bakiroo

Silk avia лоукостер эмас

Рақобат қўмитаси авиаташувчиларнинг истеъмолчиларни алдаётгани билан боғлиқ ҳолатларни ўрганишни бошлаган эка, фокусни танлов ва рақобатсиз маҳаллий қатновлардаги тил бириктиришларга ҳам қаратиши кўпроқ самарали бўлган бўларди, ўйлайман.

Биласизки, галочка учун лоукостер (борми, бор!) бўлган Silk avia авиакомпанияси ташкил этилган. Гўёки шу билан маҳаллий қатновларда истеъмолчиларда танлов ва бозорда рақобат бордек. Лекин бу ерда ҳеч қандай танлов ҳам, рақобат ҳам мавжуд эмас. Чунки биринчидан, Silk avia де юре ҳавошканинг боласига айланган (де факто биринчи кунданоқ шундай бўлган).

Иккинчидан, Silk avia ва ҳавошканинг рейслари учун чипталар синхрон/ўзаро келишилган ҳолда ошириб борилади (антимонополиячиларимиз алгоритмини олса бўлар).

Учинчидан, Silk avia ҳеч қанақа лоукостер эмас, лоукостерлик учун қанақадир имтиёз ва субсидиялар олинаётган бўлса, зудлик билан тўхтатилиши керак.

Суратларда 2 ҳафтадан кейинга, 7-10 ноябрь учун Тошкент-Бухоро-Тошкент авиачипталари нархлари.

Оилавий тадбиркорлик учун ажратилган кредитлар бўйича NPL 20%, деган рақам қаердан чиқди?

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази "Бакиров келтирган 20 фоиз даражасидаги муаммоли кредитлар ҳақидаги даъво расмий манбалар, статистика ёки тадқиқотлар билан тасдиқланмаган", деб ёзмоқда.

Биринчидан, мен келтирган важларда "Норасмий ҳисобларга кўра, ушбу тоифадаги кредитлар бўйича NPL 20% атрофида" деб ёзилган. Агар Марказ мутахассисларининг бу бўйича умумэътироф этилган методология доирасида ҳисоб-китобларни амалга оширишга хоҳишлари бўлса, мен тайёр. Эртагаёқ Халқ банкига, Микрокредитбанкка ёки шу балога рўпара бўлган исталган банкка бориб ҳисоблаш ишларини амалга оширишимиз мумкин.

Иккинчидан, Марказий банк оилавий тадбиркорликка ажратилган кредитлар бўйича муаммоли кредитлар улуши ва ҳажмини алоҳида кўрсатмай келади дея алоҳида таъкидланган. Фақат бир марта, 2023 йил 4 май куни ўтказилган матбуот анжуманида Марказий банк раиси Оилавий тадбиркорлик учун ажратилган кредитларнинг муаммоли қисми 3 трлн.сўм атрофида эканини маълум қилган (жонли эфир материалларини олиб кўриш мумкин). Бу ўша пайтда Оилавий тадбиркорлик учун ажратилган кредитлар бўйича NPL улуши 20% атрофида эканини англатар эди. Ўтган 1,5 йил ичида барча кредитлар бўйича NPL улуши 3,6%дан 4.2%га етди, яъни аҳвол янада мураккаблашди. Банклар кредит портфели ичида энг ёмон маҳсулот бўлган Оилавий тадбиркорлик учун кредитларнинг сифати бунданда ёмонлашган бўлса борки, яхшиланмаган. Шу маънода, ҳатто яхши гумон билан 20% деган рақам келтирилган эди (бу орада оилавий тадбиркорликка ажратилган неча юз миллиард кредитлар "списать" қилингани эслаш шарт эмас, келинг ўзбекистонликларни қўрқитмайлик).

Ва ниҳоят, учинчидан, Оилавий тадбиркорлик учун ажратилган кредитларнинг муаммоли қисми ва улушлари эълон қилинмаслигига асосий сабаби 7 йилдан бери тўхтамай молиялаштиришда давом этаётган бу бузуқ ва зараркунанда воситанинг хато эканини, кўзланган мақсадларга умуман эришилмаганлигини тан олмаслик билан боғлиқ бўлиши мумкин холос.

Дарвоқе, марказ эълон қилган материалда "Ҳоким ёрдамчилари томонидан берилган кредитларнинг ўртача 7,9 фоизи қайтарилмайдиган кредитлар" деб кўрсатилган эди. Кейин "қайтарилмайдиган" сўзи "муаммоли" билан алмаштирилди. Биринчи таҳрир ҳақиқатга яқинроқ эди.

Камбағаллар уйини қандай иситади?

2025 йилда кўп ўлчовли камбағалликни аниқлаш мезонининг янги тизими ишга туширилиши ҳақида гап кетар экан, Оксфорд Камбағаллик билан кураш ва инсон тараққиёти ташаббуси (OPHI) директори, профессор Сабина Алькайрнинг Ўзбекистонда уйни иситиш имконияти камбағалликни муҳим жиҳати эканига эътибор қаратади.

Агар Ўзбекистонда камбағаллик даражаси юқори бўлган ҳудудлар ва қатламлар картинаси чизилса, бу юқори эҳтимол билан газлашмаган, суюлтирилган газ вақтида етиб бормайдиган, электр таъминотида доимий муаммолар мавжуд уй хўжаликлари бўлиб чиқади. Бу уй хўжаликлари куз ва қиш мавсумида иситиш учун тезак, ғўзапоя ва ўтиндан фойдаланишади. Кун давомида уй иситиш ва овқат тайёрлашга бошқа уй хўжаликларига нисбатан кўпроқ вақт сарфланади. Куз ва қиш мавсумида иситишга сафрланадиган харажатлар бошқа уй хўжаликларига нисбатан даромадларнинг катта қисмини ташкил этади. Мазкур Уй хўжаликлари йилнинг қолган қисми давомида ҳам бир неча кундан бир неча ҳафтагача вақтини иситиш мавсуми учун тезак тайёрлаш, ғўзапоя йиғиш ва ўтин жамлашга сарф этади (шу ўринда ўзбек энергоресурсларини эгаллаб олган ҳолда, ўзбек газини махфий қарорлар билан четга сотишда давом этаётган олигархлар ва шу бузуқ тизимни қўллаб-қувватлаётган олигархлар боқувидаги амалдорлар албатта қарғалиши керак).

Камбағаллик шаклланиши ва давом этишида ўзбек чиновниклари эътибор қилмаган жиҳатларларга эътибор қаратгани учун Алькайр хонимга миннатдорчилик билдираман.

Камбағалликни аниқлаш мезонлари ўзгарадими?

Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазири Ботир Зоҳидов:

"Камбағалликни аниқлаш ҳамда аҳолини камбағалликдан чиқариш бўйича иқтисодиётнинг ўзгаришига қараб, янги ёндашувлар жорий этилади. Минимал истеъмол харажатларини ҳисоблашнинг амалдаги усулида камбағал аҳолининг турмушида пул билан акс этмайдиган кўрсаткичлари тўлиқ инобатга олинмайди.
Шундан келиб чиқиб, 2025 йилда кўп ўлчовли камбағалликни аниқлаш мезонининг янги тизими жорий этилади".

Ҳоким ёрдамчилари томонидан берилган кредитларнинг ўртача 7,9 фоизи қайтарилмайди

Халқаро ҳамкорлик ташаббуслари ҳафталиги доирасида спикерлар томонидан одатда расман эълон қилинмайдиган қизиқ рақамлар айтилган.

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази директори Обид Ҳакимовга кўра, Ҳоким ёрдамчилари томонидан берилган кредитларнинг ўртача 7,9 фоизи қайтарилмайдиган кредитлар. Ушбу тоифадаги қайтарилмайдиган кредитларнинг динамикаси (ўсиши, қисқариши) очиқланмаган. Обид Ҳакимовнинг қайд этишича, Кредит ўртача ҳажмининг 1 фоизга ошиши 1000 аҳолига тўғри келадиган муаммоли (ишламайдиган) кредитларнинг 0,25 фоизга ўсишига олиб келади.

Эслатиб ўтамиз, қайтарилмайдиган кредитлар бу NPL ёки 9-стандарт бўйича қадрсизланган кредитлар эмас. Балки, қайтарилмайдиган дея умидсиз, яъни қайтмаслигидан далолат берувчи омиллар ёки аломатлар мавжуд бўлган ҳамда қайтмайдиган ёки қиймати жуда пастлиги туфайли ҳисобини балансда актив сифатида юритилиши мақсадга мувофиқ эмас деб топилган кредитлар назарда тутилмоқда.

Агар ҳоким ёрдамчилари томонидан берилган кредитларнинг ўртача қайтарилмайдиган кредитлар *7,9%ни ташкил этса, унда NPL улуши икки хонали экани эҳтимоли юқори.

Марказий банк оилавий тадбиркорликка ажратилган кредитлар бўйича муаммоли кредитлар улуши ва ҳажмини алоҳида кўрсатмай келади. Норасмий ҳисобларга кўра, ушбу тоифадаги кредитлар бўйича NPL 20% атрофида.

