مکتوب هفته

💠مکتوب هفته💠
عبور از غبار

🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28880
پنج‌شنبه ۱۸ بهمن‌ماه ۱۴۰۳

موقعیت‌های ویژه، مردان و زنان ویژه را می‌طلبد و غفلت از لحظه‌های ویژه، آدمی را با پسامد‌های ناویژه و نامطلوب مواجه می‌کند.

در تئوری‌های «روان‌شناسی مذاکره»، بر سه اصل بنیادین تأکید شده است:

1️⃣ مذاکره‌کننده، از حیث توانایی در چهار حوزه:
الف▪️تسلط بر دانش موضوع؛
ب▪️توانایی تفهیم و تفهّم (فهمیدن و فهماندن)؛
ج▪️مهارت کنترل موقعیت‌های تکانشی و هیجانی؛
د▪️مهارت کلامی و توانایی کشف هرمنوتیک (یافتن مقصود از متن، بدون دوپهلوگرایی و ابهام).

2️⃣ مذاکره‌شونده، از حیث شناختن او در دو حوزه:
الف▪️خواسته‌های روشن و صریح وی؛
ب▪️خواسته‌های مکنون و پنهان در لابه‌لای سطور و گفتار او.

3️⃣ موضوع مذاکره که نیازمند برآورده‌شدن این یقین است که هردو طرف از واژگان مشابه، مفاهیم مشابه را درمی‌یابند (تحلیل رفتار متقابل) و واژه‌ی «شیر» را یکی در بادیه و دیگری در بطری تصور نکند!

این مهمّاتِ ذکرشده کجا و هیاهوهای غبارآلود در اردوکشی‌های خیابانی کجا؟ …به‌ویژه هنگامی که مصالح و‌ منافع آنی و آتی ملک و ملّتی در میان است.

بر اهل خرد و سنجیده‌بینانِ آینده‌نگر پوشیده نیست که غبارزایی در هنگامه‌های نبرد، آن‌ هنگام که باید در شعاعی بلند و دوربرد، سنگر دشمن را رصد‌ کرد، سخت شبهه‌ناک است و هوشیاری‌طلب.

به زعم این نوشتار، اصولاً درگیر شدن افراد با حاشیه‌سازان در مواقع ظهور مصالح و منافع ملی، به حاشیه‌بردن اصل موضوع است و خواسته‌‌ی غبارپراکنان؛ لذا بهترین پاسخ به حاشیه‌ها، سکوت است و عبور از غبار.

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #بهمن
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
شاد باش ای عشق خوش‌سودای ما!

🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28869
پنج‌شنبه ۴ بهمن‌ماه ۱۴۰۳

گاه و بیگاه دیده شده است که در میان آمارها و جداول رده‌بندی‌شده در موضوعات مختلف، آمارهایی جهانی (!) نیز ظهور می‌کنند که ایرانیان را در رتبه‌های پایین «شادی و شادکامی» جای‌گذاری کرده‌اند. بدون آنکه فی‌الحال قضاوتی در مورد اعتبارسنجی این انبوه جدول‌ها داشته باشیم یا بخواهیم آمارهای معتبر را سرخود به چالش بکشیم، از زرد بودن بسیاری از این گزارش‌ها هم نباید غفلت ورزید.

بنده‌ی حقیر که اصولاً معتقد است ما ایرانیان در زمره‌ی شادترین (خوش‌ترین!) ملل عالم هستیم؛ می‌گویید نه؟ عرض می‌کنم:

🔹در کوران زلزله و سیل و مصائب طبیعی، پیش از دریافت اخبار درست ضایعات و تلفات و دست‌به‌کار شدن برای کاهش عوارض، لطیفه‌ها و جوک‌هایی است که روانه‌ی هزار و یک فضای حقیقی و مجازی می‌کنیم؛ لابد از برای ترمیم روانی ماجرا؛ اگر این، شادی نیست پس چیست؟!

🔹در آتش‌سوزی‌ها و حوادث جانکاه، این‌قدر که دنبال صید سوژه برای شکار فالوورها (همان دنبال‌کنندگان قدیمی!) هستیم، به‌ندرت درصدد یافتن یک سطل آبیم؛ اگر این، خوشی نیست پس چیست؟!

🔹بعد از پاره‌ای حوادث وحشتناک، مثلاً ترور -که ذاتاً محکوم است- معطل روشن شدن چند و چون ماجرا نمی‌شویم و به جهت کاستن از آلام آن حادثه، عجالتاً جوک‌های مرتبط را وارد ادبیات روزانه‌مان می‌کنیم؛ اگر این شادکامی نیست پس چیست؟

🔹...و یا اخیرترینش، هنگامی که می‌شنویم، بعد از دو‌ دهه تعلّل و ابهام و احیاناً لاپوشانی، اموال غیرمنقول این مردم، یعنی دو ملک مرغوب در لندن و روتردام، عرصه و اعیانش مصادره شد، به جای درخواست معقول و قانونی برای رسیدگی قضایی مسبّبان، فی‌الفور جوک‌هایش را روانه و فی‌البعد (!) از خیر و شرّ اصل ماجرا عبور می‌کنیم و منتظر خبرهای بعدی از این دست می‌مانیم و جوک‌های بعدی‌اش؛ مبادا شادی‌هامان در دل‌مشغولی به این امور پیش‌افتاده و جیفه‌ی دنیایی، آسیب ببیند!

این‌ها همه اگر نشان رتبه‌ی بالای ما ایرانیان در «شادی و شادکامی» نیست، پس چیست؟!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #بهمن
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
خلّاقیت‌های نمکین‌!

🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28863
پنج‌شنبه ۲۷ دی‌ماه ۱۴۰۳

بچگی ما یک برند نمک بود که در آگهی بازرگانی‌اش در تلویزیون آن زمان، با ترنّم می‌خواندند: «نمکِ….(فلان) چه کرده! همه رو نمک‌گیر کرده»! به همین یخی و بی‌نمکی. نمی‌دانم آیا آن برند هنوز نمک می‌تراشد و می‌پاشد یا نه؛ اما خب؛ ما بچه‌ها در بازی‌های نشستنی دور هم گاهی این نمکین ارجوزه(!) را هم‌خوانی می‌کردیم.

حوالی دوسه‌شب پیش قطعه‌ای دیدم از یکی از این نمک‌فشانی‌ها‌ی سیمایی، که نزدیک بود در «افق» محو شوم؛ نه از فرط شوری؛ بل شومی و مسخرگی؛ زمانی که ظاهراً بی‌خبرِ مهمان برنامه، صندوقچه‌ی هدیه‌اش را می‌گشایند با کادوی کفَن و اعلامیه‌ی ترحیم مصوّرش. میهمان، جاخوردگی و دلزدگی‌اش را از این حرکت تلخ و بدنمک پنهان نکرد و فی‌المجلس اندر حال مجری -که گویا سخت مشعوف اجرای دیکته‌شده‌اش بود- کوبید و جان به در برد. ...و اما ماندم در این‌همه نزاکت‌ مهمان‌داری و رسالت هشیار کردن خلایق به آخرت‌اندیشی که انصافاً از شبکه‌شبکه‌ی سیمای پُربودجه و «مالیات‌بَر!» نثار راهیان بهشت می‌شود و مانع از انباشتِ مردمان در دوزخ.

اگر این حرکاتِ نمک‌فشانانه، تصادفی و سالی یکی‌دوبار بود، قابل تحمل می‌نمود؛ لیک زمانی که تبدیل به رویّه می‌شود، دیگر سرکنگبینشان صفرا می‌زاید و روغن بادامشان خشکی می‌آورَد.

سابق‌الایام در همین سیما، بیش و کم می‌دیدیم که مجریان، هم از سوادی نسبی در روخوانی پارسی برخوردار بودند و هم در رشته‌ای کارشناسی می‌دانستند؛ گرچه امروز اغلب مجریان، پیشوند «کارشناس» را همراه با واژه‌ی «مجری» یدک می‌کشند و البته که چنگی به دل نمی‌زنند. ناگفته نماناد که پشت صحنه‌ی مجریان نیز گاه به جای نواختن چنگ و ارغنون، سازها را ناساز کوک می‌کنند؛ این‌همه آخرت‌اندیشی برای خلق‌الله روی پل دنیازدگی!

شما در ماجرای فوق، فقط تصور کنید لحظه‌ی مشاهده‌ی این صحنه را توسط همسر و فرزندان و خانواده‌ی آن میهمان؛ اگر نمکی و لطفی و خلاقیتی در آن دیدید؛ بنده دیگر حرفی ندارم.

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #دی
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
بار خاطر ؟ یا یار شاطر؟

(نظر از زاویه‌ای دیگر بر تکلیف نخبگان اجتماعی)

🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28858
پنج‌شنبه ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۳

ساده‌ترین و عافیت‌جویانه‌ترین کار برای نخبگان اجتماعی و فرهنگی هنگام بروز بحران‌ها این است که با موج هیجانات همراه و بلکه بر آن سوار شوند و برای مبادای خود از این نمد کلاهی ببافند و سخت‌ترین و البته مناسب مصالح حال و‌ آینده، آن است که برای بحران‌زدایی و زیرساخت‌سازی، مفرّی بجویند و معبری بسازند. راه نخست، جستاری برای اظهار همراهی و همدردیِ صِرف است؛ ولو آن‌که درد، نه‌تنها درمان نشود، بلکه ساکت هم نگردد. راه دوم، در کنار همدلی، فراهم ساختن زمینه‌های دلارامی‌است؛ ...و میان این دو طریق، در عمل فاصله بسیار است.

البته موج‌سواری نخبگان با هیجانات ناشی از بحران‌ها، وجاهتی پوپولیستی برای آنان می‌آورد، لیک در عمل ندیده‌ایم که برای مردمان عادی که درگیر هیجان و برون‌ریزی هستند، ارمغانی آورَد. در پی فرو نشستن بحران، دوباره مردم عادی هستند و هزارویک مشکلی که بدان سبب به خیزششان کشانده بود؛ بعدش چه؟!
گروه دوم نخبگان، اما صابون برخی اتهام‌ها را به تن و جامه‌ی خویش می‌زنند و لیک مراقب‌اند که کف صابون، چشمانشان را ‌نیازارد و نبندد.

