🪦📰🇹🇷 Fathullo Gulen (1941-2024) vafot etdi.
🇹🇷 Rejep Tayyip Erdog'anning sobiq ustozi va safdoshi, keyin esa "1-raqamli dushmani" Gulen kaslikdan vafot etdi. U oxirgi uzoq vaqt chet elda yashagan, shaxsan siyosiy yetakchilikka da’vo qilmagan va uning o‘limida jinoiy yoki kutilmagan qo‘llarni izlashga xojat yo‘q.
Shunga qaramay, aynan Gulen Erdo‘g‘an uchun o‘ziga xos tramplin bo‘lib xizmat qildi va Turkiyaning bo‘lajak prezidentining dunyoqarashida ham, mamlakati taqdirida ham o‘chmas iz qoldirdi.
🇹🇷🇹🇷 1997-yil 28-fevralda Turkiyada "baxmal" harbiy to'ntarish sodir bo'ldi (tur. 28 şubat). O'sha kuni harbiy qo'mondonlik vakillari va xavfsizlik idoralari rahbarlari Bosh vazir Najmiddin Erboqon va uning hukumati iste'fosini talab qiluvchi memorandum qabul qildi. Turk jamiyatining islomiylashuvidan xavotirga tushgan generallar Mustafo Kamol Otaturk (qo‘shinni dunyoviy qadriyatlar posboni deb bilgan) o‘gitlariga amal qilib, bunga chek qo‘yishga qaror qildilar.
🇹🇷 Najmiddin Erbakan zamonaviy turk siyosiy islomining yaratuvchilaridan biri sanaladi. U islomiy farovonlik partiyasini (Refah) boshqargan va Erdo‘g‘onning ustozi bo‘lgan (1994 yilda shu partiyadan Istanbul merligiga nomzodini qo‘ygan va saylovda g‘alaba qozongan). Erboqon iste’foga chiqqanidan keyin Turkiyada siyosiy islom tarafdorlariga nisbatan ta’qiblar boshlandi. Erdog'an ham "diniy adovat qo'zg'atish" aybi bilan qamoqqa tushgan; Mitingda u shoir Ziyo Go‘lkapning she’rini o‘qigan:
Masjidlar bizning kazarmamiz,
Minoralar bizning nayzalarimiz,
Gumbazlar bizning dubulg'amiz,
Dindorlar esa bizning askarlarimizdir.
🇹🇷 Biroq, ta'qiblardan so'ng Turkiyada siyosiy islomning pozitsiyasi sezilarli darajada mustahkamlandi - va 2001 yilda Erdo'g'an o'zining Adolat va taraqqiyot partiyasini (AKP) tuzdi va u hali ham bu partiyaga rahbarlik qilmoqda. Erboqon unga o‘z siyosiy tuzilmasini yaratishda yordam berdi.
🇹🇷 Fatulloh Gulen o'z faoliyatida ta'limga tayangan. Oʻquv yurtlari Turkiya, Qozogʻiston, Oʻzbekiston, Qirgʻiziston, Bolqon mamlakatlari, shuningdek, Tatariston va Qrimda va hokazo eng yaxshilaridan biri hisoblangan. Hatto AKP saflarida ham bu tizimdan oʻtgan yoki Gulen jamoati bilan boshqa yaqin aloqada boʻlganlar koʻp va partiya Gulenni yomonlasada gulenchilarni o‘z safidan haydashga shoshilmayapti. Turkiyada ular xorijdagi Gulenchilik maktabi birinchi navbatda turk maktabi ekanligini tushunishadi. Nega “yumshoq kuch”dan voz kechish kerak – ayniqsa bitiruvchilar baribir “Hizmet”ga avtomatik ravishda yozilmaydi? "Hizmet" turk hukumati tomonidan taqiqlangan va FETÖ (turk. Fethullahchi Terrör Örgütü - Fethullahchi terror tashkiloti) nomini olgan Gulen tashkilotidir. Bu Anqara Gulenni ayblagan davlat to'ntarishiga urinishdan (2016) keyin sodir bo'ldi. Gulen asos solgan maktablar butun dunyo (masalan Amerika) bo‘ylab kelajakda Turkiya uchun xizmat qiluvchi minglab lobbistlarni tayyorlagan. Nega ulardan davlat qutilishi kerak? Ular Turkiya manfaatlari uchun judayam muhim.
👥 Fathulloh Gulenning oʻlimi munosabati bilan koʻplab ommaviy axborot vositalari “Erdogʻanga sovgʻa” va “uning asosiy dushmanining oʻlimi” haqida yozmoqda. Ammo zamonaviy turklar orasida gulenchilar ko‘p. Ta'lim tizimi nafaqat yangi izdoshlarni o'stirish va tarbiyalash, balki ko'p million dollarlik biznes, moliyaviy oqimlar va ish o'rinlari, shuningdek, odamlar o'rtasidagi kuchli gorizontal aloqalarni o'rnatish imkonini beradi.
Biroq, Turkiyada Gulenning g'oyalari va qadriyatlarini baham ko'radiganlar allaqachon yetarli. Va nafaqat Turkiyada qolgan davlatlarda ham ularning soni talaygina.
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi
