Бир замонлар аёл киши эркакнинг эътиборини тортиш учун ҳеч қандай жуҳд сарфлашига ҳожат бўлмаган. У шундоқ ҳам ўз-ўзидан ҳамиша эътиборни жалб этувчи бўлган. Эшикнинг тешигидан ҳам, бурқанинг ортидан ҳам ўзига жалб қилган. Уйининг шишалик деразасидан кўчага сояси тушиб қолишини кутилган. Ёки бўлмасам, дарвозаси олдидаги гулни узишга қўлини чўзиб қолса, қўли кўринармикин, дейилган. Ўзига жалб қиларди. Чунки, унинг ҳеч бир асарини топиб бўлмас эди. Ўшанда ҳам, эркаклардан иборат жамиятда яшар эдилар, ишлар эдилар.
Аёл, кўчаларда учратиб бўлмас бебеҳо ва нодир хилқат эди. Мактаб-мадрасаларда, мактабаларда учратиб бўлмас эди. Уйларида, этаги узун жилбобларида беркинган бўлар эди. Уларга етишиш учун ҳеч қандай йўл йўқ эди. Фақатгина, Расулуллоҳнинг суннатларига мувофиқ тарзда, учрашувларсиз, ортиқча савол-жавобларсиз ҳалол никоҳ билан эриша олиш мумкин эди. Аёл ўзининг зийнатларини кўз-кўз қилишга ҳожат йўқ эди. Чунки, унинг шундоқ ҳам ҳаридори мўл бўлган. Ҳаридорлари эшигин қоқиб келган. Ўшанда ажралишлар ҳам кам бўлган. Оилалар бахтиёр ва муваффақиятли бўлган.
Аммо бугун вазиятлар буткул ўзгарди. Аёл уйидан кўчага чиқди. Аслида эса.. биз ўзимиз уларнинг устидан кулдик.. "ҳуррият", "озодлик", "аёллар тараққиёти" каби баҳоналар билан кўчага чиқариб қўйдик-да, ўйиннинг охирида, бўйи узунми ё пастми? Қомати қандай, яланг кўкракларга боқиб лаззатланадиган бўлдик. Шунча нарсанинг бари текинга, никоҳсиз бўлиб, арзон матога айланди, қолди. Шу билан-ла кифояланиб қолмадик, камига ўз масъулиятимиздаги ишларни ярмини олиб, уларнинг нозик елкаларига юклаб ҳам қўйдик. Уларга, "Сиз кураша оладиган буюк аёлсиз. Қаҳрамонсиз! Эркин одамсиз. Ҳур бўлиб туғулгансиз, ҳур яшанг! Жасадингиз ўзингизники. Уйингиздагиларники ҳам, Худоники ҳам эмас. Ёлғиз ўзингиз моликсиз. Ишлашдек шарафни ўзимизники қилиб ололмаймиз, сизлар ҳам ҳақлидирсиз. Ким нима деса десин кураш байроғини баралла кўтариш вақти келди!", дейилди. Бу ривожланишнинг оқибати ўта хатарли эди. Аёлни бемалол кўришга эришиб, унга тўйиб бўлгач, очиқ-сочиқ либос билан ўзини кўргазма қилишга ундалди. Энди янги ҳаёт бизга тамоша қилиб лаззатланишнигина бермас эди, балки, у билан ҳамкасбим ҳамда ишдан толиқишни кетказиш баҳонаси ила ҳазл-ҳузл қилиш, қуйлашиб ўйнаш, бирга тушлик қилиш, ошхона-ю ресторанларга бориш, кинога бирга тушиш каби кўнгилҳушликларни ҳам олиб келди. Шу тарзда аёл зоти ўз ҳайбатини йўқотди. Унга етишиш учун масофа қисқа, йўли эса осон бўлди. Манашу осонлик, йигитлар зеҳнидан уйланиш фикрини узоқлаштириб қўйди.
Аёл киши эркаклар билан ишда, курашда, пешона терида шерик бўлганидан, ўз-ўзидан унинг ҳам ширин тотли дам олиб, иш ва муаммоларини унутиш учун жонини "роҳатлантириш" ҳақ-ҳуқуқи пайдо бўлди. Лекин, эркаклар уйланиш фикридан қочиб юрсалар қандай кўнгилҳушлик қилади?! У ҳолда, урф-одатлардан кечишга тўғри келади. Ўзига бегоналар яқин келишига ижозат беради.
Бу эркинликнинг ўта хатарли нуқтасига етиб келдик. Энди, эркак эркалик курсисига ўтиради, аёл эса унинг ортидан чопиб, гап отади.
Ҳой қизим, аслида сени чўри қилишди ҳур эмас.. Ўзинг сезмадинг..
Мустафо Маҳмуд
"Севги ва Ҳаёт" китобидан.
https://t.me/Solihalar_gulshani1