اینکه در لایه‌های تودرتوی اندرونیِ سیاست در سرسرای رقابت چه می‌گذرد و خروجی‌هایش چیست و‌ چه‌ها خواهدبود، واگذار اهل سیاست و خطرکردگان میدان قدرت! ...و اما اینکه در گوشه‌ی رینگ زندگیِ مردمان عادی نیز آنچنان صحنه را به غبار و‌ کدورت اضافی بیالاییم تا دیگر چشمشان حریف را هم نتواند ببیند، چیزی دیگر است که گاه نخبگان در آن به خطا می‌روند.

به یقین و اطمینان، بر این نظر هستم که در شرایط پیچیده و بعضاً رازآلود امروز، رینگ سخت زندگی مردم را نباید از آنچه هست، سخت‌تر کرد و این سخت‌تر شدن، با دمیدن در کوره‌ی سوزان «امید‌سوزی»، «عصبانیت‌سازی» و «هیجان‌پردازی» ‌است.
نخبه‌ی فرهنگی و اصلاحگر اجتماعی بداند که مردمِ نشسته در تاکسی و ایستاده در صف ارزاق و انتظارکشیده در ایستگاه مترو و هرگوشه‌ی دیگر جامعه، قطعاً بیش‌ از ایشان بلدِ اعتراض و شکایت‌اند و آماده‌ی نفس‌درنفس شدن با ادبیات آه و ناله و شِکوه و دریغ و افسوس. آقای نخبه اگر هنری دارد -و از سر همان هنر، منّت نخبگی بر این مردم می‌گذارد و در جایش نانش را می‌خورَد- هنرِ یافتن برون‌رفت است از گوشه‌ی رینگ غبارگرفته و حصارکشیده و آن، این است که مربی‌وار به مشت‌خورده‌ی ناتوان، توان و امید دهد و اجازه ندهد، ازپایْ‌نشسته به تماشای مرگ خویش بنشیند؛ وگرنه برای فریادزدنی که در پی‌اش آرام و سکونی ماندگار و کارساز نباشد، مردمانِ دست‌و‌‌پنجه‌نرم کرده در مشکلات، از آقایانِ نخبگان، کاربلدترند! نقش نخبگی آن نیست که اگر خونی از بدن مجروحی می‌رود، به سوگ مرگِ نیامده‌ی او بنشینیم؛ بلکه اگر بلدِ کاریم، خونش را بند بیاوریم، اگر نیستیم، لااقل بختک جلوی رویش نشویم.

اکنون تکلیف امثال من -که گرچه نخبه‌ نیستند، اما به سبب تجربیات و زیسته‌ها، درگیر هیجانات و عصبانیت‌ها نمی‌شوند- آن است که اگر یار مردم نتوانند بود، خاری بر انبان کاهشان نشوند. غرولندافزایی، بدون پذیرش و اقدام مسئولیت انسانی و اجتماعی یا طفره رفتن از عذاب وجدان است یا کلاه‌بافی از نمَدِ یأس و حِرمان. امروزِ روز، روز تبدیل دلمردگی و یأس و نومیدی به مسئولیت‌پذیری مدنی و اخلاقی و عاطفی است. نه کاسب باید منتظر ادب مشتری بماند تا انصاف ورزد، نه مشتری پیش از ادب‌ورزیِ خود منتظر انصاف کاسب بمانَد. انصاف و آداب، تا همزادانِ توأمان نشوند، وضعیت همین است که هست؛ یعنی کاسب منتظر ادب مشتری است و مشتری منتظر انصاف کاسب؛ چرخه‌ی معیوب!
همه شِکوه و ناله و غرولند دارند و‌ معلوم نیست که بالاخره مخاطب کیست؟ مخاطب، من هستم، شما هستید، آن‌ها هستند. من و شما و آن‌ها، هر سه با هم و نه منتظر هم، آیا تصمیم داریم کمی عوض شویم؟

اندکی مسئولیت‌پذیرتر، مهربان‌تر، منصف‌تر، مقرراتی‌تر، داننده‌ی فرق عابرِپیاده و راننده، مراعات‌کننده‌ی محیطِ‌زیست، مداراکننده با زیردست؛ ...و بالاخره شروع‌کننده از خود.


🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #دی
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
خوب؛ بلکه بسیارخوب!
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28846
پنج‌شنبه ۶ دی‌ماه ۱۴۰۳

داستان غمبار استحاله‌ی معنی کلمات را گویا آخری نیست. روزی روزگاری با نام «صیانت»، مضیقت آوردند و روزی دیگر با کلمه‌ی «وفاق»، بعضی بر طبل شقاق کوفتند و این طنزهای تلخ، این روزها با ارزشیابی «خوب»، بلکه «بسیارخوب» در مورد عملکرد شهرداری نوبری جدید یافته است!

آیا مصداق این جمله‌ی مشهورند که ناراست را آنچنان راست‌نما و قاطع بگویید، که کمترین شک از سوی شنونده، به تردید در شعورش بینجامد؟!؟

کسانی که مسئولیت کلان در خدمات شهری دارند و در این خفقان هوا همچنان نمره‌ی خوب به خود می‌دهند -و لابد از سر فروتنی، درجه‌ی عالی را از خویشتن دریغ می‌دارند- هوازده‌ی کدام کانتون از کشور سوئیس هستند؟ یا لابد در این وانفساها، درصدد مزاح با خلایق‌اند که اگر کار مثبتی از جنابانشان ساخته نیست، لااقل جوک‌های جمع باجناقان را در ملأعام تحویل مردمان دهند؛ یا چه؟

اندکی از تصدّی بالاترین صندلی بلدیّه در دولت پیشین نمی‌گذشت که خطّ نشان برای شکستن کمر ترافیک ظرف شش‌ماه کشیده شد؛ هرچند همان زمان هم همگی به جوکی انگاشتند و تره بر آن لاف نکاشتند و درست پنداشتند؛ اما از آن سررسید، نزدیک دوسال می‌گذرد و بر آن لاف و وعده‌ی نارس سال‌ها خواهد گذشت؛ سلّمنا! باشد هم‌آنچه بود و چنان‌که هست؛ لااقل پا روی عصب فقرات مردم نگذارید.

ترافیک کمر مردم را شکست و خود خم به ابرو نیاورد؛ اجازه فرمایید در این دودودم کُشنده، خس‌خس نفس‌هامان با خنده‌های تلخ ناشی از نمره‌های خوب و بسیارخوبتان آگنده نگردد؛ بلکه از اجر زجر کامل در لحظه‌های احتضار به‌‌منظور ارتقای درجات در جنّة‌النّعیم کم‌بهره نمانیم.

کاش می‌شد با بیلبوردهای رنگارنگ شهری، هوای هوا را نیز داشت و رنگ آسمان را هم پاس داشت!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #دی
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
فردای دیرشده
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28828
چهارشنبه ۱۴ آذرماه ۱۴۰۳

التهاب‌های اجتماعی که در بحبوحه‌های داخلی و به‌خصوص منطقه‌ای دامن زده‌ می‌شود، جدّاً جای تأمل دارد؛ هم به لحاظ محتوای التهابات، هم با نظرکرد به طرّاحان.

قانون موسوم به حجاب و عفاف، از دیدگاه ناظران منصف و حامیان آرامش و یکپارچگی ملّی می‌تواند در نهایت آب به آسیاب کسانی بریزد که ازقضا بسیار هوشمندانه موقعیت‌های خاص‌الخاصّ کشور ما را رصد می‌کنند، تا ذوق‌زده‌ی آن شوند که دوباره از منفذی التهابی بیرون بزند.

ماجراهای تأسف‌برانگیز و خسارت‌بار شهریور ۱۴۰۱ و پیامدهای اجتماعی و سیاسی‌اش، آیا کافی نمی‌نمود تا برخی حضرات به الفبای اولویت‌های کشور و ضرورت آرامش و همدلی ملّی صرافتمند شوند؟ از خودشیرین‌کنی‌های مرسوم و سخنان نازل و سبک در توجیه این‌گونه قوانین که بگذریم، جدّاً جای سؤال است که چگونه می‌توان آزموده را دوباره و صدباره آزمود و دل به چیزهایی بست که عاقلانِ مصلح و دغدغه‌مندانِ آینده‌بین صدهاباره هشدارش را می‌دهند و عده‌ی چون فعلاً سوارند، بر پیادگان نه غمی دارند و نه از گردوغبار پایشان باکی.

قانونی که اقبال عام نیابد و برای اکثریت -چه آن‌ها که مشمولش هستند و چه نیستند- فقط مایه‌ی اعجاب و واکنش است، شبه‌قانون تلقی می‌شود و از پیش، حرمت‌باخته؛ ...و این، به زیان نهاد قانون‌گذاری و موجب تمرّد قانون‌پذیران می‌شود؛ درک این الفبای روان‌شناسی حقوق این قدر سخت است؟!

در میان ده‌ها نکته‌ی قابل نقد و تأمل در این قانون، دو‌ بیت‌الغزل جای شگفتی بسیار دارد: تمرکز بر جریمه‌ی مالی و ممنوعیت خروج از کشور. دومی ناگفته پیداست که چه مایه محلّ اشکال است و اوّلی اجرانشده آشکار است که یک امر موضوع تقیّد شرعی، چگونه تا جبران جریمه‌ی پولی فروکاسته شده است.

راستی را؛ این‌همه دغدغه و نگرانی و صلاح‌اندیشی از سوی اهل فرهنگ و علاقه‌مندان صلاح و سلامت کشور، کجا باید به گوش سپرده شود؟! در فردای دیرشده؟!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #آذر
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
طرفه‌ها و تحفه‌ها
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28823
پنج‌شنبه ۸ آذرماه ۱۴۰۳

در اغلب کشورهایی که ما قضاوتگرانه آن‌ها را به انواع نقایص و ناکافی‌بودن، به‌خصوص در اخلاق، متهمشان می‌کنیم، پای منافع ملّی‌شان که به میان می‌آید، درست عمل می‌کنند. نمی‌دانم چرا در کشور ما در میان به‌اصطلاح نخبگان سیاسی، اخلاق رقابتی که بوی خصومت و انتقام می‌گیرد، بر منافع ملّی چیره می‌شود.

