකයේ පළමු Axial flow වර්ගයේ ජෙට් එන්ජින් එකක් වූ Avon Jet Engine එක නිර්මාණය කරා. ඒ ඉතිහාසයේ නිර්මාණය කරන ලද සාර්ථකම ජෙට් එන්ජින් අතරට එය අයත් කරමින් යුධ සහ සාමාන්‍ය ප්‍රවාහන කටයුතු සඳහා භාවිතා කරලමින්. 1960 දශකයේදී ලෝකයේ ගුවන් ප්‍රවාහනය ඉතා සීඝ්‍ර දියුණූවක් අත් කරගත්තා. ඒ වගේම ඒ කාලයේදී Rolls-Royce සමාගම විසින් නිශ්පාදනය කරන ලද Rolls-Royce Spey turbofan වර්ගයේ ජෙට් එන්ජින් එක එහි ඇති විශ්වාසනීයත්වය සහ කාර්යක්ශමතාවය හේතුවෙන් කුඩා ප්‍රමාණයේ මගී ප්‍රවාහන ගුවන් යානාවන් වල බහුලව භාවිතා වුනා. 1970 දශකයේදී නිර්මාණය කරන ලද Rolls-Royce RB211, high-bypass turbofan වර්ගයේ ජෙට් එන්ජිම හට 264.4 kN ක පමණ සුවිසල් තෙරපුම්කාරක බලයක් ලබාදීමේ හැකියාවක් සහිත වුනා. ඒ විතරක් නෙමෙයි මේ ජෙට් එන්ජිම සතුවූ පහළ නඩත්තු පිරිවැය, පහළ මට්ටමේ ශබ්ද ප්‍රතිදානය සහ අනෙකුත් ජෙට් එන්ජින් වලට වඩා පෙන්වන ලද ඉහළ මට්ටමේ ඵලදායිත්වය Rolls-Royce සමාගම අන්තර්ජාතික සුවිසල් සමාගමක් දක්වා රැගෙන ගියා.

මේ කාලය වෙද්දී ජෙට් එන්ජින් market එක හොල්ලගෙන හිටියේ ඇමෙරිකානු සමාගම් ද්විත්වයක් වුනු General Electric සහ Pratt & Whitney කියන මහා පරිමාණ සමාගම් විසින්. ඒ විතරක් නෙමෙයි බ්‍රිතාන්‍ය සමාගමක් වුනු Rolls-Royce සතුව මේ කාලය වෙද්දී තිබ්බේ ජෙට් එන්ජින් market share එකෙන් 8% කටත් වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් විතරයි. හැබැයි Rolls-Royce හරියටම සෙල්ලමට ඇතුළු වුනේ 1990 දශකයේ නිර්මාණය කරපු Rolls-Royce Trent වර්ගයේ 431 kN ක් දක්වා තෙරපුම්කාරක බලයක් ලබාදිය හැකි වූ ටර්බෝෆෑන් ජෙට් එන්ජින් වලින්. මේ වර්ගයට අයත් වුනු Trent 700 ජෙට් එන්ජින් Airbus A330 ගුවන් යානාවන් වල භාවිත කරන්නට වුනා. ඒ වගේම Trent 800 ජෙට් එන්ජින් Boeing 777 (1996) ගුවන් යානාවන් වලදීද, Trent 900 ජෙට් එන්ජින්, ලෝකයේ මෙතෙක් නිශ්පාදනය කෙරූ ප්‍රමාණයෙන් විශාලතම ගුවන් යානාවක් වන Airbus A380 ගුවන් යානාවන්හිදීත් භාවිතා කරන්නට වුනා. ඒ වගේම 2015 සහ 2018 වර්ෂයන් වලදී Airbus A350 ගුවන් යානාවන් සඳහා Trent XWB ජෙට් එන්ජින්ද, A330neo යානාවන් සඳහා Trent 7000 ජෙට් එන්ජීන්ද Rolls-Royce සමාගම විසින් නිශ්පාදනය කරා.