Камбағалликни қисқартириш воситаларидан бири сифатида камбағал оила вакилларини тадбиркорга айлантириш учун имтиёзли кредитлар ажратилиши иқтисодий самарасизлиги, юқори коррупциогенлиги ва қиммат маъмуриятчилиги сабабли танқид қилиб келинади.

P.S. Марказнинг аниқлик киритишича, 7,9% бу муаммоли кредитлар улуши.

Она тилим ҳақида

Олти ёшимда уйимизга энг яқин мактабга борганман. Тумандаги 1-мактаб эди. Ўша пайтлар ҳамма биринчи мактаблар рус мактаблари бўларди. Ота-онам бу мактаб рус мактаби бўлгани учун эмас, уйдан 100 метр масофада бўлгани учун, кўчама-кўча юрмаслигим учун беришган.

Мактабга борганимда рус тилида икки оғиз ҳам сўзлаша олмасдим. Ишкабылова Светлана Петровна исмли биринчи ўқитувчим ўқиш-ёзишни ўргатди. Учинчи синфга бориб русчани яхши ўрганиб олдим; шундан кейин бу тилни яхши билганим менга кўп ёрдам берди.

Инглиз тилини яхши ўрганишимда ҳам шу мактабда ўқиганим сабабчи бўлган. Инглизчани менга илк ўргатган Игланова Юлия Ягудаевна исмли яҳудий ўқитувчимни бир умр миннатдорлик билан эслайман. Сурхондарёнинг кичкина туманида бундай ўқитувчи бўлганлиги биз болалар учун катта бахт бўлганини энди тушунаман.

Бакалаврни битириб, Англияда ўқиб келдим, Тошкентда икки йилча ишладим. Энди ўйлаб қарасам, ишлаган жойларимда ишлаганимнинг асосий сабаби айнан тил билганим эди. Инглизча ва русчада яхши ёза оладиган одам кўп жойда керак эди. Халқаро ташкилот лойиҳаси бўлсада, кундалик иш юритиш ҳаммаси русчада эди. Ҳатто ўша пайтда Тошкентда чиқадиган бир журнал учун рус тилида мунтазам колонка ҳам ёзардим.

Аввал университетда, кейинчалик эса Японияда японча ўргандим. Кўп ўқитувчилардан дарс олдим, буларнинг ҳаммасини ҳозиргидек эслайман. Баъзи ўқитувчиларнинг баъзи дарслари ҳам хотирамда муҳрланиб қолган. Балки тил ўрганишни яхши кўрганим учундир.

Кембриж университети PhD программаларидан бирига қабул қилинишимга сабаб ҳам жуда ақллилигим, ёки ортиқча билимим эмасди. Ҳали мени яхши танимаган илмий раҳбарим японча ва русча манбаларни ўқий олишимни билиб, IELTS натижамни кўриб, қабул қилган.

Қирқ йилдан ортиқ умримда ўрганган нарсаларимнинг катта қисмини аввал русчада, кейин инглиз тилида ўқиганман. Аммо шунча йил ичида уйда ҳамиша ўзбек тилида сўзлашиб, ўзбек тилида китоб ўқиб, ўзбек тилида фикрлаб келганман. Бошқа тилларни ажойиб ўқитувчиларимдан ўрганган бўлсам, ўзбек тилини онамдан, оиламдан ўрганганман. У менинг том маънодаги она тилим.

Тақдир тақозоси билан ҳозир турадиган жойимда мунтазам оиладан ташқарида ўзбек тилида сўзлашиш имконим кўп эмас. Бу каналнинг муҳимлиги ҳам шунда—бу ерда ўқувчиларим учун, ўзим учун ўзбек тилида ёза оламан. Она тилимда тафаккур қилиш имкониятим бор.

Она тилини билиш, яхши кўриш, уни асраш миллатчилик эмас. Инсон ўнта чет тилини ўрганиши мумкин, аммо она тилисини биринчи навбатда билиши керак. Билганда ҳам яхши билиши керак, деб ҳисоблайман. Мен ўзбек тилини ҳали ҳануз яхши биламан деб айта олмайман (масалан, х ва ҳ да адашаман, имло луғатидан текшириб ёзишга ҳаракат қиламан). Шунга қарамай, қўлимдан келганича тўғри ва тоза ёзишга ҳаракат қиламан. Бошқа тилларга қарши эмасман; ўзим шунча вақт сарфлаб бошқа тилларни яхши ўргандим, бундан билим топдим, фойда топдим. Аммо ўз она тилисини билмайдиган одамни ҳурмат қилмайман. Ўзбек тилида бузиб ёзадиганларни, шевада ёзадиганларни жиним суймайди. Твиттерда мени ўқийдиганлар билади, ярим ҳазил-ярим чин қилиб, баъзи тилни булғайдиганларни кулгу ҳам қиламан.

Чунки тил—ўзликнинг ўзагидир. Тил миллат ё элатнинг қалбига калитдир. Чет тилларини ўрганиб, буни тушуниб етдим, чет тилларини ўрганиб, она тилимнинг қадрига етдим. Шу сабабдан ҳам, барча ўзбекистонликлар тилга ҳурмат билан ёндашмагунча, барча ўзбекистонликлар ўзбек тилида сўзлаша оладиган даражада бўлмагунча, ҳужжат ва иш юритиш биринчи навбатда ўзбек тилида юритиладиган бўлмагунча, нафақат тил байрамида, балки ҳар куни тилга эътиборни бир-биримизга эслатиб туришимиз керак.

Тил байрамингиз билан табриклайман, азиз тилдошим.

@profsherzod

​Қирғизистон ўқитувчиларининг ўртача ойлиги Ўзбекистон ўқитувчиларининг ўртача ойлигидан баланд

Қирғизистонда ўқитувчиларнинг ўртача ойлиги 3 955 минг сўмдан зиёдни ташкил этади (қирғиз сомида 26 400 сом).

Солиштириш учун, Ўзбекистонда мактаб ўқитувчиларнинг ўртача ойлиги 3 484,7 минг сўмдан иборат.

Қизиқ тарафи, Қирғизистонда ўқитувчиларнинг ўртача маоши қирғизистонликларнинг ўртача маоши билан бир хил. Яъни ўқитувчиликни танлаган қирғизистонликлар бошқа қирғизистонликлардан камбағал эмас.

Ўзбекистонда эса ўқитувчиларнинг маоши ўзбекистонликларнинг ўртача маошидан учдан бирига кам. Жарангдор шиорлар ва чақириқларга қарамай, охирги йилларда ўзбекистонлик ўқитувчилар маоши нисбий камайишда давом этмоқда.

Ўзбекистон ўқитувчиларининг маоши қирғизистонлик ўқитувчилар маошидан сезиларли даражада камлиги қарор қабул қилувчиларни ўйга толдириши керак. Зеро Ўзбекистонда жон бошига ЯИМ (2 700 доллар) Қирғизистонга (1 970 доллар) нисбатан 37% баланд.

Суратда 2019 йилдаги сайлов-палов тарғиботи

Газ экспорти бутунлай тақиқланиши керак

Агарда нормал давлатлардагидек соғлом ва рақобатли сайлов тизими бўлганида, тобора чуқурлашаётган энергетик кризис, шимолга боғланган ўғри олигархия ва очофат монополистлар сунъий равишда уюштираётган тақчиллик ва нарх ўсиши раллиси кабилар бир ойдан бери давом этаётган сайлов кампаниясининг асосий муҳокама мавзусига айланарди. Мустақил номзодлар ва партиялар электорат эътиборини қозониш учун шонли энергетикларни сўроққа чақирган, олигарх ва монополистларга қарши росмана жиддий ва аёвсиз чоралар кўриш, вазиятни ўнглаш учун фавқулодда амалий ҳаракатларга ўтиш талаб қилинган бўларди.

Афсус, биз бутунлай бошқа реалликларда яшамоқдамиз. Кун тартиби сайловчиларниннг хоҳишлари ва сайловларда эмас, ўзбекистонликларнинг манфаатларига терс бўлган ёпиқ кабинетларда ва ёпиқ келишувларда шаклланишда давом этмоқда.

Майли, бир неча дақиқага тасаввур қилайлик, эркин сайловда қайсидир партия ғолиб бўлди. Тасаввуримиздаги Ғолиб партиянинг ва у тузган ҳукуматнинг соғлом ақл билан қиладиган илк чораларидан бири бу газ экспортини бутунлай тақиқлаш бўлади (куф суф чоралар билан вақтинча тўхтатиш эмас).

Чунки ўзи бусиз ҳам қазиб олиш кескин тушиб кетаётган шароитда газ экспортини тўлиқ тўхтатибгини ёқилғи балансида қандайдир мувозанат яратиш мумкин. Метан билан боғлиқ муаммолар туфайли пропанга босим, пропан тақчиллиги бензинга талабни яратаётгани ҳақида кўп ёздик. Буларнинг ҳаммаси бир бўлиб бизни импортга қарам қилмоқда, экспортимизни қисқартирмоқда.