سریال تکراری و خسته‌کننده‌ی «تحویل ویرانه!»، یکی از ترجیع‌بندهای رایج در جا‌به‌جایی دولت‌هاست که هرچند در دولت جدید بسیار کم‌رنگ‌تر از گذشته‌ها دیده می‌شود، اما بی‌ملاحظگی جناح رقیب، گویا دوباره درحال تحریک طرف مقابل برای بازگشودن همین ادبیات است.

معیارهای دوگانه در به‌کارگیری یا بیکار کردن نیروها، واقعاً جای اعجاب و تأسف دارد و مصداقِ از سوراخ سوزن رد شدن و از دروازه عبور نکردن را به‌وضوح می‌توان دید. گویی آن‌جا که خود، خرِ مراد را سواریم، از بعضی قوانین می‌توان با سکوت و توجیه به مدد مرور زمان عبور کرد؛ تا جایی که فی‌المثل شهر را به یک تحصیل‌کرده‌ی پزشکی بسپاریم و «سوئیس‌وار!» با سعه‌ی صدر از کنار موانع قانونی عبور کنیم؛ اما آن‌جا که باید به هر قیمتی انتقامی را از فلان و بهمان بگیریم، به هزار قاعده و قانون نوشته و نانوشته تمسّک جوییم؛ انصافاً این بام، نه دو هوا، بلکه چندهوایی است!

چقدر مایه‌ی افسوس و تحیّر است که در امریکا، هزاران ایرانی یا ایرانی‌الاصل در مسندهای هزار و یک رنگ، در خدمت یک شِبه‌قارّه‌ی پنجاه‌کشوری هستند و این‌سو ما در تلاش و‌ جدال برای فروکشیدن کسانی قابل و لایق، اما به مستمسک شبه‌قانون‌ها یا قانون‌سازی‌های چندفوریتی! الحق جای آن است که خون موج زند در دل لعل... .

دیگران با تصاحب سرمایه‌های انسانی ما، برای خود هویت می‌آفرینند و ما سرمایه‌های اصیل و خودی را به پای کینه‌ورزی‌های جناحی به مسلخ می‌بریم و به مذبح می‌کشیم؛ چه عالی! حالا بفرمایید: درحال قربانی منافع «پایدار» به پای کدام سماجت و پایداری هستید؟! وانگهی! به طرائف‌الحیَل و ظرائف‌الحکَم، اگر چنین کردید و پیش بردید، کدامین طرفه‌ها را به ارمغان و تحفه بر سفره‌ی مصالح مردم می‌نشانید؟!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #آذر
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
در جست‌وجوی حال بهتر
(برای فرزندانمان)
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28817
پنج‌شنبه ۱ آذرماه ۱۴۰۳

حالمان را از درون خانه‌هامان می‌توانیم بهتر کنیم؛ اگر:

1️⃣ سؤال‌های فرزندان خُرد و دبستانی‌مان را در مورد برخی اتفاقات ناخوشایند، با آرامش و تحلیل منطقی پاسخ دهیم و خاطرشان را در هاله‌های بیم و ترس، یا غبار هراس و یأس درنپیچیم؛ این، یک نصیحت یا توصیه‌ی کدخدامنشانه نیست؛ بلکه یک ضرورت برای سلامت و امنیت روانی کودکانمان است؛

2️⃣ به فرزندانمان حالی کنیم که حالِ کشورشان هرچه باشد، کشورِ خودشان است و نه طعمه‌ی بیگانه. دست‌افشانی و همراهی با دو سه پیرعجوزه در آن‌سوی مرزهامان، چه در مسند سیاست باشند چه در وظیفه‌خواریِ خباثت، خیانت به مردم است؛ گیرم از جایی و جاهایی سخت آزرده باشیم؛

3️⃣ کودکان ما باید از ما یاد بگیرند که در بحران‌ها و‌ موقعیت‌های حاد، هنر، تشخیص اولویت‌هاست و نه به هر قیمتی تخلیه‌ی هیجان‌ها. باید بیاموزند که سنجش و‌ وزن‌کردن فایده-هزینه، ماندگارتر از دامن زدن به ارتعاش فریادها بدون در نظر گرفتن پژواک آن‌هاست. آنگاه می‌توان امید بست که در فردای زندگی‌شان، منافع بلندمدت کشورشان را بر دیدگاه‌های پیش‌پا و نگاه‌های مقابلِ بینی ترجیح دهند و اگر پرچم کشورشان را به هفت تحریف و آلودگی در دست هفتاد و دو فرقه‌ی به خونِ‌هم‌تشنه دیدند، اصل را از بدل بازشناسند؛

4️⃣ قبول کنیم و عده‌ای هم باور کنند که بسیاری از ناخوشایندی‌های امروز، معلول عدم درک درست از زندگی مسالمت‌آمیز با همه‌ی انسان‌هایی است که خداوند آن‌ها را متفاوت از هم آفریده و لابد حکمت الهی، بر سلیقه‌های تنگ، راجح و غالب است. پس مناسبات زندگی سلیم و ایمن را از کودکی به فررندانمان بیاموزیم:
احترام، محبت، و پیامد آن، صلح و امنیّت؛

5️⃣ …و لازمه‌ی موفقیت ما مردم در تربیت مدنی و انسانی فرزندانمان در گروِ سعه‌ی صدر سررشته‌دارانی است که نباید ریسمان وفاق و رفاقت مردم با یکدیگر را رشته‌رشته کنند و آن‌ها را در رَسته‌های تقابل با همدیگر دسته‌‌دسته کنند؛ بلکه باید بازوان مودّت و مداراشان را به سوی مردم بگشایند.

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #آذر
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
یک پَرِ کاه
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28805
پنج‌شنبه ۱۷ آبان‌ماه ۱۴۰۳

فوت هفتاد بیمار دیالیزی بر اثر تزریق با سرنگ آلوده، اگر همچنان وجدانی را برنمی‌آشوبد، باید هم به مسئولیت‌پذیری حضرات دارویی فاتحه خواند و هم به بی‌اثرشدن وجدان عمومی تأسف خورد.

بیمار دیالیزی، خود آن‌چنان درگیر و‌ مبتلای رنج و درد است که سربار کردن رنجی مضاعف که به مرگش بینجامد؛ آن‌هم در این حد از سهل‌انگاری و تعهدناپذیری، نوبری تلخ و نازِشستی دل‌آشوب است.

تا‌ کنون نه عذرخواهی و پوزشی درخور شنیده شده و نه وعده‌ای به جبران این فاجعه داده شده؛ استعفای اهمال‌کاران که دیگر یک فانتزی فضایی و یک رؤیای تعبیرناشدنی است.

راستی را، اگر در یک جامعه‌ی بدوی -که آمارها یا شعارها در حوزه‌ی بهداشت و‌ درمان، در حد ما نیست- این اتفاق افتاده بود، چه میزان تلاطم در بررسی و رسیدگی و مؤاخده و معاتبه‌ی اهمال‌کاران رخ می‌داد؟ مبادا ما در روزمرّگی‌های عادت‌شده، از ریزش و سایش و فرونشست زمین تا پویش و جوشش و فرسایش در تجمعات برای فرعیات زندگی، آن قدر بی‌حسّ یا مأیوس شده‌ایم که فرقی‌مان نمی‌کند، هفت یا هفتاد یا بیشتر؟! اصلاً عدد و رقم می‌شناسیم؟

هفتادنفر، یعنی هفتاد خانواده؛ مادر و پدر و همسر و فرزند؛ هفتاد سوگ؛ یعنی چند هفتاد پیامد؛ …و هفته‌ها همچنان خواهند آمد و خواهند رفت و بی‌خبری و بی‌حسّی روی حسّ‌مُردگی‌های قبلی خواهد نشست و همچنان در انتظار هفته‌ها و هفت‌ها و هفتادها؛ آیا این چرخه‌های معیوب را فرجام تدبیری خواهد آمد؟

به نظر می‌رسد که ورق‌زدن گذشته‌هایی از این دست نیز دیگر حساسیت‌‌زایی‌اش را از دست داده باشد؛ چراکه قاعدتاً با وعده‌هایی در پیگیری‌های ناسرانجام و مؤاخذه‌هایی بی‌فرجام، این بار هم این بار سنگین را به منزل‌نرسیده زمین خواهیم گذاشت؛ خدا کند بار دیگر زیر بار نخوابیم؛ که ترجمه‌ی ضرب‌المثلی انگلیسی می‌گوید: گاه بار شتر بدان پایه می‌رسد که دیگر یک پر کاه، شتر را می‌خوابانَد!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #آبان
🔠 #سال1403

💠مکتوب هفته💠
متانت ملّت
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28799
پنج‌شنبه ۱۰ آبان‌ماه ۱۴۰۳

چرا در پی شرارت اخیر صهیونیست‌ها در پس چند هفته جنگ روانی، التهاب و اضطراب خاصی در مردم دیده نشد؟ چرا در پی بزرگ‌نمایی این رژیم و در پس کوچک‌انگاری و تمسخر سیماییان، مردم در متانتی نانوشته، اما برخاسته از خرد جمعی، با این چند حمله‌ی محدود، زندگیشان را از حال عادی خارج نکردند؟ نه در پمپ‌بنزین‌ها صف کشیدند، نه بازار را ملتهب‌تر از قبل کردند؛ بلکه سبزینه‌ای بیش بر بازار بورس پدید آمد و درشتی دلار نیز کمی به تلطیف گرایید؟ چون مردم دریافته‌اند که باید به هر قیمتی که شده، خردشان را بر احساساتشان غالب سازند و با هر تعقلی که ممکن است، به زندگیشان سلام کنند.

در این میانه، التهاب‌آفرینی‌های معدود خیابانی، اما پرطمطراق، فقط صحنه‌ی تصمیم‌گیری بر مبنای امنیت ملّی و یکپارچگی سرزمینی را بر مردان میدان و دیپلماسی تنگ می‌کند؛ گرچه به نظر نمی‌رسد که نهایتاً این مردان، خواسته‌های نانوشته‌ی اکثریت مردمان را در میان سطور نوشته‌ها و پژواک پرهیاهوی خیابانی‌ها از چشم‌و‌گوش خود وانهند و تسلیم جَوهای صوت و سیمای بیرق‌داران حرفه‌ای شوند.