නූතන විද්‍යාවන් වල සීමාවන් දක්වා ගුවන් යානාවන් රැගෙන යන්නට වූ Rolls-Royce සමාගම මේ වනවිට වඩාත් ඉහළ ඉන්ධන පිරිමැසුමක් සහ පහළ මට්ටමේ CO2 විමෝචනයන් සිඳු කරලිය හැකි Rolls-Royce's UltraFan engine ජෙට් එන්ජින් නිර්මාණය කරලීම සඳහා මහත් ප්‍රයන්තයන් දරනවා. ඒ විතරක් නෙමෙයි ඔවුන් hybrid-electric සහ all-electric propulsion systems නිර්මාණය කරලීමට සැලසුම් කරලනුයේ අනාගත ගුවන් ප්‍රවාහනය නවතම මානයකට රැගෙන යාමට වෙර දරමින්. එදා කුඩා බලාපොරොත්තුවකින් ආරම්භ වූ Rolls-Royce සමාගම, අද වෙද්දී ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 40කට ආසන්න වත්කමක් සහිත, ලෝව වටා ගුවන් යානාවන් දහස් ගණනකට බලය ලබාදෙන මහා පරිමාණ සමාගමක් බවට පත්ව අවසන්.

ආවූරෝරාවන් ඇති වෙන්නේ කොහොමද ?
අපේ සුර්යයා තුළ සිදුවෙන්නේ න්‍යශ්ටික විලයන ප්‍රතික්‍රියාවක්. ඒ ප්‍රතික්‍රියාවන් සිඳුවීමට අවශ්‍ය තත්ත්ව සම්පුර්ණ කරන්න සුර්යයාගේ හරයේ ඇතිවෙන අධික පීඩනය නිසා සෙල්සියස් මිලියන 15ක වගේ අති දැවන්ත උශ්ණත්වයන් ඇති වෙනවා. මෙන්න මේ අති දැවන්ත උශ්ණත්වයන් හේතුවෙන් ලැබෙන ශක්තිය නිසා ඉලෙක්ට්‍රෝන, ඇල්ෆා අංශූන් සහ ප්‍රෝටෝන වගේ ආරෝපිත අංශූන් සුර්යයාගේ අභ්‍යන්තරයේ ඉඳලා සුර්යයාගේ පිටත ස්ථරයක් වන photosphere එකත්, එනම් සුර්යයාගේ පෘශ්ඨය ලෙස අපට පෙනෙන කොටස අතික්‍රමණය කරමින් සුර්යය කොරෝනාවද පසු කරමින් අභ්‍යවකාශයට නිකුත් වෙනවා.

සුර්යයාගෙන් පිටතට පැමිණෙන මේ ආරෝපිත අංශූන්, සුර්යය ප්ලස්මාව ලෙස හඳුන්වනවා. මේකේ තියෙන විශේෂත්වය තමයි මේ ප්ලස්මාවන් සුර්යයාගේ සිට අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ කෙළවර දක්වාම විහිදී යන එක. ඒ විදිහට විහිදි යන ප්ලස්මා කදම්භයන් Solar winds යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබන අතර ඒවා 350 km/s සිට 2000 km/s දක්වා වැනි අතිදැවන්ත වේගයන් සහිතව අභ්‍යවකාශයේ විසිරි යනවා. සාමන්‍යයෙන් තත්පරයකදී සුර්යයාගෙන් ටොන් මිලියන ගණනක අරෝපිත අංශූන් ප්‍රමාණයක් අභ්‍යවකාශයට නිකුත් වුවත් පෘථිවියේ චුම්භක ක්ශේත්‍රයට ස්තූති වන්නට එයින් පෘථිවිය දෙසට පැමිණෙන ප්ලාස්මා ප්‍රමාණයෙන් 1% කටත් අඩු ප්‍රමාණයක් පමණක් පෘථිවි වායුගෝලයට ඇතුළු වේ. (Solar Maximum අවස්ථාවන් වලදී මේ අඟය මීට වඩා ගොඩක් වැඩියි)