Газ экспортини тақиқлаш ўзбек газининг асл эгаси бўлган ўзбекистонликларга нисбатан адолат масаласи ҳам. Нима учун Ўзбекнефтегаз газини 600 сўмдан сотиши керакку, ўзбек халқига тегишли бўлган газ конларини эгаллаб олган олигархлар яширин қарорлар билан газни четга 200 доллардан сотиши керак? Нима учун ўзбекистонликларнинг солиқлари ҳисобига шаклланган бюджетдан субсидияланган газ экспорт қилиниши, қайсидир чўнтакларни тўлдириши керак? Бу бузуқ посангини чала чоралар билан, ёлғон баёнотлар билан тўғирлаб бўлмайди. Ундан воз кечиш керак.

Сойчага сув келди, бу фақат бошланиши

Ўтган ҳафтанинг росмана қувончли воқеаларидан бири Фарғона водийсининг олис ҳудудларида яшовчи аҳолини ичимлик суви билан таъминлаш ва санитария лойиҳасининг амалга ошира бошлагани билан боғлиқ бўлди.

Ушбу лойиҳа доирасида 2026 йилгача Фарғона, Андижон ва Наманган вилоятларидаги 6 та маҳаллада 20 мингдан ортиқ аҳоли илк бор ичимлик суви билан таъминланади.

Яна шуниси аҳамиятлики, лойиҳа давлат-хусусий шериклик асосида Япониянинг “JTI Global WASH Initiative SA” жамғармасининг ҳомийлик маблағлари ҳисобидан амалга оширилмоқда. Япон компанияси лойиҳани молиялаштириш учун 2 млн доллар ажратган.

Тақдимот якунида йиғилганлар Наманган вилояти Косонсой туманидаги “Сойча” маҳалласига сув етказиб беришни рамзий равишда бошлаб беришди. Ушбу маҳаллада ҳам 5000 дан ортиқ аҳоли илк бор ичимлик сувига эга бўлди.

Таъкидланганидек, агар аҳолини марказлашган ичимлик суви билан таъминлаш даражаси 2030 йилга бориб ҳозирги 77,3 фоиздан 90 фоизга етказилса, бу жуда катта улкан натижа бўларди.

Боиси, сув – аҳолининг бирламчи ҳаётий эҳтиёжи. Ҳар қандай катта ва оламшумул лойиҳалар ҳақида режа қилишдан аввал ана шу бирламчи эҳтиёжларни қондириш ҳақида ўйлаш керак.

80 шиптир нархи 11 млн.сўмдан ошган

80 шиптир бўйича биржа савдолари шанба куни ҳам ўтказилган. Котировкалар ошишдан тўхтамаган. Айрим битимларда 80 шиптир лақабли бензиннинг тоннаси қарийб 11,1 млн.сўмдан сотилган.

Ҳурматли ОБХССчилар, 11,1 млн.сўмдан сотиб олинган бензин заправкада қанчадан сотилиши керак, бир ҳисоб қилиб кўринглар-чи. Литри 8,5 минг сўмдан сотилса, тадбиркор қанча зиёнга киради?

Сохта иллюзия яратиш учун охирги кунларда ҳудудларда 80 шиптир сотаётган ўзи кам сонли заправкаларда ёппасига текширув тадбирлари бошланган. Бу ўзи бусиз ҳам мураккаб аҳволни янада оғирлаштирмоқда. Катта ўғрилар тепада қолиб, қиммат сотаяпти дея хусусий АЁҚШларни ёмонотлиқ қилиб, айбдор кўрсатиб, биржадан четлатиш ҳам шартмас. Бу кетишда тадбиркорлар ўзлари 80 шиптирни сотмай қўя қолишни маъқул кўришади.

Шонли энергетиклар ва уларнинг сув пуркагичларидан фақат бузғунчилик келади, майли, Антимонополия қаёққа қараяпти, нима билан банд, деб кўп куюнманг. Антимонополия ресторан ва кафеларнинг менюсини ўрганиш билан банд.

Энергобузғунчилик: бензин нархи ошганига олигарх ва монополистлар эмас, заправкачи тадбиркорларни айбдор қилиш бошланди

Ўзбекистонликларни талаётган ўғри олигарх ва очофат монополистларнинг ўзаро тил бириктириши, таклифни сунъий камайтириб биржа нархларини манипулятив оширилиши, импорт ва тақсимот каналларини бир қўлли қилиниши каби асосий масалалар четда қолиб, шонли энергетикларнинг қўлтиғига сув пуркаётган “Ўзэнергоинспекция” хусусий заправкачиларнинг додини беришни бошлаган.

Эмишки, хусусий корхоналарга қарашли АЁҚШларда Аи-80 автобензин нархи асоссиз оширилган ҳолда сотилаётган экан.

Энди Ўзбекистон қонунларини очинг-чи, монополист бўлмаган, устувор мавқеи йўқ, потолок нархи белгиланмаган бензин учун хусусий заправкаларда нархни асоссиз ошириш нима дегани? Бу қанақа совок? “Ўзэнергоинспекция” ОБХССми?

Буям майли, ўзи вилоятларда 80 шиптир сотувчи заправкалар сони жуда кам, шу ҳолат етмагандай, гўёки 80 шиптирни қиммат сотди дея АЁҚШларга биржа савдоларида иштирок этишни чеклаб қўйилган. Бу ғирт бузғунчилик. Қилаётган ишларингиз 80 шиптир нархини янада ошишига, дефицит кучайишига, одамларнинг норозилигига сабаб бўлади.

Ўзини ОБХСС дея кўраётган “Ўзэнергоинспекция” шунчалик истеъмолчилвр учну қайғураётган бўлса, UNG Petro заправкаларида 6 900 сўмлик 80 бензин йўқлигини ўргансин. Нима, вилоятликларни эшик қисганми? Нима учун UNG Petro ҳамма қатори 80 шиптирни биржадан олмайди? Уларга қарши бирон товуш чиқара оласизларми? Ё сичқоннинг ини минг тангами?

"Ўзэнергоинспекция” шунчалар назорат тадбирлари билан вазиятни ўнгламоқчи экан, нега водийда тушдан кейин метан заправкалар ёпилиб қолаётганини ўргансин. Нима учун соат 17дан кейин водийдаги метан заправкалар "лимит тугагагани" сабаби билан ёппасига метан сотишни тўхтатмоқда?

Метан заправкаларда чекловлар киритиш бўйича навбатдаги яширин топшириқ берилганми? Ё водийликларни энергожазолаш усулими бу?

Ҳурматли “Ўзэнергоинспекция”, сизлар учун шпаргалка: энергетикадаги ўғри ва муттаҳамларни топиш қийинмас, улар тепада, шу ён атрофингизда, синчиклаб қарасангиз, бу чатишиб кетган энергокабинетлардаги амалдорлар ва энерго олигархларнинг ҳаммасини танисангизлар ҳам керак. Шулардан бошланглар, шунда халқ сизларни қарғамайди, дуо қилади.

Қуёш ва шамол станцияларида навбатдаги 1 млрд.кВт.соат электр энергияси 51 кунда ишлаб чиқарилган

Ўзбекистон қуёш ва шамол станциялари йил бошидан 20 октябрга қадар 4 млрд.кВт.соат элеткр энергияси генерация қилган.

Навбатдаги 1 млрд.кВт.соат 30 августдан 20 октябргача, 51 кун давомида ишлаб чиқарилган. Аввалги 1 кВт.соат 44 кунда ишлаб чиқарилган эди, яъни мавжуд яшил станцияларнинг самарадорлиги куз келиши билан бироз секинлашган.

Ўтган даврда станциялар сони ўзгармаган, 9та қуёш, битта шамол станцияси ишлаб турипти. Лекин станцияларнинг умумий қуввати 2,4 гВтдан 2,7 гВтгача ошган, айнан қайси станциянинг қуввати ошганига аниқлик киритилмаган.

2030 йилгача “яшил” энергетика манбаларининг умумий қуввати 27 гВтга етказилиши керак.

Газ қазиб олиш тўхтовсиз қисқармоқда, пропан дефицит, метан заправкаларда лимит, газ экспорти эса потираб ошмоқда

Ўзбек иқтисодиётининг абсурди тобора чуқурлашмоқда. Сентябрда газ қазиб олиш 220,5 млн.кубга қисқариб кетган ва қисқаришда давом этмоқда. Газ йўқлиги учун бутун бошли заводлар ишламаяпти, пропан ё йўқ ёки отнинг калласидек нархда, метан заправкаларда лимит. Лекин қайсидир энерготўда гўёки Ўзбекистон реалликлари ва муаммолари уларга тааллуқли эмасдек, газ экспортини потиратиб оширишда давом этмоқда. Энди тушунгандирсиз, Коррупцияга қарши кураш агентлиги нима учун ёпиқ қарорларни очиқлаши, ноқонуний ва зарар келтираётганларини бекор қилиши қанчалар муҳим эканини? Улар ўз хоҳиши билан газ экспортини тўхтатмайди.

Шундай қилиб, сентябрь ойида 74,7 млн.долларлик газ экспорт қилинган. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 2,2 баравар кўп. Йил бошидан бери экспорт қилинган газ 480 млн.долларга етган. Бу ҳажмда камида 2,5 млрд.куб газ дегани.

2,5 млрд.куб газ экспорт қилиниши ўрнига GTL заводга, Шўртанга, Муборакка юборилганида пропан бунчалар дефицит бўлмасди, нархи 2 карра қимматламасди, газсиз қишлоқлардаги одамлар 2 ойлаб пропан келишини кутишмасди.

Пропан дефицит бўлиб, қимматламаса, 80 шиптир нархи ҳам осмон-у фалакка ўрламасди.

Совуқ тушмасидан туриб метан заправкалар лимити тугаб ёпилмасди.

Бу абсурднинг архитекторлари қиммат ёқилғи ўзи рақобатбардошликда етарлича муаммолари бор, барча бозорлардан минглаб километр узоқдаги товар ва хизматларимиз нархини қанчалар қимматлаштираётганини тасаввур ҳам қила олишмайди. Хос чўнтакларни тўлдирган 480 млн.долларлик газ экспорти жами экспортимизни қанча миллиард долларга қисқартирганини ҳисоблайдиган ва ўйлайдиган эмас улар (узоққа борманг, 3 йилда Ўзбекистон буюк помидор экспортчисидан помидор импортчисига айланди қолди, газнинг макони ва учта улкан заводи бор Қашқадарёга шармандаларча 3,5 минг километрдан қонли пропан ташилмоқда).

Сўнгги вақтларда пулли йўллар мавзуси долзарблашиб қолди-ку. Жамоатчилик ўтказувчанлик қобилиятидан шундоқ ҳам тўлиқ ёки деярли тўлиқ фойдаланилаётган ҳудудлараро йўлларга муқобил - пулли бўлса ҳам майли - янги йўллар қурилади, деб кутиб турган вақтда, масалан, тўлиқ куч билан ишлаётган ўша йўлларнинг ўзи пулли бўлиб қолармиш, деган гаплар ҳам тарқалганидан бохабардирсиз балки. Юқори минбарлардан берилган сўнгги баёнотга қараганда, воқеалар, Худо хоҳласа, бу қадар расво ривожланмайди ва пулли йўллар ҳақиқатан ҳам янгитдан қурилади.

Бугун бўлса тармоқда бир қизиқ маълумот тарқалди. Эмишки, Ўзбекистонда 2024 йилнинг февралида йўллар ва шосселар қуришга ихтисослашган “Тошкент Самарқанд автомагистрали” номли корхона рўйхатдан ўтказилган экан. “Пулли йўлни қуриш учун алоҳида махсус компания ташкил этишгандир-да, яхши-ку”, дейишингиз мумкин. Пулли йўл қуриш бўйича қандайдир бўлса ҳам ҳаракат бошлангани ростдан ҳам яхшию, лекин компания муассиси “Саноат энергетика гуруҳи Энера”, ўзбекча айтганда, “Санег” компанияси экан. “Санег” нимаю, эгалари кимлиги ҳақида Отабек акадан сўраган маъқул (уларнинг жавоблари камлик қилса, буёқда яна қўшимча тафсилот).

Отабек аканинг тушунтиришлари ва қўшимча маълумотлардан кейин ҳали, катта эҳтимол билан, ҳеч нарса қилишга улгурмаган бўлса-да, тўйдан аввал чалинган ёқимсиз ноғорадек очилган “Тошкент Самарқанд автомагистрали” компанияси кўзингизга бироз беўхшов кўрина бошлайди. Худди аввалроқ “Санег Атом” номли компания очилганини билган вақтингиздаги каби шубҳаларга кўмиласиз. “Наҳотки... ҳаммаёқ... ҳамма нарса...”, деб ичингизга бир ташвиш киради, афсуски...

Ҳай, ишқилиб, охири бахайр бўлсин!..

Тўртинчи кўчирилиш

Марказий банк раиси ўринбосари Беҳзод Ҳамраевга кўра, Ўзбекистонда 2026 йилнинг иккинчи қисмигача инфляцияни 5 фоизга тушириш прогноз қилинмоқда.

Ҳамраев бу фикрларни “Халқаро ҳамкорлик ташаббуслари ҳафталиги” доирасида Ўзбекистондаги макроиқтисодий вазиятга доир сессиядан кейин медиа вакиллари билан мулоқот пайтида билдирган.

Юқори эҳтимол билан, инфляцион таргетга оид янги муддатлар 31 октябрда бўлиб ўтадиган Марказий банк бошқарувининг навбатдаги йиғилишида муҳокама этилади ва кейин Пул-кредит сиёсатининг асосий йўналишларида акс этади.