ایران بزرگ، ده‌ها برابر بزرگ‌تر از سرزمین‌های نورسته‌ی اطراف خلیجِ‌فارس و بیش از هفتاد برابر پادگان آن سوی نیل است. تنها سه جزیره‌اش فعلا خار چشم حاسدان است -که ای کاش در طول این‌همه سال، گلستانی می‌شد دماغ‌پرور و اقتدارافزا در چشم حاشیه‌نشینان.

این کشور چهارفصل با مردمانی از چهل بوم‌رنگ و جغرافی، با مساحتی بالغ بر یک‌میلیون و ششصد و چهل و هشت‌هزار کیلومتر مربع، باشکوه‌تر از آن است، که آرامش و اقتدار و متانت و درایتش را به جنگ روانی دشمنش بسپارد، یا جوّگیر چندصدنفر در تنگناسازی برای تصمیمات مدبّرانه‌ی داخلی شود.

ایرانیان، کشتی‌‌نشستگانِ یک مقصد و‌ مقصودند؛ امید و اعتمادشان آن است که قطب‌نما و فرمان و بادبان، نهایتاً زیر چشم و مصلحت‌سنجی ناخدایانی است که توفان را می‌شناسند و کشتی را در تلاطم‌ها، به تراز و تعادل می‌سپارند و هرکه را که بخواهد خودسرانه گوشه‌ای را سوراخ کند، بر صندلی‌اش می‌نشانند و به او فرمان سکوت و سکون بر جایش می‌دهند.

کشتی‌نشستگانیم، ای باد شرطه برخیز…

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #آبان
🔠 #سال1403

‍ 💠مکتوب هفته💠
فرار به جلو
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28781
پنج‌شنبه ۱۹ مهرماه ۱۴۰۳

اخیراً یکی از اعضای حقیقی شورای انقلاب فرهنگی که در این جمع وزین از امتیاز تریبون‌های متنوع و ویژه برخوردار‌ند، در بیاناتی از خجالت برخی مدارس مذهبی درآمده‌ و این مدرسه‌ها را «کارگاه‌های احمق‌پروری» نامیده‌اند!

انتقادات تند ایشان، از جمله به آمورش قرآن به سبک و سیاقی خاص و پرداختن به معرفی ائمه علیهم‌السلام به صورتی خاص‌تر و نیز شکوه از این است که: «بچه، کودک است(!) و نیاز به پوشیدن رنگ‌های شاد و متنوع دارد» و در این مدارس محدودیت‌هایی وجود دارد و هکذا!

از سیاق و زمینه‌ی سخنان ایشان چنین استشمام می‌شود که منظور، همان مدارس مدرنی هستند که رویکردهای سنتی مذهبی دارند و نوعاً به عنوان برند شناخته می‌شوند.

کمتر موردی را تا کنون مصداق فراربه‌جلو در این حد و‌ رسم دیده بودم و البته اعجاب نیاوردم و کماکان تأسف بردم و حسرت خوردم؛ بدان روی که :

1️⃣ مگر ما در آموزش و پرورشمان در طول این سالیان به یمن وزرایی دانشمند و صاحب‌نظر(!)، مدارس غیرمذهبی هم داریم؟! که ایشان با شاخصه‌ی «مدارس مذهبی» پاره‌ای مدرسه‌ها را با چنان پسوند توهین‌آمیزی توصیف می‌کنند. البته اگر منظور ایشان تقیّد و توجه به آموزش‌های مبنایی‌تر در مذهب در برابر رویکردهای سطحی و شعاری است، آری! مدارس مذهبی‌تر داریم؛ اکنون باید بررسی کنند و انصاف دهند در کدام گروه از این دو نوع مدرسه، فشارها و‌ محدویت‌ها به نام مذهب، بیشتر بر دانش‌آموزان تحمیل می‌گردد؟ آن‌ها که نقشه‌ راه تعلیمات مذهبی را دارند؟ یا آن‌ها که مذهب تحمیلی‌شان منحصر در صف صبحگاه و مناسبت‌های ریز و‌ درشت است و هزار سخت‌گیری بر ظاهر و باطن بچه‌ها؟!

2️⃣ بانیان وضع موجود(!) در مدارسی که به تعبیر ایشان، «احمق‌پروری» می‌کنند -و منحصر به مدارس مورد اشاره‌ی ایشان هم نیست- و از مذهب، مفهومی ناچسب و غیردلپذیر برای دانش‌آموزان ساخته‌اند، عقبه‌شان به کجا برمی‌گرد‌د؟ قطعاً سن و سال قائلِ این سخن این مقدار قد می‌دهد که جولان نهادی به نام «امور تربیتی» را در دو دهه‌ی اول انقلاب به یاد آورند که میان‌دارانی اغلب آتش‌به اختیار، حتی به قیمت ایجاد اختلال در مدیریت مدارس، مذهب پیشنهادی خود را در مدارس اِعمال می‌کردند؛ جوانانی در سنین بین بیست تا بیست‌وپنج‌سال و با دستی خالی از معلومات دینی و سلیقه‌ای خالی‌تر از روش‌های پرورشی. آن نهاد و آن جولان‌ها ایده‌هاشان را از کدام آبشخورها برگرفته‌بودند؟ از مدارس مذهبی مورد شکوه و گلایه‌ی ایشان؟ یا اتفاقاً از ایده‌های مقابل این مدارس؟

3️⃣ شاکی «مدارس مذهبی احمق‌پرور» آیا خود سال‌ها در تریبون‌های خارج از حد و شمار، در انواع و اقسام مسائل، اعم از فلسفه و عرفان و تعلیم و تربیت و اقتصاد و سیاست، در قامت نظریه‌پرداز و ایده‌ساز ظاهر نشده‌اند؟ و مهم‌تر از آن، آیا عضوی مؤثر و تصویبگر در پروتکل‌های فرهنگی در شورای عالی انقلاب فرهنگی نبوده‌ و نیستند؟ چرا فراربه‌جلو؟ اگر مدارس مذهبی محدودیت‌هایی را برخاسته از ایده‌های تربیتی دارند و با نقشه‌ی راه حرکت می‌کنند -گیرم ایشان نمی‌پسندند- مدارسِ خارج از این پارادایم که به مراتب مشکلاتشان بیشتر است! از یک‌سو توجهات زیربنایی مذهبی در دستور کارشان نیست و از دگرسو با رویکردهای مذهب‌گریز و به نام مذهب، بر دانش‌آموزانشان مضیقه‌های ریز و درشت‌تری را تحمیل می‌کنند که رنگ لباسِ مورد ذکر ایشان، کمترینِ آن‌هاست.

بهتر است کسانی که بی‌محدودیت، صاحب تریبون‌های بی‌حد و شمار هستند، پای‌بست‌های سست این خانه را نیز ببینند و سپس در اندیشه‌ی ترمیم نقش ایوانش برآیند.

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #مهر
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
چمن‌های پاییززده
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28775
پنج‌شنبه ۱۲ مهرماه ۱۴۰۳

در آستانه‌ی دهه‌ی شصت و هنگامه‌ی حصر آبادان -که با یک نهیب امام (ره) و انگیزه‌ی بالای مردم و رزمندگان، به شبی شکسته شد- عزیزی از نزدیکانم در آبادان بود. در بازگشت، از جمله اخباری که به اعجاب و تحسین باز می‌گفت، این بود که جدای از رزمندگان، هرکسی بر سر وظیفه‌اش بود؛ انگار جز آن کار را نداشت و وظیفه‌ی خود را در به سرانجام رساندن همان کار به بهترین وجه می‌دانست؛ از جمله، کارگر زحمت‌کش شهرداری که در بحبوحه‌ی تبادل آتش، به آبیاری چمن‌های یکی از میادین، بر سر شغل خود بود!

می‌گفت به او گفتم: این بحبوحه و آبیاری چمن؟! در جواب برآمد: این شغل، وظیفه‌ی من است و هرکس باید بر وظیفه‌اش باشد.

«هرکس باید بر وظیفه‌اش باشد»، از آن روز تا به امروز ذهن مرا دمی به خود وانگذاشته و از حکمت گفتار آن آبیار رهایم نساخته.

اگر در نقشه‌ی جامعِ یک زندگی عقلایی و نقش‌شناسی و مسئولیت‌دانی، هرکسی جای خود را به درستی بشناسد و پازل‌های این نقشه را با احساسات زودگذر و غیرپشتیبانی‌شده از عقل و خرد، آشفته و درهم نکند، زندگی در معنی درست خود پیش می‌رود؛ چه در جنگ و‌ چه در صلح؛ چه در میدان و چه در دیپلماسی؛ چه در مذاکره و چه در متارکه.

امروز کسانی که نه در میدان‌اند و نه دیپلمات، چه فشارهایی را که بر هردو جبهه نمی‌آورند و‌ در روند تصمیم‌گیری و اقدامِ اهلِ این دو حوزه، چه‌ جنگ روانی که وارد نمی‌سازند؛ درحالی‌که خود به همان وظیفه‌ی شِبهِ‌آبیاری‌شان هم عمل نمی‌کنند!

اگر یاد بگیریم که مصالح ملک و ملّت، دیده‌بانی همه‌جانبه می‌طلبد و اهلش را؛ دیگر هرکسی که از دور دستی بر آتش دارد و از قضا بلندگویی در دست، به این راحتی به خود اجازه‌ی هر فرمان و اشتلمی را نمی‌دهد؛ نه میان‌داران میدان را سرزنش می‌کند، نه سکان‌داران سیاست را؛ بلکه -به‌خصوص اگر خود اهل جنگ نیست- نقشه‌‌راه جنگی به کسی دیکته نمی‌کند؛ ...و البته در غیر جنگ، چمنِ وظیفه‌ی خود را آبیاری می‌کند و سر بر شغل خویش فرو می‌بَرد.