Solar cycle නමින් හඳුන්වන චක්‍රයක් අපේ සුර්යයා අත්විදිනවා. සුර්යයාගේ ක්‍රියාකාරීත්වයේ ත්‍රීව්‍රතාවය පදනම් කරගෙන නිර්මාණය කරපු මේ Solar cycle එකක් අවුරුදු 11කින් සමන්විත වෙනවා. Solar cycle එකක ආරම්භක සහ අවසාන කාල වලදී සුර්යයාගේ photosphere එක මත විශාල සහ ත්‍රීව්‍ර සුර්යය ලප ඇති නොවුනත්, Solar cycle එකක මධ්‍ය කාලයේදී තාවකාලික ප්‍රමාණයෙන් විශාල සහ ත්‍රීව්‍ර සුර්යය ලප ඇතිවෙනවා. වර්ෂ 2024/25 කියන අවුරුදු වල සුර්යයා කලින් කියපු Solar cycle එකේ මධ්‍යයට ළඟා වෙන්නේ ප්‍රමාණයෙන් විශාල සුර්යය ලප ඇතිකරමින්. මේ සුර්යය ලප ඇතිවෙන කොටස කළු පාටින් පෙනෙනවා වගේම ඒ කොටසේ උෂ්ණත්වය සුර්යය පෘශ්ඨයේ උෂ්ණත්වයට සාපේක්ශව ගොඩක් අඩු අඟයක් ගන්නවා. මේ වගේ අවස්ථාවකට අපි Solar maximum එකක් කියලා කියනවා. මේ Solar maximum එකකදී මේ සුර්යය ලප වලින් Solar flares සහ ප්ලාස්මාවන් සාමාන්‍ය අඟයට වඩා ඉහළ සීඝ්‍රතාවයකින් නිකුත් කරනවා.

පෘථිවි වායුගෝලයට ඇතුළු වන ඒ ආරෝපිත අංශූන්, අපේ වායුගෝලයේ තියෙන ඔක්සිජන් සහ නයිට්‍රජන් වායු අණු සමඟ වේගයෙන් ඝට්ටනය වීමකට ලක්වෙනවා. මෙන්න මේ ඝට්ටනයේදී නිකුත් වන ශක්තිය අවශෝෂණය කරගන්න වායු පරමාණු සහ අණු, විද්‍යුත් චුම්භක වර්ණාවලියේ තියෙන තරංඟ නිකුත් කරමින් නැවතත් පහළ ශක්ති මට්ටම් වලට පැමිණෙනවා. ඉන් සමහර තරංඟ දෘශ්‍ය කලාපයට අයිති වෙනවා. මෙන්න මේ නිසා පෘථිවියේ උත්තර සහ දක්ශිණ ධ්‍රැව ආශ්‍රිතව මනස්කාන්ත වර්ණ රටා දිස්වෙනවා. පෘථිවියේ උත්තර අර්ධගෝලයේ ඇතිවෙන Auroras අපි Aurora Borealis නමිනුත්, දක්ශිණ අර්ධගෝලයේ ඇතිවෙන Auroras, Aurora Australis නමිනුත් හඳුන්වනවා. Auroras අපේ පෘථිවියට පමණක් සීමා වුනු එකක් නෙමෙයි. අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ බ්‍රහස්පති, සෙනසුරු, යුරේනස් සහ නෙප්චුන් ග්‍රහලෝක වලත් මේ ලස්සන Auroras දිස්වෙනවා.

කොළ පාට Aurora ඇතිවෙන්නේ ඉහළ ශක්තියක් අවශෝෂණය කරගත්තු ඔක්සිජන් පරමාණු වලින්. මේ විදිහට ශක්තිය අවශෝෂණය කරගන්න 241.4 km ට වඩා අඩු උන්නතාංශ වල තියෙන ඉහළ ඔක්සිජන් පරමාණු සාන්ද්‍රණය නිසා අඩු ශක්ති ප්‍රමාණයකින් වුනත් ආවූරෝරාවන් ඇති කරන්න පුළුවන්. ඒක නිසා පෘථිවියේ ඇතිවෙන සුලභතම Aurora වර්ණය වෙන්නේ කොළ පාටයි.

නිල් පාට Aurora ඇතිවෙන්නේ ඉහළ ශක්තියක් අවශෝෂණය කරගත්තු නයිට්‍රජන් වායු අණු නිසා. මේවා ඇති වෙන්නේ සාමාන්‍යයෙන් 96.6 km ට වඩා අඩු උන්නතාංශයන් වලදී විතරයි. ඒ වගේම නිල් පාට ආවූරෝරාවන් ඇතිවෙන්නේ ඉහළ සාන්ද්‍රණයකින් කලින් කියපු ආරෝපිත අංශූන් පෘථිවි වායුගෝලයට ඇතුළු වුනොත් විතරයි.

රතු හෝ රෝස පාට Aurora ඇතිවෙන්නේ ඉහළ ශක්තියක් අවශෝෂණය කරගත්තු ඉහළ උන්නතාංශ වල තියෙන (241.4 km ට වඩා වැඩි) ඔක්සිජන් පරමාණු වලින්. මෙම වර්ණයෙන් යුත් ආවූරෝරාවන් ඇතිවෙන්නේ ඉහළ සුර්යය ක්‍රියාකාරීත්වයක් තියෙන කාලවලදී විතරයි. මේ දිනවලදී සුර්යයා Solar maximum එකක ඉන්න නිසා සහ සුර්යය ලප වලින් නිකුත් කරන ඉහළ ආරෝපිත අංශූ ප්‍රමාණය නිසා ලෝකයේ බොහෝ ස්ථාන වල රෝස පාට Auroras ඇතිවෙනවා. ධ්‍රැවාසන්න ප්‍රදේශ වලදී තමයි පෘථිවියේ චුම්භක ක්ශේත්‍රයන් එකිනෙක එකතු වීමකට සහ අතිපිහිට වීමකට ලක්වෙන්නේ. මේ නිසා සාමාන්‍යයෙන් Aurora වන් දක්නට ලැබෙන්නේ ධ්‍රැවාසන්න ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතවයි. හැබැයි පහුගිය දවස්වලදී ඇතිවුනු ප්‍රභල Geomagnetic storms නිසා Aurora වන් මධ්‍යම යූරෝපය, චීනය සහ ඔස්ට්‍රේලියාව වගේ රටවල් වලටත් පෙනුනා. ඒ වුනාට සමකාසන්න රටක් වන ශ්‍රී ලංකාවට නම් Aurora වන් දැකගන්නට හැකියාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ.

මෙම HEU මට්ටමේ සුපෝෂණයන් හිමි යුරේනියම් භාවිතා කරමින් මිනිසා විසින් නිර්මාණය කර ඇති බිහිසුණුතම ආයුධයන් වන අන්තර්මහද්වීපික බැලිස්ටික මිසයිලයන් (InterContinental Ballistic Missiles (ICBM)) පවා නිර්මාණය කරලිය හැකිය. නූතන බැලිස්ටික මිසයිලයන් න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩනය වෙනුවට භාවිතා කරලනුයේ න්‍යෂ්ටික විලයන ප්‍රතික්‍රියාවන් (Fusion Reactions) වුවද, විලයන ප්‍රතික්‍රියාවන් ආරම්භ කරලීමට අවශ්‍යය ඉහළ ශක්ති බාධකය ඉක්මවා යෑමට න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩන ප්‍රතික්‍රියාවන් ආරම්භකයක් වශයෙන් භාවිතා කරනු ලබයි.