Эслатиб ўтамиз, Марказий банк 2020 йилдан бошлаб инфляцион таргетлашга ўта бошлаган. Ўша пайтда доимий инфляция мақсади — 5 фоизга 2023 йилга келиб эришилиши белгиланган. 2022 йилга кнлиб 5 фоизлик таргетга мақсадига эришиш муддатини 2024 йил охирига, ўтган йили эса бу муддат 2025 йил иккинчи ярмига кўчирилган эди. Навбатдаги кўчирилиш тўртинчиси бўлади.

Мутлақо шахсий мулоҳазаларга кўра, агар Ўзбекистонда қатор иқтисодий секторларда, айниқса энергетикада монополистик-олигархик режим таг-томири билан тугатилмас экан, мўлжалдаги инфляцион таргетга ҳеч қачон етилмайди.

Ёқилғи энергетикаси сентябрда янги тубларга қулаган

Қазиш ва бурғулаш учун йилнинг энг мўътадил ойи ҳисобланган сентябрда газ қазиб олиш 3 550,5 млн.кубгача қисқарган. Бу ўтган йилнинг сентябрига нисбатан 220,5 млн.куб кам дегани. Йил бошидан буён қисқариш 1,7 млрд.кубга етган.

Нефть қазиб олиш навбатдаги минимум 57,1 минг тоннагача тушиб кетган (ўтган йилнинг сентябрига нисбатан 7,7 минг тонна кам). Шонли энергетиклар Ўзбекистон нефть мустақиллигига эришишини ваъда этишган муддатгача 2 йил-у, 1 ой вақт қолди.

Бензин ишлаб чиқариш 99,2 минг тоннагача қисқариб кетган (-14,6 минг тонна). Қулаш чуқурлигини тасаввур этишингиз учун бу биржага чиқариладиган тахминан 1 ҳафталик бензин ҳажми.

Сентябрда дизель ёқилғиси ишлаб чиқариш ҳам 72 минг тоннагача қисқарган (-4,4 минг тонна). 4 млрд.долларлик GTL завод сентябрдаёқ газдан узилганми ё бошқа сабабми, аниқ айтиш қийин. Лекин дизелга талаб ошадиган ойлар яқинлашиши билан дефицит яратилиши биринчи марта эмас.

Ёқилғи энергетикасидаги катастрофик қулаш электр энергияси генерациясида акс этмоқда. Эски анъанавий станцияларда электр энергияси ишлаб чиқариш 4 691 млн.кВт.соатгача қисқарган (-527,9 млн.кВт.соат).

Энергетикадаги чўкишга қарамай, саноат ишлаб чиқариш физик ҳажми ўсиши 7,0%гача тезлашган.

Янги тизим қандай ишламоқда?

Муҳтож шахсларни протез-ортопедия мосламалари ва реабилитация қилишнинг техник воситалари билан таъминлаш мақсадида янги тизим ишга туширилган эди.

Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги янги тизим қандай натижалар бераётгани ҳақида ҳисобот берди. Унга кўра, энди муҳтожлик ногиронлик билан бир вақтда ахборот тизими орқали аниқланмоқда. Фуқароларга зарур воситаларни харид қилиш учун онлайн-ваучер шакллантирилди ва уларга СМС ҳамда ижтимоий хизматлар орқали хабар берилмоқда.

Янги тизимнинг жорий этилиши натижасида:

• Таъминот муддати протезлар учун 67 кундан 17 кунга, реабилитация воситалари учун 52 кундан 11 кунга қисқарган.
• Фуқаролар танлов эркинлиги ва яхшиланган ассортиментга эга бўлган.
• Ҳозирги вақтга келиб 57 мингдан ортиқ ваучер шакллантирилиб, 24 минг кишига барча зарур воситалар берилди, 90 дан ортиқ тадбиркор платформада 500 турдаги маҳсулотлар жойлаштирилган.

Шунингдек, фуқароларга олган маҳсулотлари учун 35 та тадбиркорга 30 млрд сўм маблағ автомат тарзда тасдиқлангач 10 кун муддат ичида ўтказиб берилган. Тегишли воситаларга эҳтиёжи бўлсада қаерга мурожаат қилишни билмаган фуқароларга «Инсон» марказлари орқали мурожаатларни қабул қилиш механизми яратилиб, маҳаллалардаги ижтимоий ходим ёки марказдаги операторга мурожаатларни олиш имкони пайдо бўлган.

Бугунги кунда 7 000 та тегишли воситаларни олиш ҳамда 14 мингта ваучери шаклланган фуқаролар буюртма бериши кутилмоқда.