مشکل می‌دانید کجاست؟ فعلاً رخت‌ِ‌جنگ‌نپوشیدگان و عافیت‌نوشیدگان، بنای تعیین تکلیف بر سابقه‌داران دفاع و رزم این مرز و بوم را دارند؛ غافل‌اند که چمن‌های زیر پایشان هم پاییز‌زده شده‌اند!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #مهر
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
شرح این هجران و‌...
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28770
پنج‌شنبه ۵ مهرماه ۱۴۰۳

خبر غیبت هفتصد و نود هزار کودک و نوجوان واجب‌التعلیم در روز اول مهر، هرچند دیگر تعجب‌برانگیز نیست، اما همچنان تأسف‌بار و تألّم‌زاست. گویا در قراری نانوشته، خیل عظیمی از دانش‌آموزان باید مرغ عروسی و عزای آموزش‌وپرورش باشند. اندکِ بسیار قلیلی از این خیل عظیم، دل دست‌اندرکاران را با مدال‌های المپیادی آنچنان شاد و واله می‌کنند که در عمل بدین غفلت حضرات می‌انجامد که انگار این سفره بیشتر برای قهرمان‌سازی و مدال‌آوری است تا تعمیم آموزش‌وپرورش همگانی!

نگاهی به معدل دانش‌آموزان در پایان سال تحصیلی گذشته، کافی است تا سیاست‌های گلخانه‌پروری و ویترین‌سازی از نخبگان را به سمت و سوی آبیاری کشتزارهای وسیع دیگر استعدادهای متوسط و حتی ضعیف معطوف دارد و عدالت آموزشی را نه در شعار و سخنوری، که در عمل محقق سازد.

این قلم در این ستون، بیشترین سوژه را در این سالیان به آموزش‌وپرورش اختصاص داده و بیت‌الغزلش همواره یک سخن بوده است: تا زمانی که اراده‌ای بر تغییر در این حوزه‌ی حیاتی تعلق نگیرد، کاسه همان است و آش همین. تغییر، رفتن و آمدن این وزیر و آن وزیر نیست؛ تغییر در این حوزه عبارت است از:

1️⃣ تدوین و اجرای سندهای پنج‌ساله و ده‌ساله و بیست‌ساله که با تغییر کابینه‌ها و جابه‌جایی وزیران، از آنچنان استحکام و اِتقان علمی و اجرایی برخوردار باشد، که در حکم پرچم برای کشورِ آموزش‌وپرورش تلقی شود؛

2️⃣ مجریانِ نقشه‌راه‌های اسناد، فارغ از دغدغه‌های سیاست‌بازی و روزمرّگی، توان علمی و اجرایی‌شان آنچنان باشد که در مقام فیلسوفان آموزشی و پرورشی، اجرائیات را پایش کنند و آسیب‌ها را پیرایش و البته این مهم، نیازمند شخصیت‌های علمیِ کاربلد در حوزه‌ی یاددهی-یادگیری و مسلط به روان‌شناسی تربیتی و نظریه‌های تعلیم و تربیت است؛

3️⃣ تعارفات قبیلگی و رودربایستی‌های آشنایی و رفاقتی -گیرم در هر وزارتخانه‌ای توجیه(!) داشته باشد- باید در وزارت آموزش‌وپرورش مستوجب توبیخ باشد. با یک خانواده‌ی نزدیک به بیست‌میلیون عائله نمی‌توان به تعارفاتِ «بفرما» و «قابل ندارد!» برخورد کرد. این‌جا (و مثل هرجای دیگر)، حرف اول و آخر را تخصص و کاردانی و سابقه‌ورزیِ موفق می‌زند و زمین، زمین بازیکنان رزرو روی نیمکت نیست؛ چه رسد که مربّی، خود نیمکت‌نشین باشد!

4️⃣ تشخیص اولویت‌های آموزشی و‌ پرورشی و کنار گذاشتن رویّه‌های دهه‌شصتی در «امور تربیتی» و بها دادن به اصل «آموزش، یاددهی، یادگیری» که این مهم، هم ملاحظات سخت‌افزاری می‌طلبد و هم نرم‌افزاری...؛

5️⃣ ...سخت‌افزاری‌اش همان اراده‌ی تغییر را می‌طلبد که فال‌فال‌شدن بودجه‌های فرهنگی کشور، سر آموزش‌وپرورش را بی‌کلاه نگذارد؛ نرم‌افزاری‌اش، یعنی تأمین و تربیت نیروی انسانی‌اش؛ این زمان بگذار تا وقت دگر!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #مهر
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
دق‌ّالباب مساجد!
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28755
شنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۳

در کمتر کشور اسلامی می‌توان یافت که درِ مساجد در طول شبانه‌روز، ساعاتی طولانی بسته باشد. معمولاً مساجد در این ممالک، یک پاتوق ذوقی و دلنواز برای کسانی است، که حتی خارج از ساعات نماز می‌خواهند با خود خلوتی داشته باشند یا با هم‌کیشان خود گپ‌وگفتی. بگذریم که در ساعات غیر نماز در این مساجد معمولاً حلقه‌های درس و بحث در گروه‌های سنی مختلف در موضوعات گوناگون، به‌خصوص مباحث دینی در جریان است.

علاوه بر آن، مساجد در این دیارها بوی زندگی عادی و‌ واقعی را می‌دهند؛ مثلاً در گوشه‌ای دکّه‌ای، مایحتاج مسجدیان را می‌فروشد؛ در کناری مکان و وسایل بازی و سرگرمی برای کودکان فراهم است؛ در زاویه‌ای کافه‌ای کوچک در پذیرایی یا فروش اطعمه و اشربه‌ی حلقه‌های انسِ دوستان ارائه‌ی خدمت می‌کند و در یک کلام، در هر ساعت از شبانه‌روز که پا به مسجد می‌گذاری، نمایی کوچک و دلپذیر از زندگی واقعی بیرون از مسجد را می‌یابی.

این فضا را مقایسه کنید با عملکرد مساجد در کشورمان. عمده‌ی رونق مساجد، یکی‌دوساعت هنگام غروب است و بعضاً زمان ظهر و عمدتاً تعطیل صبحگاهی! حتی مناسبت‌های مهم مذهبی، اعم از شادی و عزا بیشتر در حسینیه‌ها و تکایای محلات برگزار می‌شود تا مساجد.

از کنار بسیاری از مساجد که عبور می‌کنی، انباشت چندین میلیارد ساختمان و سخت‌افزارهای صوتی و تصویری را در مدرن‌ترین مدل‌ها می‌بینی و اما در پشت درهای بسته. دردناک‌تر آن‌که در کوچه‌پس‌کوچه‌های اطراف، مدارسی را می‌نگری دونوبته؛ در محرومیت از امکانات سخت‌افزاری؛ نرم‌افزاری‌اش بمانَد!

در همین مساجد -که در کمتر از نیمه‌ای از روز دری نیمه‌باز دارند- جز نمازی به جماعت و بلندگوهایی به آوای بلند برای همسایگانی چندین فرسنگ دورتر(!)، خبری از آن شوروحال انسِ گپ‌وگفت و توقف و حال و ذوقِ نشستن و کیف کردن و دل به دل دادن و… دیده نمی‌شود؛ چه رسد به آن که از کافه‌ی مسجد بوی عطر چای و قهوه‌ی مداوم برخیزد؛ یا تحرکی زندگی‌نما؛ ...و جز نماز و تعقیبات در آن دیده شود.

یک عملکرد سنتی و پرمعنی و‌ تأثیرگذار هم در سالیان اخیر از مساجد محلات واستانده شده و به تالارهای لاکچری یا فضاهای لوکسِ ضمیمه‌ی برخی مساجد سپرده شده، و آن، یادکردهای مرگ و مجالس ترحیم است.

البته تا بخواهید، رفتارهای من‌درآوردی پرسروصدا و خرافه‌گون، درون و بیرون درهای مساجد شکل گرفته‌است؛ مانند بیتوته‌ی میّت، یک شب‌ تا صبح در مسجد، به جهت ترس ورثه از جسد بی‌جان پدر یا مادر! یا دقّ‌البابِ درِ مساجد در آستانه‌ی پایان ماه صفر و… .


🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #شهریور
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
درها و پاشنه‌ها
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28741
پنج‌شنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۳

صاحب این قلم‌ نه سررشته‌ای از نفت و‌ گاز و پتروشیمی دارد، نه تصور و تجسمی از شهرسازی و معماری؛ به طریق اولی نه از صنعت و خودرو و موشک؛ نه از سیاسات داخله، چه رسد به خارجه‌اش.

…اما به حکم «کار نیکوکردن از پرکردن است» و نه لزوماً از سر توان و استعداد، این صاحب‌رقم حق دارد برای هزارمین بار از درون آه کشد و در همان درون، ناله‌اش را فرو ریزد که آموزش و پرورش کشورش مرغ عروسی و عزاست.

در سال‌هایی دور، که اسب اصلاح‌طلبی زین بود، وزیری بر صندلی آموزش و پرورش نشست که در بیان سوابقش به مزاح و البته به راست گفت: دوازده سال در مدرسه تحصیل کرده است! زان سپس نیز هرکه در هر دوران بر اسب‌های زین‌شده‌ی(!) این وزارتخانه نشست، یا محصول دالان‌های مذاکرات حزبی و قبیله‌ای بود، یا معرفی‌شده از درون اقوام و فامیل، یا برآمده از دقیقه‌ی نودِ صبر و انتظارِ شبِ معرفی کابینه؛ دریغ از افراد دارای نظریه در آموزش و پرورش یا خالی از ملاحظات سیاسیِ وام‌دار به این گروه و آن جناح!

اگر از من به عنوان یک شهروند عادی اما آشنا با آموزش و‌ پرورش بپرسند: «نظرت در مورد ترکیب کابینه‌ی معرفی‌شده چیست»؟، خواهم گفت: «مبارک صاحبانش! خیرش را ببینند و ببینیم! …اما با آموزش و‌ پرورش و یک عائله‌ی پانزده میلیون نفری از مجموع هشتاد میلیون نفر، شما را به خدا بیش از این شوخی و تعارف نکنید.»