මෙම සුපෝෂණ ක්‍රියාවලීන් හේතුවෙන් යුරේනියම් මූලද්‍රව්‍යය යොදාගෙන සිඳුකරනු ලබන විඛණ්ඩන ප්‍රතික්‍රියාවන් වල කාර්යක්ශමතාවය විශාල ප්‍රමාණයන් වලින් ඉහළ යනුයේ සාපේක්ශව විශාල තාපයක් න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාවන් ඔස්සේ ජනනය කරමින් විදුලි උත්පාදනයට මහඟු දායකත්වයක් ලබාදෙමිනි. න්‍යෂ්ටික බලාගාරයන්හි පමණක් නොව සමහර යුධ නෞකාවන් සහ සබ්මැරීනයන් සඳහාද බලය සපයනුයේ යුරේනියම් සහ ප්ලූටෝනියම් න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාවන් විසිනි. උදාහරණයක් වශයෙන් ඇමෙරිකානු එක්සත් ජනපද නාවුක හමුදාව සතුව පවතින ගුවන් යානා ප්‍රවාහන නෞකාවන් වන USS Gerald R. Ford සහ USS Nimitz class නෞකාවන් Highly Enriched Uranium මඟින් බලගැන්වෙන ප්‍රතික්‍රියාකාරක හරයන් භාවිතා කරන අතර එක් සම්පූර්ණ යුරේනියම් ඉන්ධන සැපයුමකින් පුරා වසර 25ක් පමණ නොනවත්වා සාගරයන් මත ධාවනය කරලීමේ ප්‍රභල හැකියාවක් පවති. එපමණක් නොව යුරේනියම් හෝ ප්ලූටෝනියම් ප්‍රතික්‍රියාකාරක හරයන් භාවිතා කරන න්‍යෂ්ටික සබ්මැරීන වලට පුරා මාස ගණනාවක් වුවද අඛණ්ඩව ජලය තුළ සිටිය හැක.

න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩන ප්‍රතික්‍රියාවන් සහ න්‍යෂ්ටික බලාගාරයන් බිහිසුණූ යැයි බොහෝදෙනා සිතාසිටියද සැබැවින්ම ඒවා හට 100%ක් ම පරිසර හිතකාමී ක්‍රමවේද යටතේ ශක්තිය ජනනය කල හැකිය. එපමණක් නොව න්‍යෂ්ටික අපද්‍රව්‍ය ක්‍රමාණුකූලව බැහැර කරලිය යුතුය. වර්තමානයේදී ලෝකයේ විදුලි උත්පාදනයෙන් 10%ක් ම සපයනුයේ යුරේනියම් සහ ප්ලුටෝනියම් වලින් බලගැන්වුනු න්‍යෂ්ටික බලාගාර විසිනි. ආරම්භක සහ නඩත්තු පිරිවැය ඉහළ වුවත් න්‍යෂ්ටික බලාගාරයන් ලෝකයේ බලශක්ති අර්බුධය විසඳීම සඳහා මහඟු වූ දායකත්වයක් ලබාදෙනු ලබයි. කෙසේ වුවත් විද්‍යාඥයින් විසින් මේ වන විට හයිඩ්‍රජන්හි සමස්ථානිකයක් වන Deuterium භාවිතා කරමින් නිර්මාණය කරලිය හැකි න්‍යෂ්ටික විලයන ප්‍රතික්‍රියාකාරක හරයන් (Deuterium Fusion Reactors) නිර්මාණය කරලීමට වෙර දරමින් සිටි. විඛණ්ඩනයට සාපේක්ශව විලයන ප්‍රතික්‍රියාවන් ආරම්භ කරලීමට සෙල්සියස් මිලියන ගණනක උෂ්ණත්වයන් සහ අතිශයින් ඉහළ පීඩනයන් ඇතිකරලිය යුතු නිසාවෙන් එය තවමත් පරීක්ශණ මට්ටම් වලට පමණක් සීමා වී ඇත. නමුත් අප කෙදිනකදී හෝ එම ඉලක්කය දක්වා ළඟාවන තෙක් අපගේ බලශක්ති පිපාසය සිඳවීම සඳහා යුරේනියම් සහ ප්ලුටෝනියම් මූලද්‍රව්‍යයන් සුවිසල් දායකත්වයක් ලබාදෙනු බව නොඅනුමානයි.

උපුටා ගැනීම පදාර්ථ පිටුවෙනි.

Uranium සහ Plutonium යනු මානව ශිෂ්ඨාචාරයේ ප්‍රභල හැරවුම් ලක්ශ්‍යයන් බිහිකරලීමට සමත්වූ මූලද්‍රව්‍යයන් ද්විත්වයක් බව අවිවාදාත්මකයි. විද්‍යාව සහ තාක්ශණය පමණක් නොව න්‍යෂ්ටික බලශක්තිය සහ යුධශක්තිය ගව් ගණනාවකින් ඉදිරියට රැගෙන ගිය මූද්‍රව්‍යයන් ද්විත්වයක් වූ යුරේනියම් සහ ප්ලුටෝනියම් සැබැවින්ව අද්භූත මූලද්‍රව්‍යයන් ද්විත්වයක් වනුයේ ස්වභාවධර්මයේ අසීමාන්තික හැකියාවන් විදහාපාමිනි.

යුරේනියම් සහ ප්ලූටෝනියම් මූලද්‍රව්‍යයන් හට ඒවා සතුව ඇති සුවිශේෂී හැකියාවන් හිමිව ඇත්තේ අන්කිසිවක් නිසාවෙන් නොව විකිරණශිලීතාවය නිසාවෙනි. විකිරණශිලීතාවය යනු අස්ථායි න්‍යෂ්ටි විකිරණ පිටකරමින් ස්ථායි තත්ත්වයට පත්වීමට සිඳුකරනු ලබන ක්‍රියාවලියක ප්‍රතිපලයක්ය. ආවර්තිතා වඟුවේ 92 වන පරමාණුක ක්‍රමාංකය හිමි යුරේනියම් යනු පෘථිවියේ ස්වභාවිකව ඇතිවෙන ඉහළම පරමාණුක ස්කන්ධය හිමි මූලද්‍රව්‍යයයි. යුරේනියම් සඳහා සමස්ථානික 6ක් අර්ථ දක්වා තිබුණද එයින් ස්වභාවිකව ඇතිවනුයේ Uranium-234, Uranium-235 සහ Uranium-238 යන සමස්ථානික ත්‍රිත්වය පමණකි. මින් වඩාත් සුලභතම සමස්ථානිකය වනුයේ Uranium-238 සමස්ථානිකයයි. න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩන ප්‍රතික්‍රියාවන් සඳහා න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාකාරක කුටීර වල බහුලවම භාවිතා වන මූලද්‍රව්‍යයක් වන යුරේනියම්, 19.1 gcm-3 ක ඝනත්වයක් සහ ඉහළ තාපාංක සහ ද්‍රවාංක පෙන්වාලනු ලබයි. ප්ලූටෝනියම් හට හිමිවනුයේ 94 වන පරමාණුක ක්‍රමාංකයයි. ප්ලූටෝනියම් සතුව ඇති සුවිශේෂීත්වය වනුයේ එය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ කෘත්‍රිම මූලද්‍රව්‍යයක් වීමයි. ස්වභාවිකව ප්ලූටෝනියම් ඇතිවනුයේ ඉතා පහළ ප්‍රමාණයන් වලින් පමණකි. මේ සඳහා ප්‍රධාන හේතුව වී ඇත්තේ ප්ලූටෝනියම් සතුව ඇති කෙටි අර්ධ ආයු කාලය සහ අධික විකිරණශිලීත්වයයි. ප්‍රධාන වශයෙන් න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාකාරක කුටීර හෝ හරයන් තුළ සිඳුවන න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩන ප්‍රතික්‍රියාවන්හි අතුරුඵලයක් ලෙසට නිර්මාණය වන ප්ලූටෝනියම් සඳහා සමස්ථානික 20ක් පමණ අර්ථ දක්වා තිබුණද එයින් වඩාත් සුලභතම වනුයේ Plutonium-239 සමස්ථානියකයි.

