Сочиқ ёпилган коса эсимни киритди, умримда илк бор қоплаб ун, қоплаб гурунч олдим, гўшт-ёғ, туз, чой бозорни бекам-кўст қилиб, холам қарши бўлсада, даҳлизига киритиб бердим. Газўчоқ олиб, кампирнинг тандири ёнига жойладим. Иккала рўзғорга нур кириб қолди. Одам сонига қўшилиб, уйга меҳмон бошлаб келадиган бўлдим...
Гап навбати менда эди, дўстларим қаҳ-қаҳлашиб, ўтиришибди. Санталат холам косаларга шўрва сузиб, мен тутган патнисга тераётган маҳали Дагарвой гандираклаб кириб келди:
– Ҳа-а, Раззақовна, жа-а бойиб кетдингми? сўнг менга ўгирилиб, қўлини қилич қилди.
– Ҳов бойвачча, билиб қўй, энди биззи мамашкани текин овқати тамом! Стройкада амалдор эмишсан, ўғринча ғишт сотавергунча, ўртадаги деворни кўтармайсанми? Ўргилдим сендақа амалдордан, қўлингдан келмаса, мана, акангга айт.
Санталат холам шоша-пиша менга ёпишди, елкамга қоқди:
– Жон болам, шу оғзингдан бузулгулга тенг келмагин. Ақлинг жойидаку, ўзи нимаю, гапи нима.
Тўй ҳаракати бошланиб, янги дарвоза ўрнатдим, энди ўртадаги деворни ҳам тикламасам бўлмайди. Уста мен айтганимдай, бу тарафга бир қарич суриб режа тортди. Санталат холам бундан қаттиқ ранжиди:
– Бу нима қилганинг, Исмоилжон? Ота-энангдан қолган жой ўзингга насиб қилсин, бола-чақанг унсин-ўссин эди.
– Сиз индамайсиз, жон хола, буни яхши биламан. Мен Ғанижон акамни ўйладимда. Башарти, у кишига маъқул келмаса деб...
– Бо-о, Худойим, ўлди-кетди.
Калламдан ўргилай, худди айтганимда! Пойдеворни кўрибоқ Дагарвойнинг жини қўзиди. Бошланди тўполон!
– Ҳа-а, жа-а шунақанги бўп кетдингми?
– Нима гап, ака?
– Ўзингни жинниликка солма, бола! Деворни мен тарафга суриб қўйибсанку. Санталат холам ўртага тушди.
– Билиб-билмай унақа демагин, ўғлим. Сен тузук зеҳн солгин, бир қалич жойни бу ёққа ташлаб кетган.
– Қалич? онасининг чучук тилини мазаҳлади у.
– Яхшиямки қилич эмас экан. Хўш мен ўлганмидим, Раззақовна? Ё бир қарич ерга зорманми?
– Қани, Раззақовна, қиблага қараб айтчи, ҳовли-жойга ким хўжайин: эркак кишими, хотин кишими?
Мен тишимни-тишимга қўйиб турибман. Санталат холамнинг кўзлари ёшга тўлди.
– Элкак дейсан, сени элкак қилиб туғиб қўйган онанг бўламан, тўққиз ой мана шу жойда жонимдай сақлаганман, бечора кўксига устма-уст муштлаворди.
– Бил малта, лоақал бил малтагина “она” десанг, кўнглим учун билол гал “сиз” деб қўйсанг, тилинг кесилиб қоладими? Сен ёлғиз боламсан, мен ёлғиз онангман, ахил!
– Ҳе-е сендақа онани...
– Илоё оғзингдан бузилгин! бечора холам ўкраб юборди. Мен уйлангач, Дагарвой ҳам уйланди. Бу унинг учинчими-тўртинчими хотини эди.
Йиллар ўтаверди, ўғил-қизларим туғилди, ҳаммаси шу кампирнинг қўлида улғайди. Тўнғич қизим мактабни битирадиганда Санталат холам қазо қилди. Ишхонада эдим, қўнғироқ бўлди, йиғлаётган аёлим ҳиқиллайди:
– Тез келинг, холам сизни сўраяптилар. Шошганимдан гўшакни ерга ташлабман. Эшик томонга ўқдай отилдим. Қабулхонамдаги котибани туртганча чопавердим. Зиналардан учиб тушдим шекилли. Не кўз билан кўрайки, эрталаб дуо қилиб кузатган соппа-соғ холамнинг ҳоли ниҳоятда танг. Шошиб қолдим, пешанасини ушладим, қўл-оёқларини силадим.
– Ҳозир дўхтирларни чақиртираман.
Холам умидсиз бош чайқади.
– Қўй, болам, овола қилма. Ҳил-ҳил пишиб бўлганман, Азлоил узиб олса бўлди.
– Унақа деманг, дўхтирлар...
У киши яна бошини сарак-сарак қиларкан, қўлимдан ушлади:
– Ўтилчи. Менга кўп хизмат қилдинг, пул-мулниям бетига қараганинг йўқ. Лози бўл, Исмоилжон.
– Ие, хола, нима деяпсиз, ахир... айтарга сўз тополмайман, гўё тилимга кишан урилган.
Санталат холам тахмонга ишора қилди:
– Анави ёстиқни бу ёққа олгин.
Хуллас, ўлимликка аталган 440-сўм пул (1961-йил қийматида) ёстиққа чоклаб қўйилган экан. Холам менга ёлвориб термулди:
– Ғанижоннинг аҳволини биласан, болам, ўзинг бош бўлгин. Ана шуни белингга тугиб ол. Эл-олам бошимга тўпланган маҳали бил малта онагинам, жон онам, жоним онам деб айтиб-айтиб йиғлаб қўйгин. Бўптими?