منتظریم تا در وضعیت فعلی و پس از تأیید کابینه، لااقل در آموزش و پرورش همچنان بشنویم: «یک‌شبه نمی‌توان کاری کرد! مشکلات بزرگ‌تر از این حرف‌هاست!… »؛ نیز اخبار روز معلم ۱۴۰۴ و تجلیل از مقام معلم را! که: «هان! ای شمع سوزان و ای پروانه‌ی سوزنده و چه و چه!…»

این کشور بزرگ با تعداد دانشگاه‌هایی تقریباً به اندازه‌ی چین(!)، قاعدتاً یک و فقط یک دانشمند ناب و نخبه و صاحب‌نظر در آموزش و‌ پرورش را می‌تواند در دامن شما بگذارد تا هم به لحاظ دانش و علمش سرتان را بالا بگیرید، هم با توجه به سوابق آموزشی‌ و پژوهشی‌اش، اجرای «نظریه‌ها و کاربست‌ها» را مایه‌ی دلخوشی و امید برای این عائله‌ی بزرگ کنید.

هیهات! که درها بر چرخش پاشنه‌ها بدجور عادت کرده‌‌اند!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #مرداد
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
غنیمت‌های لحظه‌آخری
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28735
پنج‌شنبه ۱۸ مرداد ۱۴۰۳

این واقعه از مشهورات تقریباً قطعی است که در جنگ اُحد پس از پیروزی اولیه‌ی مسلمانان، پیامبر عده‌ای را بر تنگه‌ای مأمور کرد تا ضدحمله‌ی شکست‌خوردگان را از پشت سر خنثی کنند. طمع‌ورزی مسلمانانِ پیروز، این فرمان را برنتافت و نهایتاً شکست خوردند.

انتظار غنیمت‌خواهی و غفلت از میدان جهاد، کام مسلمانان را تلخ کرد و مهم‌تر از آن، سرتافتن از تدبیر و فرمان پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله به شهادت حمزه، عموی پیامبر انجامید و پیروزی بدر را در سایه نشاند.

ناگفته نماناد که این وقایع، صرفاً عبرت‌اند و نه مشابه‌سازی زمانه. امروزه پیروزی در کنش‌های سیاسی و اجتماعی، باید به‌منزله‌ی اتفاقات سیّال و طبیعی یک جامعه‌ی مدنی تلقی شود؛ وگرنه نشان آوردن از گذشته‌ها، نه وحی مُنزل است و نه دلیلی بر شرایطِ لزوماً یکسان؛ درعین‌حال درسی است از برگ‌برگ تاریخ.

شرایط جدید در دولت‌ورزی و تغییراتی که هرچند هنوز روبنایی است، به زعم این قلم، نه پیروزی مسلمانان است و‌ نه شکست مشرکان! که بخواهیم تنگه‌سازی کنیم و اوضاع را بر دو طرف تنگ گردانیم. کشور از درون، باید آن قدر محکم و هم‌بسته باشد که مرزبندی‌های خودی و غیرخودی رنگ ببازد؛ چه رسد که خط‌کشی‌ها به تعابیر اسلام و کفر بینجامد. از ادبیات گاه‌وبیگاهِ سیمایی و طرفه‌پراکنی‌های یک‌شب‌درمیان پاهای ثابتِ کارشناسان پرحضور اگر بگذریم، باید بدانیم که خانه، خانه‌ی همه‌ی ماست و غنیمتی در کار نیست؛ فعلاً باید جلوی هزیمت‌های احتمالی را گرفت و جبهه را در داخل، در تعاریف اسلام و کفر و تقابل‌های قطبی‌ساخته فرونکاست. در درون ایران بزرگ، جبهه‌ای در کار نیست؛ بلکه یک وجهه‌ی ملِیِ همگانی است که نه غنیمتِ این کسان است و نه ارث آن کسان.

دوران ادبیات‌ورزی‌های فرافکنانه -که هرکه آید با شِکوه از ویرانه‌های مانده، وعده‌ی بهشت موعود دهد و چون رود، بگوید: هزار پای‌بست و دستبند مانع بوده است- گذشته‌ است. آبادی و‌ ویرانی، دستاورد همه‌ی ماست؛ چه در حکمرانان و چه در حکم‌بران.

سعی یکدیگر را این بار در رمی‌ جمراتِ فرافکنی به گذشتگان تباه نکنیم و اگر تیری هدف‌سا در ترکشِ همت و توان داریم، برکشیم و بزنیم؛ به جای آنکه خراش بر صورت گذشتگان اندازیم و بر هر تلاشی -به صِرف آنکه در قبیله‌ی ما نبودند- پرده‌ی انکار و نسیان بکشیم.

…البته که باید راه را بر غنیمت‌خواهانِ «لحظه‌آخری(!)» نیز ببندیم؛ که اصولاً غنیمتی درخور هم در کار نیست!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #مرداد
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
سایه‌بان‌های نیمه‌افراشته
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28723
پنج‌شنبه ۴ مرداد ۱۴۰۳

اگر روزگاری نه‌چندان دور، اصطلاح دولت سایه، نامتعارف و سؤال‌برانگیز می‌نمود و منتسبان به این سایه‌نشینی تمایلی به آفتابی‌شدن نداشتند، اما در انتخابات اخیر، این هاله‌ی خمیده تبدیل به نوری تابیده شد و هرآنچه در سایه بود، بر آفتاب افتاد.

…اما سؤال این‌جاست:
آیا فرد یا افرادی که فعالیت‌های مشروع سیاسی‌شان را جزو وظایف شهروندی و رسالتمداریِ وطن‌خواهی می‌دانند، می‌توانند خارج از چارچوب حزبی قانونی و‌ دارای شناسنامه‌ای مشخص و‌ مرام‌نامه‌ای معین عمل کنند؟

احزاب قانونی قاعدتاً همان دولت‌های در سایه هستند؛ اما مسئولیت رفتارشان را قانوناً می‌پذیرند؛ اگر جز این باشد، آیا جز یک ملوک‌الطوایفی، منتها با ادبیاتی شیک، اما اغواکننده بروز می‌کند؟

آیا در عرف دموکراسی‌ها، کس یا کسانی می‌توانند بدون شناسنامه‌ی حزبی، داعیه‌ی دولت در سایه بردارند و رهنمودهایی -که مسئولیت‌پذیری‌اش نیز در سایه است- ارائه دهند؟

آیا تا کنون سایه‌نشینان سنتی، پاسخ‌های لازم را به تیرهایی که در تاریکی رها کرده‌اند، داده‌اند؟ آیا از این پس -که بی‌محابا خود را سایه‌ی وجب‌به‌وجب دولت جدید می‌خوانند- حاضر به پذیرش پیامدهای اِعمال ایده‌ها(بخوانید فشارها)شان هستند؟

اگر دولت درسایه را معقول و مشروع بدانیم -که با تحقق لوازمش، هم معقول می‌دانیم و هم مشروع- دیگر نباید سایه‌با‌ن‌هاشان نیمه‌افراشته باشد و سایه‌نشینانشان مبهم و گمنام؛ بلکه باید سایه‌بان‌ها را آشکارا برافرازند و شعاعی از آفتاب را نیز در سایه‌ها بیفشانند!

نگاهی به عِدّه‌ی سایه‌نشینانِ امروزی، خود می‌تواند معیاری بر حق اِعمال نظرات و احیاناً فشارهاشان باشد؛ گرچه باید اعتراف کنیم که این عِدّه‌ی کم، هم عُدّه‌ی خوبی دارند و هم ادعاهایی پُر. به قول بزرگواری، این را چه می‌گویید؟!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #مرداد
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
تکلیف زمینی، تشریف آسمانی
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28717
پنج‌شنبه ۲۸ تیرماه ۱۴۰۳


از دیرباز این نزاع کلامی در میان مورخان و متکلمان در واقعه‌ی سترگ عاشورا در جریان بوده که آیا امام حسین علیه‌السلام بر اساس سرنوشتی محتوم و در سایه‌ی علم امامت به حتمیت شهادت حرکتی آسمانی را آغاز کرد یا بر مبنای محاسباتی عادی به سوی تکلیفی زمینی با احتمال به نتیجه‌ای این‌سویی یا آن‌سویی حرکت نمود؟

هردوسویِ باورمندان، در بزرگی و سترگی و حتی رازآلود بودن این واقعه‌ی سربه‌مُهر، مهر می‌ورزند؛ گرچه هریک، حجت خویش می‌آورَد و درهرحال، لااقل برای این دو گروه، واقعه، از توصیف بشری و ارج‌گذاری زمینی بس فراتر است.

بر این باورم که کنکاش و سعی در رموز سربه‌مُهر الهی -گرچه ملایم ذهن بشری است- لیک طمع در گشودن گره‌های رازآلود در این حادثه‌های ناب و تک -اگر گشودنی بود- که دیگر لطفی از رازآلودگی و سِرّنهفتگی باقی نمی‌ماند و ولَهِ شیرین و حیرتِ رهگشای اهل معرفت را به دنبال خویش نمی‌داشت. درعین‌حال در مورد حرکت بزرگ و زندگی‌ساز حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام، آن‌چه مأموریتِ ظاهر و بلکه وظیفه‌ی ماست، تحلیل زمینی و علّی-معلولی این واقعه است که از خوش حادثه، تمام عوامل و فاکتورهای تحلیلی آن در چهره‌ی تاریخ ثبت و ضبط است و‌ خلاصه آن که:

امام علیه‌السلام در فشار بیعت با یزید قرار گرفت؛ این، خط قرمز ایشان بود. درعین‌حال اولین حرکت امام خارج‌شدن از سیطره‌ی ناایمنی عمّال یزید بود. اولین منزلگه تصمیم برای آینده، مکه بود و‌ موقف حج؛ که آن‌جا نیز ناامن شد؛ راه چاره، اعتماد به کوفیانی بود که او را برای امامت و امارت خود فراخواندند و امام بدین دعوت رهسپار شد. پرده‌ی آخر، پیمان‌شکنی بود و وانهادن امام، نه در سه‌راهی شام و عراق و ایران؛ که زمین‌گیری در سرزمین کربلا… و شد آن‌چه شد. این، تکلیف زمینی امام علیه‌السلام بود؛ بی‌هیچ رازآلودگی و پبچیدگی.

…اما آنچه راز و رمز این واقعه بود، سیر تکاملی زندگی‌خواهیِ امام تا قلّه‌ی پاکباختگی او در قیامی بود که او را چاره‌ای جز آن نبود. راز و رمز عاشورا -که همان تشریف آسمانی است- از سیری که تکلیف زمینی بود گذشت و مهم‌تر آنکه عاشورا، شد قطعه‌ی بی‌نظیر در تاریخ خلقت آدم که راه تشریف به آسمان را طریق عمل به تکلیف زمین باید جُست.