යුරේනියම් මූලද්‍රව්‍යය නිර්මාණය වනුයේ දැවැන්ත තාරකාවන් ඔවුනගේ දිවියේ අවසානයේදී සිඳුකරනු ලබන සුපර්නෝවා පිපුරුම් වලින් පමණකි. යුරේනියම් පමණක් නොව Iron (Fe), Nickel, Cobalt සහ Gold (Au) ඇතුළු තවත් මූලද්‍රව්‍යයන් ගණනාවක්ම නිර්මාණය වනුයේ සුපර්නෝවා පිපිරුම් මඟිනි. එපමණක් නොව යුරේනියම් යනු පෘථිවියේ primordial element එසේත් නැතහොත් පෘථිවියේ ආරම්භයේ පටන් පැවැති මූලද්‍රව්‍යයකි. මේ හේතුවෙන් පෘථිවියේ වයස නිර්ණය කරලීම සඳහා යුරේනියම් මූලද්‍රව්‍යයේ අර්ධ ආයු කාලය භාවිතා කරලිය හැකිය. කාබන් දින නිර්ණය වසර 50,000 දක්වා සීමා වුවද, යුරේනියම් මූලද්‍රව්‍යය ඒ ඒ සමස්ථානිකයන් වල ප්‍රතිශතයන් යොදාගනිමින් සිඳුකරනු ලබන දින නිර්ණයන් වසර බිලියන 5ක් තෙක් නිරවද්‍යව ප්‍රකාශ කරලිය හැකිය. න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාකාරක හරයක් තුළ සිඳුවන Uranium-238 විඛණ්ඩන ප්‍රතික්‍රියාවන් වලදී Uranium-238 පරමාණුවක්, නියුට්‍රෝනයක් අවශෝෂණය කරගනිමින් සිඳුකරනු ලබන බීටා ක්ශය වීම් කිහිපයකට පසුව එය Plutonium-239 පරමාණුවක් බවට පත්වේ. යුරේනියම් සහ ප්ලූටෝනියම් ද්විත්වයම බලශක්ති උත්පාදනය කරලීම සඳහා න්‍යෂ්ටික බලගාරයන් තුළ පාලිත තත්ත්ව යටතේ භාවිතා කල හැකි වුවද න්‍යෂ්ටික ආයුධ නිර්මාණය කරලීම සඳහා වර්තමානයේදී බහුලවම භාවිතා කරලනුයේ Plutonium-239 සමස්ථානිකයයි.

යුරේනියම් සහ ප්ලූටෝනියම් ද්විත්වයම රිදීවන් අළු පැහැයක් දරන අතර යුරේනියම් මූලද්‍රව්‍යය ප්‍රධාන වශයෙන් නිස්සාරණය කරලනුයේ භූගෝලීය පාෂාණ, පස් සහ Uraninite නම් ඛනිජයෙනි. කෙසේවුවද මේවායෙහි සංශුද්ධ යුරේනියම් පවතිනුයේ ඉතාමත් අල්ප වශයෙනි. එබැවින් මේවායෙන් න්‍යෂ්ටික බලාගාරයන්හි සහ න්‍යෂ්ටික ආයුධයන්හි භාවිතා කරලිය හැකි මට්ටමේ යුරේනියම් නිශ්පාදනය කරලීමට නම් එම සාම්පල වල අඩංගු යුරේනියම්හි සංශුද්ධතාවය ඉහළ නැංවීය යුතු අතර Uranium-238 සමස්ථානිකයට වඩා Uranium-235 හි ප්‍රතිශතය ඉහළ නැංවිය යුතුය. මෙම සංකීර්ණ සහ මිල අධික ක්‍රියාවලිය Uranium Enrichment Process (යුරේනියම් සුපෝෂණය) නමින් හඳුන්වයි.
සමාන්‍යයෙන් න්‍යෂ්ටික බලාගාර සඳහා විදුලිය උත්පාදනය කරලීමට 3-5% ක පමණ සූපෝෂිත Uranium-235 ප්‍රමාණවත් වුවත් ප්‍රභල න්‍යෂ්ටික ආයුධ නිර්මාණය කරලීම සඳහා 90% මට්ටම දක්වා සුපෝෂණය කරන ලද Military-grade Uranium [Highly Enriched Uranium (HEU)] අවශ්‍ය වේ. මෙය ඉතාමත් මිල අධික ක්‍රියාවලියක් වන අතර ලෝකයේ HEU සුපෝෂණයන් සිඳුකරලීමට හැකියාවක් සහිත තාක්ශණයක් හිමිවනුයේ රටවල් සුළු සංඛ්‍යාවක් හට පමණකි. නිශ්චිත පැවසීම අපහසු වුවත් සුපෝෂණය කරන ලද Military-Grade Uranium 1Kg ක සුපෝෂණ පිරිවැය ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 200 ඉක්මවා යා හැකිය.