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #تیر
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
عزاداری‌ها و معیارهای «جاگذاری»
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28713
پنج‌شنبه ۲۱ تیرماه ۱۴۰۳

برای کسانی که در مجالس تعزیت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام، ادبیات آیینیِ سنتی هنوز از منزلت و اعتبار و بلکه افتخار برخوردار است، در این سالیان اخیر نوعی تنگنا و مضیقه رخ می‌کند. جایگزینی ادبیاتی دیگر -که امتزاجی از عزاداری و سیاست‌زدگی است- شاید امروزه ضرورت زمانه تلقی گردد و متمایلان این سبک عزاداری هم دلایل خود را داشته باشند. نمایان‌ترین وجه این عزاداری‌ها در دو وجهِ پدیدارشناسانه خودنمایی می‌کنند:

🔹یکم: فرم عزاداری‌ها؛ از شعر و ریتم و آهنگ‌ها گرفته تا حرکات و تحرکات مجلسیِ روزآمد که هیچ ابایی هم در مورد اقتباس و امتزاج آن‌ها با جدیدترین ملودی‌های روز ندارند و به همین نشانه، خیل عظیمی از نوجوانان و جوانان را با خود همراه می‌کنند؛

🔹دوم: محتوای عزاداری‌ها؛ از غرقه‌سازی وقایع و شخصیت‌های عاشورایی؛ در دو جبهه‌ی حق و باطل، با وقایع و شخصیت‌های روز؛ تا تشخیص مجلس‌آرایان و صحنه‌گردانان، که چه کسانی را در زمره‌ی یاران امروزین امام حسین علیه‌السلام بشمارند و چه کسانی را همراه عمرسعد کنند.

آسیب‌های این نوع عزاداری، در مجامعی که خود غرق سیاست‌اند و طبعشان مشابه‌سازی است، نه در کوتاه‌مدت، بلکه در آینده‌ای نامعلوم معلوم می‌شود؛ و ذکر مصیبات و پژواک عزا، دیگر نه منتسب به منابع اصلیِ حادثه، بلکه گره‌خورده به ذائقه‌ها و سلیقه‌های عزاپردازان می‌گردد. این‌جاست که البته جای مناسبی برای تسویه‌حساب‌های جناحی و حزبی و فرافکنی خواسته‌های شخصی و امیال گروهی فراهم می‌شود؛ بسته به آنکه بلندگو در دست چه کسی باشد!

رهروان این سبک عزاداری البته توجیهاتی دارند؛ از جمله آن که: ما باید از ذخایر سنتی و آیینی و‌ مناسک اسلامی و به‌خصوص شیعی، نقشه‌راهی برای امروز و آینده‌ی خود بسازیم و در رسوب زمان وا نمانیم.

این سخن، ظاهری گیرا و اقناع‌آور دارد، اما باطنش، به قول اهل منطق، «مقول به تشکیک» است؛ یعنی بس شناور است. جاگذاری‌ شخصیت‌ها و تیپ‌ها در جایگاه تاریخی شیعه و قالب‌سازی از حوادث و رویدادهای تاریخی، نه یک کلیشه‌ی مطلق، بلکه برخاسته و برآمده از سلایق و پردازش‌هایی است، که به خصوص زمانی که رنگ سیاست می‌پذیرد، محل نقش‌زنی و رنگ‌آمیزیِ حزبی و قبیله‌ای و طوائف‌الملوکی می‌گردد؛ اکنون، در تنوع معیارها و سلیقه‌ها و اختلافات حزبی و سیاسی، پیدا کنید «معیار قطعی» را در تشخیص حسین و یارانش از یزید و اعوان و انصارش!

شاید کار به آن آسانی و سادگی -که برخی می‌چرخانند- نباشد!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #تیر
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
یار مفروش به دنیا...
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28707
پنج‌شنبه ۱۴ تیرماه ۱۴۰۳

روز چهاردهم تیرماه در تقویم، روز قلم نام‌گذاری شده است. خداوند در قرآن به قلم و آن‌چه می‌نگارند، سوگند آورده است. خدایی که خود مرجع سوگند آدمیان است، یکی از قَسم‌هایش را به قلم و نگاشته‌هایش ارجاع داده است. اشک‌ها و لبخندها‌یی که در پس هر ریزشی از قلم فرو می‌ریزد و می‌شکفد، رهین سوگند الهی است؛ ببینیم با قلم‌هامان چه می‌کنیم؟ آیا اشک شوق روان می‌کنیم یا رشکِ ذوق؟ آیا لبخند رضا و افزایش بر لب‌ها می‌نشانیم یا تلخند شقاق و کاهش؟

شوربختانه سالیانی است که قلم‌یارانی رسانه‌دار و علَم‌‌دارانی خزانه‌دار، پایِ ادب را قلم‌ کرده‌اند و نگاشته‌هاشان را در آبِ ناآداب شسته‌اند و برف سخنان کم‌رمق اما تیز و‌ پرسوزشان را بر سر این و آن ریخته و رُفته‌اند. می‌نویسند و نمی‌پرهیرند؛ می‌ریزند و نمی‌بیزند؛ فَلّه‌ای قلم می‌زنند و از قلّه‌ی خود‌حق‌انگاری، حق را می‌شویند و بر هرکه جز آنان است، برمی‌آشوبند و به شورش قلم خویش، ذائقه‌ها را تلخ می‌کنند و آش‌ها را شور.

قلم، مقدس‌تر از آن است که تیر در تاریکی شود؛ پاک‌تر از آن است که جامه‌ی این و آن را چاک کند؛ دهانش خوش‌بوتر و مرامش نیک‌خوتر از آن است که ناسزا گوید و ره به دریدگی جوید… .

در این دو هفته شاهد بودیم که علاوه بر منابر و تریبون‌ها، پیامد هر مناظره‌ای چه میزان شقاق و درشت‌نویسی و توسن‌تازی بی‌لگام در دشت قلم‌فرسایی و جان‌گزایی به میان آمد. یکی، از بایگانی تاریخ، جمله‌ای را با کاهش و ویرایش‌ِِ پس‌وپیش، مستمسکِ تاختن به آبروی دیگری کرد و دیگری، آب‌های رفته به جوی در طول روزگاران را به مانداب پسماند(!)ها بازگرداند. یکی گفت و آن دیگری قلمی‌اش کرد؛ دیگرتری به جای دُرّ، مهره‌ی بدل سُفت و در بازار بدلی‌فروشان، به جای زر، قلب کرد و تقلّب فروخت.

فارغ از هرآنچه فردا از دل صندوق‌ها به درآید، باید اوّل، صندوق دل‌ها را از زر و سیمِ قلب پاک کرد و آنگاه جامه علیه این و آن چاک. اول از هر کاری، باید خانه را از خاک شست و سپس راه افلاک جُست.

دریغا دریغ! در پیامد فرهنگ و تمدنی چندهزارساله -که پیشانی‌اش ادب بوده و پیش‌خوانَش مهربانی- هر چهار سال یک‌بار، جُنگی از جَنگ و چنگ، عرضه‌ی بازار می‌شود؛ از سخنان ناستوده و قلم‌های آلوده و به دودِ حقد و حسد اندوده.

در این جمعه‌بازارهای هریک‌چارسال -که می‌توان متاع اصل را به مهر و رواداری و عشق و وفاداری به مشتریان عرضه کرد- چه نارواست یوسف کنعانی را به زرِ قلبِ این‌وآنی بفروشیم؛ که:

یار مفروش به دنیا که بسی سود نکرد
آن‌که یوسف به زر ناسَره بفروخته بود!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #تیر
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
خودزنی نمی‌کنم!
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28701
پنج‌شنبه ۷ تیرماه ۱۴۰۳

مناظرات پایان یافت و روسپیدی به گچ دیوار ماند!

🔹اول: برای من -که در زمره‌ی نسل «رأی‌دهنده» در تمام دوران چهل‌‌وپنج‌ساله بوده‌ام- دیگر نه جای تعجب، بلکه تأسف و تحیّر داشت که‌ کسانی که بدون استثنا در این دوران، یا بر صندلی اجرا نشسته بودند یا در مقام تقنین غنوده بودند، سرسختانه کمر به اصلاح امور و جبران مافات بسته‌اند!

🔹دوم: همگی یکدیگر را به تقوا و خویشتن‌داری و گفتن راست و دوری از ریا سفارش می‌کردند؛ نوبت به سخن گفتن یکایکشان که می‌رسید، خویشتن خویش را مخاطب این تذکار و هشدار نمی‌دیدند!

🔹سوم: آن‌گاه که یکی آن دیگری را به ضرب قصور یا تقصیر در گذشته‌ها می‌نواخت، حوصله نمی‌کرد که همین ضربت را از حریف به حوصله و انصاف دریافت کند؛ همه، بیش و پیش از آن که برنامه‌ی آتی خود را برای بهتر شدن حال ملت بیان کنند، در توافقی نانوشته بنای گرفتن حال یکدیگر را داشتند.

🔹چهارم: وعده‌های اقتصادی، تکراری‌تر و خسته‌کننده‌تر از آن بود که محلی برای کلام و ارزیابی جدیدی گذاشته باشد؛ ناامیدکننده‌تر اما زمانی بود که پای مباحث فرهنگی به میان می‌آمد. فرهنگ‌سازانِ دیروزی -که نتیجه‌ی قول و فعلشان امروز اظهر من الشمس است- در این موضع، یا طفره می‌رفتند و از سخن به سراشیب سکوت می‌غلتیدند یا آن‌گونه شعار می‌دادند که انگار با رسالت و هدایتی جدید در باب فرهنگ مبعوث شده‌اند.

🔹پنجم: نوع غربالگری برای نامزدی در چنین امر سترگی نشان داد که صدها ظرفیت و لیاقتِ آشکار و‌ نهان برای مدیریت اجرایی کشور، چگونه در مضیقه و تنگنایی که مشاهده کردیم قرار می‌گیرند و از دایره‌ی انتخاب طبیعی و اصلحِ مردم خارج می‌شوند و محدوده‌ی انتخاب در چنین تراز متوسطی تنگ می‌شود.

🔹ششم: …و اما برای منِ دارای حق زندگی و صدها حقوق شهروندی، شرکت در این کنش مدنی، یعنی شرکت فعالانه در انتخابات، در حکم امید به رفع انسدادها و احیای گلوگاه‌هاست؛ ...و انزوا و بی‌عملی در حکم خودزنی است و من خود، خود را نمی‌زنم!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #تیر
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
قد و بالای معرفتی دین
(به مناسبت شهادت امام محمدباقر علیه‌السلام)
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28691
پنج‌شنبه ۲۴ خردادماه ۱۴۰۳

در میان امامان شیعه، جایگاه امام باقر و امام صادق علیهماالسلام از ویژگی خاص برخوردار است. می‌توان گفت که تدوین اصول و فروع دین اسلام، به‌عنوان مجموعه فرهنگ معارفی-اخلاقی-مقرراتی در زمانه‌ی امام باقر و سپس امام صادق علیهما‌السلام صورت گرفت و این معارف توسط شاگردان این دو امام همام در بلاد دسترسی‌پذیر آن روز منتشر شد.

مجموعه‌ی «موسوعه»‌ها، یعنی فرهنگ‌نامه‌های مرتبط با معارف اسلامی و سپس مختصات شیعی، یادگار ماندگار امام پنجم شیعیان است که فرصت امامت ایشان، سرنوشت علمی-فرهنگیِ دین خاتم را رقم زد و تکمله‌ی آن را در معرفت‌گستری امام ششم با قلم‌های شاگردان بی‌واسطه و باواسطه نهادینه کرد.

تا این‌جای سخن، شاید نکته‌ی نویی در مجموعه اطلاعات خواننده‌ی این سطور نیفزوده باشد؛ لیک مقدمه‌ی لازمی بود تا نکته‌ی بعدی را در جای خود بنشانَد:

مدّعای سترگ «دین آخر» از «پیامبر خاتم» باید در دنیای امروز:
🔹هم بر عقول انسان‌ها درست بنشیند؛
🔹هم توانایی هم‌آوردی با عقول مخالف و متضاد را داشته باشد؛
🔹هم در زندگیِ عملی و عملیاتی راه‌گشا (و نه سدّ سبیل و بن‌بست‌افزا) باشد.

بدین روی، گذر از رویه‌ی بیرونی دین (نه به معنی کنار انداختن، بلکه به‌منظور ارتقا به گذرگاه بالاتر) و‌ نیل به هسته‌ی درونی دین از ضروریات بقا و ماندگاری این دین خواهد بود. آیا فقه، تنها، به معنی مصطلحش، می‌تواند در این ارتقا و بن‌بست‌زدایی کافی باشد؟ ...و یا تفقّه در دین، معنی و مرام دیگری می‌طلبد؟

امروز، هم مجامع دینی و هم جوامع دینی (فرهنگ‌نامه‌های حدیثی)، نیازمند نگاهی پالایش‌گرا و ویرایش‌خواه هستند تا میراث معرفتی دو امام همام، تضمین بقا یابد و در تلاطم و تضارب آرا و اندیشه‌ها وانمانند و مظلوم ننمایند.

مجموعه‌ی گران‌سنگ و دوازده مجلّدی «الحیات» -که ثمره‌ی عمر زنده‌یاد محمدرضا حکیمی و دو برادر گرانقدر اوست- گامی بود در جهت ارائه‌ی چهره‌ی معرفت‌شناسانه‌ی تشیع که هرچند کاری سترگ بود، اما همچنان ناکافی‌است؛ چراکه غلبه‌ی احکامی و مقرراتی دین در جامعه‌ی دینی سنتی، همچنان تنگناهایی را برای عرض‌اندام قدوبالای معرفتی، فلسفی و علمی دین باقی گذاشته‌است.

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #خرداد
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
دوباره احساس تکلیف!
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28685
پنج‌شنبه ۱۷ خردادماه ۱۴۰۳

از نخبگان بگذریم؛ حتی مردم عادی کوچه و بازار آیا در این نمایش‌های صف کشیدن برای کاندیداتوری ریاست‌جمهوری جوریشان نمی‌شود؟!

نمی‌دانم آیا زیرساخت‌های قانونی نامزدی برای ریاست‌جمهوری فشل و واداده است یا افراد داوطلب، این مقدار ساده‌اندیش و هول‌زده‌اند یا هردو؟!

از طنازی‌ها و لطیفه‌سازی‌های برخی بیکاران و عیّاران -که در سال‌های پیشین در صف ثبت‌نام شاهد بودیم- بگذریم؛ آیا عیار ریاست‌جمهوری در کشور این‌قدر نازل شده است که شاهد بیش از هشتاد نفر در زمره‌ی داوطلبان باشیم که بسیاریشان از تدبیر منزل خود عاجزند و اما امروز ارسطووار پروای تدبیر مُدُن را در سر می‌پرورانند؟

بر بسیاری از اینان که بر بال توهمات خویش سوارند، شماتتی نیست؛ چرا که اگر بر ایشان حرجی بود، جلوی چشم هشتاد میلیون، بر شعور و خرد هموطنان خود تمسخر نمی‌آوردند؛ اما جامعه‌ی مدنی را چه شده است که بر چنین نمایش‌ها و رفتارهای دون شأن کشور نه اخمی می‌آورَد و نه پلکی می‌زند؟ یا صدا و دستشان به قانون ناکارآمد ثبت‌نام داوطلبان نمی‌رسد یا توان خود را در برابر هجمه‌‌های قبیلگی و پخت‌وپزهای پستوی مطبخ‌های سیاست ناهمتراز می‌بینند و زین روی عطای یک‌ کنش خردورزانه را به لقای نمایش‌های «اشک‌ها و لبخندها»ی ثبت‌نام‌ها می‌بخشند.

سریال تکراری و آزارنده‌ی صف شدن صغیر و‌ کبیر در مهلت ثبت‌نام ریاست جمهوری، می‌رود تا فرزندان ما را به قانون‌های نوشتاری انتخابات در کتاب‌های درسی‌شان مردد سازد و آنان را بدان سوی براند که خطوط نامرئی بین نوشته‌ها را بخوانند و با خود بگویند: آیا سنجش صلاحیت، پیش از آنکه مراجع رسمی قانونی بدان بپردازند، از عهده‌ی خود داوطلبان برنمی‌آید؟ تا ببینند چه میزان در زندگی شخصی و خانگی و نیز توان فردی و استعداد خداداده بهره‌مند هستند که اکنون پروای کشورداری در سر آورده‌اند؟!

راستی را، که خودشیفتگی و توهّم‌زدگی تا کجا می‌تواند رهزن ذهن عده‌ای شود؟ گیرم در به‌کارگیری واژگان، از واژه‌ی مظلوم «احساس تکلیف» مایه بگذارند!

🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #خرداد
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte

💠مکتوب هفته💠
انتخابات پیشین، انتخابات پیشِ رو
🖋دکتر محمدعلی فیاض‌بخش

📚روزنامه اطلاعات
شماره 28681
پنج‌شنبه ۱۰ خردادماه ۱۴۰۳

مجلس جدید، فارغ از پشتوانه‌ی تعداد آرای مأخوذه، قانوناً مجلس همه‌ی ملت است و این اصل، بیش از آن که داراییِ جیب نمایندگان به حساب آید، سرمایه‌ی مردم است که به‌هرحال بخشی عظیم از شئون و مقدراتشان به نشست و برخاست‌های این مجلس گره خورده است.

ارزیابی کارنامه‌ی مجلس قبلی قطعاً می‌تواند کارنامه‌ی مجلس جدید را به معدلی قابلِ‌قبول‌تر برسانَد؛ به‌شرطی‌که برخی درها بر پاشنه‌های دیگری بچرخند و عبرت‌ها دستمایه‌ی کارنمایی بیش ‌ازپیش در جهت منافع ملی شود و به‌خصوص متضمن همبستگی افرون‌تر مردم گردد؛ همبستگی‌ای که پیامد سوگ ملی اخیر، کرانه‌هایی از کشور را درنوردید.

پس از یازده دوره تجربه‌ی مجلس‌داری پس از انقلاب، قاعدتاً باید از راه‌یافتگان به این مجلس انتظار داشت که در تشخیص اولویت‌ها، به‌خصوص معیشت و اقتصاد و رهایی از تحریم‌های فلج‌کننده، نیز برای تداوم و تحکیم همبستگی پایدار ملی همّ و غمی افزون‌تر از گذشته‌ها به کار آورند و حتی بر پاره‌ای حاشیه‌های غیر اولویت‌دار گذشته، قلم حذف و عفو(!) بکشند و به رفوی پارگی‌ها بپردازند.

انتخابات غیرمترقبه‌ی ریاست جمهوری -که در پیش است- نیز از این دایره‌ی اولویت‌سنجی جدا نیست. قطعا سه‌سال گذشته، در نمایه‌ی آمار و ارقام و البته با احتساب زحمات و تلاش‌های خدمتگزارانی که در پایان سه‌سال رخت برکشیدند، می‌تواند چراغی برای آینده شود؛ به‌شرطی‌که سترگی سوگی که به حق سنگین بود، سایه بر واقعیت‌های موجود نیفکنَد و تدبیر و احساس، راه را بر یکدیگر تنگ نکنند.

آزموده‌ها را آزمودن خطاست. قطعاً تلاش و خدمت و شب از روز نشناختن، شرط لازم برای مدیران اجرایی است؛ لیک برنامه و استراتژی حرکت و دانش و بینش در جهت صلاح مُلک و ملت، شرط کافی آن است.

عقلایی به نظر نمی‌رسد که در انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری، دوباره در بر همان پاشنه‌های معهود و مألوف -که امتحان خود را پس داده‌اند- بچرخد و نسخه‌های چندبارآزموده‌شده دوباره آزمون شود و کسانی که چهار یا هشت‌سال را به استراحت گذرانده‌اند، دوباره طمع زین کردن اسب قدرت در سر آورند و بر پشت این راهوار بجهند و بازهم چهارسالی یا بیشتر، روز از نو و روزی از نو!


🔠 #مکتوب_هفته
🔠 #خرداد
🔠 #سال1403
🔠 @Maktoob_Hafte